Pagturo ng S-E-* sa Kabataan. by Doc Liza Ramoso-Ong Panoorin ang Video: https://youtu.be/2XSCCjxcSrs

* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider becoming a patron to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com

Topic natin, paano ipapaliwanag sa inyong mga anak

ang tungkol sa sex education.

Ano ba ituturo natin sa bata?

Kailan nila dapat malaman?

Ano ba yung age-to-age guide sa mga magulang

paano magturo sa bata?

So ito po nababagay sa nanay, sa tatay, sa lolo o sa lola

o pag meron tayong mga inaalagaang lumalaking bata

kasi problem pong ngayon, teenage pregnancy.

So number one, ituro natin ang tamang pangalan

ng mga parte ng katawan sa ating mga anak.

Ito yung unang hakbang para sa maayos na komunikasyon.

So may mga bagay kasi, mali yung iniisip natin

o yung paniniwala natin, ano lang bang pwedeng ituro sa mga bata.

Number one, ito po.

Huwag tuturuan pag hindi nagtatanong.

Yun yung isip natin.

Mali po yun.

Kahit hindi pa nagtatanong yung mga bata,

i-educate nyo na.

Turuan na ninyo.

Number two,

minsan iniisip natin o maling paniniwala,

nasa maling paniniwala tayo,

sabihin lang yung dapat nilang malaman.

Hindi po, kasi ang bata talagang tanong ng tanong yan.

Marami silang gustong malaman.

Lalo na habang lumalaki.

Number three,

huwag kayong magagalit pag tinatanong kayo ng inyong anak.

Kasi matatakot yung bata.

Kaya pag may gusto na siyang sabihin,

pag dinaan nyo sa galit,

hindi na tuloy niya itatanong yung tanong niya

kasi isip niya baka mali yung tinatanong niya

o masama ang tinatanong niya.

Number four,

may mga impormasyon na masama,

na pang matanda lang,

hindi dapat malaman ng bata.

Mali din po yun.

Kailangan kung ano ang alam ng matatanda,

ituro natin sa tamang paraan.

Kaya nga po,

ang sex education,

hindi po dapat iasa lamang sa teacher at sa eskwelahan o sa school.

Tayo po ang magulang,

tayo ang kasama ng bata.

Sa bahay, araw-araw,

tayo ang magsimulang magturo.

Bakit pa kailangan ng bata?

Kailangan, turuan natin sila in a scientific way,

scientificong paraan,

para tama yung natututunan nila.

At alam nyo ba,

pag ang bata ay may kaalaman or educated,

protection nila yan.

Lalo na laban sa mga sexual offenders or predators,

yung mga nambibiktima ng mga bata.

So, huwag nating hayaang maging biktima ang ating mga anak

ng mga masasamang tao.

Turuan natin sila ng scientificong paraan,

yung body science.

Paano alagaan ang kanilang katawan?

Hindi ba tinuturuan natin sila nutritional education?

E di ganoon din sa pangangatawan,

sa sex education,

sexual health,

kailangan,

alam din nila parang nutritional health.

At turuan din natin yung mga differently abled na mga bata

or yung mga special children

para hindi sila maabuso

ng mga nagaalaga sa kanila.

At pandaan natin,

ang mga bata,

parang sponge ang utak nila.

Basta kailangan matagal na pagtuturo

ng ating values.

Di ba may values tayong sinusunod bilang pamilya?

Turuan natin sila ng tamang moralidad

at paniniwala.

Huwag dating hayaan na makuha nila

yung mga ideas nila sa internet

at sa computer.

Huwag po tayong mga nakatatanda

ang magturo ng tama sa kanila.

Tapos alam nyo,

ang naturo ang bata

o ang educated na bata,

sabi ko nga,

protektado sa abuso at exploitation

ng masasamang loob.

Tapos yung mga teens,

kailangan open ang usapan sa ating kabahayan,

sa ating bahay,

para hindi sila,

kasi sa mapag-aaral,

ang mga teens na nakikipag-usap

ng maayos tungkol sa sex education

sa kanilang mga magulang,

mas happy yung mga batang yun,

mas secure sa kanilang relasyon,

walang nagiging problema sa relasyon

in the future.

Mas happy, mas successful sa buhay

at hindi promiscuous.

Hindi yung nagkakaroon ng problema

pagdating sa katawan.

So, ipaliwanag natin maige.

Ngayon,

every stage ng edad ng bata,

may mga pwede na tayong ituro.

Halimbawa,

age 0 to 2,

kapag pinapaliguan ninyo,

kailangan alam na nyo

ang parts of the body,

at saka yung tamang pangalan

ng parts of the body.

Huwag kung ano-ano mga terms

ang gagamitin natin,

lalo na sa maselang bahagi ng katawan.

Punay po na pangalan.

For example,

kung penis, penis,

kung vagina, vagina po

ang sasabihin sa bata.

Tapos,

paano linisin ang katawan,

paano sinasabon yung mga

maselang bahagi ng katawan,

tapos paano binabanlawan.

Huwag kung bibigyan ng nicknames

kasi nakokonfuse.

Eh, paano sa ibang bahay?

Iba din ang kanilang tawag doon.

So,

nagkakaroon huwag ng

hindi pagkakaunawaan.

Tapos,

ipapaliwanag din,

ang age 0 to 2,

iba ang parte ng babae,

iba ang sa lalaki.

So, kailangan alam na nila yun.

Tapos,

mga pwede pa rin natin ituro

sa kanila.

In a positive note,

kailangan

papakita din natin

na nagmamahalan yung mga magulang.

Paano magmahalan yung kanilang mga magulang.

Kasi with that,

mas nagiging happy sila.

Tapos,

huwag natin hahayaan na

kung ano-ano yung mga nakikita

ng mga bata,

ng mga batang lumalaki.

Pumunta po tayo sa age na

3 to 5 years old.

Ito po yung preschool na ikanga.

Dito ho,

sa age na to,

alam na nila dapat

ano ang babae,

ano ang lalaki.

Tapos, yung tamangang tawag.

Tapos,

kailangan may personal na space

ang mga batang ito.

Huwag silang didikit

sa mga hindi nila

kakilala.

Turuan na ho natin.

Lalo na pag may kumausap sa kanila,

tumawag sa kanila,

magbibigay ng candy,

huwag silang lalapit.

Tsaka sa ganitong edad,

turuan na ho natin,

ano ang comfort room

ng pang-babae,

ano ang comfort room

ng panlalaki.

Huwag silang papasok

sa walang kasamang adult.

Lalo na sa mga public

comfort rooms.

Alam nila dapat

ano yung

mabuting yakap at hindi mabuting

yakap kahit pa

kamag-anak nila

ang gumagawa nito.

Kailangan alam na to

ng mga bata.

In a positive note,

tapos, huwag din silang

magpupulot ng mga

2-5

alam na nila ang condoms.

Sasabihan sila na huwag nilang pupulotin

dahil mahahawa sila

ng mga sakit.

Alam nila ano ang itsura,

protection huw nila yun.

Ano ang condom, huwag magpupulot

ng mga ganoon.

Meron din tayong pwedeng ituro

sa edad 6

hanggang siyam na taon.

Ito yung mga grade 1 hanggang grade 3.

Ipaliwanag natin

yung anatomy.

So, kung ano yung nakikita sa science

subject nila.

At hindi nila,

ipaliwanag natin na pwedeng hawakan

ang private parts

ng ibang tao.

At ang ibang tao din hindi pwedeng hawakan

ang private parts nila.

So, yun yung mga ituturo.

Ipaliwanag din paano

hugasan, maglinis

ng mga lalaki,

mga private parts.

Ganon din yung mga babae.

Bakit? Para kung magkaroon ng sugat,

infeksyon, aksidente.

Hindi siya mahihiyang magsabi

sa kanyang mga magulang.

Ipaliwanag na rin natin

sa ganitong age, 6 to 9

ano yung tuli at hindi tuli.

Kasi sa physical education nila

o sa P.E. nila,

minsan nagbibihis sila.

Baka makita nila,

pag sa kapwa lalaki, bakit iba yung itsura

sa iba.

Kasi dipende din ito

sa religion

o paniniwala ng pamilya.

So, may mga

pamilya, may tuli, may mga pamilya,

hindi. So, kailangan hindi sila

mabibigla.

Okay? Tapos,

yun na nga, kailangan may

private space sila.

Tandaan nyo po na pag ang bata

ay nagtatanong, pakingganin nyo.

Mag-usisa kayo o

investigate kayo.

Kasi, kaya nagtatanong yung mga batang yan,

ay may nangyayari.

So, kalma lang kayo, mag-isip

mabuti at

tanungin mabuti.

Baka mayroong nangyayari

sa school or kaya sa

bahay na kailangan

yung malaman. Pag may

sinusumbong sila, pakinggan nyo mabuti.

Tsaka tignan nyo

sinong kasama nila,

kung pwede nga,

matayan natin mabuti yung ating mga anak.

At sa ganitong edad,

grade 1 to grade 3, naintindihan

na nga nila ano ang age, paano

iiwas?

Age 10 pataas,

yung mga 10 to 12,

or 9 to 12, grade 4

to grade 7,

irespeto natin yung

privacy nila. Misan gusto nilang

mag-isa, pero gusto rin nila

sasama sa mga magulang.

Pero pwede nating ituro ano yung

tamang pananamit sa bahay,

na kailangan nagsusuot ng damit,

hindi pwedeng lalabas ng

banyo nang walang damit,

ano yung tamang mga damit.

Tapos, naintindihan na ho nila

ano yung pagbubuntis, ano yung mga halik,

ano yung mga yakap.

Tsaka pag matutulog kasama

ng iba, dapat

hiwalay.

Kasi, may tinatawag na puberty.

Yung mga pagbabago

sa katawan, alam na rin nila

paano maligo, kasi may

body odor, yung boses

magbabago, magkakaroon na

ng buhok, kasi magtataka

sila magkakaroon ng buhok,

o baka yung iba maaga magregla

para hindi sila matakot.

Tsaka tuturoan natin

sila ng mga may nakakahawang

sakit, yung matitatawag na STDs.

So, yan ho.

Ituturo natin.

Pwede na ho natin ituro na

ang babae

kapag nagregla na

o bago magregla, pwede na

magbuntis. Kailangan alam

nila yun. Kasi po, nakakakita

tayo ngayon ng mga

young women,

young girls na

nabubuntis na hindi alam.

So, meron ho talaga tayong

age-appropriate na pwedeng

ituro talaga sa kanila.

Tapos,

ibanggit ko na rin,

sa lumalaking bata,

kaya maho kasi yung pag-aaway ng mag-asawa.

Cause ho yan

ng hindi pagtulog ng mga bata.

Kasi pag away nang away yung mga magulang,

ang iniisip nila yung sarili nila

saan sila maiiwan,

paano pag naghiwalay.

So, ang naiisip nila, paano na ako?

Kaya nakakaroon niya

ng psychological effecto

dun sa inyong

mga ana.

Tapos, idagdag ko lang

yung pananamit.

Ano ba yung tamang pananamit? Ituro natin.

Tsaka, kailangan maging matigas tayo.

Pag nakikita nila yung mga

masyadong nakikita

mga damit, yung

ginagaya sa TV, wag ho tayong

papayag. Maging matigas tayo.

Hayaan nyo ho silang magwala.

Hayaan nyo ho silang magalit

sa kanilang mga magulang. Basta

sabi natin, ano ang

tamang pananamit?

Hindi pwedeng short shorts, or labas na yung mga

dibdib. Kailangan ho

alam nila ano yung tama.

Kasi mapapasunod nyo pa sila

hanggang bata sila.

Sabi ko nga ho, kailangan

itinuturo yun.

Ituro rin sa kanila

anong epekto ng alak,

droga, sigarilyo.

Pag may party,

paano sasaklolo

yung mga magulang? Halimbawa,

may party.

Ito, pumunta

na ho tayo dun pala sa edad

na

adolescent na yung inyong mga anak.

Grade 7 hanggang grade

12. So, ito ho yung

mga 12 and above.

Kailangan may rules.

Importante ang rules.

Lalo na sa party.

Pag may problema sa party,

tatawagan agad ang magulang. Alam nila,

paano mag-iingat sa mga parties?

Lalo na ho sa kababaihan.

Kasi, may mga iba,

hindi alam yung drinks nila,

paano nilalagyan ng pampalasing.

So, maging maingat.

Kasi, may alam ako

nangyari, umatendag ng

party, binigyan ng isang

drink, kung hindi nakatingin, may

inihulog, nabuntis na po.

Sa loob lang ng isang party.

So, please, mga magulang,

turuan ho natin yung mga

anak natin.

Kailangan,

mag-iingat din sila sa mga sleepovers.

Abstinence is best.

Kailangan alam nila

yung mga paniniwala.

At dapat alam nila ano yung mga morning

after pills.

Nauunawaan na ho yan ng ating

mga teenagers o ng ating

mga adolescents.

Tapos, yung pagdating sa nudity

at sa bahay, hindi ho

pwedeng maligo na may kasabay

sila na kasi malaki na sila.

Bawal din ho

sa bahay ang pornography

kasi merong nakita nila

mas nagkakaroon ng AIDS

at saka mga suicides sa bata

kapag nalulung

sa pornography.

Tapos yung mga devices, yung mga

creams, lotions,

pangpalaki ng mga body parts.

Sabihin nyo sa kanila, hindi tunay

lahat yan.

Ating mga teenagers, alam nila

dapat ano yung mga sexually transmitted

na sakit, ano yung abortion.

Ito din yung edad

na ituturo nyo yung

family values.

Kasal muna, bago

makipag-sex, magtrabaho

muna. Ano yung mga

do's and don'ts ng dating

kasi lumalabas-labas

na sila. Anong edad

pwede magsimulang makipag-date?

Ano yung pwedeng panoorin?

Tapos yung sa computers

nila.

Yung mga teens.

Marami silang nafe-feel. Gusto nila

maging in. Marami silang

ine-express.

Pakinggan natin lahat ito.

Maging patient tayo.

Bigyan natin sila ng

tamang pakikinig. Tapos

tandaan natin, ayaw natin

na computer at internet

ang pagkukuha nila

ng kanilang mga impormasyon.

Kung pwede ang computer nakalagay sa

public place ng bahay.

Para pagdaan nyo, kita nyo anong pinapanood

nila. Mga nanay,

meron hong pang-block

ng mga channels. Blocking

at tracking software

ng inyong mga anak.

I-search nyo, ano yun.

Tapos ingat sa mga chatrooms.

Sabihan nyo yung mga anak nyo, meron hong

mga kabataang, mga babae at lalaki

nakikipag-chat sa hindi

nila kilala. Turuan nyo

maging wais.

Tapos, isa pa,

yung ating mga teenagers,

i-bili natin ng nararapat na

underwear. Kung babae,

i-bili natin ng bra, ng shorts

para hindi masinipan.

Kahit yung mga lalaki, kailangan alam nila

anong briefs at boxer

shorts. Kailangan nagsusuot

sila nyan.

Kasi, misa, nahihiya silang magsabi.

Kailangan na ituro

lahat yan.

Nanay, tatay, lolo, lola,

ingatan natin ang mga bata. Salamat po.