TPKP 153: RANDY VALIENTE | Preserving the Pinoy Komiks Legacy

Home • Forums • Dictionary • Teachers • Reader • Decks • More Tools

Click any subtitle word to view Tagalog.com dictionary results.
Computer Shortcuts: Left / Right arrows to jump 2 seconds back or forward. +Enter or Space to toggle Play/Pause button. Full Screen Mode

Extraordinary stories from komiks artist and historian, Randy Valiente. From curating the first Komiks exhibit in the CCP to insider ...

komiksman

Mute Like

Run time: 01:45:00
Has AI Subtitles

Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )

00:00.0

welcome to the powerful comics man podcast okay so we are back uh the powerful comics man podcast

00:09.8

is uh back in 2023 first episode uh of 2023 and i am with uh a returning

00:20.6

defending one of the most influential voices

00:29.1

in the comics community here in the philippines the one and only randy valiente

00:37.0

hello good afternoon or good evening

00:47.0

so see randy is uh fresh well randy is a first and foremost is a is an artist a writer

00:56.7

an author and also uh i consider him a comic book historian in the philippines one of uh i

01:04.2

think my favorite at least because uh because you do a lot of uh

01:14.3

collector and uh

01:18.5

it is a passion yeah

01:19.9

um and uh you recently uh had curated

01:33.4

yes uh ccp ccp

01:35.6

01:37.6

01:48.9

up to december 15 supposed to be

01:51.6

january 15

01:53.6

02:07.1

can you tell us how how that materialized

02:10.6

02:12.6

02:20.6

02:30.6

simula ng 1920s up to the present

03:01.3

velasquez although

03:10.6

exhibit is

03:12.6

03:20.6

03:30.6

03:38.6

04:08.6

04:14.6

almost 10 years

04:16.6

foreign

04:28.6

04:38.6

05:08.6

05:16.6

foreign

05:24.6

05:26.6

05:36.6

april

05:38.6

naset na siya pero nung time na yun talaga sobrang ano ko sabi ko parang hindi ko kaya eh ano yun eh 2019 tapos isiset mo na agad ng 2020 sabi ko parang kailangan ko na ng tulong talaga ng maraming tao dahil dito

05:56.6

deadline

05:58.6

06:00.6

06:30.6

foreign

06:40.6

06:42.6

06:56.6

sarado ang ccp

06:58.6

07:08.6

07:10.6

07:18.6

07:28.6

07:48.6

07:56.6

december

08:02.6

08:04.6

08:18.6

08:20.6

08:22.6

08:40.6

08:46.6

08:48.6

foreign

08:58.6

09:18.6

09:20.6

09:50.6

30s 40s 50s

09:56.6

09:58.6

10:06.6

10:14.6

10:32.6

10:44.6

10:46.6

11:06.6

11:08.6

11:14.6

pero how did it go

11:24.6

wow

11:26.6

11:28.6

11:46.6

foreign

12:00.6

12:02.6

12:12.6

12:14.6

uh the people who help you are from the comics community actually

12:24.6

12:32.6

12:46.6

um um

13:02.6

13:04.6

so it's uh it's really the comics community

13:12.6

13:14.6

friends

13:24.6

13:44.6

13:46.6

13:52.6

so uh do you think uh

13:54.6

uh well

14:02.6

14:12.6

14:22.6

14:24.6

14:34.6

14:44.6

14:54.6

you know

15:10.6

15:22.6

15:24.6

foreign

15:32.6

15:46.6

feeling

15:56.6

foreign

15:58.6

16:08.6

16:16.6

16:32.6

foreign

16:34.6

17:04.6

17:06.6

foreign

17:16.6

17:26.6

17:34.6

17:44.6

18:14.6

18:24.6

18:26.6

foreign

18:36.6

18:46.6

18:54.6

foreign

19:04.6

19:12.6

19:42.6

19:50.6

20:00.6

foreign

20:18.6

20:26.6

20:42.6

foreign

20:54.6

20:56.6

21:06.6

21:14.6

21:28.6

21:32.6

21:42.6

21:44.6

21:52.6

isang disposable entertainment

22:02.6

afternoon

22:12.6

22:20.6

22:42.6

80s

22:48.6

22:58.6

23:00.6

23:10.6

foreign

23:32.6

foreign

23:34.6

um even the community the the industry itself or maybe i don't know oh

23:42.6

24:12.6

24:32.6

24:34.6

24:40.6

um do you think uh do you think may regret

24:58.6

original artworks

25:08.6

25:16.6

25:18.6

first copy

25:28.6

25:30.6

25:38.6

25:48.6

you know maybe i should collect this

25:58.6

actually

26:08.6

26:18.6

26:28.6

26:38.6

story

26:46.6

foreign

27:16.6

27:24.6

foreign

27:34.6

28:04.6

curate

28:06.6

28:18.6

28:20.6

foreign

28:28.6

28:30.6

my talk

28:40.6

28:50.6

america

29:20.6

29:22.6

29:40.6

yes and it's also a huge a huge source of pride as uh as uh

29:46.6

uh an artistic nation

29:55.8

30:26.2

foreign

30:32.2

1930s 40s 50s

30:34.2

30:44.2

30:52.2

31:12.2

31:18.2

i am so unaware

31:20.2

31:34.2

uh i could just imagine if

31:36.2

foreign

32:06.2

32:22.2

filipino school

32:24.2

comics

32:26.2

32:56.2

33:02.2

artist

33:04.2

33:18.2

33:26.2

33:36.2

a thousand

33:52.2

comics

34:02.2

34:04.2

34:14.2

foreign

34:24.2

34:26.2

34:40.2

34:48.2

34:56.2

comics

35:10.2

35:22.2

35:36.2

35:46.2

36:16.2

36:24.2

36:26.2

36:36.2

36:50.2

36:58.2

reference

37:14.2

foreign

37:26.2

37:28.2

time

37:36.2

37:46.2

37:56.2

38:14.2

foreign

38:20.2

38:22.2

less

38:32.2

foreign

38:42.2

foreign

38:52.2

39:22.2

39:28.2

you were totally inspired by by it yeah

39:40.2

art

39:42.2

i appreciate that this is the lineage this is the legacy that i am following as a filipino artist

39:52.2

40:22.2

40:30.2

um i'm i'm bonded with the character because she is a filipino icon

40:38.2

foreign

40:52.2

superman

40:54.2

they don't

41:10.2

41:12.2

41:22.2

um what if uh

41:24.2

41:32.2

41:42.2

41:56.2

42:10.2

foreign you would just have to admit that this is uh uh

42:16.2

uh a trace over

42:18.2

foreign

42:26.2

original

42:34.2

42:52.2

foreign

43:06.2

43:08.2

do you think um

43:16.2

they really realize what they have

43:22.2

43:24.2

43:34.2

44:04.2

foreign

44:06.2

foreign

44:18.2

44:28.2

44:38.2

foreign

45:08.2

45:16.2

45:30.2

you know

45:36.2

45:38.2

foreign

45:48.2

45:50.2

value in this

45:58.2

foreign

46:28.2

foreign

46:38.2

46:40.2

foreign

46:54.2

47:02.2

foreign

47:12.2

no foreign

47:34.2

foreign i think i think we can propose uh if i'm to propose anything to you

47:48.2

47:50.2

47:58.2

foreign

48:12.2

48:26.2

48:34.2

48:48.2

foreign

48:56.2

foreign

49:16.2

49:18.2

you you've looked at it at least they at least later on uh something more than just work and then

49:25.7

this is the story of our people

49:32.2

this is uh

49:34.2

foreign

49:40.2

isa uh during the constraints technology technology before no one up on internet

50:10.2

filipino

50:20.2

50:22.2

foreign

50:32.2

50:42.2

uh currently

50:52.2

foreign

51:22.2

foreign

51:28.2

filipino

51:30.2

51:48.2

51:58.2

52:00.2

52:10.2

52:32.2

52:42.2

english

52:44.2

52:52.2

oh actually pala isipan sakin yan as as a comics creator

53:04.2

oh so

53:18.2

foreign

53:28.2

53:36.2

53:54.2

54:02.2

english

54:04.2

54:14.2

54:24.2

54:32.2

54:42.2

54:52.2

54:54.2

55:24.2

foreign

55:36.2

55:38.2

55:48.2

56:18.2

56:26.2

56:36.2

foreign

57:06.2

foreign

57:12.2

57:16.2

57:20.2

57:26.2

57:28.2

57:38.2

57:46.2

58:06.2

58:08.2

58:38.2

58:44.2

let our people enjoy it first

58:56.2

maybe they know something that i don't

58:58.2

but to me

59:06.2

likely

59:16.2

foreign

59:46.2

advanced

59:52.2

foreign

59:56.2

that i don't

60:02.2

topic

60:04.2

from comic into translation

60:14.2

60:24.2

60:34.2

60:44.2

60:54.2

foreign

61:04.2

61:26.2

61:33.1

a lot of people probably can't even locate the philippines on the map

61:41.1

so uh

61:43.1

61:54.6

you can name a foreigner can name probably several chinese uh chinese or japanese food

62:04.3

several uh japanese cities so in the

62:14.6

in the popular as a culture and a nation globally so me

62:25.1

like and also like you said

62:27.8

62:37.8

Kumbaga pag nakita ng mga foreigner na

62:41.4

Saan ko mo siya ilabas?

62:42.4

Bakit ba gustong-gusto ng mga Pilipino to?

62:44.9

Bakit ba, diba, like adobo

62:47.4

Ano ba meron sa adobo na yan?

62:49.4

Bakit ba favoritong-favoritong ng mga Pilipino yan?

62:52.7

So ngayon tinignan nila, masarap pala talaga

62:55.2

Saan ko mo siya ilabas, diba?

62:58.2

Yan ang ano doon

63:01.2

Na-erase ko lang kasi yung question ng translation nga

63:03.7

Dahil isa yun sa pinag-iisipan ko lately

63:06.4

Well tama naman

63:08.4

Kasi yung dialogues are

63:10.4

Parang 50% yan yung kwento ng comics

63:13.4

Oo, oo

63:15.4

Kailangan talaga na

63:19.4

Anyway, mag-shift naman tayo ng topic

63:22.4

Kasi nung first time na nandito ka sa studio

63:26.4

Medyo excited ako nun eh

63:28.4

Medyo excited ako nun

63:30.4

So barang hindi ko na-flesh out

63:32.4

You started kanina about the history ng comics

63:37.4

Let's lay out para dun sa mga

63:39.4

Kasi we've been talking about

63:41.4

Comics history na paputol-putol kanina pa eh

63:45.4

So for the new generation

63:49.4

The Gen Z's that never saw, never held

63:54.4

Yung ano ba tawag dun sa papel na pinagpiprintan dati?

63:58.4

Newsprint comics dati

64:00.4

Of the 90's and the 80's

64:02.4

Please tell them about the rich history of Filipino comics

64:08.4

Well nagsimula ang history talaga nung 1929

64:12.4

Nung naglabas yung Liwayiway magazine ng comics

64:19.4

Which is Kenkoy na gawa ni Tony Velasquez

64:21.4

Yun ang unang comics sa Pilipinas

64:23.4

Although syempre lagi nga nila sinasabi niya

64:25.4

Si Jose Rizal daw

64:27.4

Yung father of Philippine comics

64:29.4

May question kasi sakin yun eh

64:31.4

Pero anyway, hindi naman na yung ano natin

64:34.4

Yung mismong comics natin nagsimula talaga nung 1929

64:38.4

Sa loob ng Liwayiway magazine

64:42.4

And then naging successful yung Kenkoy

64:46.4

At first ano lang siya, parang isang strip lang siya eh

64:48.4

Dahil nga naging popular yung Kenkoy

64:50.4

Naging isang buong page na siya

64:52.4

Tapos naging two pages na siya

64:54.4

Tapos naging colored na siya

64:56.4

Tapos 1950s, after ng World War II

65:01.4

Diyan na talaga lumakas yung comics

65:03.4

Nung 1946, lumabas yung Halakhak

65:06.4

Tapos 1947, lumabas yung Pilipino comics

65:09.4

Yung Pilipino comics, sobrang lakas siya

65:12.4

Yung Halakhak kasi namatay eh after 10 issues

65:14.4

Kasi ang katwira nung publisher na yun

65:17.4

Which is isang attorney

65:20.4

Parang hirap maningil

65:22.4

Kasi parang wala pa siyang masyadong ano eh

65:24.4

Wala siyang resources, gaya nung Pilipino comics

65:26.4

Yung Pilipino comics kasi

65:28.4

Ang may-ari niyan, yung publisher ng Liwayiway

65:30.4

Tsaka ng ibang mga diaryo, mga magazine

65:32.4

So, ang dami nilang tauhan

65:34.4

May taga-singel, may taga-hatid, may mga gano'n

65:37.4

Kaya yung Pilipino comics, yung talagang super laki na comics

65:43.4

Under Ace Publications

65:45.4

Tapos after nun, naglabasan na yung Hiwaga Comics

65:48.4

Yung Pinoy Classics, yung mga gano'n

65:50.4

Nagsunod-sunod na yan

65:52.4

Tapos, diyan na naglabasan

65:55.4

Yung mga creators natin magagaling

65:57.4

Si Kuching, si Naridondo

65:59.4

Although si Kuching kasi medyo naun eh

66:01.4

1930s pa siya eh

66:02.4

Si Naridondo sumika talaga ng mga 1950s

66:05.4

1950, lumabas yung Darna, number one

66:08.4

1950 yan eh

66:09.4

Tapos diyan na naglabasan na

66:10.4

Si Naalcala, si Naalixnino

66:12.4

Tapos, 1960s

66:17.4

Meron na silang mga estudyante

66:20.4

Si Naridondo, mga naglabasan na rin yung mga veterans

66:23.4

Nandiyan na si Nehal Santiago, si Nistor Malgapo

66:26.4

Mga diyan naglabasan yan eh, mga 60s

66:29.4

Tapos 1970s

66:33.4

Pumunta rito yung editor ng DC Comics

66:36.4

Naghanap ng mga artists dito

66:38.4

So, nag-apply nga sila si Naridondo, si Naalcala, si Nanino

66:42.4

Kinawa sila doon sa Amerika

66:44.4

Hanggang nagkaroon ng Pilipino invasion sa American Comics

66:48.4

So, in-invade ng mga Pilipino yung comics nila

66:52.4

Kung titingin kayo ng 70s comics ng Amerika

66:55.4

Lalo yung mga early 70s

66:57.4

Lalo sa mga genre ng horror, mga drama

67:00.4

Puro mga Pilipino

67:02.4

So, nagkaroon ng Pilipino invasion

67:04.4

Yun, yun yung pinaka-highlight ng Philippine comics

67:10.4

Pero ang tingin ko, ang pinakamalakas talaga na bentahan ng comics

67:13.4

Sa buong history nito

67:15.4

Noong 70s at 80s

67:17.4

Kasi millions of copies na yung lumalabas dito

67:20.4

70s, 80s, hindi 60s?

67:23.4

Hindi, hindi

67:25.4

Tapos, yung mga sikat na title ng comics

67:28.4

Alimbawa, Pinoy comics

67:30.4

Alimbawa, lumalabas lang yan ng Martes

67:32.4

Dahil nga sa sobrang lakas

67:34.4

Sabi ng publisher, ay ilabas din natin siya noong Friday

67:37.4

So, naging twice a week

67:39.4

Maraming comics naging ganun, naging twice a week

67:41.4

Yung Love Life, Pinoy Comics, Pinoy Classics

67:44.4

Kasi nga sa sobrang lakas ng comics

67:46.4

Gustong kumita ng gusto ng mga publisher

67:49.4

Ilabas natin to

67:51.4

Na twice a week

67:53.4

Which is, naka-apekto naman sa mga creators

67:55.4

Lalo sa mga illustrators, diba?

67:58.4

Sa writing kasi, madali ka makatapos ng kwento

68:01.4

Sa loob lang ng isang upuan e

68:03.4

Misan, 30 minutes to 1 hour

68:05.4

Pero yung pagdodrawing, hindi mo kaya ng 30 minutes yan e

68:09.4

Mag-e-spend ka ng buong araw dyan

68:11.4

E, alimbawa, kung gumagawa ka sa Pinoy comics

68:13.4

Na lumalabas ng Monday

68:15.4

Naka-novela ka ron

68:17.4

Eh, dahil naging twice a week na

68:20.4

So, meron ka ng Monday, meron ka ng Friday

68:22.4

So, yung schedule ng drawing mo

68:24.4

Kailangan mo nang bilisan

68:26.4

Kaya nagtataka yung mga tao

68:28.4

Bakit noong 80s yung mga drawing parang minamadali na

68:30.4

Isa sa sistema kasi yun

68:32.4

Andami-dami ng comics, andami ng titles

68:35.4

Yung mga detalyado na ginagawa noong 60s

68:37.4

Parang ang hirap nang gawin sa 70s

68:39.4

Kasi andami-dami ng comics

68:41.4

Andami ng trabaho ng mga gumagawa

68:45.4

Tapos, anong...

68:47.4

Tapos mababa ang sweldo

68:49.4

Kailangan damihan yung output

68:51.4

Parang makasweldo ng marami

68:53.4

Oo nga no

68:55.4

So, 80s, when did it start parang declining?

69:03.4

Noong 90s kasi naramdaman na namin e

69:06.4

Noong 90s

69:08.4

Noong early 90s

69:10.4

Na...

69:12.4

Eto nga nakakatawad doon e

69:14.4

Noong early 90s naramdaman na namin

69:16.4

Na...

69:18.4

Maraming titles na kasi nawawala e

69:20.4

Diba yung mga Shocker, yung mga Nightmare Comics

69:22.4

Mga gano'n

69:24.4

Yung kasi malalakas pa yun

69:26.4

Pero marami ng comics noon

69:28.4

Titles na unti-unting nawawala

69:30.4

So yung mga tao

69:32.4

Medyo nag-aagawa na doon sa trabaho

69:34.4

Pero

69:36.4

May nakuusap akong isang editor ng Atlas

69:38.4

Sa buong history daw ng Philippine Comics

69:40.4

Ang pinakamalakas, yung Horoscope Comics

69:42.4

Which is lumabas noong early 90s

69:44.4

Noong early 90s

69:46.4

Yun daw yung pinakamalakas na bentahan

69:48.4

Kasi parang millions of copies every week

69:50.4

Every week yun ha

69:52.4

Na lumalabas

69:54.4

Pero yun din yung time na marami ng titles

69:56.4

Yung nawawala

69:58.4

Nararamdaman na namin yun e noong early 90s

70:00.4

How did it feel?

70:02.4

Was it parang nakakatakot or what?

70:04.4

Noong time na yun kasi

70:06.4

Bata ako parang hindi ko naramdaman

70:08.4

Pero tingin ko yung mga veterans noong time na yun

70:10.4

Kasi nagkaroon pa ng welga yun e

70:12.4

Nagkaroon ng welga e noong early 90s

70:14.4

Nagwelga yung mga artist

70:16.4

Tsaka mga illustrators

70:18.4

Umiingi sila ng dagdag na sahod

70:20.4

Dahil nga sobrang liit noong bayad

70:22.4

Hindi ko alam

70:24.4

Hindi yata pinagbiga noong publisher

70:26.4

So marami ng creators

70:28.4

Nakaalisan e

70:30.4

Maraming lumipat sa animation

70:32.4

Yun din kasi yung time na

70:34.4

Nagpuntahan na dito yung mga animation studio

70:36.4

From the US

70:38.4

So lumabas na dito yung ano

70:40.4

Yung mga

70:42.4

Animation studio na sikat dito

70:44.4

Warner Brothers mga ganoon

70:46.4

Posse yung mga filipino animation

70:48.4

Yan

70:50.4

So yung mga illustrators natin lumipat na ron

70:52.4

Tapos yung mga writers naman natin

70:54.4

Nagsulat na ng pocketbook

70:56.4

May nagpunta ng pelikula, may nagpunta ng TV

70:58.4

Mga ganoon

71:00.4

So nararamdaman na rin namin na yun noong time na yun

71:02.4

Parang humihinan at ayaw

71:04.4

Kasi

71:06.4

Lalo kami, kasi mga bata kami noong time na yun

71:08.4

Hindi naman ganoon kagaganda yung mga trabaho pa namin

71:10.4

Lalo sa drawing, hindi ka nabibigyan ng editor

71:12.4

Siyempre nabibigyan yun

71:14.4

Yung mga magagaling na talaga ng mga dadyan

71:16.4

So miso pumupunta ko sa publication noon

71:18.4

Wala kong uwing trabaho

71:20.4

Wala kong script, soloan ka pag uwi mo

71:22.4

Parang ganoon

71:24.4

So kailan yung

71:26.4

Time na talagang

71:28.4

Parang nagiging

71:30.4

Actually yun ang

71:32.4

Doon ako nag decide na

71:34.4

Umalis sa comics

71:36.4

Kasi naramdaman ko na hindi ako kumikita rito

71:38.4

Kaya nagsulat ako

71:40.4

Hindi naman talaga ako writer

71:42.4

Pero dahil nga sa ganoong scenario

71:44.4

Doon sa publication ng comics

71:46.4

Sabi ko hindi ako mabubuhay dito

71:48.4

Anong pen name mo?

71:50.4

Natasha Rose

71:52.4

Babaeng babaeng

71:54.4

Natasha Rose

71:56.4

Napilitan ako magsulat dahil doon

71:58.4

Talaga yung mga pocket books

72:00.4

Diba?

72:02.4

Tsaka natin pag usapan yan

72:04.4

Sa comics muna tayo

72:06.4

72:08.4

Is there a date

72:10.4

When

72:12.4

Wala eh

72:14.4

Yung date na talagang

72:16.4

Nawala talaga yung

72:18.4

Traditional Pinoy comics

72:20.4

Unti-unti kasi yan eh

72:22.4

Halimbawa yung Atlas

72:24.4

Pag-aari ng Ross's family yan eh

72:26.4

Noong 1997 binili nalang

72:28.4

National yan eh

72:30.4

So lumipat na yung publication nila sa Obao

72:32.4

Kasi ewan ko

72:34.4

Siguro dahil nga naramdaman nila

72:36.4

Humihina na yung sales

72:38.4

Binili nalang sa National

72:40.4

Tapos yung Gassi kasi

72:42.4

Nahati yan into several publishers eh

72:44.4

Yung buong Gassi

72:46.4

Parang ipinamanan na ng

72:48.4

Nanay doon sa mga anak

72:50.4

Kaya nagkaroon ng Infinity

72:52.4

72:54.4

Mga anak yan eh yung Gassi

72:56.4

Yung mismong Gassi nawala na yan

72:58.4

Nagkaroon ng mga maliliit na publisher

73:00.4

Doon naglabasan sila

73:02.4

Sina Gilbert, Sina Louie

73:04.4

Yung time na yun noong 90s

73:06.4

Kasi dahil nga sa Gassi yan eh

73:08.4

Nung nagkaroon ng split ang Gassi

73:10.4

Naglabas na ng mga maliliit na publication

73:12.4

Kaya naglabasan na dyan

73:14.4

Yung

73:16.4

Mga bagong concept na ng ano eh

73:18.4

Nung mga anak

73:20.4

Tapos ako noon napunta sa ano eh

73:22.4

Sa Kisila Publishing

73:24.4

Isa rin sa mga naging anak ng Gassi yan

73:26.4

Kasi yung mga editor doon mga galing Gassi

73:28.4

So nagkahati-hati na talaga yan

73:30.4

And then

73:32.4

Ano, unti-unti na rin kasi nang mamata yun eh

73:34.4

Hanggang sa, wala na

73:36.4

Ano na talaga

73:38.4

So wala talagang

73:40.4

Date na parang nag close shop?

73:42.4

Wala eh, dahan-dahan siya

73:44.4

Parang

73:46.4

Parang

73:48.4

It weekend

73:50.4

So you participate sa maliliit na

73:52.4

Mas maliit na kumpanya

73:54.4

Tapos yung mga maliliit na kumpanya na yun

73:56.4

Isa-isang nag

73:58.4

Nag close down

74:00.4

Ganoon ang nangyayari

74:02.4

Tapos naisip ko kasi parang

74:04.4

Marami rin mga maling decisions yung management

74:06.4

74:08.4

Although siyempre nung time na yun hindi naman natin masisisi na talagang

74:10.4

Marami kasing factors

74:12.4

Kung bakit bumagsak din talaga yung

74:14.4

Yung traditional comics

74:16.4

Ikanami, yung mga tao nagiging practical na

74:18.4

Tapos yung mga mahuhusay na creators

74:20.4

Nag-aliisan na

74:22.4

Yun yung mga nag-contribute eh, parang mawala na talaga yung comics

74:24.4

Tapos may mga maling decisions din

74:26.4

Yung management na

74:28.4

Hindi ko alam kung

74:30.4

Baka walang masyadong study

74:32.4

Sa market kung bakit naging ganun na yung

74:34.4

Comics natin

74:36.4

Halimbawa, isa sa nakikita ko

74:38.4

Basically ang comics ng Pilipino

74:40.4

Hindi pang bata

74:42.4

Ano yan eh, general audience

74:44.4

Oo nga

74:46.4

Kung babalikan natin yung

74:48.4

Panahon nina Redondo, nina Kuching

74:50.4

Kung ano-ano

74:52.4

Yung mga kwento naman dun

74:54.4

Hindi naman kagaya ng American na Superman

74:56.4

Batman, Wonder Woman, lahat ng man

74:58.4

Puro ng superhero sa kanila eh

75:00.4

Sa atin kasi hindi ganun

75:02.4

Ang comics ng Pilipino, para sa lahat ng Pilipino

75:04.4

Kaya meron tayong mga kwento

75:06.4

Mga drama, may mga fantasy

75:08.4

Yung mga Roberta

75:10.4

Yung Darna nga, hindi naman pambataan Darna eh

75:12.4

Kung titignan mo yung kwento ng Darna

75:14.4

Yung kasimbabaw ng kwento ni Superman

75:16.4

Na galing sa ibang planeta na ganun

75:18.4

Medyo malalim ang kwento ni Darna eh

75:20.4

At saka graphic novel form yung sa atin eh

75:22.4

Way before

75:24.4

May mga backstory siya eh

75:26.4

Way before Will Eisner

75:28.4

Kasi sabi nila si Will Eisner daw nag-invented ng graphic novel eh

75:30.4

75:32.4

Pero sa atin yung graphic novel eh

75:34.4

Kasi yun nga lang installment

75:36.4

Oo, iwah-iwalay e no

75:38.4

Yun kasi yung market talaga ng

75:40.4

Philippine comics na for general audience

75:42.4

Noong 90s

75:44.4

Nakikita ko

75:46.4

Kasi

75:48.4

Sumisikat yung ano eh

75:50.4

Halimbawa yung image comics ng

75:52.4

Amerika diba? Oo

75:54.4

So marami tayong creators na influence

75:56.4

ng image comics

75:58.4

Noong hinawakan ng mga editors

76:00.4

Noong naisplit na yung gase, nagkaroon ng mga maliliit na publication

76:02.4

76:04.4

Yung mga editors nung mga medyo bata eh

76:06.4

Mga nakakabili ng image comics

76:08.4

Yung gawa nina Wills

76:10.4

din na Jim Lee

76:12.4

So pinapalagay nila

76:14.4

Na baka ito yung magsasalba

76:16.4

sa comics ng Pilipino

76:18.4

So naglaba sila ng mga superhero

76:20.4

Noong mga gano'n

76:22.4

Diba mga street fighter na mga concept

76:24.4

Although okay lang naman yun

76:26.4

Pero huwag yung buong publication puro gano'n

76:28.4

Meron namang instances pa

76:30.4

Na dahil sumikat yung manga

76:32.4

Diba sikat na sikat kasi

76:34.4

Noong araw yung anime sa TV

76:36.4

Ghost fighter

76:38.4

O yung mga dragon ball

76:40.4

76:42.4

Nagkaroon dati sa publication, o yung gusto namin yung mga drawing nyo

76:44.4

Maging manga

76:46.4

Nakakatawa nga kasi yung mga veterans

76:48.4

Na ang drawing

76:50.4

Traditional Pilipino

76:52.4

Ginawang manga

76:54.4

Pero ginawa lang malaki mata

76:56.4

Hindi talaga manga

76:58.4

So bakit gano'n?

77:00.4

Parang kung ano yung sumisikat sa

77:02.4

Ibang bansa or kung ano yung trend

77:04.4

Dinadala nyo sa comics

77:06.4

Which is basically yung comics

77:08.4

Ang audience naman yan

77:10.4

Hindi yung mga nakikita nyo ng

77:12.4

Mga batang ano

77:14.4

Pwede naman kayong maglabas nyan kung gusto nyo

77:16.4

Pero huwag nyong idama yung buong publication sa gano'n

77:18.4

At saka hindi ano eh

77:20.4

Hindi yung style

77:22.4

Maghanap ka ng nagdodrawing na style sa manga

77:24.4

Hindi mo pwedeng gawin

77:26.4

Alam mo, si Jim Lee

77:28.4

Pag bigla mong pagmamanggahin

77:30.4

Parang mali yun eh

77:32.4

At saka

77:34.4

I think there's a factor na hindi

77:36.4

Naiintindihan ng mga mayare

77:38.4

How an artist thinks

77:40.4

And works

77:42.4

Do you think artist din yung

77:44.4

Mga mayare ba?

77:46.4

O pero yun nga

77:48.4

Walang masyadong study lalo sa market

77:50.4

Kaya nga sabi ko kanina

77:52.4

Ang audience kasi talaga ng Pinoy comics mula noon

77:56.4

Mga tricycle driver

77:58.4

Mga kasambahay

78:00.4

Diba?

78:02.4

Yung mga ordinaryong taong walang magawa na

78:04.4

Nagpapahinga sa bahay

78:06.4

Bibigyan mo yan ng

78:08.4

Ghost fighter na kwento

78:10.4

Alimbawa magsasaka

78:12.4

Parang

78:14.4

Parang daw makarelate dito

78:16.4

Diba parang gano'n

78:18.4

Diba? Iba eh, off eh

78:20.4

Yon, isa isa nakita ko na ano

78:22.4

Yung transition

78:24.4

Yung Pinoy comics

78:26.4

Kaya siya humina

78:28.4

Kasi nga yung market mo

78:30.4

Pinahina mo na rin eh

78:32.4

Hindi mo na inabot yung mga dati mong readers

78:34.4

Hindi mo inabot eh

78:36.4

Nawala eh, nawala sila

78:38.4

Kala nila kung anong uso

78:40.4

Kakagadin

78:42.4

78:44.4

Hindi naman American comics to

78:46.4

Hindi naman manga to eh

78:48.4

Hindi naman Japan to eh, Filipino to

78:50.4

Iba yung context

78:52.4

Kaya nagbabasa yung mga Pilipino

78:54.4

I think yung analysis mo na yan

78:56.4

Is on point, tama na

78:58.4

Kasi parang

79:00.4

You wouldn't

79:02.4

Kumbaga mayroon

79:04.4

So ganito ha, parang humihina yung sales

79:06.4

natin, humihinaan yung sales natin

79:08.4

Gayun yung senaryo nila

79:10.4

Tapos nakikita nila

79:12.4

Ang trend sa US is

79:14.4

Ganito nga

79:16.4

Na naging X-Men, tsaka nung time na yun

79:18.4

Patok na patok yung ano eh

79:20.4

Yung X-Men animated series eh

79:22.4

Tsaka yung Batman diba

79:24.4

Nakita nila na

79:26.4

Patok to baka

79:28.4

Baka ito nga

79:30.4

79:32.4

Kaso hindi nila totally

79:34.4

Disregard nila yung

79:36.4

Yung audience

79:38.4

Yung big market talaga ng comics

79:40.4

That had been supporting the industry for decades

79:42.4

Correct

79:44.4

Oo nga

79:46.4

Tama tama

79:48.4

I think tama yung analysis mo na yan

79:50.4

Kasi pa

79:52.4

It's an anthropological

79:54.4

Thing eh, diba?

79:56.4

O nga

79:58.4

Yung isang blunder

80:00.4

Mga bata, sabi mo mga bata yung mga

80:02.4

Yung mga taon nun

80:04.4

Wow

80:06.4

That's a

80:08.4

That's a great insight

80:10.4

Yun, sana may magsulat nun

80:12.4

Na book na

80:14.4

Historian or something

80:16.4

Ikaw, ikaw mag

80:18.4

Magsulat

80:20.4

Naging guest ka si

80:22.4

Xiao Chua

80:24.4

Minimention ka niya

80:26.4

Oo nga, kaibigan natin yan si

80:28.4

Minimention ka niya na parang

80:30.4

He looks up to you as a comics historian

80:32.4

Ano yan, good friend natin

80:34.4

Actually, tinulungan ako ni Xiao

80:36.4

Binigyan niya ako ng buong copy

80:38.4

Nung ano eh

80:40.4

Yung Ripang Kalabaw

80:42.4

Yun yung mga pre

80:44.4

Yung wala pang comics sa Pilipinas

80:46.4

Ito yung mga lumabas na mga

80:48.4

Journal or diario

80:50.4

Nung may mga comics strip

80:52.4

Nung mga maliliit, tapos may mga cartoons

80:54.4

Wala pang kenkoy nung time na yun

80:56.4

Mga 19

80:58.4

1907 yata

81:00.4

Binigyan niya ako ng buong copy

81:02.4

Naka PDF

81:04.4

Randi sabi niya pag arala mo ito

81:06.4

Nung binasa ko naman, Kastila

81:08.4

Sabi ko nye, paano ko maubasa ito

81:10.4

Nasa Spanish

81:12.4

Oo, pero medyo ano

81:14.4

Sabi ko, saka na

81:16.4

Pag nakakaintindi na ako ng Kastila

81:18.4

Oo, pero at least

81:20.4

Ripang Kalabaw ang pangalan?

81:22.4

Oo, Ripang Kalabaw

81:24.4

It's a

81:26.4

Pero of course, we can't

81:28.4

Complete the

81:30.4

Kumaga

81:32.4

We can't end there

81:34.4

Sa parang

81:36.4

Sad na story na sinasabi mo

81:38.4

Kasi comics is a

81:40.4

Has a new face now

81:42.4

The modern times

81:44.4

Has been happening since

81:46.4

Mid 90's siguro to present

81:48.4

81:50.4

Ang nakakatuha naman

81:52.4

Kasi nung 90's

81:54.4

Humihina yung

81:56.4

Yung traditional comics

81:58.4

Naglalabasa naman ngayon

82:00.4

Yung mga

82:02.4

Mga Indies

82:04.4

Ayan, dyan na naglabasan sina Carlo Vergara

82:06.4

Sina Jerry Erangelan

82:08.4

Sina Arnold Are

82:10.4

Nasa ibang daigdig pa sila

82:12.4

Kasi ito yung existing

82:14.4

Mainstream, diba?

82:16.4

Sila maliit lang talaga na grupo

82:18.4

Pero sila kasi driven by passion

82:20.4

Yung talagang pagmamahal nila sa medium ng comics

82:22.4

Ito kasi driven by business

82:24.4

Business kasi ito

82:26.4

So nung bumagsak na ito, wala na sila

82:28.4

Ito ang sumalo

82:30.4

Kasi iba itong mga creators na ito, wala silang pakialam kung

82:32.4

Mabenta o hindi nung time na yun

82:34.4

Basta gagawa sila ng comics

82:36.4

But how did

82:38.4

Nasagap ba

82:40.4

Nagkaradar nung

82:42.4

Nung

82:44.4

Establishment comics dati, yung mga Indie

82:46.4

And how did they react

82:48.4

Hindi masyado e

82:50.4

Parang wala silang reaction e

82:52.4

Kasi parang

82:54.4

Walang ingay kasi masyado to e

82:56.4

Diba, ano lang e

82:58.4

Nagbibenta ng Xerox

83:00.4

Ibibenta sa, yung comic shop sa

83:02.4

Mega Mall, yung gano'n

83:04.4

Parang wala naman sa kanila

83:06.4

Hindi naman nila minakap na parang gano'n

83:08.4

Parang

83:10.4

Wala lang sa kanila

83:12.4

Pero yun nga, dahil

83:14.4

Bumabagsak na itong mainstream

83:16.4

At itong Indies, nanatili sila sa gano'n e

83:18.4

Tuloy-tuloy pa rin

83:20.4

Tapos

83:22.4

Year 2000, talagang

83:24.4

Nakasad-sad na yung mainstream comics

83:26.4

Itong Indies naman,

83:28.4

Pumasok na yung internet

83:30.4

At itong internet, alam gamitin

83:32.4

Itong mga Indies, yung mga batang

83:34.4

Alam nila gamitin

83:36.4

So naging influential talaga siya

83:38.4

So yung, marami mga bata

83:40.4

Kahit hindi inabot yung gawa nila Jerry

83:42.4

Nung mga early 90s, yung mga

83:44.4

Wasted, nagkaroon sila ng interest

83:46.4

Kasi nga dahil sa internet

83:48.4

Kaya nung 2000, yung mga bata

83:50.4

Ay, saan po mabibili yung mga gawa nyo?

83:52.4

Yung mga Wasted, yung mga gano'n

83:54.4

Ako yan, ako yan

83:56.4

Oo, ayan, nagkaroon na ng internet

83:58.4

Tapos, sila na talaga yung ano

84:00.4

Parang sila yung nilu-look up

84:02.4

Nung mga bata, yung mga indie creators

84:04.4

Kasi sila talaga yung

84:06.4

Masigasig na nagtuloy

84:08.4

Na yung mainstream, na wala na

84:10.4

As in totally, wala na

84:12.4

Wala nang nakakaalam

84:14.4

So, since then

84:16.4

Since 2000, talagang umangat na yung Indies

84:18.4

84:20.4

Yan, tapos

84:22.4

Diba, syempre, yung mga Indies

84:24.4

Sila yung mga nag-organize ng mga convention

84:26.4

Diba?

84:28.4

Yung mga founders ng Comic-Con, mga Indies

84:30.4

Nang namanoon yan, diba?

84:32.4

Tapos, nag-organize sila ng mga convention

84:34.4

Nang kung ano-anong event

84:36.4

Tapos,

84:38.4

Yung mga other publishers

84:40.4

Aside from this mainstream comics

84:42.4

May mga publishers on the sides

84:44.4

Na on the look up

84:46.4

Sa mga bagong materials na ipapublish nila

84:48.4

Mga hindi naman publisher ng comics

84:50.4

Ito, mga publisher ng magazine, ng libro

84:52.4

Eh gusto nila maglabas ng comics

84:54.4

So, saan sila pupunta?

84:56.4

Eh yung dito

84:58.4

Kasi ito yung naikita nila

85:00.4

Kaya naging mainstream

85:02.4

Yung mga dating Indies

85:04.4

Yung mga gawa nina Arnold Arey, nina Carlo Vergara

85:06.4

Pina-publish na nila

85:08.4

So, sila na yung mainstream ngayon

85:10.4

Na wala na to, sila na yung umangat

85:12.4

And also, mga kabatch nila eh

85:14.4

Kilala nila yan eh

85:16.4

Nasa, galing sila sa same universities

85:18.4

Diba?

85:20.4

Tapos, parang most of them

85:22.4

Would be on the same circles

85:24.4

Kilala ko si Arnold

85:26.4

Ta-classic ko yan dati

85:28.4

I'm just speculating

85:30.4

Diba?

85:32.4

And also, I've noticed

85:34.4

Na nagsimula yung

85:36.4

Eh, ikaw na lang magkwento

85:38.4

Yung mga Ashcan

85:40.4

How did the

85:42.4

Pinoy, the modern Pinoy comics

85:44.4

Transform

85:46.4

From Ashcan form

85:48.4

To talagang naka-hardbound

85:50.4

Mga ganyan

85:52.4

Yun nga, yung nilalabas

85:54.4

Kasi ng mga Indies

85:56.4

Mga Ashcan-Ashcan na yan

85:58.4

Ano ba yung Ashcan muna?

86:00.4

Ano ba yung mga parang maliliit na comics lang

86:02.4

Mga Xerox

86:04.4

As in, parang ano, hindi pa siya yung

86:06.4

Yung formal na

86:08.4

Pinapublish talaga

86:10.4

Yan, yung mga ganyan

86:12.4

Mga sample-sample

86:14.4

Ganyan yung

86:16.4

Mga comics namin dati

86:18.4

Mga Xerox

86:20.4

Yan ang pinakamura kasing i-produce eh

86:22.4

I-stapler mo lang

86:24.4

Yan, mga ganyan

86:26.4

Tapos, syempre yan ang mga binibenta

86:28.4

Sa ano eh, sa mga conventions

86:30.4

Yan ang mga available

86:32.4

Tapos nagkakaroon siya ng followers

86:34.4

Nagkakaroon ng fans

86:36.4

Diba yung mga ganyan, nagkaroon ng fans

86:38.4

So, nakikita ng mga publishers

86:40.4

Yan eh, parang malakas siya ganito

86:42.4

I-publish nga natin

86:44.4

Into a talagang

86:46.4

Comic book na talaga

86:48.4

Tapos, it-distribute na natin sa mga

86:50.4

Bookstore, sa lahat

86:52.4

Kasi sumula yan eh

86:54.4

When do you think, kasi dati

86:56.4

You mentioned

86:58.4

Ang tingin talaga ng mga

87:00.4

Tao is

87:02.4

Yung comics is not

87:04.4

They know it's art

87:06.4

Pero they don't really consider it as art

87:08.4

So, kailan kaya

87:10.4

Nagging

87:12.4

Predominant yung

87:14.4

Yung mentality na, hindi, comics is art

87:18.4

Dahil din siya mga indish

87:20.4

Mga 2000s na ba yun?

87:22.4

Mga 2000s na

87:24.4

Kasi nga, yung

87:26.4

Yung

87:28.4

Mindset kasi ng mga indish

87:30.4

Hindi kagaya nitong sa lumang industry

87:32.4

Yung mindset kasi namin, nung trabaho lang talaga siya

87:34.4

Although, syempre

87:36.4

Sa ibang artist, tinitingnan namin

87:38.4

As art

87:40.4

Diba, yung gawa ni Naridondo

87:42.4

Ni Nakoching, pero ito kasing

87:44.4

Mga indish na

87:46.4

Sanay magbasa ng

87:48.4

American comics, ng European comics

87:50.4

Iba na talaga yung mindset nila

87:52.4

Pagdating sa medium ng comics, so matakas na talaga

87:54.4

Kasi, tingin kong isang

87:56.4

Factor dyan, nung

87:58.4

Nagkaroon ng

88:00.4

Revolution sa comics

88:02.4

Nung 80s eh, naging

88:04.4

Naging socially aware

88:06.4

Bigla ang comics nun

88:08.4

Hindi na pambata bigla yung American comics

88:10.4

Naglabasan yung mga Watchmen

88:12.4

Yung mga Sandman

88:14.4

So, parang

88:16.4

Na-elevate yung art

88:18.4

And then

88:20.4

Yung art form na parang

88:22.4

Na-realize nung mga tao

88:24.4

Wow, this is something else

88:26.4

Hindi na siya parang, parang yung mga

88:28.4

Spider-Man na stories

88:30.4

From the past

88:32.4

Previous decades

88:34.4

At dala-dala yun ng mga indish

88:36.4

Dala-dala nila yun eh, hanggang sa

88:38.4

Yung mga influence nila sa mga bata

88:40.4

Syempre, na-absorb na rin yun

88:42.4

So, nakatulong talaga yun, parang nag-elevate

88:44.4

Yung tingin ng ano

88:46.4

Nung mga tao sa comics

88:48.4

Ah, grabe

88:50.4

Grabe, and then now

88:52.4

What do you think

88:54.4

The, ano, the future

88:56.4

Holds for Pinoy comics

88:58.4

Maganda na ngayon kasi

89:00.4

Talagang

89:02.4

Iba na yung thinking ng comics

89:04.4

Ipaparang kung ikukumpara natin yung 90s

89:06.4

Actually, yung exhibit lang na in-organize

89:08.4

Parang isang ano sa akin eh, parang

89:10.4

Parang isinampal sa akin

89:12.4

In a good way

89:14.4

Parang, eto na yung comics ngayon

89:16.4

Nakakapag-exhibit na kayo sa

89:18.4

CCP

89:20.4

Diba?

89:22.4

Tapos, nakakatawag na siya ng attention

89:24.4

Sa iba't ibang tao

89:26.4

Na hindi mo maakalaing papansinin nung araw

89:28.4

Parang gano'n

89:30.4

Sino man gaakalang

89:32.4

Papansinin ng CCP yung exhibit ng comics

89:34.4

Diba?

89:36.4

Parang gano'n

89:38.4

You really think it's

89:40.4

Gayito ah, kung

89:42.4

Kung nung 1990

89:44.4

May nag-propose ng comics

89:46.4

Exhibit sa CCP

89:48.4

Would, tatanggapin ba yun o hindi?

89:50.4

Tingin mo?

89:52.4

Hindi ko masabi eh

89:56.4

Siguro katakot-takot na

89:58.4

Depensa gagawin mo eh

90:00.4

Kung ano yung dapat makita ng publiko

90:02.4

Sa ano eh, sa exhibit

90:04.4

Although, nagkaroon kasi ng

90:06.4

Exhibit nung 90s, ng Bata Batuta

90:08.4

Comics, sa Mega Mall

90:10.4

Pero, hindi siya talaga

90:12.4

Hindi siya

90:14.4

Comics exhibit

90:16.4

Para ano

90:18.4

Alam mo yun, parang i-promote yung medium

90:20.4

Or ng comics

90:22.4

Dinala siya doon

90:24.4

Para, well, para makilala din

90:26.4

Yung Bata Batuta comics

90:28.4

Pero basically, para sa mga bata

90:30.4

May mga activities, may mga gimmick

90:32.4

Para lang ano

90:34.4

Makatulong

90:36.4

Parang promotional material talaga

90:38.4

Pero ngayon kasi parang

90:40.4

May mga historian

90:42.4

O may kusinong nag-aara tungkol sa comics

90:44.4

Interesado na sa mga gano'n

90:46.4

Pupunta sa exhibit

90:48.4

Kakausapin yung mga tao doon

90:50.4

Dati kasi parang wala namang gano'n

90:52.4

Grabe no

90:54.4

Kaya nga wala tayong

90:56.4

Alam mo kung ano ka ngayon

90:58.4

Kung nasa akadim ka ngayon at maghukay ka

91:00.4

Na mga information tungkol sa comics

91:02.4

Wala ka masyado makakukuhang materials

91:04.4

Kaya nga wala nagsusulat nung araw

91:06.4

Diba?

91:08.4

Yung History of Philippine Comics natin

91:10.4

Lumabas nung 1985

91:12.4

Pero mo

91:14.4

Yung comics natin lumabas 1929

91:16.4

May nagsulat ng

91:18.4

History ng comic

91:20.4

1985 lang

91:22.4

Sino nagsulat noon?

91:24.4

Nilabas ng Sister Company ng Gassi

91:26.4

Yung History of

91:28.4

Comics of the Philippines and Other Countries

91:30.4

Meron pang Other Countries yun

91:32.4

Pero mo

91:34.4

From 1929 hanggang 1985

91:36.4

Doon lang may naglabas ng libro

91:38.4

Gano'n kakunti talaga

91:40.4

Yung materials

91:42.4

Grabe no

91:44.4

Do you think it's only

91:46.4

Filipinos na nangyari yan?

91:48.4

Kasi sa Japan

91:50.4

Yun ang isang juggernaut

91:52.4

talaga ng comics industry

91:54.4

Iba yun e

91:56.4

Sa kanila yung Astro Boy

91:58.4

Kompleto pa rin e

92:00.4

Diba? Nakakaingit no?

92:02.4

O dapat nga ano e

92:04.4

Ma-realize

92:06.4

talaga ng maraming mga Filipino

92:08.4

yun na malaki yung contribution

92:10.4

ng Philippine Comics

92:12.4

Nagulat nga ako siguro mga 2 years ago

92:14.4

May isa akong friend na naka-base sa Thailand

92:16.4

Si Nicholas

92:18.4

Verstappen. Ano sya e?

92:20.4

Dutch. Ano sya e?

92:22.4

Ang pinag-aaralan niya yung South East Asian

92:24.4

Comics

92:26.4

Ang mostly

92:28.4

Inaano niya Myanmar, Thailand

92:30.4

Sa kanya ko nalaman

92:32.4

Na may mga Thai artist

92:34.4

Na nangungupyo

92:36.4

sa mga Filipino artist

92:38.4

Nung nakita ko yung mga drawing

92:40.4

Parang mga redondo to

92:42.4

Sinabi niya yun na ito

92:44.4

yung influence niya ng mga Filipino artist

92:46.4

Sabi ko may gano'n pero hindi naman lang

92:48.4

nasulat dito. Walang nakakaalam

92:50.4

Kung hindi niya pa pinost sa FB niya

92:52.4

Hindi ko alam. So isa yun sa tinitingnan ko

92:54.4

Sabi ko may mga gano'n pala tayo

92:56.4

Bakit hindi natin alam to?

92:58.4

So parang basically siguro

93:00.4

Para tayong Japan dati no?

93:02.4

In terms of comics

93:04.4

Nung mga 50s kaya

93:06.4

How far do you think

93:08.4

Was the reach of Philippine comics?

93:10.4

Nag-export ba tayo ng comics dati?

93:14.4

Hindi e. Ano. Feeling ko mas malaki tayo sa Japan e

93:16.4

In terms of ano ha

93:18.4

Of printing ha

93:20.4

Kasi nga

93:22.4

Kung nagpe-print tayo ng million copies a week

93:24.4

Imaginin mo na lang kung gano'n kadami yun

93:26.4

Eh baka ang Japanese nagpe-print ng

93:28.4

Monthly

93:30.4

Million monthly. Tayo weekly e

93:32.4

Baka mas malaki tayo e diba

93:34.4

Ngayon yung comics natin

93:36.4

Ano lang. Sa mga Filipino lang

93:38.4

Tapos

93:40.4

Nagdadala tayo sa abroad

93:42.4

Sa mga Filipino lang din. Ano ba

93:44.4

Sa Saudi Arabia. Yung mga trabador doon

93:46.4

Yung mga ganun lang

93:48.4

Hindi tala natin ginawa. Yung parang ginawa

93:50.4

Nung Japanese nga na

93:52.4

Translate nila into English. Dinala sa America

93:54.4

Translate into French

93:56.4

Dinala sa France. Yung mga ganun

93:58.4

Dapat nga noon pa natin naisip yun

94:00.4

Ang isang

94:02.4

If there's anything na

94:04.4

Hindi ko alam kung

94:06.4

Lack of foresight

94:08.4

94:10.4

Hindi ko alam kung ano'ng nangyari ba't gayitong

94:12.4

Nonetheless gayitong kinalabasan

94:14.4

Is yun nga yung sinabi ko

94:16.4

Kanina na yung mga

94:18.4

Characters natin

94:20.4

Yung mga iconic

94:22.4

Alam lang natin

94:24.4

Yung mga pangalan nila

94:26.4

Pero hindi natin alam talaga kung ano yung kwento

94:28.4

Yung buong kwento. Diba?

94:30.4

Parang kilala lang natin si Panday

94:32.4

Pero ang alam natin pelikulang Panday

94:34.4

Na si FPJ. Diba?

94:36.4

Kilala lang si Darna

94:38.4

Pero yun nga. Iba iba. Pag nanonod ka ng movie

94:40.4

Iba iba yung kwento. Diba?

94:42.4

Si Kengkoy

94:44.4

Si Kengkoy. Kompleto yata yung Kengkoy

94:46.4

Kulang kulang din

94:48.4

Pero si Kengkoy kasi ano e

94:50.4

Bawat isang kwento

94:52.4

Series kasi siya e. So hindi siya buong novela

94:54.4

Madali siyang

94:56.4

Intindihin. Oo nga no

94:58.4

Tsaka kahit may missing

95:00.4

Issues. Pwede pa rin siyang i-publish

95:02.4

Talaga ng maramihan

95:04.4

Hindi kaya ng novela kasi tutuloy e

95:06.4

Pag may naputol talaga. Pag may isang kulang ka

95:08.4

Wala eh. Mahingirapan kang hanapin

95:10.4

Grabe

95:12.4

Siguro kaya nga

95:14.4

Kaya siguro hindi

95:16.4

Ito yun e. Na parang kilala mo yung

95:18.4

Hindi lang sa pangalan

95:20.4

Diba? Na kailangan kilala mo

95:22.4

Alam mo kung anong nangyayari sa kwento

95:24.4

Like katulad ng Dragon Ball

95:26.4

Alam mo pwede mong pagkwentohan

95:28.4

Na ano e

95:30.4

Naglaban sila dito

95:32.4

Diba? May mga cultural

95:34.4

Details yun e

95:36.4

95:38.4

Slam dunk

95:40.4

Nakakalaban nila yung nung Shokoku

95:42.4

Yung mga kainan

95:44.4

Sa atin, wala tayong

95:46.4

Hindi natin mapagkwentohan yung ganun

95:48.4

Sa mga characters natin

95:50.4

Actually isa sa dream ko yan e. Magkaroon talaga ng

95:52.4

Isang malaking comics museum

95:54.4

Na doon lahat ng information

95:58.4

Kailangan natin ng pondo

96:00.4

At saka kailangan gawin na yan

96:02.4

Kasi ano e

96:04.4

Nawawala na

96:06.4

At saka yung mga tao

96:08.4

Na nakakaalam

96:10.4

Diba? Ganoon talaga ang buhay

96:12.4

96:14.4

96:16.4

Ano bang kailangan natin gawin?

96:18.4

Randivalyente

96:20.4

Para maisa katuparan ng plano na yan

96:24.4

Well

96:26.4

Kung yung comics museum

96:28.4

Ang pinag-uusapan natin

96:30.4

Kailangan talaga natin ng ano

96:32.4

Tulong ng

96:34.4

Government or private

96:36.4

Entities para mangyari yan

96:38.4

Na syempre yung may passion din

96:40.4

Doon sa ano

96:42.4

Na ganoon gawin. Although

96:44.4

Yung exhibit namin na magtuturo

96:46.4

Sa Philippines. Ewan ko baka makatulong

96:48.4

Sa something na. Baka makahikaya tayo

96:50.4

Ng mga interesado. Interesting yan

96:52.4

Pondo namin kayo

96:54.4

Well I'm sure may mga tao

96:56.4

May inspire noon. Diba?

96:58.4

And well you at least

97:00.4

You have

97:02.4

Kamukha you have

97:04.4

Started

97:06.4

To get it rolling somehow

97:08.4

Nagawa mo yung sa

97:10.4

CCP. Kumbaga at least

97:12.4

May start na but we can just

97:14.4

Have something

97:16.4

To put momentum on

97:18.4

Pero sa akin naman

97:20.4

Parang

97:22.4

Walang pressure kasi parang

97:24.4

Ini-enjoy ko e. Parang

97:26.4

Yung iba

97:28.4

Baka tinuturing na parang ako

97:30.4

Sugo or something. Hindi ganun yung ano ko e

97:32.4

Parang ini-enjoy ko lang

97:34.4

Kasi wala

97:36.4

Ano parang

97:38.4

Satisfaction kasi e. Ah importante yun

97:40.4

Importante yun na parang

97:42.4

Kaysa yung parang nakatutukang ka ng

97:44.4

Baril. Kaya hindi ako

97:46.4

Napapagod e. Kahit ako mag-isa yung kumagalaw

97:48.4

Wala e. Nag-enjoy lang

97:50.4

Naman ako e

97:52.4

Tama

97:54.4

97:56.4

Grabe no. Anong

97:58.4

Wish mo for Filipino

98:00.4

Comics

98:02.4

Specific and in general

98:04.4

Lumaki ulit siya

98:06.4

Gaya ng dati

98:08.4

Tapos

98:10.4

Maritch na natin yung ibang bansa

98:12.4

Parang ginagawa ng Japan, ng Korea

98:14.4

Kasi

98:16.4

Kung totoo siya may peg na tayo sa kanila e

98:18.4

Actually yung US. Sila yung unan yan e

98:20.4

Yung Superman

98:22.4

Ang kagandang kasi sa States

98:24.4

Global na talaga

98:26.4

Global na talaga yung thinking nila

98:28.4

Pag naglaba sila ng ibang produkto

98:30.4

Hindi lang sila nakasentro dun sa

98:32.4

Kanila

98:34.4

Tinitingnan nila na pwedeng ilabas to

98:36.4

Sa atin kasi minsan may ganoon na ano e

98:38.4

Maglalabas ako ng produkto

98:40.4

Para lang sa atin. Diba?

98:42.4

Okay lang naman yun. Pero wag mong pigilan

98:44.4

Yung possibility na ilalabas mo

98:46.4

Yan. Lalo sa panahon ngayon

98:48.4

Well, there is an advantage kasi sa US

98:50.4

Kasi English ang salita nila

98:52.4

Correct. Oo. May itindihan ng madaming

98:54.4

Ano. Sa Africa, sa India

98:56.4

Oo. Pwede nalang dalhin dun. Naintindihan na

98:58.4

Agad nila e. Diba? Sa atin

99:00.4

We don't have that kind of advantage

99:02.4

Kaya dapat ang peg natin yung ginagawa

99:04.4

Ng Korea at Japan. Ano bang ginagawa?

99:06.4

Ah yung dito muna. Tapos

99:08.4

Tsaka natin dalhin dun

99:10.4

Tsaka mamili tayo ng ano

99:12.4

Baga parang

99:14.4

Let it flourish here. Diba?

99:16.4

Baga

99:18.4

Parang katulad ng Tres e. May pa-following dito

99:20.4

Diba? Ganon. Dahil yung mga ginagawa ni

99:22.4

Arnold may mga following din

99:24.4

99:26.4

Saka hindi tayo maubusan ng talent e

99:28.4

Napakakreative talaga ng Pilipino

99:30.4

Alam mo, tumingin ka lang

99:32.4

ng Facebook. Oo.

99:34.4

Pag may isang nag-joke

99:36.4

Ang gagaling ng Pinoy e. Diba? Ang galing sumagot

99:38.4

99:40.4

Sabi ko grabe. Biro mo na isip na yun

99:42.4

Napakakreative nung pagkakagawa ng joke

99:44.4

Diba? May mga ganon e. Sabi ko

99:46.4

Walang tatalo talaga sa Pinoy

99:48.4

Pagdating sa mga ideas

99:50.4

Ang galing e.

99:52.4

Grabe. Oo.

99:54.4

Anyway

99:56.4

Teka. Anong

99:58.4

Nakailang minutes na tayo

100:00.4

Ano pang ano?

100:02.4

Ano pang gusto kong pag-usapan?

100:04.4

100:08.4

Wala na siguro. About comics lang talaga

100:10.4

Oo nga e. Yan lang talaga yung

100:12.4

Medyo ano ko e.

100:14.4

Pero ano

100:16.4

I'm sure this will not be the last

100:18.4

The last time that

100:20.4

Magandang

100:22.4

Magandang

100:24.4

Magapuntahan yung mga

100:26.4

Stops mo. Saan ulit?

100:28.4

Yung mga stops ng

100:30.4

Ano pa kailangan tayo? Exhibits?

100:32.4

Comics, Sining Biswal

100:34.4

Comics, Sining Biswal

100:36.4

Ngayong February magkakaroon sa Iligan City

100:38.4

So yung mga taga mindanao

100:40.4

Dadayo kami dyan

100:42.4

Tapos end of Feb

100:44.4

Sa Manila Hotel

100:46.4

So ito yung medyo malapit-lapit sa atin

100:48.4

Sa Luzon

100:50.4

May mga nakalain. Bundan na talaga ako dyan

100:52.4

Sa Manila Hotel

100:54.4

Bundan na talaga ako sa Manila

100:56.4

So medyo bongga

100:58.4

Kasi

101:00.4

Binakapan tayo ng Liwayway tsaka ng Manila Bulletin

101:04.4

Tapos

101:06.4

Nagmeeting kami ng Editor-in-Chief ng Liwayway

101:08.4

Meeting niya ako dahil

101:10.4

Nga doon sa exhibit. Tuwantuwa siya sa

101:12.4

Tuwantuwa siya. Grabe siya randy

101:14.4

Talagang

101:16.4

Ano ah. Passion mo talaga yan

101:18.4

Ikaw mag-isa yung bumuo niya. Sabi ko

101:20.4

Sir, ginawa ko. Wala yan. Nag-enjoy lang

101:22.4

Dapat sinabong

101:24.4

Dapat kasi

101:26.4

Wala, wala

101:28.4

Digyan na kami ng pwesto

101:30.4

Magagawa kami ng Comics Museum

101:32.4

Ano naman yun

101:34.4

Well, for better or for worse

101:36.4

Kung hindi nila

101:38.4

Nagawa dati

101:40.4

Wala tayong magagawa dun

101:42.4

Ibang kasi yung

101:44.4

Kultura dati

101:46.4

Tsaka yung kultura ngayon

101:48.4

Sa what you said kanina parang

101:50.4

Iba yung mindset

101:52.4

Probably not just by the consumers

101:54.4

But also the publishers themselves

101:56.4

101:58.4

It is what it is

102:00.4

And I think

102:02.4

Ganon din naman ang tingin ng mga

102:04.4

Sa ibang bansa. Ganon din. Parang

102:06.4

Tingin nila parang kids toys yung

102:08.4

Disposable. O ganon din o

102:10.4

Hindi lang naman tayong

102:12.4

Nag-isip ng ganon. Nagkataon lang

102:14.4

Sa atin. Wala tayong na save

102:16.4

Sa kanila lang

102:18.4

At may archive sila. Kung tayo wala

102:20.4

Yun ang problema

102:22.4

Basta

102:24.4

Kung ano man

102:26.4

Darna, Captain

102:28.4

Barbel, Panday

102:30.4

They will forever be

102:32.4

Filipino icons

102:34.4

We may not know them as thoroughly

102:36.4

As Spiderman

102:38.4

Or Dragon Ball Z

102:40.4

Pero

102:42.4

Kultura natin yan

102:44.4

Mahal natin yan

102:46.4

And it's not too late to create new ones

102:48.4

Yun ang gawin natin ngayon

102:50.4

Correct

102:52.4

Yun

102:54.4

Anyway

102:56.4

Maybe tuloyin natin ulit to

102:58.4

After ng tour

103:00.4

103:02.4

Pwede akong bumalik ulit dito

103:04.4

Kung ano yung development

103:06.4

Gawin natin yung

103:08.4

Ano natin

103:10.4

Let's make this a career

103:12.4

Sa Visayas Mindanao

103:14.4

Kasi gusto kong makita yung audience ng doon

103:16.4

Dito kasi diba parang

103:18.4

Yung audience ng comics dito makikita mo na

103:20.4

Punta ka ng mga conventions

103:22.4

Pero sa Visayas Mindanao

103:24.4

Gusto kong makita yung mga tao kung ano yung pagtingin nila

103:26.4

Kung paano nila tinanggap

103:28.4

Yung comics, yung exhibit natin

103:30.4

Gusto kong malaman

103:32.4

Gusto kong malaman

103:34.4

Exciting

103:36.4

I'm very happy for you

103:38.4

Randy

103:40.4

Maraming salamat

103:42.4

Sa pagpapaulak mong muli

103:44.4

Sa aking podcast

103:46.4

Yun muna

103:48.4

Kitakits ulit

103:50.4

Maraming salamat sa lahat

103:52.4

Nang nanood

103:54.4

PODCAST

104:24.4

PODCAST

104:34.4

PODCAST

104:44.4

PODCAST

Become a patron
We love our supporters! :)

© copyright 2024. Do not copy or reproduce content or audio without prior written authorization. Scraping and republishing our data is a copyright violation. We put a lot of hard work and TLC into this website -- please don't copy or publish our content without permission. Terms & Community Agreement