Close
 


Chinese envoy binalaan ang Pilipinas sa isyu ng Taiwan
Hide Subtitles
Click any subtitle word to view Tagalog.com dictionary results.
Computer Shortcuts: Left / Right arrows to jump 2 seconds back or forward. +Enter or Space to toggle Play/Pause button. Full Screen Mode
Maraming nagalit sa pahayag ni Chinese Ambassador Huang Xilian na sinabing wag makialam ang Pilipinas sa isyu ng Taiwan kung ayaw madamay ang 150,000 OFWs dun. Kausapin natin si Mr. Lito Banayo, former Philippine envoy to Taiwan.
Christian Esguerra
  Mute  
Run time: 40:49
Has AI Subtitles



Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )
00:00.0
Good evening guys! Happy Monday po sa inyong lahat.
00:26.0
Ako po si Christian Esguerra
00:27.0
Welcome po sa ating episode ngayong gabi ng TAX FIRST!
00:31.0
Alam ko marami sa inyo yung medyo umiitokulok itong nakaraang araw
00:35.0
narin dun sa pakayag ng Chinese Ambassador to the Philippines, Ambassador Huang Sinigang
00:41.0
na pila pinapangaralan at pinatakot yung Pilipinas overnight po dun sa issue ng Taiwan
00:49.0
Tapos ang development po this today, sinabi po ng Chinese Embassy ng gabas po sila ng pakayag
00:54.0
na misquoted daw si Ambassador during the recent forum last week
00:59.0
Ayun, tinignan natin, misquoted ba talaga? Parang hindi naman no?
01:03.0
So yun po yung pag-uusapan natin ngayon kasi ang binanggit ni Ambassador Huang Sinigang
01:07.0
Philippines is advised to unequivocally oppose Taiwan independence rather than stoking the fire
01:16.0
by offering the US access to the military bases near the Taiwan Strait
01:20.0
if you care genuinely about the 150,000 oil products
01:25.0
Okay, hihimayin po natin yung mga pakayag ni Ambassador Huang
01:29.0
Ang makakasama po natin ngayon ay ang dating envoy po ng Pilipinas dun po sa Taiwan
01:35.0
I'd like to welcome to our program ngayong gabi si former MECO chief Dito Banayo
01:45.0
Magandang gabi po sir, thank you for joining us as a spokesperson
01:48.0
Magandang gabi sa iyo Ian at sa lahat ng iyong tagapakinig
01:52.0
Sir una, baliwalag muna natin, kasi iba nagtatanong
01:55.0
Ano ba yung relasyon ng Pilipinas at Taiwan? At bakit hindi inbahada ang meron tayo sa Taiwan
02:00.0
kundi Manila, Itan, Omeco?
02:04.0
Kasi nag-a-adhere tayo dun sa one China policy
02:08.0
which means that the Philippines like most, almost all nations in the world
02:15.0
other than 13 na lang ngayon
02:17.0
believe that there is only one China
02:20.0
and that is represented by the People's Republic of China
02:24.0
But we cannot deny the fact that we have economic, cultural, even labor relations with Taiwan
02:36.0
and therefore we have offices which basically is considered a de facto embassy
02:44.0
except that we do not recognize Taiwan diplomatically
02:49.0
Kaya naggagawa tayo ng tinatawag na MECO, Manila Economic and Cultural Office
02:55.0
which dito naman sa Pilipinas, Taipei Economic and Cultural Office or TECO
03:01.0
yung kanilang resident representative dito
03:04.0
Ganon din yung ibang bansa
03:06.0
The US has an American Institute in Taiwan
03:11.0
It's called an American Institute
03:13.0
At yun ang kumakatawan sa US
03:16.0
Ang Japan meron din
03:18.0
Lahat ng ibang bansa
03:20.0
Pero ganun ang sistema, hindi tinatawag na embassy
03:25.0
Kasi under our one China policy, we recognize only the People's Republic of China as the one China
03:37.0
Gano'ng katagal pa kayo naupok sa MECO?
03:41.0
Limang taon actually, from June 2016 to June 2021
03:48.0
Or rather from July to June
03:52.0
Kaya I decided to invite you kasi talagang kayo nag-handle din ang mga OFW issues
03:58.0
bilang ambassador pa kayo as MECO chief
04:01.0
Ano po bang basa niya rito sa pakayag ni Chinese Ambassador Huang Zhibian?
04:09.0
Well, unang-una
04:12.0
Hindi ko man napakinggan pero napakinggan ko yung excerpt sa TV news
04:17.0
pero nabasa ko yung buong speech niya
04:21.0
At humain natin, una yung sinasabi niya
04:23.0
The Philippines should unequivocally state that it is against Taiwan independence
04:31.0
Hindi na nating kailangan sabihin yun
04:33.0
sapagkat malinaw na malinaw sa one China policy
04:36.0
Ang nire-recognize natin ay China
04:40.0
As kumakatawan sa Chinese people
04:44.0
Yung context na yun
04:46.0
Pero yung sinabi na if we care
04:51.0
Paano ba yun? If we care for the welfare
04:55.0
Paano ba yun?
04:56.0
Ito yung buong statement niya
04:58.0
Nakasabihin naman na yun kasi tayo nag-un-discover
05:01.0
Ito transcribed niya dito
05:02.0
The Philippines is advised to unequivocally oppose Taiwan independence
05:09.0
rather than stoking the fire by offering the US access to military bases near the Taiwan Strait
05:16.0
if you care genuinely about the 150,000 voters
05:22.0
Okay. Ako, ang pananaw ko doon
05:25.0
is either it was the ambassador or his speech writers
05:30.0
thinking in Mandarin
05:32.0
and translating it into English in the wrong way
05:35.0
Nagmukhang threat
05:37.0
when actually it was really just a statement of fact
05:41.0
Kasi pag nagkagyera
05:44.0
Halimbawa magkagyera
05:45.0
Huwag naman sana
05:46.0
At sa tingin ko malayo lang yung mangyari yan
05:49.0
Kung magkagyera, in invade ng China ang Taiwan
05:53.0
Napakalaking problema para sa bansa natin
05:57.0
Para sa gobyerno natin
05:58.0
Para sa ating mga katauhan
06:01.0
Yung paano mo pangangalagaan
06:05.0
Paano mo ililikas kung kinakailangan ilikas
06:08.0
Ang sa ngayon ay mahigit na sa 100
06:12.0
Noong umalis ako noong 160 plus thousand na yan
06:15.0
That was June of 2021
06:18.0
So maaring nadagdagan pa yan ngayon
06:21.0
Maaring umabot na tayo sa 180,000 by now
06:24.0
Hindi lang OFWs yan
06:26.0
Kundi kasama na riyan yung mga
06:30.0
Pilipina o Pilipino na nag-asawan ang Taiwanese
06:34.0
Pero hindi pa Taiwanese citizen
06:36.0
So Filipino citizen pa sila
06:38.0
Mayroong mga missionaries tayo diyan
06:41.0
O kadami nating Catholic priests na nandiyan sa Taiwan
06:44.0
In fact, halos mga Catholic churches diyan
06:48.0
Ang nagpapatakboy, karamihan mga Pilipino
06:51.0
So maraming Pilipino diyan
06:53.0
We're talking siguro ngayon mga 180,000-185,000 na ang total
06:58.0
After 2 years since I left Taipei
07:03.0
So paano mo ililikas yan?
07:05.0
Hindi madali
07:06.0
It's a logistical and a financial nightmare
07:10.0
At siguro yun ang ibig kaya sabihin
07:12.0
Pag nagkaroon ng gera
07:14.0
Malaking problema ninyo yung 185,000
07:18.0
Sabi niya 150,000 Filipinos in Taiwan
07:24.0
So naniniwala kayo nung may video
07:27.0
There was something lost in translation
07:33.0
Merong mga nag-interpret as parang nananakot
07:37.0
Parang pagka nagkaroon ng hostilities between China and Taiwan
07:42.0
E palalayasin nila ang mga Pilipinong OFWs dun sa Taiwan
07:47.0
Malabo mangyari yun
07:48.0
Kasi mas kailangan ng Taiwan ang mga overseas workers
07:54.0
There are about siguro ngayon mga 700,000 overseas workers in Taiwan
08:00.0
Number one ang Vietnam
08:02.0
Pumapangalawa Indonesia
08:04.0
Pumapangatla ang Pilipinas
08:06.0
At sa darating pang mga taon
08:08.0
E lalong kakailanganin
08:10.0
Sabagat Taiwan is in a demographic winter
08:14.0
Dumadami ng dumadami ang senior citizens
08:17.0
Konting-konti ang nagtatrabaho
08:19.0
Entrants
08:20.0
Number one
08:21.0
Pangalawa
08:22.0
Yung kokonting pumapasok sa labor force
08:25.0
Ayaw ng blue-collar jobs
08:28.0
Gusto niyan mga white-collar
08:30.0
Gusto niyan nasa opisina
08:33.0
Gusto niyan na magtatrabaho sa farms
08:36.0
Or sa mga factories
08:38.0
Or mag-fisherman
08:39.0
Ayaw niyan
08:40.0
So yan ang oportunidad na kaya pumapasok ang ibang bansa
08:44.0
Principally ito, tatlong bansang ito
08:46.0
To a certain extent meron kaunting Thailanders
08:50.0
And yung iba, yung mga expats na galing sa iba't ibang bansa
08:54.0
Na nandoon doon naman in executive positions
08:58.0
Okay
08:59.0
Ito kasi may bahagi rin ng pahayag niya
09:01.0
Sinabi ni Ambassador Kuang
09:03.0
We will not renounce the use of force
09:06.0
And we reserve the option of taking all necessary measures
09:10.0
This is to guard against external interference
09:13.0
And all separatist activities
09:16.0
Kasi basically ang kontekstwa nito
09:18.0
Ayaw nila yung access na binibigay ng Pilipinas sa US military
09:23.0
Doon sa military assistance
09:27.0
That is to be expected
09:28.0
Unang-una, hindi naman original yung sinabi ni Ambassador Kuang
09:33.0
Na they are not renouncing the use of force
09:37.0
If necessary, to be able to retake or reunify Taiwan
09:42.0
Into the mainland, no?
09:44.0
Sinabi na yan ni Xi Jinping
09:45.0
Sinabi na yan ni Wang Yi
09:47.0
Sinabi na ni Li Keqiang
09:48.0
Lahat sila sinabi na yan ng ilang beses
09:50.0
Now, the issue lang is
09:54.0
To them, yung pagkakalagay natin
09:57.0
O pagkakapayag natin
09:59.0
Nabigyan ang US military forces
10:04.0
Nang temporary bases
10:08.0
Sa Lalo, airport sa Cagayan
10:14.0
Sa Gamu, sa Isabela
10:16.0
Sa isa pang naval base sa Santa Ana, Cagayan
10:22.0
Principally yung mga ngayon kasi
10:24.0
Nakatutok talaga sa Taiwan
10:26.0
Hindi yun masasabing to protect the West Philippine Sea
10:30.0
I'm looking at it from their point of view
10:33.0
Kung ang issue natin with China
10:35.0
Is the protection of our fishermen
10:38.0
And our exclusive economic zone
10:41.0
In the West Philippine Sea
10:43.0
Bakit doon sa katapat ng Bashi Channel
10:45.0
Doon tayo naglalagay ng
10:49.0
Temporary basing facilities for the American troops
10:55.0
So yun ang nakikita nila
10:58.0
Kaya natin ginagawa ng Amerika yun
11:01.0
At pumayag ang ating pamahalaan
11:03.0
Ay sapagkat gagamitin ito ng Amerika
11:08.0
Yun ang kanilang paniwalaan
11:09.0
Hindi ko sinasabing yan ang talagang mangyayari
11:12.0
Gagamitin ito ng Amerika
11:14.0
Para kung magkaroon ng gulo
11:16.0
Between Taiwan and China
11:18.0
Madali silang makakareact
11:20.0
Ladlo Airport to Kaohsiung Airport
11:24.0
Kaohsiung is the biggest port in Taiwan
11:28.0
Is only 30 minutes by air
11:30.0
It is only 13 hours by sea
11:35.0
And 30 minutes by air
11:38.0
Parang up and down lang yan
11:40.0
So yun naman Ladlo Airport
11:43.0
Ginawa yan ng Pangulong Pinoy
11:46.0
Noong panahon ni Presidente Benigno Aquino III
11:50.0
Pero natapos yan noong panahon niya
11:53.0
Kaya lang noong pumasok ang 2016
11:55.0
At si Pangulong Duterte na ang umupo
11:57.0
Hindi yan inoperate as a commercial airstrip
12:02.0
Or air terminal
12:04.0
At ang ginagamit pa rin ay tugigaraw
12:07.0
Kaya nga medyo nakakapagtaka
12:10.0
That's a 2.5km runway
12:12.0
Mahaba yan as far as I've been there
12:17.0
Hindi yan inoperate
12:18.0
Pagkatapos ngayon bibigay natin
12:20.0
O paggagamit natin sa mga Amerikano
12:23.0
So siyempre for the Chinese
12:27.0
Eh taas kilay sila diyan
12:30.0
And then Santa Ana is at the tip of Cagayan
12:33.0
Very close to the Bashi Channel
12:36.0
Or the Balintang Channel
12:39.0
Public record yung 3 out of the 9 EDCA bases
12:43.0
Agreed locations
12:44.0
Talaga nakatulog sa Taiwan State
12:46.0
Pero ang tanong doon
12:47.0
Hindi rin mahirap pulaan na most likely
12:49.0
Kung sakaling sisig na Pangulo
12:51.0
Magagamit dyan
12:52.0
Pero ang tanong dito sir
12:54.0
E ano bang pakealam ng China?
12:56.0
Sobrang kanalid tayo
12:57.0
Parang ano ba yung bases nilang ambassador
12:59.0
Para magsalita ng ganoon dito sa ating teritory
13:03.0
Totoo yan ano ang pakealam nila
13:06.0
Very well
13:07.0
But that is
13:08.0
You know
13:09.0
You have to give every country
13:11.0
The right to state whatever it wants to state
13:15.0
Insofar as it is their national interest
13:18.0
That is concerned
13:19.0
In the same way na
13:20.0
Pag ang Amerikano nagsasalita
13:22.0
Kung ano dito sa Pilipinas
13:24.0
We have to look at it as
13:25.0
Well they're protecting their national interest
13:27.0
Talaga namang
13:28.0
Interest ng ibang bansa
13:29.0
Ang kanilang pangatawanan
13:31.0
O kanila i-promote
13:32.0
Ay popromote nila
13:34.0
At poprotektahan nila
13:35.0
Yung kanilang sariling interest
13:37.0
So tayo rin kinakailangan
13:39.0
Sarili nila nating interest
13:41.0
Kaya hindi naman din
13:44.0
Dapat masamain ng China
13:46.0
Kung sumagot ang ating national defense officials
13:49.0
O ang ating mga senador
13:51.0
Ng ganoon
13:52.0
Although yung iba medyo masyado maanghang
13:54.0
Ang pagkakasagot
13:55.0
Probably nga because of the interpretation
13:58.0
Na parang tinatakot tayo
14:00.0
But really I have to stress this
14:03.0
Napakahirap kung magkaroon ng gyera
14:06.0
Napakahirap na ilikas
14:08.0
Ang almost 200,000
14:11.0
Sabihin natin 185,000 Pilipinos
14:14.0
Who will be caught in the crossfire
14:17.0
Alam mo
14:18.0
Ito makwento ko lang sa ating mga tagapakinig
14:23.0
Pinag-arala namin yan
14:25.0
Kung sakali nga magkaroon ng gulo
14:28.0
Anong gagawin natin dun sa ating mga OFWs
14:31.0
At iba pang Pilipino na nasa Taiwan
14:34.0
Unang-una
14:35.0
Sa Taiwan meron silang mga
14:39.0
Underground shelters
14:41.0
Pati yung ilalim ng park nila
14:43.0
Mga parke nila
14:44.0
Yung ilalim yan
14:46.0
Shelter yan kung sakali magkagera
14:49.0
Talagang naghanda sila kung sakali
14:51.0
Yung kanila mga parking lots
14:53.0
Pwede mong gawing shelter yan
14:55.0
Kung sakali magkaroon ng gulo
14:59.0
Una pinapinlano namin na
15:02.0
Paano natin dadalhin ang ating mga
15:05.0
Pilipinoy, mga OFW at iba pang
15:08.0
All the way to sa dulo na malapit sa Batanes
15:11.0
Which is Kaohsiung or Pindong
15:13.0
Ang problema, siguradong bobombahin
15:15.0
Kung magkaroon ng gera
15:17.0
Siguradong unang bobombahin
15:18.0
Airport, seaport at train
15:22.0
Transportation
15:23.0
Yun ang unang-unang titirahin ng kalaban
15:27.0
Natural yan lahat ng gera
15:29.0
You make a preemptive strike on this
15:33.0
So paano magigagalaw ang ating mga kababayan
15:38.0
So it's a very difficult situation
15:41.0
Siguro, siguro lang
15:44.0
I don't know
15:45.0
I haven't talked to Ambassador Huang at all
15:51.0
But baka naman yun ang ibig niya sabihin
15:54.0
Sana nga ganoon ang ibig niya sabihin
15:56.0
Kasi kung magkagulo, talaga malaking problema yan
15:59.0
Yung paglilika, pagprotekta sa ating mga kababayan
16:04.0
But do you get the sense also na
16:06.0
Parang very emboldened yun eh
16:07.0
Siyang statement at this time
16:08.0
Coming from a Chinese ambassador
16:10.0
Kanina kasi minamonitor ko rin
16:11.0
Yung reaction sa kami
16:12.0
Kasi sa mga nagsabi na undiplomatic yan
16:15.0
Si former ambassador
16:16.0
But it's hard natin na tiyak-tiyak na lang siguro
16:18.0
Si Rafael Ceguiz
16:19.0
Sabi niya undiplomatic
16:21.0
So hindi siya usual no?
16:23.0
Pero you get the sense ba
16:24.0
You get the sense ba na medyo emboldened si ambassador
16:26.0
Dahil masyadong mabait yung previous administration
16:29.0
So sa China, parang tapang dina
16:31.0
But it's a pity
16:33.0
Well yes
16:36.0
It is but natural for us Filipinos to take offense
16:40.0
It could have been said better
16:43.0
Yan na ibig ko sabihin
16:44.0
Kung ang punto niya
16:47.0
Pag nagkaroon ng sigalot sa Taiwan Strait
16:52.0
May iipit sa crossfire
16:54.0
O may iipit yung kapakanan, buhay at trabaho
16:58.0
Ng napakaraming Pilipino
17:00.0
Kung gano'n siguro yung pagkakasabi
17:02.0
Eh hindi siguro ganyan
17:04.0
Pero yun na nga
17:05.0
Yung kanina wolf warrior diplomacy
17:07.0
Na kala mo eh
17:09.0
Kala mo kung sino sila kung magsalita
17:11.0
Hindi lang naman sa atin nila ginagawa
17:13.0
Kung di pati sa ibang bansa
17:15.0
Eh siguro that is the nature of
17:20.0
The kind of diplomacy that they are practicing
17:22.0
Throughout the world these days
17:27.0
Okay may isa pang bahagi yung speech na binibit naman niya
17:31.0
In so many words
17:33.0
Yung sa Mindanao, di ba?
17:34.0
Ayun yung pakailangan niyan
17:35.0
They likened niya yung Taiwan issue
17:37.0
Doon sa Bangsamoro issue, peace process
17:40.0
Na ako personal sa team
17:41.0
Pag binatututok niya sa issue na yan
17:43.0
Medyo marayo
17:45.0
Medyo na-miss niya yung nuances niya
17:47.0
So anong basa niya?
17:49.0
Kaya mali yun
17:51.0
Ibang iba naman yung problema natin
17:56.0
Doon sa Muslim secession
17:58.0
Na naayos na
18:02.0
As of now
18:04.0
Kesa sa doon sa China and Taiwan
18:06.0
We have to look at the history of China and Taiwan
18:10.0
Kasi for almost or more than 200 years
18:14.0
If I'm not mistaken
18:16.0
Taiwan was an outpost
18:19.0
Which was considered by China as part of it
18:22.0
Whether during the Ming dynasty or the Qing dynasty
18:26.0
Yun yung huling dynasty nila
18:28.0
Pagkatapos nagkaroon ng civil war
18:30.0
Nagkaroon sila na una bago yung civil war
18:34.0
Or rather at about the same time na nagkaka-civil war na
18:38.0
Pumasok ang Japon at yung infamous rape of Nanjing
18:42.0
Natalo ang China ron
18:44.0
At doon sa pagkatalo ng China
18:46.0
They ceded Taiwan
18:49.0
Doon sa Treaty of Shimonoseki
18:51.0
They ceded Taiwan
18:53.0
And Taiwan was for 50 years
18:55.0
From 1895 to 1945
18:58.0
A Japanese colony
19:01.0
Habang tayo ay colony ng Kano
19:03.0
Sila naman colony ng Japan
19:07.0
So pagkatapos, after the war nga
19:10.0
Nanalo ang allies versus the axis
19:14.0
And Japan in the Pacific theater
19:16.0
So ang sumunod dyan
19:18.0
Yung civil war naman between
19:21.0
The communist party at saka yung
19:24.0
Yung kumintang, the nationalists
19:28.0
Under Chiang Kai-shek
19:31.0
Natalo si Chiang Kai-shek
19:33.0
At nag-retreat sa Taiwan
19:35.0
So para sa pananaw ng China
19:38.0
Teritoryo pa nila yan
19:40.0
And this is still part of the
19:42.0
Continuing civil war
19:44.0
Ngayon, ang malaking issue dyan kasi
19:49.0
Ang Pilipinas, ang Amerika
19:52.0
At more than 150 or 160 countries
19:56.0
All over the world
19:57.0
Recognize China as the one China
20:01.0
Therefore, we implicitly agree
20:06.0
That Taiwan is part of China
20:09.0
At ngayon, iba naman ang pananaw ng Taiwan
20:13.0
Doon sa issue na yan
20:15.0
Na they are a sovereign country
20:18.0
Or a sovereign nation
20:20.0
They're a democratically ruled nation
20:22.0
Different from the communist regime in China
20:26.0
Pero ba't kailangan pa ipalala sa Pilipinas
20:29.0
Na huwag kayong susuporta sa Taiwan independence
20:32.0
Kasi yan naman talagang policy natin
20:34.0
We don't consider Taiwan as a country
20:36.0
So it's China
20:37.0
So ba't kailangan pa ipalala?
20:39.0
Well, yan na nga ha
20:41.0
Kung pag-uusapan natin
20:43.0
The world of diplomacy
20:45.0
Talagang mali
20:46.0
Talagang undiplomatic
20:48.0
The way he said it
20:52.0
Because diplomats are supposed to
20:55.0
To say...
20:56.0
What was that they say?
20:58.0
Diplomats are supposed to tell you
21:00.0
To go to hell
21:02.0
But telling you that
21:04.0
The road to hell is paved with good intentions
21:07.0
Alam mo na, ganoon-ganoon
21:09.0
Kaya talagang tama si...
21:12.0
Ambassador Ceguis doon
21:14.0
Na napaka-undiplomatic no language
21:16.0
Na ginamit ni Ambassador Huang
21:20.0
Ang tanong siguro
21:21.0
How should the Philippine government respond to this?
21:24.0
Kasi may reaction na from
21:26.0
The office of the Presidential Advisor on the Peace Process
21:29.0
O bago na yata pangarang yan
21:30.0
Hindi na OPAP e no?
21:31.0
At saka defense yata naglabas din
21:33.0
Pero for example, from the DFA
21:35.0
Or even from Malacanang
21:37.0
Paano ba dapat?
21:38.0
Well, nagtataka nga ako
21:40.0
At walang statement from the DFA
21:44.0
Hindi naman siguro kailangan Malacanang
21:46.0
Sapagkat ambassador lang naman si Ambassador Huang
21:50.0
Ang dapat na sumagot sa kanya
21:52.0
Ay yung ating bing Foreign Ministry
21:54.0
Or Foreign Affairs Department no?
21:57.0
Siguro the spokesman of the DFA
22:00.0
Should respond to this
22:03.0
In diplomatic language
22:05.0
I mean, huwag naman natin gatungan pa yung gulo
22:09.0
Because at the end of the day
22:11.0
This is really an internal issue
22:13.0
Between China and Taiwan
22:15.0
Kasi...
22:16.0
Pero...
22:17.0
Oo, sige
22:19.0
By the way, we're like a turnip
22:20.0
Damay tayo, di ba?
22:21.0
By sheer function of geography
22:23.0
Ay, tanong panggawin natin
22:25.0
Yung nga yung next question ko
22:27.0
Sinasabi ni iba, we should remain neutral
22:29.0
Pero yung neutrality na yan
22:31.0
Can it actually work for the Philippines?
22:33.0
Kung sakali sumiklab yung gulo
22:35.0
Although ang daming interconnectedness
22:38.0
For instance, di ba?
22:39.0
Pag nadama yung Amerika
22:40.0
Talaga nakapapil diyan
22:42.0
Meron tayong MDT with the United States
22:44.0
I mean, yung neutrality
22:46.0
Is that...
22:47.0
With that ideological posture?
22:49.0
Well, unang-una kasi
22:51.0
Wala naman tayong kasiguraduhan
22:54.0
Na ang Amerika
22:56.0
Although under the Biden administration
22:58.0
Sinasabi nila na
23:00.0
They will defend Taiwan
23:02.0
In case
23:04.0
China attempts a military invasion
23:07.0
Pero...
23:09.0
Wala namang...
23:10.0
Walang tratado
23:12.0
O treaty
23:13.0
Ang Amerika na nagsasabing
23:15.0
Kailangan nilang i-defend on Taiwan
23:17.0
What they have...
23:18.0
Pero sila yung strategic ambiguity
23:20.0
Ambiguity, no?
23:22.0
Naglalaro din sila
23:23.0
Yan ang problema
23:25.0
On the other hand
23:26.0
Tayo naman
23:27.0
Meron tayong mutual defense treaty
23:29.0
With the United States
23:31.0
Pero yung mutual defense treaty rin natin
23:33.0
Sa Amerika
23:34.0
Hindi rin naman ganoon ka-ironclad
23:36.0
Because...
23:37.0
Paano kung...
23:39.0
Hindi naman atakihin ang Pilipinas
23:42.0
Nang China?
23:44.0
Meron bang...
23:46.0
Meron bang...
23:48.0
Meron bang...
23:50.0
Presupuesto
23:51.0
Na kailangan ang Amerika sumali sa gera
23:54.0
E hindi naman tayo ina-atake
23:56.0
Kung hindi tayo ina-atake, no?
23:58.0
Now, that is where nga da
24:00.0
Yung fears ng marami
24:02.0
Myself included
24:03.0
Na by putting or allowing
24:05.0
American troops doon sa...
24:08.0
Northern Luzon area
24:11.0
Which is obviously threatening
24:14.0
To the...
24:16.0
The balance of power between China
24:18.0
And it's...
24:20.0
What it calls its province
24:22.0
Which is Taiwan
24:24.0
E parang...
24:25.0
Paano kung...
24:27.0
Gamitin niya ng mga kano
24:29.0
In support of Taiwan
24:31.0
And therefore
24:32.0
Baka tirahin tayo
24:34.0
Tirahin niyang mga lugar na yan
24:36.0
Mga bases na yan
24:37.0
Tirahin ngayon ng China
24:38.0
Kasi pag-gera...
24:40.0
If you remember
24:42.0
December 8
24:43.0
December 7 ba o December 8?
24:45.0
I'm not too sure
24:46.0
1941
24:48.0
Pearl Harbor?
24:50.0
Pearl Harbor
24:51.0
The following day
24:52.0
They were in the Philippines
24:53.0
Why?
24:54.0
Because we were a colony
24:55.0
Of the United States
24:56.0
Two, we had
24:57.0
Ninety-eight military bases
24:59.0
Spread all over the Philippines
25:01.0
American military bases
25:03.0
Pero ang theory ng iba dyan sir
25:05.0
Di ba, no?
25:06.0
Whether we were a colony or not
25:08.0
Talaga nasa patay ng Japanese rampage
25:11.0
Dito sa Pacific
25:12.0
Noong Second World War
25:14.0
It's part of the war
25:15.0
It's part of the war
25:17.0
Of Japan
25:20.0
You have to make a distinction
25:21.0
Between whether
25:23.0
China is interested only
25:25.0
As it states
25:28.0
To reunify Taiwan
25:30.0
With the mainland
25:31.0
And having done that
25:33.0
That's it
25:34.0
Okay na sila
25:36.0
Yun yung sinasabi ng China
25:38.0
All this time
25:39.0
Because they consider nga Taiwan
25:41.0
As a province of China
25:44.0
Hindi necessary ling
25:46.0
Dadating ang gera
25:48.0
Sa ibang bansa
25:49.0
Dito sa
25:51.0
Asia
25:52.0
Or sa Southeast Asia
25:53.0
Including the Philippines
25:54.0
Although tayo nga
25:55.0
Ang pinakamalapit
25:57.0
Marami kasi
25:58.0
Pero hindi naman necessary ling
26:00.0
Gera yan eh
26:01.0
In fact ako
26:02.0
I'm still very hopeful
26:03.0
Despite all the harsh words
26:05.0
Coming from China
26:07.0
That in the end of the day
26:09.0
Hindi magigerahan
26:11.0
Ang China at Taiwan
26:15.0
Kung
26:18.0
Unang una
26:19.0
Magkakamaganak yan eh
26:20.0
Yun ang sinasabi mong native
26:22.0
Yung sinasabi nilang native Taiwanese
26:24.0
Yung aboriginal Taiwanese
26:26.0
Yung sinasabi nila indigenous peoples
26:28.0
That's only about 7-8%
26:30.0
Of the entire population of Taiwan
26:32.0
Which is 23.4 million
26:34.0
Ganun lang kaunti
26:36.0
Na ngayon
26:38.0
Inaano nila
26:40.0
Binibigyan ng importansya ng Taiwan
26:42.0
In order to assert
26:43.0
A different identity
26:44.0
For Taiwanese
26:46.0
But most of the Taiwanese people
26:48.0
Are really from the mainland
26:50.0
Whether nung panahon pa ni
26:52.0
Nung Qing dynasty
26:53.0
O nung Ming dynasty
26:54.0
Panahon pa ni
26:56.0
Nung pirate na
26:57.0
Sinongay pirate nila
26:59.0
Nakalimutan kong bila
27:01.0
Na siya parang de facto ruler
27:03.0
Ng Taiwan
27:05.0
Or later on
27:07.0
Yung mga kumintang
27:09.0
Na pumunta sa
27:12.0
After the civil war
27:13.0
In the mainland was lost
27:15.0
Yun yung 92-93%
27:18.0
Ng population ng Taiwan
27:20.0
So magkakamaganak yan
27:22.0
It's not easy
27:24.0
That is one consideration
27:27.0
Two, yung economic ties nila
27:29.0
54% of Taiwan's trade
27:32.0
Is with China
27:34.0
Sila ang number 1 trading partner ng Taiwan
27:36.0
Mainland China
27:38.0
Tsaka Taiwan is the biggest investor in China
27:41.0
Nung nag-uupisaan China
27:43.0
After Deng Xiaoping took over
27:45.0
From Mao Zedong
27:47.0
Ang una nag-invest diyan
27:49.0
Mga pinsa nila
27:51.0
From the other side of the street
27:53.0
Mga Taiwanese
27:55.0
Yung Shenzhen
27:57.0
One of their biggest trading and manufacturing hubs
27:59.0
That's Taiwanese money
28:01.0
Most of it is Taiwanese money
28:03.0
So hindi ganun pa
28:05.0
Masyadong malalim yung economic ties nila
28:07.0
In fact
28:09.0
Nung panahon na nandod dun ako
28:11.0
Nung mga bandang pre-COVID
28:13.0
Mga 2018-2019
28:15.0
There were as many as
28:17.0
Almost
28:19.0
800,000 Taiwanese
28:22.0
Working in China
28:24.0
So hindi ganun kadali
28:29.0
Yang sinasabi niya
28:31.0
Ang problema lang kasi diyan
28:33.0
Especially in the case of China
28:36.0
Dahil rising power na sila
28:38.0
They're now the number two world power
28:42.0
Yung face
28:44.0
Yung pride
28:46.0
Is a very important part
28:48.0
Of the Chinese ethos
28:53.0
Huwag na huwag mong salingin
28:55.0
Yung kanilang
28:57.0
Parang mahi-humiliate sila
28:59.0
Hindi nila matanggap yun
29:01.0
And they have suffered through a hundred or more years
29:03.0
Of humiliation
29:05.0
Starting from the opium war
29:07.0
Pinagsamantalahan sila ng Western powers
29:09.0
At saka yung Qing dynasty
29:12.0
Na naging parang basahan lamang
29:14.0
Sa tingin ng Western powers
29:16.0
Mostly European
29:18.0
And the Japanese
29:20.0
Ngayon na uma-asenso sila
29:22.0
Umaangat sila
29:24.0
Ang feeling nila
29:26.0
Ba, hindi na kami magpapadaig sa inyo
29:28.0
Hindi na kami parang
29:30.0
Kontratuhin ninyo kung sino na lamang
29:32.0
Face is very important
29:34.0
For their ethos
29:36.0
We understand
29:40.0
We understand the Chinese objective
29:42.0
They want global respectability
29:44.0
Pero in the process
29:46.0
Marami rin nasasagasaan
29:48.0
In particular tayo
29:50.0
So papano naman yan?
29:52.0
Actually
29:54.0
Nung andating ambasador pa ng China
29:56.0
Nandito si Ambassador Xiao
29:58.0
Who was a friend of mine
30:00.0
Kina ako eh
30:02.0
MECO chairman
30:04.0
Kasi
30:06.0
Ako yung
30:08.0
Nung pang kampanya pa ni
30:10.0
Presidente Rodrigo Duterte
30:12.0
Pinakilala na namin
30:14.0
Si Ambassador Xiao
30:16.0
Kay Pangulong Duterte
30:18.0
I mean at that time Mayor Duterte
30:20.0
At lagi siya
30:22.0
Nagpupunta ng Davao
30:24.0
Sabi ko nga nung
30:26.0
Nung nasa MECO na ako
30:28.0
Minsan nagpapuwintuhan kami
30:30.0
Pag nandito ako sa Manila
30:32.0
Sabi ko nga sa kanya
30:34.0
Ang problema ninyo
30:36.0
Sabi ko kayo
30:38.0
Yung Chinese Embassy
30:40.0
Napakahina ng PR ninyo
30:42.0
I mean
30:44.0
They don't seem to know
30:46.0
How to handle
30:48.0
Communications
30:50.0
In a country with a different culture
30:52.0
Compared to China
30:54.0
Diba?
30:56.0
Manina ba PR nila?
30:58.0
Mukhang ganun eh
31:00.0
Walang complan
31:02.0
Walang strategic communications
31:04.0
Nga pala sir
31:06.0
Yung sinabi ni President Marcos
31:08.0
Na he would not allow
31:10.0
The EDCA bases to be used for any
31:12.0
Offensive attack
31:14.0
Hindi ba sapat na assurance na yan?
31:16.0
Coming from the Philippine government
31:18.0
Tama
31:20.0
Tama naman si Pangulong Marcos
31:22.0
Doon na sabihin yun
31:24.0
Ang problema nga lang kasi
31:26.0
Pag-gera
31:28.0
Pag nagkakagulo na
31:30.0
Wala ka ng assurance
31:32.0
Na
31:34.0
Mapipigilan mo ang kano
31:36.0
Kung sakaling gawin nila
31:38.0
You remember what happened
31:40.0
Noong sabagay
31:42.0
May bases sila rito Clark
31:44.0
Subic
31:46.0
Na tayong launching pad doon sa gera nila sa Vietnam
31:48.0
Diba?
31:50.0
Ang bansa natin
31:52.0
Ang ginamit nila through Clark and Subic
31:54.0
To supply
31:56.0
Vietnam
31:58.0
With personnel
32:00.0
Military personnel as well as
32:02.0
Ammunition
32:04.0
Yun nga pagdating ng kagulo na
32:06.0
Nagkakagera na
32:08.0
Madaling sabihin na
32:10.0
Hindi kami papayag ngayon
32:12.0
Pero pagdating sa meron ng gulo
32:14.0
Of what
32:16.0
You know when anything can happen
32:18.0
Paano kung gamitin?
32:20.0
No
32:24.0
Alam mo Christian
32:26.0
Noong panahon na nandun doon ako
32:28.0
At even before me
32:30.0
Before me plus chairman Amadito Perez
32:32.0
Naglagay kami ng pondo
32:34.0
Yung kinikita ng MECO
32:36.0
Kasi doon sa kinikita ng MECO
32:38.0
Meron kaming itinatabing
32:40.0
Pondo
32:42.0
Para kung sakaling magkaroon ng gulo
32:44.0
Meron kami pang tulong
32:46.0
Sa ating mga OFW
32:48.0
Mga kapampilipino doon sa Taiwan
32:50.0
If I'm not mistaken
32:52.0
Noong bago nagkaroon ng COVID
32:54.0
Emergency
32:56.0
We had about 500 million
32:58.0
Dollars
33:00.0
On standby
33:02.0
On standby
33:04.0
Kanya din naman
33:06.0
Sa tingin ko as early as
33:08.0
March of
33:10.0
2020
33:12.0
Magtatagal yung COVID
33:14.0
Nagbawas ako ng empleyado sa MECO
33:16.0
Nagsara ako ng Taichung
33:18.0
Sinara ko yung Taichung
33:20.0
Tauchung na lang at Taipei
33:22.0
Ang binuksan ko
33:24.0
At nagbawas ako
33:26.0
I made it a very lean organization
33:28.0
Total wala na rin naman Taiwanese na nag-a-apply ng visa at the time
33:30.0
Mahina rin
33:32.0
Wala kami income
33:34.0
Basically zero income
33:36.0
So I didn't want that amount of money to be touched
33:38.0
Kasi nga kung magkaroon ng sigalot
33:40.0
Ayoko namang
33:42.0
Paano ka pang hihingi ng pera
33:44.0
Sa national government
33:46.0
Basta-basta
33:48.0
Hindi ganun kadali yun
33:50.0
Kailangan meron ka
33:52.0
Pinakonvert ko pa yun sa US dollars
33:54.0
Because I foresaw natataas ang dollar
33:56.0
Ang American dollar
33:58.0
So yung ganun yung
34:00.0
Para nga
34:02.0
At least kumita kami sa exchange rate
34:04.0
I don't know now
34:06.0
Because dalawang taong
34:08.0
Halos more
34:10.0
More than 2 years na zero income yung MECO
34:12.0
Hindi naman kami kasi tumatanggap ng
34:14.0
Miski isang centimo galing sa
34:16.0
National government
34:22.0
20% of our gross revenues
34:24.0
Even goes to the office
34:26.0
Of the president
34:28.0
So wala
34:30.0
Self-sustaining yan
34:32.0
Kasi nga para
34:34.0
Although magdali naman
34:36.0
Hindi naman siguro dapat ganun na nag-i-interpretation
34:38.0
Ng ating pamahalaan
34:40.0
Through executive orders
34:42.0
In pursuance of the
34:44.0
One China policy
34:46.0
Hindi dapat lumabas na meron tayong
34:48.0
Mas kinaanong relations
34:50.0
Nadadaan sa batas
34:52.0
Sa gaa
34:54.0
Sa budget
34:56.0
So hindi kami pwedeng bigyan ng budgetary outlay
35:04.0
It's a logistical nightmare
35:06.0
It's a financial nightmare
35:08.0
Kung sakaling magkaroon ng gulo
35:10.0
Kung paano natin ililikas
35:12.0
Although ako naman naniniwala
35:14.0
Na
35:16.0
Hindi ganun kadali for China
35:18.0
Na invade in ng Taiwan
35:20.0
Not only because of the military problems
35:22.0
Or baka makialaman
35:24.0
Ang US at Japan
35:26.0
But also because
35:28.0
Una yung
35:30.0
Kultura
35:32.0
Magpipinsan yan
35:34.0
Pangalawa, yung ekonomiya nila masyadong intricately
35:36.0
Intertwined
35:38.0
Interlinked
35:40.0
At pangatlo
35:42.0
Hindi gugustuhin ang China
35:44.0
Na maraming mamatay
35:46.0
Whether from their side or from the Taiwanese side
35:48.0
Because after the war
35:50.0
Assuming manalo sila
35:52.0
Assuming na occupied na nila ang Taiwan
35:54.0
Masyadong malalim yung magiging
35:56.0
Mga sugat, yung hostilities
35:58.0
Among otherwise
36:00.0
Blood relations
36:02.0
So
36:04.0
00:00.0
36:34.000 --> 36:36.000
36:36.0
William Lai
36:38.0
Wala pang kandidato
36:40.0
Ang pumintang
36:42.0
Yung yung opposition
36:44.0
Sa ngayon
36:46.0
Siguro
36:48.0
Ang magiging main issue
36:50.0
Sa kampanya
36:52.0
As far as I'm reading
36:54.0
The news from
36:56.0
Taiwan
36:58.0
Ang DPP
37:00.0
Will insist being a
37:02.0
Solid government
37:04.0
They must be allowed
37:08.0
They must be treated as a sovereign
37:10.0
And independent
37:12.0
Not really independent but a sovereign nation
37:14.0
But yung pumintang
37:16.0
Lagi naman sinasabi
37:18.0
Kung ayaw nyo ng gera, kami i-voto nyo
37:22.0
Parang sila yung medyo
37:24.0
Kaya nilang tumulay
37:26.0
Between China and
37:28.0
Taiwan
37:30.0
So let us see
37:32.0
How it plays out
37:34.0
In January
37:36.0
That will be a very important
37:38.0
Aspect
37:40.0
Of this
37:44.0
Continuing conflict
37:46.0
That we see in the Taiwan Strait
37:48.0
Maraming salamat po Mr. Lito Banayo
37:50.0
For joining us tonight
37:52.0
Mahaba haba yung discussion natin
37:54.0
Maraming salamat sa inyo sir
37:56.0
Salamat
37:58.0
Good evening
38:00.0
Good evening
38:06.0
Si Mr. Lito Banayo
38:08.0
Nagpag-usapan natin yung
38:10.0
Maraming sa inyo minit yung ulo
38:18.0
Hindi ko lang maproject ka ito
38:20.0
Kasi napaka racist
38:22.0
Ang advice ko po sa inyo, unawain po natin mabuti yung history ng Taiwan-China conflict
38:30.0
Tapos more than that, unawain natin kung paano ba tayo makakalagkad sa gulong ito sakalin sumiklab yung armed conflict dyan na sana hindi naman po
38:42.0
Kasi whether we like it or not, napakalapit natin sa Taiwan
38:46.0
Yung northernmost tip natin sa Batanes yung Mavulis Island, mga 80 km ang layo mula sa Taiwan
38:54.0
So imagine mas mahaba pa yung biyahe mo from Manila to Baguio kumpara doon
38:58.0
So whether we like it or not, may American factor man o wala, madadamay tayo sa maliligas yung mga Taiwanese at mga Pilipino of course na maapekto ka ng gulog
39:11.0
Meron tayong ginagawa sa kasalukuyan na panibago explainer, piniliwanan ko po sa inyo nung nag-first anniversary tayo ng mga live episodes natin
39:21.0
Every week naglalabas tayo ng explainers
39:23.0
Next topic po na ilalabas namin this week, it's about the Taiwan-China conflict
39:29.0
In particular, paano ba natin maisusulong at mapapangalagaan yung ating national interest at na hindi po tayo ang mapapasama pagdating sa gulong nito
39:41.0
By the way, yesterday nagsimula na po kami magpadala ng mga stickers, some of you got them already
39:47.0
Doon sa mga nakatira outside of Metro Manila, we're finding ways to more efficiently deliver your free stickers
39:56.0
Nga lang kahapon meron yata isa, dalawa o tatlo na hindi ma-contact ng LALAMOVE
40:02.0
So pinabigay ko na lang yung stickers sa inyo, doon po sa iba, sayang
40:08.0
So again maraming maraming salamat po for joining us tonight and magkita kita po tayo ulit sa Wednesday for another episode of Facts Verse
40:17.0
Again maraming salamat po sa inyo lahat at magandang gabi po
40:26.0
Outro Music


See more of Tagalog.com by logging in
Join for the free language discussion group, flash cards, lesson tracking and more.