Close
 


Your Daily Do's | TeleRadyo (11 March 2023 )
Hide Subtitles
Click any subtitle word to view Tagalog.com dictionary results.
Computer Shortcuts: Left / Right arrows to jump 2 seconds back or forward. +Enter or Space to toggle Play/Pause button. Full Screen Mode
For more TeleRadyo videos, click the links below: https://www.youtube.com/playlist?list=PLgyY1WylJUmjhG4rVrq9CXF7oVrogq2wX To watch the latest updates on COVID-19, click the link below:https://youtube.com/live/hGLpC3qFco0 https://youtube.com/playlist?list=PLgyY1WylJUmgUjPkc730KnTVICyQU6gBf For more ABS-CBN News, click the link below: https://www.youtube.com/playlist?list=PLgyY1WylJUmgG2ln-vtKXb-oLlGEZc3sR Subscribe to the ABS-CBN News channel! - http://bit.ly/TheABSCBNNews Watch the full episodes of TV Patrol on iWantTFC: http://bit.ly/TVPatrol-iWantTFC Visit our website at http://news.abs-cbn.com Facebook: https://www.facebook.com/abscbnNEWS Twitter: https://twitter.com/abscbnnews #TeleRadyo #ABSCBNNews #ABSCBNLivestream
ABS-CBN News
  Mute  
Run time: 59:23
Has AI Subtitles



Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )
00:00.0
... Ang nutrition ng mga ating kabataan ay sumasama kasi masyadong mahal ang pagkain, mas ko-konti ang kinakain nila."
00:30.0
Para ang ating mind, body, and soul ay laging healthy and beauty.
00:35.0
Healthy and beauty.
00:37.0
Your Daily Do's
00:50.0
Luzon, Visayas, and Mindanao. Your Daily Do's na po.
00:53.0
Samahan niyo po akong ngayon po ng napakagandang araw po ng March 11, 2023. Ngayon po ay 9.04 po ng umaga.
01:01.0
Pero gusto ko pong batiin ang lahat po ng ating mga kapamilyang nanunood at nakikinig po sa TeleRadio dito po sa Pilipinas at sa buong mundo.
01:09.0
Magandang umaga, tanghali, at gabi sa inyong lahat.
01:12.0
Ito po si Dr. Luisa, ang inyong kaakibat sa kalusugan at sa public service.
01:17.0
Ito na nga po ang ating programang Your Daily Do's kung saan hindi lang po health and wellness ang ating pinag-usapan.
01:24.0
Tayo rin po ay tumutulong sa ating mga kapamilyang may pangangailangan pang medikal.
01:29.0
Kung kaya, kung kayo po ay may problema sa inyong kalusugan at gusto nyo pong humingi ng tulong sa amin,
01:35.0
sa pamamagitan po ng aming pag-iimbita sa ating mga kapamilyang involved sa mga NGOs or foundations na ukos sa kalusugan,
01:44.0
maaari ho kayong mag-text sa amin. Magpadala lang po kayo ng mensahe sa TeleRadio Space React.
01:50.0
Ilagay ang pangalan, lugar at mensahe at ipadal po ito sa numerong 0919-278-3000.
01:57.0
Ulitin ko po ito po ang numero ng TeleRadio Survivor 0919-278-3000.
02:05.0
Ano po ang aking My Day? Panoodin po natin ito.
02:21.0
Kung mapapansin po natin mga kapamilyang, bago po yung aking hairstyle, ito po daw yung tinatawag na curtain bangs.
02:28.0
Yan po yung aking ginawa this week. Ako po ay nagpagupit. Ako po ay gumawa ng aking regular hair routine sa tulong ng aking mga kaibigan.
02:38.0
Diyan sa parlor na aking pinuntahan, si Jeezer, si Maureen at si Emily.
02:42.0
Makikita nyo yung mga letrato nila. Ay kamukha ko na yung mga kasamahan nung naggupit ng buhok ko.
02:48.0
Kasi nga uso itong mukha daw curtain na bangs. Yan ang aming hair style.
02:52.0
Pareho kami ng buhok. Aking My Day mga kapamilya ay ituturo ko sa inyo kung paano tayo magkakaroon ng healthy hair.
03:01.0
Number one, dapat alam po natin kung ano po yung ating hair type.
03:05.0
Kung tayo po ay kinky, kulot, or straight.
03:08.0
So dapat yung mga produkto ang ating ginagamit ay naaangkup po doon sa hair type natin.
03:13.0
Pangalawa, dapat alam natin yung hair care routine na basic.
03:18.0
Dapat alam natin yan. Mamaya ituturo ko sa inyo yan.
03:22.0
Ang suggestion din ng aking hairdresser ay dapat regular ang haircut
03:27.0
kahit every month para po daw natitrim kung ano man po yung mga split ends na lumalabas.
03:32.0
At kung kayo po ay mahilig magpa-parlor, kailangan po ay gumagamit po tayo ng mga heat protectant.
03:38.0
O kunyari mahilig kami magpa-blow dry o magpa-plancha,
03:41.0
dapat meron kayong mga produkto na ginagamit na mapoprotect po yung ating hair strands.
03:46.0
Kailangan din tayo mag-invest in a good protein product.
03:49.0
Ito po yung mga maaaring makatulong magpatubo
03:52.0
o maaaring makatulong para ma-prolong yung hair color sa buhok.
03:58.0
So ano man mga produkto sa market na makakatulong for having a healthy hair ay kunin po natin.
04:05.0
Kunin po natin yung chemical treatments kasi lahat po ito ay nakakasama po sa ating buhok.
04:10.0
At kung kayo po ay nagpapa-hair color, ang suggestion po ng aking hairdresser ay gumamit po tayo ng toning products.
04:17.0
Alam mo, nadescover ko lang ito kasi pag tayo nagpapakulay, biglang parang nagmumukang ginto yung buhok.
04:22.0
So meron tayong mga tinatawag na purple shampoo para i-tone down yung pagkakagolden hair.
04:33.0
Para sa gayon ay hindi ka laging magpapakchemical treatment.
04:37.0
Dapat po daw ay minamasahe yung ating scalp regularly.
04:41.0
Pag minamasahe po natin yung scalp ay dumadami po yung blood flow doon sa scalp
04:46.0
and it will help for the follicles ng ating buhok to be healthy.
04:52.0
Of course, if you can take yung mga supplements, ano po yung mga supplements for the hair,
04:56.0
ito po yung tandaan po natin, vitamin A, C and E and biotin.
05:01.0
Ito po yung mga vitamins for the hair.
05:04.0
Another tip is to shampoo strategically kung ano po yung type of skin.
05:08.0
Kung oily hair, yun po yung shampoo for oily hair ang gamitin natin.
05:13.0
Kung may dandruff, yun po yung gamitin nating shampoo.
05:16.0
And then dapat po daw, pag tayo ay nagbabanlaw ng buhok,
05:20.0
ay cool water ang gagamitin.
05:22.0
Hindi cold water, a cool water, maaligam-gam.
05:25.0
Dahil sa pag-aaral, kapag cool water ang ginamit sa pagbabanlaw,
05:30.0
ay namamatili ang pagkakashiny ng hair at yung kanyang paglambot.
05:35.0
Pag ginamit po daw ay cold water, ay nagkakaroon ng residues doon sa ating anit.
05:41.0
Another tip, mga kapamilya, ito yung 10 common hair care practices
05:46.0
that can damage your hair.
05:48.0
Pag tayo po daw ay nagsha-shampoo,
05:51.0
ang sinashampoo lang natin ay yung ating anit,
05:54.0
pero huwag po natin sya-shampoohin yung ating strands.
05:57.0
So, shampoo lang yung anit, then let the shampoo flow down
06:00.0
pag tayo po ay nagre-rinse.
06:02.0
Pangalawa, huwag po natin kakalimutan mag-conditioner
06:05.0
pagkashampoo.
06:06.0
Hindi huwag conditioner sa anit, kundi conditioner po dito sa buhok.
06:09.0
And then kapag tayo po daw ay nagpapatuyo ng buhok,
06:12.0
huwag po natin gagamitin ang tuwalya para i-rub ang ating buhok
06:15.0
kasi laging masisira yung ating hair strand.
06:18.0
Ang gagawin ay babalutin yung buhok ng tuwalya
06:22.0
and let it dry on its own.
06:24.0
And then kapag mag-susuklay mga kapamilya,
06:27.0
huwag po daw susuklayin pag basa.
06:29.0
Susuklayin natin kapag damp na yung tuyut-tuyot ng kaunti.
06:32.0
Doon po natin sya susuklayin.
06:34.0
At kung gagamit naman po tayo,
06:36.0
ilimit po natin yung paggamit ng mga blow dryer,
06:39.0
ng mga hot comb and curling iron,
06:41.0
at ang paggamit po ng mga spray net,
06:43.0
yung mga pang-hold ng buhok,
06:45.0
at iwasan po natin yung pagtatali rin ng buhok
06:47.0
kasi may tinatawag tayong traction alopecia
06:50.0
yung nakakalbo dahil laging tinatali yung buhok.
06:52.0
Nahuhulog siya, nahuhugot.
06:55.0
And then yung papahingahin din po natin
06:58.0
yung ating buhok sa mga chemical treatments.
07:01.0
Okay, kapag ang ating mga kapamilya
07:03.0
ay nagpapacheck up sa aming mga dermatologists
07:06.0
at sinasabing nagkakahairfall sila,
07:08.0
ang advice na binibigay namin
07:11.0
ay ipunin yung mga hair strand.
07:14.0
Mga kapamilya ilagay po sa plastic
07:16.0
at bilangin po ito.
07:17.0
Kapag po ang hair strand na nahulog
07:19.0
ay 50 to 100 meaning less than 100,
07:21.0
ay normal po ito.
07:23.0
So wag mo kayong matatakot doon
07:25.0
kasi talaga po ang ating hair cycle ay gano'n.
07:28.0
Tumutubo siya for a year,
07:30.0
tapos may mga 3 months nahuhulog yung tumubong yun.
07:33.0
Okay, so ba balik po ulit.
07:35.0
So kung ang nahuhulog po ang hair strand sa inyo
07:37.0
is from 50 to 100, it's normal.
07:39.0
But if it's more than 100,
07:41.0
then go see your dermatologist
07:43.0
because then we will trace kung ano po ang sanhi
07:45.0
kung bakit po tayo nagkakaroon ng hairfall.
07:49.0
So yan po aking mga kapamilya
07:51.0
ang aking My Day.
07:55.0
At para po sa ating COVID news update,
07:58.0
50 million doses ng COVID-19
08:00.0
masasayang sa katapusan ng Marso.
08:03.0
50 million doses ng COVID-19 vaccine
08:06.0
inaasahang masasayang ngayong buwan ng Marso.
08:09.0
Kinumpirma ito ng DOH officer in charge
08:13.0
na si Dr. Maria Rosario Vergere
08:16.0
nang tanungin siya ni Sen. Francis Tolentino
08:19.0
sa pagdinig ng Senate Blue Ribbon
08:21.0
na posibleng umabot sa 50.74 million doses
08:25.0
ang wastage sa bakuna sa buwan ng Marso
08:28.0
dahil sa natitirang inventaryo ng DOH
08:31.0
na mapapaso na bakuna sa mga susunod na buwan.
08:36.0
Sinabi ni Dr. Vergere na 44 million doses
08:39.0
ng bakuna ng COVID-19 ang nasayang.
08:42.0
Tinuturong isa sa mga dahilan
08:45.0
ay ang hesitancy sa pagpapabakuna
08:48.0
ng ating mga kapamilya.
08:50.0
Ayon kay Tolentino, mayroong 4.36 million doses
08:55.0
ng Pfizer-Adult na na-expire na
08:58.0
nitong katapusan ng Pebrero.
09:00.0
3 million doses naman sa Pfizer-Pfedya
09:03.0
na ma-e-expire ngayong Marso at Abril.
09:07.0
2.16 million doses ng Sinovac
09:11.0
ang ma-e-expire sa September at Oktubre.
09:15.0
At dagdag pa,
09:16.0
ang 13,040 doses na Sinovac
09:19.0
na ma-e-expire sa katupusan naman po ng Mayo.
09:23.0
Dagdag naman ang DOH official
09:25.0
na halos 7 million doses ng vaksin
09:28.0
ang kasulukuyang quarantine
09:30.0
habang hinihintay ang approval
09:32.0
ng manufacturer at FDA
09:34.0
na gamitin ito matapos ang expiration date.
09:37.0
Tinayak naman ni Dr. Vergere
09:39.0
na ginagawa ng ahensya ang lahat
09:42.0
upang magpatuloy na mapataas
09:44.0
ang bilang ng pagbapakbakuna ng COVID-19.
09:48.0
Ngayon pong buwan ng Marso,
09:50.0
ang Pilipinas ay mayroong 8,943 na active COVID-19 cases.
09:56.0
Nakapagtala ng 4,077,302 coronavirus infection
10:02.0
simula na nagumpisa ang pandemia
10:05.0
na nagresulta sa 66,176 deaths.
10:10.0
Sa kasulukuyan, mahigit 73.9 million Pilipino
10:15.0
ang fully vaccinated laban po sa COVID-19.
10:18.0
Mula sa bilang na ito,
10:20.0
21.5 million na ang nakatanggap ng first booster
10:24.0
habang 3.9 million naman ang nakatanggap
10:28.0
ng kanilang second booster.
10:31.0
Yan po mga kapamilya, nakakalungkot po
10:35.0
na nasasayang po ito pong mga bakuna
10:37.0
na siya pong makakapagligtas po ng ating buhay.
10:40.0
Alam niyo po, hindi pa hutapos ang pandemia
10:42.0
at nakikita po natin na yung effect ng vaccine
10:47.0
ay nawawala din sa ating katawan.
10:49.0
So if we want to stay protected,
10:51.0
wala pang lunas doon sa virus,
10:55.0
if we want to stay protected, magpabakuna po tayo.
10:58.0
At sayang naman po yung effort ng gobyerno
11:00.0
ng mga bakuna sa ating bansa
11:02.0
at ibinibigay pong libre.
11:04.0
So pangalagaan po natin
11:06.0
at protektahan po natin ang ating mga sarili,
11:08.0
magpabakuna po tayo.
11:10.0
So ano po ang aking What's Up Doc story?
11:13.0
Panoodin po natin ito.
11:15.0
Mga bagong pag-aaral sa larangan ng siyensya.
11:19.0
Tutuklasin sa What's Up Doc with Doktora Luisa.
11:26.0
Mala keto diet maaring maugnay sa panganib
11:29.0
na pagkakaroon ng heart disease.
11:31.0
Ayon sa bagong pag-aaral,
11:33.0
ang pagkakaroon ng low-carb, high-fat diet
11:35.0
ay may mas mataas na panganib
11:37.0
na maaaring umantong sa major cardiovascular na usapin.
11:41.0
Ang ganitong klaseng diet
11:43.0
ay nagpapatas ng level ng LDL o bad cholesterol
11:47.0
na maaaring maging sanhinang pagbabara ng arteries,
11:50.0
heart attack at strokes.
11:52.0
Ayon nito kay Dr. Julia Iatan,
11:54.0
ang lead author ng pag-aaral
11:56.0
saan kasama ang Healthy Heart Program Prevention Clinic,
11:59.0
St. Paul's Hospital,
12:01.0
at ng University of British Columbia Center
12:03.0
for Heart-Lung Innovation sa Vancouver, Canada.
12:06.0
Ayon naman kay Christopher Gardner,
12:08.0
isang research professor ng medisina
12:10.0
sa Stanford Prevention Research Center,
12:13.0
ang pag-aaral tungkol sa keto diet
12:15.0
ay nagbibigay ng mahalagang kontribusyon
12:17.0
sa scientific literature.
12:19.0
Nagpakita ito ng kalamangan na pinsala
12:22.0
kumpara sa binipisyong na idudulot ng LCHF
12:26.0
o Low Carb High Fat diet.
12:28.0
Dagdag pa ni Gardner,
12:30.0
hindi maaaring ituring na simpleng side effect
12:32.0
ng VLCD o Very Low Carb diet
12:35.0
o tinatawag na ketogenic diet
12:37.0
ang elevated LDL cholesterol
12:40.0
sapagkat maaaring magbigay ito
12:42.0
ng mataas na panganib
12:43.0
sa cardiovascular event na isang tao
12:45.0
na may mataas na keratone level sa dugo
12:48.0
kumpara sa standard diet.
12:50.0
Sa research, sinasabing ang LCHF diet
12:53.0
ay 45% ng total daily calories
12:56.0
na galing sa taba
12:58.0
at 25% naman ay sa carbohydrates.
13:01.0
Naipresenta ito sa American College of Cardiology's
13:04.0
annual scientific session
13:06.0
kasama ang World Congress of Cardiology.
13:09.0
Dagdag pa ni Ayatan,
13:11.0
sinuri nila ang mga pasyente
13:13.0
na may severe hypercholesterolemia
13:15.0
o high cholesterol
13:17.0
na sumusunod sa diet na ito
13:19.0
at nakita ang pagtaas ng risk
13:21.0
ng heart attack at iba pang cardiovascular events.
13:24.0
May mas mataas din na intake
13:26.0
ng saturated fat
13:27.0
at doble ang consumption
13:28.0
ng animal sources na nasa 33%.
13:31.0
Marami sa mga health experts
13:33.0
ang nagsasabi na ang trendy
13:35.0
o nauusong keto diet
13:36.0
ay naaasahang nasa 20-50 sukat
13:39.0
ng carbohydrates
13:41.0
lamang bawat araw na pinapayagan.
13:43.0
Kaya't nililimita ang pasok
13:45.0
ng mga healthy foods
13:46.0
tulad ng prutas, beans at legumes
13:48.0
maging ang whole grains ng ating diet.
13:51.0
Dahil dito,
13:52.0
nababahala ang marami
13:54.0
sa mga health professionals
13:55.0
na itinuturing ang VLCD
13:57.0
o ketogenic diet
13:59.0
na kalaunan ay makakasama
14:01.0
kaysa makakabuti sa ating kalusugan.
14:04.0
Ito ay ayon kay Gardner.
14:08.0
So yan po mga kapamilya.
14:09.0
This was a published research.
14:11.0
Keto-like diet may be associated
14:13.0
with a higher risk of heart disease
14:15.0
according to new research.
14:16.0
Ito po ay na-publish
14:18.0
at nilabas nito pong March 6.
14:20.0
It is a new research
14:22.0
that finds that people on low-carb,
14:24.0
high-fat diet,
14:25.0
yung usong keto diet,
14:26.0
have a higher risk of developing
14:28.0
a major cardiovascular event.
14:30.0
So yan po yung bagong pag-aaral
14:32.0
tungkol po sa diet na ito.
14:33.0
Okay, so ngayon pong araw mga kapamilya,
14:36.0
ang napili po namin paksa
14:38.0
ay tungkol po doon sa blunt trauma,
14:40.0
kung tawagin.
14:41.0
Kasi po, last week, last March 2,
14:44.0
ay nakita natin yung autopsy
14:46.0
nitong Adamson University student
14:49.0
na si John Matthew Salilig
14:51.0
na ang ikinamatay ay
14:53.0
severe blunt force trauma
14:56.0
at madami daw po daw hematoma
14:59.0
ang siya pong nakita
15:01.0
sa kanyang hita
15:02.0
at sa kanyang dibdib.
15:04.0
Maaalamin po natin ngayon
15:06.0
kasi alam nyo po,
15:08.0
kailangan maintindihan to, no,
15:09.0
lalo na yung mga kabataan, no,
15:11.0
yung gumagawa nitong hazing.
15:13.0
Nakakamatay kahit nakala nila
15:15.0
sa hita lang sila pinapalo,
15:17.0
walang organs doon,
15:19.0
ay maaari pa rin mamatay ang isang tao.
15:21.0
So, aalamin natin ngayon
15:23.0
sa isang trauma surgeon
15:25.0
kung paano maaaring mamatay ang isang tao
15:27.0
sa blunt trauma, kung tawagin.
15:29.0
Aalamin natin to.
15:31.0
Alam nyo po, yung witness na nakakita
15:33.0
dito sa 24-year-old na si Salilig,
15:35.0
sinasabi na he was beaten
15:37.0
at least 70 times, no,
15:40.0
70 times siyang pinalo
15:42.0
during the initiation rites.
15:44.0
Okay, so samahan nyo po ako mga kapamilya,
15:46.0
hindi lang po yun sa hazing, no.
15:48.0
Ito pong blunt trauma ay nangyayari din
15:50.0
sa isang vehicular accident.
15:52.0
Gusto natin malaman, madami tayong kwento
15:54.0
na yung mga hindi nagsiseat belt
15:56.0
tapos nakatulog.
15:58.0
Pagkatapos maaksidente,
16:00.0
lalabas siya, wala siyang tama,
16:02.0
wala siyang sugat, walang dugo.
16:04.0
Pero sila yung namamatay, no.
16:06.0
Bakit, no? Nakakaroon pala sila
16:08.0
ng blunt trauma. So, maaalamin natin
16:10.0
kung anong nangyayari doon.
16:12.0
So, samahan nyo po kami mga kapamilya
16:14.0
sa pagbabalik po ng Your Daily Do's.
16:16.0
So, ang makakasama po natin
16:18.0
ay si Dr. Andrew J. Pusong, no,
16:20.0
mula po sa Philippine College of Surgeons.
16:22.0
So, diyan lang po kay mga kapamilya
16:24.0
magbabalik po ang Your Daily Do's.
16:26.0
Magbabalik ang
16:28.0
Your Daily Do's!
16:36.0
Sa lahat ng bagay,
16:38.0
simula pa lang, siguraduhing
16:40.0
max protection na.
16:42.0
Talagang kay ganda
16:44.0
ng ating umaga, bayan!
16:46.0
Dapat lang, dapat lang, only in the Philippines.
16:48.0
Dahil ang pinagkakatiwalaan
16:50.0
boses ng bayan. Ilan hong mga mamamayan
16:52.0
ang hindi pa bumabalik sa kanilang
16:54.0
kanilang mga tahanan?
16:56.0
Ang nag-iisang kabayang Noli de Castro
16:58.0
ang sasama sa atin sa paghimay
17:00.0
at pagbibigay suksyon sa bawat
17:02.0
isyong kinakaharap sa
17:04.0
kabayan.
17:06.0
Hanggang BMS, alas 8 ng umaga
17:08.0
sa nag-iisang
17:10.0
Teleradyo.
17:12.0
Maiinit ng isyo.
17:14.0
Conflict of interest nga ba?
17:16.0
Balita.
17:18.0
Itinampay natin, tanong na yung isyo natin.
17:20.0
At impormasyong mahalaga sa mga mamamayan
17:22.0
bilang isa eksperto sa patatas.
17:24.0
Ano pala yun rin?
17:26.0
Sa loob at labas ng bansa, ating
17:28.0
tututukan. Katuwangang haligin
17:30.0
ng pamamahayag, Henry
17:32.0
Omaga Diaz
17:34.0
reports.
17:36.0
Tuwing Sabado, alas 7 ng umaga
17:38.0
sa nag-iisang Teleradyo.
17:42.0
Mga talakayang walang gusina.
17:44.0
Sa inyong palagay, may matinding
17:46.0
basihan ba ang patuloy
17:48.0
pang pangungutang ng gobyerno
17:50.0
natin? At sa mga isyo
17:52.0
at problema ng taong bayan, walang
17:54.0
preno. Kung ito rin po ang mga
17:56.0
krimen ang pinipigilan natin, hindi
17:58.0
po ba this should have been addressed
18:00.0
first, bago tayo gumawa ng
18:02.0
panibagong batas.
18:08.0
When you say misinformation,
18:10.0
it's an elegant term for fake news.
18:41.0
Sumasali po ang mga iyan kung feel
18:43.0
lang po nila. Wala namang pilitan dito,
18:45.0
pero tinatandaan po namin.
18:47.0
S-R-O, sugestyon,
18:49.0
reaksyon, at opinion.
18:51.0
Kasama sa kulitan ang kuwelang
18:53.0
tandem sa inyong hapunan.
18:55.0
Sina Alvin L. Chico. Kasali po sila
18:57.0
sa nagpapabuhay sa SRO.
18:59.0
And Doris Viconia. Parang timing
19:01.0
na timing sila, may nagteks
19:03.0
sa ilangan mo ba ng notes?
19:05.0
Magulis hanggang bienes, alas 8 ng gabi
19:07.0
sa nag-iisa ang L.A. Radio.
19:13.0
Winner na mga kwento.
19:15.0
Dito na naman po ang magbibigay
19:17.0
ng sunshine
19:19.0
tuwing 10 o'clock
19:21.0
ng Sabado. Inspiring na mga
19:23.0
kapamilya at lahat ng istorya
19:25.0
ang magbibigay ng saya sa ating
19:27.0
buhay. Ang dami natin pwede puntahan.
19:29.0
Dito natin pag-uusapan
19:31.0
sa winner sa live.
19:33.0
Kasama si Tawini Cordero. Sa tamang
19:35.0
karte. Make every moment
19:37.0
your winning moment.
19:39.0
Alas 10 ng umaga sa nag-iisang
19:41.0
L.A. Radio.
19:43.0
Mga dapat nating daily do's
19:45.0
para ma-achieve ang health
19:47.0
and wellness goals. I do.
19:53.0
Magbabalik po mga
19:55.0
kapamilya ang your daily do's.
19:57.0
At ngayon nga po ay pag-uusapan natin
19:59.0
ito pong blunt trauma
20:01.0
na tinatawag na siya po daw
20:03.0
because of death
20:05.0
nito pong Adamson University student
20:07.0
na si John Matthew Salilig
20:09.0
na sinasabing ay kinamatay
20:11.0
ay severe blunt force trauma
20:13.0
na siya pong kanyang natamo
20:15.0
mula po dun sa hazing.
20:17.0
Ngayon pong araw na ito para po
20:19.0
maintindihan natin kung ano ba yung trauma
20:21.0
ito, anong klaseng trauma ito
20:23.0
ay makakasama natin si Dr. Andrew J. Puzong
20:25.0
siya po ay fellow
20:27.0
ng Philippine College of Surgeons
20:29.0
fellow ng Philippine Society of General Surgeons
20:31.0
and fellow of the Philippine Society
20:33.0
for the Surgery of Trauma.
20:35.0
Magandang umaga po sa inyo, Doc.
20:39.0
Doc?
20:41.0
Yes, magandang umaga po,
20:43.0
Dr. Luisa.
20:45.0
And to all the televiewers,
20:47.0
thank you for this invitation.
20:49.0
Doc, before we start, can we just explain
20:51.0
kayo po, you are considered
20:53.0
a trauma surgeon. Ano ba
20:55.0
ang isang trauma surgeon?
20:57.0
Ang isang trauma surgeon
20:59.0
ay isang doktor na naghahandle
21:01.0
lahat ng trauma
21:03.0
whether
21:05.0
vehicular accident yan
21:07.0
o assault.
21:09.0
Lahat po ng trauma
21:11.0
sa katawan.
21:13.0
Although meron
21:15.0
iba-ibang subspecialty, but the general surgeon
21:17.0
with trauma specialty
21:19.0
handles all trauma cases.
21:23.0
Lahat ng trauma.
21:25.0
Doc, ang merong kaming
21:27.0
statistics dito is of 2018.
21:29.0
Sinasabi na
21:31.0
trauma remains the leading cause of death
21:33.0
in the Philippines. Nung
21:35.0
2018 po ito, at
21:37.0
sinasabi na
21:39.0
dapat ay
21:41.0
madaming trained on how to
21:43.0
handle trauma. Is it the same statistics pa rin
21:45.0
sa Pilipinas ngayon, Doc?
21:47.0
Actually, yes.
21:49.0
It is.
21:51.0
Ito yung isang
21:53.0
trauma is considered a disease
21:55.0
and this is one disease that
21:57.0
hindi gano'ng
21:59.0
nabibigyan ng pansin.
22:01.0
We talk more about
22:03.0
COVID lately, but
22:05.0
in reality, there are
22:07.0
still more deaths in trauma than COVID.
22:09.0
Madaming
22:11.0
namamatay, no? Tsaka sinasabi
22:13.0
importante yung pag-initiate
22:15.0
ng golden hour na tinatawag nyo
22:17.0
kapag nakakita ng
22:19.0
isang patient na may
22:21.0
trauma. But Doc, before we go into the
22:23.0
treatment, can we explain
22:25.0
first what are the different kinds of
22:27.0
trauma? Then let's go to blunt trauma.
22:29.0
We
22:31.0
have what we call yung penetrating
22:33.0
and non-penetrating trauma.
22:35.0
So yung
22:37.0
blunt trauma is a kind of
22:39.0
non-penetrating trauma
22:41.0
while yung penetrating trauma
22:43.0
is yung mga stab wounds,
22:45.0
gunshot wounds,
22:47.0
mga gano'n.
22:49.0
So blunt trauma po
22:51.0
is isang uri ng trauma
22:53.0
na kung saan yung
22:55.0
parte ng katawan ng
22:57.0
tao ay nasa subject
22:59.0
sa isang bagay na
23:01.0
hindi matulis.
23:03.0
Like for example, a blunted object
23:05.0
like a hammer.
23:07.0
Yung simpleng napukpukpo
23:09.0
yung daliri natin ng
23:11.0
martilyo is a
23:13.0
kind of blunt trauma.
23:15.0
Another one is yung nauntog tayo
23:17.0
sa ceiling o sa pader.
23:19.0
That is also another
23:21.0
kind of blunt trauma.
23:23.0
And na-mention niyo po yung mga
23:25.0
vehicular accidents.
23:27.0
Yung mga drivers na tumatama
23:29.0
yung manibela.
23:31.0
Sa manibela,
23:33.0
they will sustain blunt trauma
23:35.0
to the chest, sa dibdib,
23:37.0
at saka sa tiyan, sa abdomen.
23:39.0
Doc,
23:41.0
dagdag din po diyan,
23:43.0
kung maalala ko po,
23:45.0
nung ako po ay intern sa
23:47.0
USTI, may isang bata
23:49.0
na nahulog sa hagdanan
23:51.0
at hindi ito ni-report
23:53.0
ng yaya sa magulang
23:55.0
kasi yung bata ay tumayo
23:57.0
at okay pa, pero naumpog
23:59.0
ang ulo. Doc, ayun po yung
24:01.0
pinakamahabang surgery,
24:03.0
yung brain surgery na ako po ang nag-assist
24:05.0
kasi namu-oo yung
24:07.0
ano to, yung pasa,
24:09.0
nag-hemotoma sa loob ng ulo
24:11.0
at tinulak yung utak. So yung bata,
24:13.0
weeks after, doc, naduleng
24:15.0
at nagsusuka-suka.
24:17.0
So ano po, can we explain?
24:19.0
So kanina sinabi niya, one is penetrating
24:21.0
trauma
24:23.0
at isa ay blunt trauma
24:25.0
kung saan blunt object yung tumama dun sa
24:27.0
katawan.
24:29.0
Nakikita ba kaagad
24:31.0
ang resulta
24:33.0
ng damages ng isang blunt trauma?
24:35.0
Yun ang
24:37.0
problem sa blunt trauma.
24:39.0
So for the
24:41.0
non-experienced
24:43.0
or for the laypeople,
24:45.0
yung mga ordinary tao,
24:47.0
hindi nila kaagad
24:49.0
makikita yung effect ng trauma,
24:51.0
the blunt trauma
24:53.0
ng sustained victim.
24:57.0
Mga how long, doc?
24:59.0
Hindi agad makikita yung effect?
25:01.0
Parang dun sa bata na kinukwenta ko, doc,
25:03.0
mga ilang weeks bago
25:05.0
nagsusuka at ano?
25:07.0
Yes.
25:09.0
Depends din on the severity
25:11.0
ng trauma. There are sometimes
25:13.0
blunt trauma na hindi magmanifest
25:15.0
kaagad.
25:17.0
Like for example,
25:19.0
in the past week,
25:21.0
we had a patient
25:23.0
who has sustained a
25:25.0
vehicular crash.
25:27.0
Nag-complain lang siya ng sakit na dyan
25:29.0
after a week.
25:31.0
So it means that the
25:33.0
injury was developing
25:35.0
through those
25:37.0
days.
25:39.0
And eventually,
25:41.0
nag-decompensate yung pasyente.
25:43.0
Pwedeng nag-bleed sa loob
25:45.0
na dahan-dahan
25:47.0
na hindi kaagad magmanifest.
25:49.0
Or there are
25:51.0
blunt trauma naman that can
25:55.0
immediately cause life-threatening injuries.
25:57.0
So for example,
25:59.0
I heard in the autopsy
26:01.0
nilabanggit niyo po na
26:03.0
there was hematoma in the chest.
26:05.0
So most probably,
26:07.0
the victim
26:09.0
sustained a blunt trauma
26:11.0
to the chest.
26:13.0
Nag-bleed po sa loob.
26:15.0
And there could be
26:17.0
massive bleeding
26:19.0
na nakaapekto sa pagingan ng pasyente
26:21.0
or ng victim.
26:23.0
Doc, ano pong masasabi natin?
26:25.0
Kasi usually sa hazing, ang tama
26:27.0
ay talaga feeling nila wala silang
26:29.0
inaasintang intra-abdominal
26:31.0
organ. Inaasinta sa
26:33.0
hita, sa legs, sa arms.
26:35.0
Bakit namamatay pa rin despite
26:37.0
yun lang ang kanilang tinatamaan?
26:41.0
Madalas kasi ang
26:43.0
kina-correlate sa
26:45.0
hazing is yung mga pasa-pasa
26:47.0
sa katawan. Like for example, sa hita,
26:49.0
sa binte, sa braso.
26:51.0
But those injuries
26:53.0
can also cause
26:55.0
blood clots to form.
26:57.0
Like yung tinatawag na
26:59.0
venous thrombosis.
27:01.0
At pag yung blood clot na ito
27:03.0
tumapon
27:05.0
sa ibang parte ng katawan,
27:07.0
it can cause
27:09.0
immediate life-threatening injuries.
27:11.0
Like for example, kung tumapon siya
27:13.0
sa lungs, it can cause
27:15.0
pulmonary embolism.
27:17.0
O kung tumapon sa brain,
27:19.0
pwedeng mag-cause ng stroke.
27:23.0
Another symptom
27:25.0
will be
27:27.0
yung consciousness ng pasyente,
27:29.0
pwedeng magtulog-tulog or
27:31.0
at the worst, pwedeng mag-develop na seizure yung pasyente.
27:35.0
So yung prolonged sustained
27:37.0
injuries sa mga muscle
27:39.0
can also affect the
27:41.0
victim in long term.
27:43.0
Kasi pag nabubugbog po
27:45.0
yung mga muscle natin,
27:47.0
nagre-release ng mga proteins
27:49.0
na pwedeng
27:51.0
maka-overload sa kidney natin.
27:53.0
And these proteins
27:55.0
will not be filtered by the kidney
27:57.0
and this will cause
28:03.0
renal failure.
28:09.0
So kala kasi ng ating
28:11.0
mga kabataan, parang wala naman na asinta.
28:13.0
Yun pala, tama kayo
28:15.0
na may namumuong dugo
28:17.0
sa kakahampas na maaaring
28:19.0
maging embolay.
28:21.0
Lilipad, mag-cause ng
28:23.0
death na isang tao or
28:25.0
kakahampas sa muscle,
28:27.0
yung protein na tumataas, can cause
28:29.0
renal failure. E kung maaari rin bang
28:31.0
tumaan mga nerves o mga important
28:33.0
arteries na papaakit
28:35.0
sa brain o sa puso, Doc, na
28:37.0
maaari rin mag-cause ng bleed, maaari rin ba
28:39.0
huyon? Yes, it can
28:41.0
also cause the injury to the
28:43.0
arteries. To the neurovascular,
28:45.0
yung arteries, veins, and
28:47.0
nerves na sinasabi po ninyo.
28:49.0
It can also cause.
28:51.0
Doc, meron bang
28:53.0
density?
28:55.0
Katulad itong kasalilig, 70
28:57.0
times eh. Baka
28:59.0
naman sabihin ng iba, baka konting palo
29:01.0
lang pwede na yan. Hindi mag-cause
29:03.0
ng blunt trauma. May ganun ba?
29:05.0
Actually,
29:07.0
kahit yung simple kahampas ka lang,
29:09.0
kumisan magpo-form ng pasa, di ba?
29:11.0
So, hindi mo talaga
29:13.0
masabi yung 70
29:15.0
times ka pa na palo.
29:17.0
Definitely
29:19.0
that will cause a lot of
29:21.0
injuries.
29:23.0
Okay, Doc. So, before we leave
29:25.0
the discussion on
29:27.0
with
29:29.0
John Matthews sa Lilig, Doc, can we tell
29:31.0
our kapamilya ano pa huyong
29:33.0
mga possible causes of death when
29:35.0
hazing is being done?
29:41.0
Ang inaano ko sila sa hazing
29:43.0
is yung pagpalo lang. But sometimes
29:45.0
the victim can collapse.
29:47.0
Okay? Pag nag-collapse
29:49.0
huyong victim, the body can
29:51.0
be
29:53.0
hit by any nearby object.
29:55.0
Like for example, kung nag-collapse, nauntog
29:57.0
yung ulo. O kaya naman
29:59.0
nag-collapse, dumama yung chance
30:01.0
sa isang
30:03.0
corner ng mesa o
30:05.0
upuan. That can also
30:07.0
indirectly, that can
30:09.0
also cause blunt trauma. Not necessarily
30:11.0
yung pinalo lang.
30:13.0
Kasi ang inaano nila ba?
30:15.0
Pinapalo lang sa hita, bakit nagkaka-ganun.
30:17.0
So,
30:19.0
imagine being
30:21.0
hit several times, definitely
30:23.0
the patient will
30:25.0
fall, mag-collapse
30:27.0
o yan, magsisinkope yan.
30:29.0
And you do not know, parang sa
30:31.0
vehicular accident.
30:33.0
Pag nabangga po kayo, hindi nyo naalam
30:35.0
kung saan-saan tumatama yung katawan
30:37.0
ng tao. So,
30:39.0
kaya maraming injuries usually ang
30:41.0
blunt trauma as compared to a penetrating
30:43.0
trauma. Dahil ang blunt trauma
30:45.0
po, yung force niya is dissipated
30:47.0
sa katawan.
30:49.0
Malaking yan ang katawan
30:51.0
na maaapektuhan sa blunt trauma
30:53.0
as compared to a penetrating
30:55.0
trauma.
30:57.0
Okay, Doc. In all cases of
30:59.0
trauma, sinasabi na dapat
31:01.0
ang treatment should be initiated during
31:03.0
the golden hour. Ano po ito?
31:05.0
Yung
31:07.0
tinatawag namin golden hour is
31:09.0
yung window of opportunity
31:11.0
to identify yung mga
31:13.0
life-threatening injuries.
31:15.0
So yung mga life-threatening injuries
31:17.0
kung hindi humingay
31:19.0
yung pasyente,
31:21.0
so we have to address yung airway niya.
31:23.0
Kung may problems
31:25.0
sa chest,
31:27.0
like for example,
31:29.0
for this case,
31:31.0
yung hemothorax or
31:33.0
nagkaroon ng tugo sa loob ng dibdib
31:35.0
or pneumothorax,
31:37.0
nag-collapse yung lung
31:39.0
dahil nagkaroon ng hangin sa loob ng dibdib.
31:41.0
Okay?
31:43.0
Or yung patient na nagsya-shock
31:45.0
because of blood loss.
31:47.0
So kung meron kong pagdudugo
31:49.0
na nakikita, ang importante dun
31:51.0
patigilin ka agad yung pagdudugo
31:53.0
either by pressure or
31:55.0
pag-apply ng tourniquet.
31:57.0
Ngayon,
31:59.0
may mga problem kasi na
32:01.0
yun nga, sa ordinaryan
32:03.0
tao, hindi nila nakikita ka agad yun.
32:05.0
So like,
32:07.0
yung injuries sa internal
32:09.0
organs natin,
32:11.0
so they can manifest late
32:13.0
and if not identified
32:15.0
early, they can be life-threatening
32:17.0
or it can cause the death
32:19.0
of a patient.
32:21.0
Okay Doc, kanina po ay nabanggit
32:23.0
ninyo na ang problema sa blunt trauma
32:25.0
kasi nga walang penetrating,
32:27.0
walang nakitang madaming dugo
32:29.0
o walang ganon.
32:31.0
Iniisip na isang tao na nakaka-
32:33.0
experience ng blunt trauma,
32:35.0
ay okay siya.
32:37.0
May important yung recognition.
32:39.0
So I'll give you scenarios, Doc,
32:41.0
one by one, na pwedeng blunt trauma.
32:43.0
Can you help our kapamilya
32:45.0
by saying ano yung
32:47.0
ano yung mga simptomas
32:49.0
na ano na to,
32:51.0
epekto ng kanyang blunt trauma.
32:53.0
For example, isang tao,
32:55.0
alam mo may mga kwento tayo dyan, yung
32:57.0
nag-jetski lang, tapos lumipad.
32:59.0
Wala namang tama, pero
33:01.0
namamatay sa tubig, yung hampas sa tubig
33:03.0
or yung nagda-diving.
33:05.0
Ano yung mga babantayan dyan?
33:07.0
Yung mga laging nagda-dive,
33:09.0
humahampas sa tubig?
33:11.0
It can cause
33:13.0
a lot of injuries
33:15.0
but for those
33:17.0
na mamatay kaagad,
33:19.0
this can be secondary to
33:21.0
blunt trauma sa chest
33:23.0
or sa abdomen.
33:25.0
Pwede yung paghampas niya sa tubig
33:27.0
e nagkaroon siya ng
33:29.0
may pungutok sa loob
33:31.0
ng chest niya, the lungs.
33:33.0
May pungutok sa lungs
33:35.0
and the patient develop yung motor acts.
33:37.0
Or maybe yung
33:39.0
kung tinama siya
33:41.0
dyan,
33:43.0
may matigas na bagay
33:45.0
na tumama that can cause
33:47.0
injury to the organs.
33:49.0
Especially yung mga solid organs natin,
33:51.0
yung liver at yung atay natin
33:53.0
at yung spleen.
33:55.0
So this can bleed a lot
33:57.0
inside the abdomen and
33:59.0
if not identified and managed
34:01.0
early,
34:03.0
they can cause death.
34:05.0
So usually ang patient na may problema
34:07.0
sa deep-dive,
34:09.0
magmanifest ng paghirap sa pag-ingat.
34:11.0
Or kung ang
34:13.0
pasyente naman is in shock
34:15.0
na this patient
34:17.0
will have
34:19.0
changes in sensorium.
34:21.0
Parang tutulog-tulog.
34:23.0
Hindi maganda yung gising niya.
34:25.0
How about doc,
34:27.0
yung mga fall patients?
34:29.0
Nahulog o naumpog ang ulo
34:31.0
pero feeling na okay pa.
34:33.0
Okay sila eh. Wala namang
34:35.0
bukol o walang nakakapa
34:37.0
o walang lumabas sa ulo. Anong mga dapat
34:39.0
bantayan?
34:41.0
Unang-unaho,
34:43.0
alamin nyo kung nawalan ng malay
34:45.0
ang pasyente. Because that is very
34:47.0
important. Yung
34:49.0
history na nawalan siya ng malay.
34:51.0
That will
34:53.0
entail the need to do a diagnostic
34:55.0
or CT scan. Or if the
34:57.0
patient is
34:59.0
nagpocomplain ng persistent headache
35:01.0
o kaya nagsusoka
35:03.0
o kaya yung pasyente nyo
35:05.0
nakikita nyo parang tutulog-tulog
35:07.0
parang matamlay, then
35:09.0
you have to bring this
35:11.0
patient to the hospital for
35:13.0
evaluation and possibly
35:15.0
do an imaging para makita
35:17.0
po natin kung may
35:19.0
nanguuntugo
35:21.0
sa loob ng ulo.
35:23.0
So it is not necessarily na may nabasag
35:25.0
sa bungo o nasugat
35:27.0
sa bumbunan
35:29.0
para magkaroon
35:31.0
po ng pagdudugo sa loob ng ulo.
35:33.0
Doctor, would you
35:35.0
suggest lahat po ng naumpog ang ulo
35:37.0
na hulog o tumama
35:39.0
ulo ay kailangan magpa-CT scan right away?
35:41.0
May
35:43.0
indications po to do
35:45.0
CT scan at all patients na
35:47.0
may blunt trauma sa ulo
35:49.0
ay kailangan mong CT scan.
35:51.0
May mga indications where
35:53.0
may mukha ng mga simptomas
35:55.0
na sabi ko sa inyo.
35:57.0
But most importantly,
35:59.0
dapat pong magkonsulta
36:01.0
para ma-advise kayo kung ano yung mga
36:03.0
dapat bantayan sa pasyente.
36:05.0
Kung sakaling
36:07.0
discharge kayo sa hospital
36:09.0
at sa bahay nyo bantayan yung pasyente.
36:11.0
Doc, may tatanong lang po
36:13.0
kasi kanina po ay nakwento ko sa inyo
36:15.0
yung pinakamahaba kong assist
36:17.0
sa isang neurosurgeon
36:19.0
ay sa isang bata na nahulog
36:21.0
hindi nireport ni Yaya
36:23.0
kasi okay yung bata. It took weeks
36:25.0
pero doc, alam mo, unfortunately, namatay po
36:27.0
yung bata.
36:29.0
Meron bang ano yun? Kapag bata
36:31.0
ang naumpog, kailangan ba dapat i-check
36:33.0
ka agad? Do we wait for the symptoms?
36:35.0
Kasi ito po, naduling yung bata, doc.
36:37.0
Nakita na tinutulak na pala
36:39.0
ng dugo, namumuong dugo
36:41.0
yung utak, kaya naduling siya.
36:43.0
Yun po yung simptomas but it's
36:45.0
too late. Nung tinanggal yung
36:47.0
clot, namatay
36:49.0
po yung bata. So on
36:51.0
children, is it the same guideline
36:53.0
kung fall or
36:55.0
head injury? Yes,
36:57.0
pareho lang. Ang problem
36:59.0
mo sa mga nagkakaroon
37:01.0
ng hematoma sa loob
37:03.0
ng ulo is
37:05.0
sometimes the hematoma can
37:07.0
develop gradually
37:09.0
yung mga
37:11.0
subdural na tinatawag namin
37:13.0
yung pinakamabilis ko dyan yung epidural
37:15.0
epidural hematoma
37:17.0
na this patient
37:19.0
may tinatawag silang lucid
37:21.0
interval. Pawalan na mali,
37:23.0
gigising, tapos biglang matutulog na lang sila.
37:25.0
That will only
37:27.0
take several hours to one day.
37:29.0
Yung mga subdural naman
37:31.0
yun yung dahan-dahan
37:33.0
na lumalaki.
37:35.0
Ang problem mo kasi sa ulo is
37:37.0
hindi niya kaya
37:39.0
i-accommodate yung
37:41.0
hematoma
37:43.0
unlike sa chan.
37:45.0
So pag lumalaki po yung
37:47.0
blood clot dun sa loob na ulo is
37:49.0
naiipit yung utak.
37:51.0
So pag naiipit mo yung utak natin
37:53.0
dun siya magsisimulang magtutulog
37:55.0
and may develop other symptoms
37:57.0
like yung sinasabi nyo
37:59.0
na duduling yung pasyente
38:01.0
o kaya may nangiinang parte ng katawan.
38:03.0
Doc, malami rin tayong
38:05.0
kwento na naririnig
38:07.0
in a vehicular accident yung namamatay
38:09.0
daw yung tulog o namamatay yung
38:11.0
walang sugat at galos.
38:13.0
Bakit ito nangyayari?
38:17.0
Siguro dahil
38:19.0
pag tulog ka,
38:21.0
hindi mo na-anticipate so
38:23.0
yung katawan mo
38:25.0
humahampas sa loob
38:27.0
ng sasakyan in all directions.
38:29.0
Unlike pag gising ka
38:31.0
medyo na-anticipate mo yung
38:33.0
wala ba nakikita mo natatama
38:35.0
yung sasakyan mo is
38:37.0
na-anticipate mo kahit paano napoprotect mo
38:39.0
yung katawan mo.
38:41.0
Maybe that will be the explanation kung bakit...
38:45.0
Hindi naman necessary lahat ng tulog
38:47.0
e namamatay.
38:51.0
Anong important siya?
38:53.0
Dapat talaga naka-seatbelt.
38:57.0
Although yung seatbelt po is not
38:59.0
100% guarantee na wala kang
39:01.0
matatamong injury,
39:03.0
but it will definitely
39:05.0
lessen the injuries
39:07.0
that you will sustain.
39:09.0
Kasi kung wala kang seatbelt,
39:11.0
pwede kang ma-eject sa sasakyan,
39:13.0
pwede kang tumilapon,
39:15.0
pwede kang lumipad
39:17.0
outside ng sasakyan mo.
39:19.0
So you will develop more injuries
39:21.0
in the process.
39:23.0
Hindi ko guarantee na
39:25.0
wala kang injury,
39:27.0
hindi ka magkakaroon ng injury pag naka-seatbelt ka.
39:29.0
But it will definitely
39:31.0
lessen the injuries and probably
39:33.0
save your life.
39:39.0
As of now,
39:41.0
I would say
39:43.0
that
39:45.0
we have
39:47.0
quite a few of trauma surgeons.
39:49.0
Actually po,
39:51.0
ang DOH nga yan,
39:53.0
ang trust niya is to develop
39:55.0
regional trauma centers.
39:57.0
But the
39:59.0
problem is you might
40:01.0
be having the infrastructure
40:03.0
but not the people
40:05.0
to handle this.
40:07.0
Although ang mga general surgeons
40:09.0
are also
40:11.0
managing trauma patients.
40:13.0
But sometimes
40:15.0
these trauma patients
40:17.0
will require critical care.
40:19.0
Sa sobrang dami
40:21.0
ng mga injuries nila, they will require
40:23.0
critical care so they will definitely need
40:25.0
trauma specialists.
40:27.0
Not just the general surgeons.
40:29.0
Sana naman, Dok, mapadami
40:31.0
kasi sinire-report at inuulat
40:33.0
na ang trauma ay isa sa mga
40:35.0
leading causes of death sa ating
40:37.0
bansa. Sana yan ay maging proyekto
40:39.0
ng Philippine College of Surgeons
40:41.0
na dumami pa ang mga trauma surgeons
40:43.0
natin. Okay, Dok, ano po ang
40:45.0
ating huling mensahe sa ating mga
40:47.0
kapamilya with regards to trauma?
40:53.0
Kung kayo po ay na-endure
40:55.0
and when in doubt,
40:59.0
please consult the doctor. Kasi hindi
41:01.0
ibig sabihin na walang
41:03.0
pagdutugo, e walang
41:05.0
injury. Ngayon,
41:07.0
yung mga first aid na pwede
41:09.0
natin gawin is
41:11.0
kung may nakikita kayong
41:13.0
pagdutugo
41:15.0
as a civilian
41:17.0
or a bystander,
41:19.0
you might be able to help
41:21.0
this patient or victim by
41:23.0
stopping the bleeding.
41:25.0
Ang pinakamadali po diyan is
41:27.0
liinan niyo lang yung lugar ng
41:29.0
area kung saan nagdudugo yung
41:31.0
pasyente. At kung hindi pa rin
41:33.0
kayang i-control sa pagtiin,
41:35.0
talian niyo po kung anong makita niyan
41:37.0
tali diyan. You can
41:39.0
use a hampered sheath, you can use a cloth,
41:41.0
you can use a belt
41:43.0
para control-in yung
41:45.0
pagdudugo. Kasi ang
41:47.0
pagdudugo po, isang cause ng
41:49.0
preventable death sa trauma.
41:51.0
So, I would suggest
41:53.0
na kung kayo po ay
41:55.0
victim ng trauma
41:57.0
and
41:59.0
if you're in doubt,
42:01.0
just please consult the emergency
42:03.0
room of any hospital para po
42:05.0
ma-evaluate kayo.
42:07.0
Doc, ano ang message natin sa ating mga kabataan
42:09.0
na siya pong nagsasagawa pa rin
42:11.0
ng hazing?
42:15.0
By definition,
42:17.0
kasi ang hazing sa
42:19.0
batas natin is not only
42:21.0
physical. It also
42:23.0
includes psychological,
42:25.0
emotional trauma.
42:27.0
So, I don't think
42:29.0
may place pa talaga ang hazing sa
42:31.0
society natin.
42:33.0
There are other ways to
42:37.0
get an applicant
42:39.0
accepted in an organization
42:41.0
but not through
42:43.0
hazing.
42:45.0
Sayang ang buhay, doc.
42:47.0
At tanda niyo po, kakaunti lang pala
42:49.0
ang ating trauma surgeons
42:51.0
sa ating bansa. Doc, nabibilang ba
42:53.0
ang inyong membership? Ilan po ang trauma surgeons
42:55.0
sa Pilipinas?
42:59.0
Siguro, ma'am, yun talaga ang mga trauma
43:01.0
specialists.
43:03.0
Wala pa isang daan.
43:05.0
Napaka-kaunti, Charlie. Napaka-kaunti
43:07.0
pala. Not even a hundred.
43:09.0
So, yan po ay challenge, doc,
43:11.0
sa ating mga surgeons
43:13.0
sa Philippine College of Surgeons
43:15.0
na mapadami pa ang trauma surgeons
43:17.0
sa ating bansa. Lalo na
43:19.0
leading cause of death pala ito.
43:21.0
Maraming maraming salamat, doc.
43:23.0
Thank you for joining us today. Yan po,
43:25.0
mga kapamilya, si Dr. Andrew J. Pusong,
43:27.0
ang fellow ng Philippine College of Surgeons,
43:29.0
fellow ng Philippine Society of General Surgeons,
43:31.0
at fellow ng Philippine Society
43:33.0
for the Surgery of Trauma.
43:35.0
Sa ating pagbabalik, mga kapamilya,
43:37.0
sa Ganda Goal, sa Seri 7, pag-uusapan
43:39.0
naman natin ay kulugo.
43:41.0
Meron tayo ibat-ibang klaseng kulugo.
43:43.0
Kulugo sa muka, kulugo sa liig,
43:45.0
kulugo sa ating mga daliri,
43:47.0
sa ating mga paa, at kulugo
43:49.0
sa ating ari. Naku-aalamin po
43:51.0
natin yan. Makakasama natin ang aking
43:53.0
pong kaibigan na isa pong napakagaling
43:55.0
na dermatologist. Okay, so dyan lang po
43:57.0
kay mga kapamilya. Magbabalik po
43:59.0
ang your daily do's.
44:01.0
Magbabalik
44:03.0
ang your day.
44:05.0
Talagang kay ganda ng ating
44:07.0
umagabayan. Dapat lang,
44:09.0
dapat lang. Only in the Philippines.
44:11.0
Kailang pinagkakatiwala ang boses ng bayan.
44:13.0
Ilan hong mga mamamayan ang
44:15.0
hindi pa bumabalik sa kanilang kanilang mga
44:17.0
tahanan? Ang Nag-iisang Kabayan
44:19.0
Noli de Castro, ang sasama
44:21.0
sa atin sa paghimay at pagbibigay
44:23.0
suksyon sa bawat isyong
44:25.0
kinakaharap sa
44:27.0
Kabayan. Mula Lunes hanggang
44:29.0
Biemes, alas 8 ng umaga
44:31.0
sa Nag-iisang Teleradyo.
44:35.0
Maiinit na isyo.
44:37.0
Conflict of interest nga ba?
44:39.0
Balita.
44:41.0
At impormasyong
44:43.0
mahalaga sa mga mamamayan.
44:47.0
Sa loob at
44:49.0
labas ng bansa, ating tututukan
44:51.0
katuwang ang haliginang
44:53.0
pamamahayag Henry
44:55.0
Omaga Diaz sa
44:57.0
Omaga Diaz Reports
44:59.0
tuwing Sabado, alas 7
45:01.0
ng umaga sa Nag-iisang
45:03.0
Teleradyo.
45:05.0
Mga talakayang walang gusina.
45:07.0
Sa inyong palagay, may matinding
45:09.0
basihan ba ang patuloy
45:11.0
pang pangungutang ng gobyerno
45:13.0
natin? At sa mga isyo
45:15.0
at problema ng taong bayan, walang
45:17.0
preno. Kung ito rin po ang mga
45:19.0
krimen ang pinipigilan natin,
45:21.0
hindi po ba this should have been addressed
45:23.0
first, bago tayo gumawa
45:25.0
ng panibagong batas? Patid ng
45:27.0
witty hapon tandem na sinabi
45:29.0
Ter Musni at Rika Lazo.
45:31.0
When you say misinformation, it's an
45:33.0
elegant term for fake news.
46:04.0
Sumasali mo ngayon kung feel lang po nila.
46:10.0
S-R-O
46:11.0
Sugestion, Reaction at Opinion
46:13.0
Kasama sa kulitan ang
46:15.0
kuwelang tandem sa inyong hapunan.
46:17.0
Sinang Alvin L. Chico. Kasali po
46:19.0
sila sa nagpapabuhay sa SRO.
46:21.0
Adores Bicornia.
46:23.0
Parang timing na timing sila. May nag-text
46:25.0
sa ilangan mo ba ng loan?
46:27.0
Mayunas hanggang Piyernes, alas 8
46:29.0
ng gabi sa Nag-iisang
46:31.0
Radyo.
46:35.0
Winner na mga kwento.
46:45.0
Goal mo ba yung maging pretty at healthy?
46:47.0
Gagabayan tayo ng ating
46:49.0
certified dermatologist na si
46:51.0
Doktora Luisa sa GGSS.
46:53.0
Ganda goal
46:55.0
sa sarili.
46:57.0
Nagbabalik po mga
46:59.0
kapamilya ang your daily dose.
47:01.0
At ngayon nga po ay pag-uusapan natin
47:03.0
ang tungkol sa kulugo. May kulugo ka ba
47:05.0
sa muka, sa leeg, sa daliri,
47:07.0
sa paa at sa iyong ari? Nakikinig po tayo.
47:09.0
Makakasama po natin.
47:11.0
Aking pong kaibigan na si Dr. Emerson
47:13.0
Silverio Vista.
47:15.0
Isa pong dermatologist and
47:17.0
venereology STI specialist mula po sa
47:19.0
St. Luke's Medical Center. Hi Doc!
47:21.0
Entong.
47:23.0
Magandang umaga Luisa at
47:25.0
sa iyong mga taga-subaybay.
47:27.0
Magandang umaga po.
47:29.0
Entong ba o Emerson?
47:31.0
Dr. Emerson naman.
47:33.0
Nasa TV tayo.
47:35.0
Paliwanag po muna natin.
47:37.0
Ano ba yung mga klase ng kulugo?
47:39.0
Okay, ganito yun.
47:41.0
Ang kulugo ay isang
47:43.0
problema sa balat na sandihin
47:45.0
ng virus.
47:47.0
Maraming klaseng kulugo
47:49.0
ang pwede makita sa katawan.
47:51.0
Madalas itong nakikita sa kamay,
47:53.0
sa muka,
47:55.0
kung tama ka kanina,
47:57.0
makikita rin ito sa mga genital area
47:59.0
tulad sa ari ng lalaki at babae.
48:01.0
Dahil sa virus na ito,
48:03.0
nalilipa ito
48:05.0
sa isang tao
48:07.0
sa pamamagitan ng
48:09.0
skin-to-skin contact
48:11.0
o pagdikit sa isang lugar
48:13.0
o surface na may virus.
48:15.0
Pag lumabas ito, magkakaroon ng parang
48:17.0
bukol na medyo magaspang
48:19.0
at may tuldok-tuldok sa gitna
48:21.0
na hindi kaganda-ganda
48:23.0
ang itsura.
48:25.0
Kaya marami nagpupunda sa dermatologist,
48:27.0
nagpapatanggal ng kulugo
48:29.0
sa kamay. At yung mga iba naman,
48:31.0
yung malilitis na kulugo,
48:33.0
yung nakikita sa muka.
48:35.0
Okay. So doc,
48:37.0
pwede natin isa-isa yung mga
48:39.0
kulugo, ito tinatanggal
48:41.0
natin. Ito ay ordinaryong tinatanggal
48:43.0
sa muka at sa liig.
48:45.0
May maliliit na butlig na itim
48:47.0
at nakakapa natin at makate.
48:49.0
Ito yung titawag natin,
48:51.0
berukaplana or flatwarts.
48:53.0
Tama, doktor? Can you tell us
48:55.0
saan ang sanhin ito at paano ito
48:57.0
na tatansmit sa ibang tao?
48:59.0
Okay. Ang virus
49:01.0
ito ay tinatawag natin
49:03.0
HPV or human papilloma
49:05.0
virus. So maraming
49:07.0
numero ito. Ibig sabihin
49:09.0
maraming strains, parang COVID,
49:11.0
iba't ibang strains, na nagkukos
49:13.0
ng paglabas nito sa katawan.
49:15.0
So pag sinabi natin
49:17.0
berukaplana, ito yung
49:19.0
nakikita madalas sa muka, sa liig.
49:21.0
So ito yung medyo smooth
49:23.0
or
49:25.0
maayos ang
49:27.0
pagkapa pero
49:29.0
hindi ito dumalago ng malaki
49:31.0
tulad ng nakikita sa kamay.
49:33.0
At ito ay pwedeng tanggalin sa pamamagitan
49:35.0
ng pagsunog
49:37.0
o tinatawag namin koteri
49:39.0
sa mga hospital or clinic
49:41.0
ng mga
49:43.0
doktor. Hindi siya
49:45.0
sexually transmitted?
49:47.0
Hindi siya sexually transmitted
49:49.0
pero nakukuha ito from skin-to-skin
49:51.0
contact o di kaya
49:53.0
yung iba na pagkakamala nila
49:55.0
na kulugo rin kasi may mga
49:57.0
ibang uri ng
49:59.0
growth sa ating muka
50:01.0
na mukha rin kulugo.
50:03.0
So parang pagbeso-beso.
50:07.0
Huwag nang magpapachick-to-chick.
50:09.0
May kulugo pala. So matatransmit.
50:11.0
O paghawak ng mga
50:13.0
bagay-bagay at hindi naguhugas ng kamay
50:15.0
at hawak sa kamay yan.
50:17.0
E yung mga lalaking kulugo
50:19.0
na nakikita sa daliri, sa kuko,
50:21.0
sa paa, anong tawag
50:23.0
dito dok?
50:25.0
Ito rin yung tinatawag nating common wart.
50:27.0
Sabi ko kanina, ang berukaplana
50:29.0
pwedeng dahil sa mga iba-ibang strain
50:31.0
1, 2, 3, 4, ganito rin yun sa kamay.
50:33.0
So makikita mo sa kamay
50:35.0
may bigla nalang tutubo
50:37.0
na kulugo na medyo magaspang.
50:39.0
So pwede ito makita sa daliri,
50:41.0
sa gilid ng kuko,
50:43.0
sa palag
50:45.0
at medyo kahit tanggalin
50:47.0
ng isang tao, hindi siya nawawala.
50:49.0
Basta-basta kasi yung kulugo
50:51.0
isa tong virus
50:53.0
na hanggang
50:55.0
makikita hanggang
50:57.0
ilalim ng balat.
50:59.0
Yung iba kasi pagpunta sa akin, sinasabi nila
51:01.0
dok tinatanggal nila ito,
51:03.0
inukot-ukot pero hindi pa rin po nawawala.
51:05.0
So mas mabuti talaga
51:07.0
na ipakita
51:09.0
sa doktor
51:11.0
kalikutin o tanggalin.
51:13.0
E yung mga nagsusunog ng sigarilyo, doks?
51:15.0
Ayun.
51:17.0
So huwag ninyo po sanang gawin yun
51:19.0
kasi pag ginawa niyon
51:21.0
pwede magkaroon lalo ng komplikasyon
51:23.0
ng inyong kulugo kasi
51:25.0
pwede siyang tumuguli o magkaroon ng sugat
51:27.0
na pwedeng pasukan pa
51:29.0
ng ibang infeksyon tulad ng bacteria
51:31.0
o fungus. Kaya minsan nagkakaroon
51:33.0
ng lalong sugat o nana
51:35.0
ang isang kulugo dahil sa
51:37.0
maling pagtanggal nito.
51:39.0
So ano pong ginagawa natin?
51:41.0
Itong kulugo sa kamay-paa hindi rin yan sexually transmitted,
51:43.0
dok? Contact din ang
51:45.0
cause?
51:47.0
Madalas ito ay skin-to-skin contact
51:49.0
din o paghahawa sa ibang bagay
51:51.0
na madumi. So tinatanggal
51:53.0
natin ito. Ang pinaka
51:55.0
common na ginagawa sa ating
51:57.0
bansa ay ang pagsunog o
51:59.0
koteri. So ang dermatologists
52:01.0
alam nila kung hanggan saan
52:03.0
susunugin para ito ay mas
52:05.0
maliitang chance ang hindi na
52:07.0
bumalik at hindi magkaroon ng
52:09.0
complication sa iba't parte ng
52:11.0
balat. Meron ding ibang paraan
52:13.0
Luisa, ginagawa natin
52:15.0
yung paglagay ng mga pahid. Pero
52:17.0
ngayon very popular
52:19.0
ngayon yung mga napapanood sa
52:21.0
TV or sa
52:23.0
social media na naglalagay ng
52:25.0
asin sa kulugo.
52:27.0
Pero hindi ito siguraduhan
52:29.0
na mawawala ang kulugo.
52:31.0
So mas mabuting ipakita muna sa
52:33.0
dermatologists kung talagang kulugo ito
52:35.0
at pwedeng sunugin
52:37.0
o may mga scientifically
52:39.0
proven topical
52:41.0
treatment na pwedeng ilagay
52:43.0
upang mabawasan o
52:45.0
mawawala ito.
53:06.0
Ganito rin ito, Luisa. Ang virus o warts sa ari ay sanig din ng pagkipagtalik. So madalas nakukuha ito from skin-to-skin contact. So ang taong may kulugo sa kanilang ari ay pwedeng malipas sa ibang tao. So madalas mangyayari ito pagka merong skin break. So kunyari dry ang balat ng isang tao, may sugat, or merong konting
53:35.0
break sa skin nila
53:37.0
pag nakipagtalik ang isang tao
53:39.0
na may kulugo, pwedeng
53:41.0
malipat ito sa isang tao at
53:43.0
pwedeng tumagal ng ilang
53:45.0
buwan, taon
53:47.0
bago magkaroon ng manifestation.
53:49.0
So ito ay sexually
53:51.0
transmitted. Pag nakakita sila
53:53.0
ng kulugo sa ari
53:55.0
butlig, anong
53:57.0
simptomas ito? Makate?
53:59.0
Mahapde? Ano po ang nararamdaman
54:01.0
ng isang pasyente ang may kulugo sa ari?
54:03.0
Madalas wala itong
54:05.0
simptomas ni Dr. Luisa.
54:07.0
Makikita lang nila na
54:09.0
bigla nilang may tutubo sa kanilang ari.
54:11.0
So kami mga dermatologists
54:13.0
ina-assess namin maigit kung saan
54:15.0
ang lugar mismo kasi
54:17.0
madalas kung may isang lugar na may kulugo
54:19.0
pwedeng magkaroon nila sa ibang-ibang lugar.
54:23.0
Tama ka sabi mo STD ito
54:25.0
so pwedeng related ito sa iba pang sakit.
54:27.0
So mabuti talaga na ipakita
54:29.0
sa doktor kasi may iba pang test
54:31.0
na gagawin para malaman kung
54:33.0
nagkaroon din ang ibang sakit na nahawa
54:35.0
ang isang tao bukod sa kulugo.
54:39.0
Mga kapamilya, alam nyo po
54:41.0
kapag kami po ay nakakakita
54:43.0
ng isang pasyente ang may sexually
54:45.0
transmitted disease, ay pinapa-test
54:47.0
din po natin. For what doc?
54:49.0
Pinapa-check namin for other
54:51.0
STD cases, conditions
54:53.0
tulad ng HIV, herpes,
54:55.0
syphilis, at
54:57.0
chine-check namin kung immunocompromised
54:59.0
kasi madalas pag maraming kulugo
55:01.0
ang isang tao lalo na sa ari
55:03.0
o sa anal area,
55:05.0
may kasama itong pagbaba ng
55:07.0
immune system. So pinapa-check namin
55:09.0
yung status ng immune system ng isang tao
55:11.0
para siguradong wala
55:13.0
ng iba pa siyang sakit na
55:15.0
malaman kung may
55:17.0
sakit pa siyang iba tulad ng iba.
55:21.0
Ano po ang mangyayari kapag hindi
55:23.0
tinanggal ang kulugo sa isang ari
55:25.0
at sa ari ng isang babae?
55:29.0
Kung mababa ang immune system ng isang tao,
55:31.0
pwedeng lalo lumaki, lumago ito
55:33.0
at dumami pa. Kumbaga darami
55:35.0
siya sa iba't ibang lugar kung saan
55:37.0
merong isang kulugo. Bukod doon,
55:39.0
pwede ito maka-apekto kung ito'y nakalagay
55:41.0
malapit sa labasan ng ating
55:43.0
ihe or sa ating
55:45.0
anal area. So
55:47.0
mabuting ipatingin
55:49.0
para hindi ito lumala
55:51.0
at hindi makahawa pa sa ibang tao.
55:53.0
Will it cause cancer, Doc?
55:55.0
Tama ka. Isa pang
55:57.0
dahilan po yan, Dr. Louisa. Pagka
55:59.0
meron kang kulugo, mas malaking
56:01.0
chance na magkano ka ng
56:03.0
cancer. So sa babae, alam natin
56:05.0
na ang cervical cancer, a very
56:07.0
high risk sa mga
56:09.0
babae at second cause of death
56:11.0
to. Kaya mabuting ipasuri
56:13.0
maigi ang kulugo, lalo
56:15.0
kung meron ka nito sa inyong ari.
56:17.0
Pwede rin penile cancer, diba?
56:19.0
Tama ka.
56:21.0
May cancer sa lalaki.
56:23.0
Okay. So ano po ang huling mensahe natin sa ating
56:25.0
mga kapamilang may kulugo, lalo na dyan, Doc, sa ari?
56:27.0
Sa lahat ng taong
56:29.0
may kulugo o buko na napapansin
56:31.0
sa kanilang katawan, lalo na sa kanilang
56:33.0
ari, ipasuri ito sa dermatologist
56:35.0
para malaman kung ito
56:37.0
ay simpleng buko lamang.
56:39.0
Dahil alam ng mga doktor ng dermatologist
56:41.0
kung kailangan tanggalin ito,
56:43.0
observahan, or
56:45.0
bigyan pa ng
56:47.0
iba pang lunas.
56:49.0
Mga kapamila, yan po ang
56:51.0
aking kaibigan na si Dr. Emerson
56:53.0
Silverio Vista, isa pong dermatologist
56:55.0
and venereology
56:57.0
STI specialist is one of the best.
56:59.0
Kaya kung kayo po ay may
57:01.0
sexually transmitted disease, katulad nga
57:03.0
nitong kulugo, na sinasabi ko sa inyo,
57:05.0
kapag hindi nyo ito pansinin
57:07.0
at kayo po ang mag-self-medicate,
57:09.0
maaari itong mag-cause ng cancer.
57:11.0
Cervical cancer or penile cancer.
57:13.0
Kaya dapat po ito
57:15.0
ipacheck sa isa pong espesyalista.
57:17.0
Maraming maraming salamat po
57:19.0
mga kapamilya sa lahat po nang sumali
57:21.0
sa aming huntahan for today.
57:23.0
Sana po may mga kabataan na nakinig
57:25.0
na tingnan nyo,
57:27.0
less than 100 ang trauma surgeons
57:29.0
ay hindi po maganda na tayo po
57:31.0
ay nananakit ng ibang kabataan
57:33.0
na uuwi po sa kamatayan.
57:35.0
Kami rin po ay nakikiramay po sa
57:37.0
pamilya ni John Matthews
57:39.0
sa Lilig. Sana po matigil na po
57:41.0
ito pong hazing na ginagawa sa ating
57:43.0
pongbansa at para naman po
57:45.0
ito ay sa mga atin
57:47.0
ng mga kapamilyang
57:49.0
nagkakaroon po ng kulugo.
57:51.0
Let's practice safe sex.
57:53.0
Yan po ay kasalib po sa pangangalaga
57:55.0
po ng ating sarili. So maraming maraming
57:57.0
salamat sa lahat po nanonood at nakinig
57:59.0
sa atin sa Sky Cable, Channel 26
58:01.0
at iba pang cable providers
58:03.0
sa ABS-CBN radio service app,
58:05.0
sa ABS-CBN news app,
58:07.0
news.abs-cbn.com
58:09.0
sa iwanttfc at sa
58:11.0
Facebook and YouTube channel
58:13.0
sa ABS-CBN news at teleradyo.
58:15.0
Maraming maraming salamat po mga kapamilya.
58:17.0
Ito po si Dr. Louisa, inyong pong kaakibat
58:19.0
sa kalusugan at sa public service
58:21.0
Ito po sa Teleradyo. Bye! Happy weekend!
58:51.0
at mga kapabayan
58:53.0
dapat kumpleto at servisyo pumano
58:55.0
Dami-dami po nating nakukuha
58:57.0
ng good news
58:59.0
saan man sa mundo, ano man ang sitwasyon
59:01.0
mula sa ating mga patron ng Pilipino
59:03.0
sa habang panahon
59:05.0
ito po ang nag-iisang
59:07.0
Teleradyo
59:09.0
PANIDA, GAYO!


See more of Tagalog.com by logging in
Join for the free language discussion group, flash cards, lesson tracking and more.