Bawal ang political dynasties ayon sa 1987 Constitution pero hanggang ngayon, hindi pa rin kumikilos ang Kongreso para magpasa ng batas na magdi-detalye ng pagbabawal na ito. Uubra kaya ang ganitong hakbang sa binabalangkas na Local Governance Code sa BARMM? Kausapin natin si Khuzaimah Maranda, co-convenor ng Coalition for Social Accountability and Transparency (CSAT).

Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )

* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider becoming a patron to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com

Magandang araw po sa inyong lahat. Ako po si Christian Esguerra at welcome po sa ating special episode tungkol po doon sa kasalukuyang pagbalangkas na ginagawa.

Sa mga importanteng batas sa Bangsa Moro Autonomous Region in Muslim Mindanao. Alam nyo po siguro doon sa mga sumusubuybay sa ating programa talagang isa po ito sa mga issues na tinututukan natin.

Noong last episode po natin ng special podcast natin regarding the BARB, pinag-usapan po natin yung mga concerns na binahagi ng ilang mga eksperto at stakeholders pagdating po doon sa Bangsa Moro Electoral Code na kasalukuyang binubuo.

So para sa araw na ito, we will also touch on the some issues related to the Bangsa Moro Electoral Code. May pag-uusapan din po natin yung isa pang code na kasalukuyang pa rin po binubuo, yung tinatawag na Local Governance Code.

Tapos tututukan po natin ito. Alam po natin sa Constitution natin sa 1987 mayroon po doong provision na nagsasabing dapat walang political dynasties.

Meron doon anti-political dynasty provision. Ang problema po 1987 po yung Constitution natin, since then hanggang ngayon wala pa rin ipinapasang enabling law ang Philippine Congress kung saan dapat ma-operationalize po yung provision na yun kasi nakalagay po rin as may be provided by law.

Ibig sabihin kahit meron po ganoon provision sa ating Constitution, yung mga sumulat po noon, yung mga nag-akda po ng 1987 Constitution, yung mga member po ng 1986 Constitutional Commission, they left it to Congress to actually craft a law.

Of course doon naging contentious dahil alam po natin napakaraming political dynasties sa ating Congress. I think noong 2019 elections, base po sa isang pag-aaral, lumalabas puro na at least 70% ng mga miyembro ng Kongreso galing sa mga political dynasties.

Karamihan po rito ay tinatawag na fat dynasties, nagtataba ang dynastia. Ibig sabihin, asawa, anak, tito, tita, lolo, apo, napakaraming posisyon na kanilang hawak at the same time. In short, garapal.

Ngayon meron po isang napaka-promising effort pagdating sa dina-draft na Bangsamoro Local Governance Code kung saan nag-iintroduce po sila ng anti-political dynasty provision. Ngayon ang tanong, lulusot po kaya yan?

Dahil hindi siya lumulusot since 1987 dito sa pangkalahatan sa Pilipinas. Pero pagdating sa Bangsamoro, lulusot kaya yan? Considering na napakaraming political dynasties sa bagong tayong Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao.

Sa araw na ito, makakasama po natin ang isang miyembro ng civil society organization, ang tawag po sa kalorganization is Coalition for Social Accountability and Transparency or CSAT.

Magandang araw po natin ngayong araw na ito, si Ms. Cozima Maranda, isa po siyang co-convener ng CSAT. Magandang araw sa'yo Cuzi and thank you for joining us on Facts Verse.

Magandang araw po natin ngayong araw na ito, si Ms. Cozima Maranda. Magandang araw sa'yo Cuzi and thank you for joining us on Facts Verse.

Magandang araw po natin ngayong araw na ito, si Ms. Cozima Maranda. Magandang araw sa'yo Cuzi and thank you for joining us on Facts Verse.

... So this is a continuation of the accompaniment of civil society in their accompaniment towards the transition ng Bangsamoro. Pangalawa upang maipagpatuloy natin ang ating advokasya na lahat ng proseso sa pagpapanday at pagbalangkas ng mga batas sa Bangsamoro ay kaagapay ang civil society.

... So nangyayari lang tayo noong tinatrabaho ang pagpasa ng Bangsamoro Organic Law ay nandyan na. So this is a continuation of the accompaniment and journeying with the transition period ng civil society organizations."

... So ito yung kasalukayan transition. Doon sa mga baka nakalimot na kasi doon sa mga hindi taga-BARM na hindi familiar doon sa proseso, kasalukayan meron transition sa Bangsamoro dahil yung BARM tinatagpo siya 2019.

... At yung unang-unang eleksyon sa region gaganapin ng 2022 pero nag-request ang BTA, temporary government, sabi nila hindi bigyan nyo kami ng 3-year extension. So pinagbigyan naman sila noong nakaraang kongreso, noong nakaraadministrasyon at gaganapin ang kauna-auna ng regional elections sa 2025.

... So pinamadali ang Bangsamoro Electoral Code at kasama pa ang mga codes katulad ng Local Governance Code. Ok tumbukan natin ang issue, alam natin napakaraming political clans, hanggapin natin ang katutunganan, maraming political warlord sa bahagin yan ng Pilipinas ng Mindanao, ano yung chance na lumusot itong proposed anti-political dynasty provision sa draft Bangsamoro Local Governance Code?"

... Actually yung promise na binibigay ng anti-political dynasty na provision ay masyadong mataas kasi yan nga sabi nyo kanina sa national may consideration on the political dynasty pero hindi siya nagkakaroon ng enabling law.

... So kung lumusot ito sa regional government through the Local Governance Code, monumental ito siguro sa tingin ko sa buong Pilipinas, it's just that in the proposed Local Governance Code ng Bangsamoro, government of the day, nakatutok siya sa local government units.

... So hindi ito sinasaklaw sa regional level o sa parliament mismo. So siguro pwede nilang i-reconsider kung ano yung covered ng political dynasty provision nila so that yung mga tao mas ma-appreciate lalo.

... Kasi sa tingin ko bilang isang civil society leader itong provision na ito is very discriminatory in the eyes of the local chief executives or the existing political warlords na nasa Bangsamoro.

... So yan siguro yung isang dapat tignan kung ano yung coverage dapat, tama ba sa political warlords lang, sa LGUs lang, sa provincial level lang or dapat kasali talaga sa regional level kasi lahat-lahat naman sila is i-elect in the coming 2025 elections."

Q1. How do they define political dynasties?

A1. As of the moment wala pa akong nababasa na very concrete definition nor description. I think dito ina-adapt yung existing national provision ng 2nd level consanguinity.

... However yan nga, hindi siya ganoon kaklaro kung sino yung, kung ano yung tinutukoy natin na political dynasty kasi hindi siya nasa spell out doon sa local governance code.

... Doon lang sa kung sino yung covered na unit of the government, yun yung aklaro. But as to what do we mean by political dynasty, 4th level ba or 1st cousin ba or kapatid-anak, hindi pa yun siya nasa spell out."

Q2. So far ang discussions ba lumulutang doon yung 2nd degree of consanguinity and affinity? Kasi yan din yung mga nababanggit before pero even din masakit yan sa iba ayaw nilang tanggapin yan kasi marami lang nasasaklaw.

A actually lumulutang siya kasi existing na siya na batas. Yun lang, share ko lang yung public consultation in Lanao del Sur which we attended. Ang sentiment doon ng participants particularly our local politicians is doon nga sa bakit sila lang yung medyo stricto in terms of the provision, bakit very open and lenient doon sa regional level.

So ito yung tanong na tinanong ng ating mga politicians na nakasama natin during the public consultation. And I think even in other provinces where there are members of the coalition, na-share nila itong point of view ng mga local politicians of why is it very strict towards them and why does it seem to be very lenient sa regional level.

Q1. Bakit nga ba? Kasi ang dating sa akin yan at least for an observer like me, hindi pa parang self-serving yan sa mga bumabalangkas ng proposed local governance code kung sila exempted at the regional level. Tama ba yan din ba yung basa ng iba?

Ang wisdom nila gusto natin itindihin din what's the wisdom behind that provision which we hope we can hear in direct conversations with them or even in dialogue so that people can also understand. Because in so far as the situation is concerned, we haven't heard talaga yung government of the day what's behind, what's the wisdom behind this provision.

Meron lang tayong pinanghahawakan ay yung mga tanong natin on why is this like this.

Okay. Puntahan natin ang iba pang mga provisions as proposed sa binabalangkas ng local governance code kasi may position paper dito sa CSAT na pausapan din dito yung educational requirement for elective officials. Anong position nyo rito? Ano ba yung kinakailangan?

So yan, ang ating paningin doon is the educational requirement is discriminatory towards CSO and other leaders na hindi nakapagtapos but have proven themselves to become effective leaders in their community.

Ang sa ating proposal is instead of imposing that requirement for the elected leaders, magkaroon na lang ng capacity development and strengthening activity after they're elected into the office.

So hindi natin binibigyan ng strictong requirement because bibigyan natin sila ng training after ma-elect nila so that they can better function and ma-orient sila of the different things that they need to do when they're in the office.

Sabagi kasi dapat i-consider din yung context nung iba dyan sa barmen. Ganoon baka stringent yung proposed educational requirements? Ano ba sinasabi? High school, college?

College? Ah yun ang nasa proposed local governance code? Ganoon? Eh yung mga tatapos nila doon hindi naman kasama sa requirement yun diba?

Ah okay. Kasi sa national diba able to read and write yung... Tsaka edad tapos dapat natural born citizen tapos may residency requirement. Ah dito sa inyo dinagdag.

Kumbaga maraming pwedeng matamaan, kumbaga very able, very willing to join the democratic exercises candidates pero kung i-impose ito maraming madi disqualify, yun ba yung concern?

Yes, opo.

Okay. Tapos puntahan din natin, I hope sana mas maintindihan ng mga nakikinig at nanonood sa atin. You raised an issue, I mean yung CSAT, yung grupo ninyo, you raised an issue regarding the power of general supervision by the chief minister over the local government units. Ano yung concern ninyo specifically regarding this?

Doon sa tanong ninyo, ang proposal natin dito, kasi this is a very technical term, hindi naman tayo mga abogado can expound this better. Pero ang pinakakongkrit na proposal natin is to call on the DILG, the BTA and the concerned government authority...

... na pag-usapan kung ano yung magandang legal framework na gagamitin in the local governance code para makaiwas sa questions on constitutionality etc. So we call on them to have really serious dialogue para masettle yung issue na ito na nag-raise ng different questions and worries among the stakeholders."

So isa sa mga tinitingnan dito, yung additional layer of supervision na pwede mo idagdag doon sa existing structure kasi mayroon ng power of general supervision yung Presidente ng Pilipinas sa mga local government units. Pero dito sa BARMM, as proposed doon sa local governance code, bibigyan pa ng isa pang power of general supervision yung chief minister naman, tama?

Yes. Okay. So ito na mamonitor ko rin, isa sa mga contentious issues naman pagdating naman doon sa proposed Bangsamoro electoral code, yun bang accreditation ng political parties? Okay?

Ang issue ng marami doon, bakit may requirement na kailangan 10,000, tama ba, ang membro ng partido mo para ma-accredit ka to join the elections in 2025? Bakit problematik yan sa tingin nyo?

Given the context ng BARMM, kasi very specific yan, you need to have at least 10,000 members and presence sa lahat ng core territory ng BARMM required na mayroon kang chapters, municipal chapters, provincial chapters, etc. Doon sa lahat ng territory ng BARMM.

And yung 10,000 members mo dapat verified yung kanilang membership form. So sa tingin natin bilang civil society, mataas masyado yung 10,000 na requirement on members.

And pangalawa, given the timeline now, it's 2023 and we're gearing to have the elections in 2025, mahihirapan yung small and emerging political parties na sumabay doon sa mataas masyado na standard.

Most likely ang magkakaroon lang ng chansa is yung established ng mga political parties, political clans. And of course for example the UBJP kasi sila yung ruling party, sila sila lang ng malalaking grupo yung magkikita-kita during the elections and mabibigyan ng opportunity to run.

Pero those na mga nag-represent ng small sectors and emerging parties, mahirap na mamit yun."

Q1. Ano yung reasonable sa tingin nyo nabilang? For example smaller parties, legitimate parties na pwedeng hindi 10,000 pero may figure in mind in terms of the minimum?

A2. Basically I'll go for 500 to 1,000 tapos incremental nalang tataasan yung cap doon sa kung ano dapat yung members ng political party para at least sa first regular elections mo madami yung makakatakbo and mabibigyan ng pagkakataon to be elected.

Q1. At kung magsama-sama magkuhalas o kaya ma-encourage yung iba na magtayo ng sariling party? Kumbaga graduated, for example 2025 ito muna, 2028 tapos 2031 and so on and so forth. Pwede ganon?

A2. Okay. Kasi nga po para mas maintindihan ng mga naroon at nakikinig sa atin, doon sa parliamentary elections ang papatakbuhin niya ba dyan political parties?

May hati, may apportioning doon sa mga district representatives tapos doon sa mga reserve seats meron din. Tapos dyan naman sa mga political parties. Now speaking of the reserve seats, isa yata sa mga pinagtatalunan dito, ano ba dapat gawin doon sa reserve seats? Dapat pa-elected sila o dapat appointed?

A3. Ang ating pinapropose is they will be appointed by the CM. Ang ating pinapropose ay they should be elected by the member of the sector sa reserve seats na allocation. Yung ulama, youth, women, IP, traditional leader, settlers.

So pinapropose natin na i-elect sila ng mga sectors. For example, the women sector can have their convention or assembly para pumili ng kanilang magiging leader. Para makilala nila kung sino yung mga qualified to be elected as their representative in the reserve seats.

So pinaproposal natin sa reserve seats ay i-election. For example sa youth sector, buboto kami ng representative namin sa youth sector ahead of the elections talaga. Tapos yung counting of votes namin para sa youth sector representative, isasabay siya sa counting of votes ng regular elections period.

So parang local absentee voting style ng voting yung pinapropose natin sa CSAT. Para maiwasan din yung palakasan kasi pag appointed pwedeng pumasok issue ng palakasan. Dito mas maiiwasan yung...

Swing vote kasi yan eh. Oo nga pala, nakalimutan ko yung swing vote yan. Isa yun sa mga dapat binabasa rin dito. Doon naman sa party representative allocation meron kayong binabanggit. Ano bang threshold dito para magkaroon ka ng isang guaranteed seat? Dapat ba makakuha ka ng 4% tama ba?

Sa postcode, opo.

It's very high. I mean for example yung 1M so dapat may 4% ka kung i-compute mo yan baka prox mga 40 something or mga 40,000, ganoon. Pero sa atin pinapropose natin at least 2%.

And I think other groups are also into that proposal na at least 2%. Kasi sa existing practice natin sa national level, I think for party list you need to have at least 2.5% or 2% roughly para magkaroon ka ng isang seat.

So sa atin sa Bangsa Moro gusto natin na at least 2% so that distributed siya sa lahat ng mga puwedeng maka-garner ng votes na mag-me-meet doon. Kasi kung 4% baka big parties lang din yung makakaya noon.

Gusto natin makita yung vibrance of the political exercise and yung democratic exercise natin.

Q1. Pero dito ba talagang proportional representation kayo o parang sa party list sa elections merong cup na hanggang 3 seats lang? Dito ba sa proposed Bangsa Moro electoral code? Meron ba ganoon?

Wala. Hindi yan siya na-discuss. Actually mas maganda kung walang cup na 3 seats lang. Kasi ibig sabihin kung talagang nakuha mo yung 100% ng voto talagang sa iyo lahat yun.

Kasi yung dami ng voto na kuha mo dapat ganoon din yung dami ng % ng seats na makukuha mo na available. Yan talagang proportional representation. Kasi isa po yan sa mga naging issues dito sa party list system natin sa Pilipinas.

So, nakuha mo yung 100% ng lahat ng mga voto na ikin-ask for the party list elections hanggang 3 ka lang. Unfair din naman sa iba. Pero anyway, ito yung huling issue na puntahan natin, yung 63 barangays doon sa Cotabato province, malinaw na ba kung saan sila bahagi? Saan distrito para in preparation for the 2025 elections?

Wala pa po. Hindi pa po siya klaro. Until now they still have the Special Geographic Area Administrator. Pero as to anong LGU sila, anong distrito sila, hindi pa. So sana maagapan yan kasi para at least makaparticipate talaga sila. Kasi alanganin ang sitwasyon nila ba in terms of ano yung gagawin nila come the elections? Will they be able to participate or not?

Q1. Anong issue? Ano yung contention? Bakit hindi pa malinaw kung saan sila dapat maging bahagi?

Wala ba yan bubuo sila ng isang district for them or isang province or ano ba? Hindi pa siya klaro talaga.

So the political players who are there know very well kung paano dapat maging takbo ng barangay na yan. Kasi marami yan eh 63.

Depende sa populasyon ng barangay. Tapos kung saan may political figures na bahagi o may influence sa mga eres na yan. Tama ba?

Opo.

Q1. Tapos na yung PABCON? Tapos na yung PABCON at katatapos lang ng committee on rules deliberation sa electoral code.

Ang inaabangan natin is yung plenary deliberations ng electoral code. Baka pwede tayong manood so that we can also see whether or not na-reflect ba doon sa final version yung ating recommendations and the recommendations from among all stakeholders na nagbigay ng kanilang suggestion and position papers.

So yan yung ating inaabangan, yung plenary deliberations ng code para at least makita natin how far have we gone in terms of having our positions be considered by the lawmakers natin sa Bangsamoro.

Sana patuloy na tumutok yung mga tao sa mga nangyayaring developments sa BMR and Muslim Mindanao. Again, Kuzee maraming salamat for joining us dito sa Facts Verse.

Thank you very much.

And nilinaw din naman yan na dapat matuloy na yung first elections ng region ng BARM pagdating sa 2025. So hindi na dapat ma-delay. And maraming nagsasabi na yan po yung tamang posisyon.

At sana nga po ay patuloy po tayo lahat tumutok dito dahil napaka-importante po itong nangyayari sa BARM. Maraming maraming salamat po sa pakikinig at sa pananood sa mga makikinig dito sa podcast at manood ng replay. Maraming maraming salamat din po sa inyo.

And again, thank you very much for joining us today.