Close
 


May anomalya ba talaga sa vote transmission noong 2022?
Hide Subtitles
Click any subtitle word to view Tagalog.com dictionary results.
Computer Shortcuts: Left / Right arrows to jump 2 seconds back or forward. +Enter or Space to toggle Play/Pause button. Full Screen Mode
Nilabas na ng Comelec “transmission logs” bilant tugon sa mga nagdududa sa resulta ng 2022 presidential election. May anomalya bang nakita? O pawang propaganda lang ang lahat ng ingay? Makakausap natin si Lito Averia, isang IT expert at chairman ng National Citizens’ Movement for Free Elections.
Christian Esguerra
  Mute  
Run time: 01:01:14
Has AI Subtitles



Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )
00:00.0
Good evening guys! Welcome po sa ating episode ngayong gabi sa Facts Verse. Ako po si Christian
00:26.0
Start of the week. Maraming maraming salamat po sa inyong pagtangkilik dito po sa ating programa.
00:31.0
Okay, pag-usapan po natin itong development na matagal na pong nakabuntot doon po sa resulta ng 2022 presidential election in particular.
00:40.0
So alam po natin na meron pong isang grupo na nagka-question po doon sa bilis ng transmission noong mga boto, milyones na boto po binag-uusapan natin dito noong nagsara po iyong mga polling precincts noong May 2022.
00:55.0
Nagkaroon po silang petitions sa Supreme Court. Of course, ang ginigit po nila ilabas ng COMELEC ng Commission on Elections siyong transmission logs para daw ma-busisi nila.
01:06.0
Okay, so a few days ago nilabas na ng COMELEC yung diumanoy transmission logs at yan po yung bubusisiin natin ngayong gabi.
01:16.0
Again, I appeal to your good sense. Let's focus on the facts, on the details. Kalimutan na muna natin kung anong resulta. Let's focus on the process. Ipapaliwanag po ito sa atin ng isang IT expert.
01:31.0
Okay? Ating panauhin ngayong gabi ay si Lito Averilla. Siya po isang IT expert at the same time siya po ang tagapamuno, national chairman ng National Citizens Movement for Free Elections or NAMFREL. Magandang gabi sir and thank you for joining us dito sa Facts Verse.
02:01.0
Punting background sa inyo bilang isang IT expert?
02:31.0
Yes, I am the IT expert of COMELEC to use the automated election system. Simula ng 2010 yun ang automated election system yung aming ginabantayan. So sumasali kami sa iba't ibang activities dyan including yung pag-acquire o procurement ng automated election system as well as the related supplies.
03:01.0
Fifty years in fact this year in the industry kasi maaga ako nag-umpisa sa industry. College pa lang ako. Nasa industriya na ako.
03:31.0
So mag-switch na ako sa policy development, paano gagamitin ang teknolohiya kung saan mambagay. Patulog nga itong automated election system. I have certification for example on business continuity and disaster management.
04:02.0
Related to ICT including cybercrime law, data privacy act of 2012 as well as the creation of DICT among others.
04:15.0
Sige sir isa-isahin natin yung issues. Gawin natin very specific. Yung sinasabi po ng isang grupo at marami na po yung naniniwalaan dito. Kasi ang posesyong ko rito kung meron talagang ebidensya na talagang anomalusyon, file na ng kaso at dapat talagang panagutin yung mga may sala.
04:31.0
Pero kung wala naman wag lokohin yung mga tao kasi baka mas makagulo. Yung sinasabi na meron daw 20 million votes na nai-transmit within the first hour after mag-polling precincts. Unang-una, was that clearly established based po ron sa logs na inalabas ng COMELEC?
04:49.0
And number two, hindi po ba talaga posible na ma-intransmit yung ganong karaming voto within that span of time?
05:01.0
Unang-una, sa first hour within the closing of polls, ang sinasabi nila is procedurally hindi dapat, the first transmission should not occur before 7.30.
05:31.0
Now sa computation namin based sa observation namin, pagpalagay natin yung isang election return takes 1 minute. Actually walang isang minuto, kalahating minuto lang pag-print ng election return.
06:01.0
Kasi doon sa nirelease ng komisyon recently, the first transmission was around 7.08 or 7.09 in the evening. So pasok na patok yun. And then all the administrative tasks that needed to be performed based on the guidelines ng komisyon, hindi namang kailangan sequential gawin yun kundi pwede siyang gawin in parallel.
06:31.0
So kung piniprint yung pangalawa, tinatapos na yung pangalawa, pwede nang pirmahan yung nauna at fix na yung thumbprint. In other words, kung hihintayin ko matapos yung first 8 copies sa printing niya at doon pa lang ako pipirma, syempre that will take time.
06:50.0
Sinasabi ko lang, ang sinasabi ng Namphrel is pwede namang i-perform ang activities na yan in parallel. Now next question sa tanong mo, possibly 20 million votes within the first hour after closing of polls?
07:20.0
So 20 million votes or ballots, cash, and that translates to about 35,000 or 37,000 voting machines na nag-transmit na. Based on that, kung wala riyan, yung rate niya comes to about 10 or 11 vote counting machines that transmitted during that period per second.
07:46.0
Average number of voting machines na nag-transmit, mga 10 or 11 voting machines na nag-transmit. Yung size ng election returns, mga 200K lang yan. Maliit ang bagas.
08:16.0
Sa isang piece of paper, yung kaya nalaman ng piece of paper, ilang characters yan. So ilang pages lang siya so maliit siya.
08:46.0
So kayang-kayang tanggapin yan noong transparency server. So possibly yung pangyayari na yan. Now ang sinasabi ng ibang grupo, one particular group is that yung transmission hindi siya dapat nangyari before 7.30.
09:17.0
Ano ba ang nangyayari? Lalo na sa malalayong lugar, yung remote lugar. Dahil yung electoral boards natin nandoon sa probinsya, halimbawa yung malalayong lugar sa probinsya, ayaw nilang magtagal sa voting center sa gabi because of their safety and security.
09:40.0
So kaya nga nila ginagawa yung parallel execution ng mga tasks. Hindi siya sequential. Kaya tinatapos nila hanggat maaari matapos sila ng mas maaga.
10:10.0
On your part, meron ba kayo napansin?
10:41.0
Okay. So number 2 naman yung susunod na question dito. Kasi nakikita ko online na isa-site yung pag-aaral or findings ng NAMFRL doon sa tinatawag na hashcode. Tama po ba?
10:54.0
And I understand kayo mismo yung sumulat noong pag-aaral na yan. Pwede po ba ipaliwanag? Kasi nakikita ko online, dinidikit ng mga gustong maniwala na nadaya yung resulta ng presidential election noong May 2022, dinidikit yan doon sa findings ng NAMFRL na kayo po yung mismo sumulat doon sa tinatawag na hashcode. Paki-explain lang po. Try niyo po in layman's term.
11:16.0
Unang-una ano ba itong hashcode? Itong hashcode ay parang unique fingerprint. Umbaga sa tao yung fingerprint mo wala kang kapareho. Yung software na ginamit meron din niyang unique fingerprint na generate din ng mga makina. There's a special program para ma-generate yung unique fingerprint.
11:43.0
Yung hashcode na yan has nothing to do with the transmission of the election results. Di malaging natin yan. Hindi magkarutong yung issue na yan.
12:13.0
... sa pag-transmit ng resulta. Lahat ng vote counting machine pare-pareho yung hashcode niya. Kasi pare-pareho yung kopya yan na iniload sa market sa bawat makina. Hindi magkakaiba yan sa lahat ng vote counting machine pare-pareho yan.
12:43.0
Kasi isa nga yung kopya na iniload sa vote counting machines. Now ano yung naobserbahan namin? Isa doon sa inoobserbahan namin na activity at nag-participate ang NAMFRL, ang programmers at analysts ng NAMFRL nag-participate doon sa tinatawag na source code review.
13:13.0
... Yung version na nirepaso ay isinulat ng tao ng isang programmer. So nireview yan. Parts of the software was reviewed. Pagkatapos ng review, ito ay idinadaan sa tinatawag na trusted build.
13:43.0
... Ito may pinatawag kami compilation stage. In other words, kinoconvert ito sa iyong program sa isang naiintindihan ng tao na babasa ng tao sa isang version na yung makina naman ang makakaintindi. So may conversion process yan para tumakbo sa isang makina.
14:13.0
... May hashcode generator. So yung version ng software na yan, yung result ng trusted build, idadaan sa program na yan para ma-generate ang kanyang hashcode.
14:43.0
... Patapos nun nagkaroon ng end-to-end demonstration ng sistema. Ito was conducted by COMELEC, yung end-to-end demonstration.
15:13.0
... Parang dumaan sa eleksyon, nag-generate siya ng election return. Yung election return na yan tinignan namin, na-review namin. Printed sa election return is yung VCM system hashcode.
15:43.0
... Nakita namin magkaiba yung hashcode. Isang numero lang yung pagkakaiba. Anong ginawa ng NAMFREL? Ang sunod na action ng NAMFREL sinabi namin sa COMELEC. We wrote COMELEC saying ito yung published hashcode niyo, ito yung nakita namin sa election return as a result of the end-to-end demonstration.
16:13.0
Magkaiba siya sabi namin. Matapos nun, mga kinabukasan yata after we wrote them, nakikita nalang kami ng posting sa COMELEC website...
16:43.0
... Ang sabi ni... Ito ay si ProVNV, ito yung International Certification Entity. Ang sabi niya is the hashcode generated by the VCM ay consistent pare-pareho yan kaya ito yung tamang hashcode.
17:13.0
... Human error. Ang tamali yung nag-encode... Hashcode into the certificate document and they issued an erratum. Nag-issue sila ng correction. Yung Technical Evaluation Committee sinabi niya ito yung tamang hashcode.
17:43.0
Sumula tuloy kami sa COMELEC. Pwede bang pakituloy yung Trusted Build at pag-generate ulit ng hashcode na dapat gawin ni ProVNV sa public? Yun sa aming report nakalagay rin rin na hindi na-action ngayon ng COMELEC.
18:13.0
... Sa amin naman, pinapoint out rin namin sa COMELEC, with the technologies available today, ang tanong namin bakit pa kailangan mag-manual encoding? Bakit may manual process pa?
18:43.0
... Tapos ipaint na lang certification document upang maiwasan nga yung human error."
19:13.0
Q1. Ano implication ng discrepancy? Ibig sabihin ba may manipulation na nangyari? Ano ibig sabihin?
19:44.0
... Ang sabi ng ProVNV, consistent naman ang value ng hashcode na ginagenerate ng VCM. So bawat VCM ito yung hashcode value niya pare-pareho yan. Kung pare-pareho ang kopya na nakaload sa 98,000 plus machines, pare-pareho ang VCM system hashcode na yan."
20:08.0
Q1. May implication ba yun? Baka iba yung na-transmit na resulta ng mga VCM kung assuming hindi typographical error o human error yung na-publish na hashcode? Assuming talagang iba yung generated hashcode ng VCM sa lahat-hala, is that an indication na na-manipulate yung boto coming from the VCMs?
20:38.0
... Kung may pagbabago sa software na mat-trace na natin kung may pagkakaiba sa hashcode na tumatakbo sa software sa vote counting machine o VCM, kailangan ma-review natin siya. Ano bang pagbabagong ginawa?
21:08.0
... Doon sa VCM para makita nga yan. Again, pwede namang i-compare yung mga files, yung previously reviewed code doon sa kung ano man yung code na tumatakbo. Balikan natin ng limbawa yung NE issue.
21:38.0
... Ito may pagkakaiba yun doon sa code na nag-de-display ng mga pangalan. Kung yun ay tinignan yung hashcode noon, yung before and after may pagkahambing yun, after nang palitan yung NE para tama yung pag-display ng NE, sigurado ako magbabago yung hashcode noon, magkakaiba yun.
22:08.0
... Nothing designed to manipulate the count. Hanggat hindi ma-review ulit yung source code, hindi natin malalaman kung ano yung pinalitan.
22:38.0
... May pag-review na yan na nakita ng NAMPREL para kung wala namang kinalaman sa resulta, e di good. Kung may kinalaman, e di good din. At least pwede natin papanagutin yung mga may sala kung sakali. Again we're talking of hypothetical scenarios here.
23:08.0
Q1. So dapat ba magkaroon ng source code review ulit?
23:38.0
Q1. So dapat ba magkaroon ng source code review ulit?
24:08.0
Q1. So dapat ba magkaroon ng source code review ulit?
24:38.0
Q1. So dapat ba magkaroon ng source code review ulit?
25:08.0
Q1. So dapat ba magkaroon ng source code review ulit?
25:38.0
Q1. So dapat ba magkaroon ng source code review ulit?
26:08.0
Q1. So dapat ba magkaroon ng source code review ulit?
26:38.0
Q1. So dapat ba magkaroon ng source code review ulit?
27:08.0
... A VCM that was received. Tapos yung clustered another label pertaining to a clustered precinct number. Tapos another label sa isang column ay actual which refers to the number of ballots or the number of voters who voted in that particular precinct.
27:38.0
... And obviously date and time pag binasa mo yung report na nirelease ng Komelec. So doon sa labeling lang, reception log ito sa nakikita ko sa transparency server...
28:08.0
... may hawak ng telco providers, tatlong telco yung providers natin na nag-provide ng wireless or landline para magamit ng komisyon. At saka kung sa remote areas may tinatawag tayo ng satellite naman. So yan ang pang-apit ng provider.
28:38.0
... At yung call detail records. Ano ba yung call detail records na yan? Yung call detail records na yan, yan yung naglalaman ng source ng transmission. San ba nanggaling?
29:08.0
... So kung nag-transmit ng VCM na gamit yung isang dongle, yung mukhang USB na kinakabit sa VCM para sa internet, may unique number yan, phone number.
29:38.0
... Ito mag-re-reflect sa call detail record ng particular telco na ginamit. Next meron siyang destination saan niya ipapadala ang transmission. Yung padadala niya ng transmission meron ding number yan, meron din tatanggap.
30:08.0
So yung mga makina meron mga IP addresses. So yung IP address na yan pwede rin masama sa call detail record, both source and destination. Then aside from those meron din siyang date and timestamp.
30:38.0
... During 1st hour of transmission, May 9, 2022, yan yung heading ng report, hindi pinapakita dito yung source ng transmission. Although sa pagkita ng common line, yan rin yung clustered precinct number. Yan na yung source ng transmission.
31:09.0
... Now tapos dito sa report na ito dahil tatlong providers yung ginamit sa wireless communication at may pang-apat na provider sa satellite naman, doon sa report na nirelease last week wala rin yung identity ng providers.
31:34.0
Sinong provider ba ang ginamit sa transmission? Wala yan. So those are among the pieces of data that we are looking for sa transmission log.
32:04.0
Q&A
32:34.0
... Okay Christian it was a pleasure. We'll try to explain ilimanays lahat. Okay.
33:04.0
... Confirmation bias. Pag gusto natin paniwalaan na isang bagay, lahat ang makita nating detalye factual man o hindi, tinitailor fit natin para supportahan yung pinaniniwalaan natin. Nakikita natin yan across political spectrums sa mga DDS, sa mga dilawan, sa lahat.
33:26.0
... Yan po sana, let's focus on the facts. So may mga nagko-comment dito kanina, pumasok na yung mga DDS dito, yung mga regular DDS viewers natin dito. Okay lang naman sabi nila, therapy session na naman.
33:44.0
... Ang pinag-uusapan natin dito, again kung hindi niyo naiuunawaan, importante po yung election. Hindi porke tapos na, hindi natin pag-uusapan. Kasi admit it or not, we don't have a perfect system. There's no perfect system naman bagdating sa election.
33:58.0
At hindi maganda na pinag-uusapan lang natin yan siguro a few months before the next elections which is when? 2025. So maganda kung may nakita mga mali or kaya dapat i-improve, dapat ngayon palang pinag-uusapan at nakikilaho kayo.
34:13.0
... Ang ganda yan lahat kayo nagko-comment pero ang suggestion ko sa inyo, I really urge all of you kung ano man yung pinaniniwalaan nyo, try to suspend judgment and focus on the facts.
34:23.0
... Kasi pag katakot-takot yung nakukuha natin mga detalye kung saan saan, di naman natin masyadong binubusisi yung sinasabi ng iba't iba mga tao. Parang sabihin lang natin, mukhang magaling ito, mukhang tama yung sinasabi at fit doon sa pinaniniwalaan ko. E talagang ganito yung pinaniniwalaan ko.
34:53.0
So I committed elections with complete transparency. Yan ang focus nila kasi may iba't iba mga grupo na nagsusulo ng hybrid. Pero mukhang ang commitment ng COMELEC ay panatilihin yung full automation pero complete transparency whatever that means. Yan po iabangan natin kung talaga magiging transparent.
35:23.0
... So I committed with full automation kasi may iba't iba mga grupo na nagusulo ng hybrid. Pero mukhang ang commitment ng COMELEC ay panatilihin yung full automation but complete transparency whatever that means.
35:53.0
So yung COMELEC kung nanonood at nakikinig kayo, kung talagang wala namang issue, ilabas nyo na yung transmission lags talaga. Hindi lang yung reception lags.
36:23.0
Q&A
36:53.0
Q&A
37:23.0
Q&A
37:53.0
Q&A
38:23.0
Q&A
38:53.0
Q&A
39:18.0
Q&A
39:48.0
Q&A
40:18.0
Q&A
40:46.0
Q&A
41:16.0
Q&A
41:40.0
Q&A
42:10.0
Q&A
42:40.0
Q&A
43:10.0
Q&A
43:38.0
Q&A
44:06.0
Q&A
44:36.0
Q&A
45:06.0
Q&A
45:36.0
Q&A
46:01.0
Q&A
46:29.0
Q&A
46:59.0
Q&A
47:27.0
Q&A
47:55.0
Q&A
48:25.0
Q&A
48:50.0
Q&A
49:20.0
Q&A
49:43.0
Q&A
50:13.0
Q&A
50:41.0
Q&A
51:11.0
Q&A
51:34.0
Q&A
51:59.0
Q&A
52:28.0
Q&A
52:58.0
Q&A
53:28.0
Q&A
53:58.0
Q&A
54:23.0
Q&A
54:51.0
Q&A
55:21.0
Q&A
55:46.0
Q&A
56:16.0
Q&A
56:45.0
Q&A
57:00.0
Q&A
57:29.0
Q&A
57:58.0
Q&A
58:27.0
Q&A
58:56.0
Q&A
59:25.0
Q&A
59:54.0
Q&A
60:19.0
Q&A
60:48.0
Q&A