* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in
the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider
becoming a patron
to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com
00:00.0
Galaxy. Grupo ng ilang bilyong mga bituin, planeta, at higanting black holes.
00:22.0
Ito ang pinagbabasihan kung gaano katanda ang ating universo, ang pundasyon sa kung papaano nagsimula ang lahat.
00:30.0
Kung isa ka sa may pananampalataya sa isang lumikha, siguradong iniisip mo na ang pagsusuri ng agham hinggil sa kalawakan ay medyo sa lungat sa iyong paniniwala.
00:42.0
Subalit magugulat ka sa maririnig mo nang natagpuan ng mga sayantipiko ngayon hinggil sa kalawakan ay makapagbabago hindi sa iyo, ngunit sa kanilang paniniwala.
00:55.0
Mayroong mga naniniwala, at marami din namang naghihinala.
01:09.0
Kung titingala ang isa at pagmamasdan ang itas, ang natatanaw ng mga mata ay wala pa sa kaling kinga ng tunay na bilang ng mga bagay na nilalaman.
01:31.0
at pagmamasdan ang itaas, ang natatanaw ng mga mata ay wala pa sa kalengkingan ng tunay na bilang ng mga bagay na nilalaman ng buong universo.
01:41.0
Upang maunawaan ang sukat ng ating kalawakan, pagmasdan ang ating solar system kung saan ang araw ay nang nasa gitna ng mga umiikot na planeta.
01:52.0
Sa labas ng ating solar system, mas marami pang ibang solar system, pero ang tawag nila dito ay stellar system.
02:00.0
Ano ang pagkakaiba? Kapag sinabing solar, ito ay tumutukoy sa araw, pero pag sinabing stellar, ito ay ukol sa mga bituin.
02:10.0
Halos magkapareho lang ang dalawang system, pero hindi nila matawag na solar system ang mga stellar system dahil ang katagang sun ay ang natatanging pangalan na ibinigay natin sa araw, mula sa wikang latin na solis.
02:25.0
Ito lamang ang bituin na ang pangalan ay sol, kaya solar system.
02:31.0
Yung ibang bituin ay hindi pa nabibigyan ng pangalan o kataga, kaya sa ngayon, ang mga ito ay bituin systemuna o stellar system.
02:41.0
Kasama dito ang pinakamalapit na system, ang Alpha Centauri at mga iba-ibang Kepler stellar system.
02:49.0
Para medyo maisip kung gaano kalaki ang ating kalawakan, ang ulat ng Green Matters ay,
02:55.0
sa kasalukuyan nadiscovered ang mga 3,916 solar system o stellar system sa ating Milky Way Galaxy,
03:05.0
at nakumpirma din ang mga 5,241 exoplanets o mga planeta sa labas ng ating solar system.
03:15.0
Pero ito palamang ang nakukumpirma, salamat sa mga lumalubas na makabagong teleskopyo katulad ng Hubble at ng James Webb.
03:24.0
Pero ayon sa inverse.com, ang estima ng mga eksperto ay sobra sa isang daang bilyong mga planeta, lahat-lahat ang nasa Milky Way natin.
03:35.0
Narinig mo ba? Oo, sobra sa isang daang bilyon.
03:40.0
Kinumpirma din ito ng solar system ng NASA na mayroon ngang mga isang daang bilyong bituin sa ating galaxy.
03:48.0
Kaya ang susunod na tanong ay, ilan ba ang galaxy bukod sa ating Milky Way?
03:54.0
Base sa space.com na namataan ng Hubble Telescope ang mga isang daang bilyong mga galaxy mula noong ito ay pinalarga sa space.
04:04.0
Ayon din sa ulat na kapag na-upgrade muli ang teleskopyo, maaaring madobli rawang bilang ng galaxies na makikita nito.
04:13.0
Ang mga galaxy ay nabubuo ng ilang bilyong taon, dahil inaabot ng ganun katagal bago mabuo ang mga bituin at ang mga planeta sa paligid nito.
04:24.0
Biruin mo ang ating galaxy na may mga isang daang bilyong mga planeta at mga bituin ay mayroon pang mga isang daang bilyong mga iba pang galaxy sa buong kalawakan.
04:36.0
Pero kung hindi ka makapaniwala dito, mas matutuliro ka kung sasabihin sa iyo na ito pa lamang ang bilang na nakikita natin sa kasalukuyan.
04:46.0
Ano ang kabuluhan ng mga galaxy at mga stellar system?
04:51.0
Dito kumukuha ng datos ang mga dalubhasang upang masukat kung gaano katanda ang ating kalawakan.
04:59.0
Sa madaling sabi, ang mga galaxy ang basihan kung kailan nagsimula ang lahat.
05:04.0
At nagsimula ang lahat mga 13.8 billion years sa nakaraan.
05:11.0
Paano kaya nila nasukat ang edad ng universo?
05:15.0
Pangunang paraan ng mga astronomers ay ang pagsusuri sa kulay ng liwanag o ng light spectrum ng mga bituin.
05:23.0
Sumunod ay kung gaano ito kaliwanag sa tulong ng formula ni Friedman at ng Hubble Telescope pati ng James Webb na susukat ang paglayo ng mga bituin sa isa't isa.
05:35.0
Ito ang kinakalkula pabalik upang makuha ang edad ng kalawakan.
05:40.0
Kinumpirma rin ito sa iba't ibang larangan ng hagham. Ang natuklasan ay naging basihan ng marami pang pag-aaral sa ating kalawakan.
05:49.0
Ito ay naging benchmark pagdating sa astronomy o sukatan ng mga bagong tuklas.
05:55.0
Sa makatawing kung may bagong tuklas na hindi sangayon sa edad ng kalawakan, ito ay siguradong tatadta rin ng mga kritiko.
06:03.0
Syempre nga naman, paano ito magiging totoo kung salungat sa unang natuklasan?
06:09.0
Ang tanda ng kalawakan ay isa sa mga nagbigay ng matibay na kredibilidad sa paraan ng siyensya at pagsusuri ng mga sayentipiko, lalo na pagdating sa reliyon ng tao.
06:22.0
Dahil kung tama sila sa tanda ng kalawakan, marailay tama rin sila na walang lumikha dito.
06:46.0
Ano ang bagong tuklas sa astronomy?
07:01.0
Ang misteryo ng kalawakan ay halos kasing lawak ng mismo uniberso. Marami pa tayong hindi nalalaman.
07:08.0
Pero nung isang taon, buwan ng Pebrero, isa sa mga natuklasan ng James Webb Telescope ay nasuri ng mga dalubhasa.
07:17.0
Paglipas ng ilang buwan mga buwan ng Hulyo, kumalat ang balita na ang natuklasan ay babasag sa kaalamang hindi maaaring gibain ang edad ng kalawakan.
07:29.0
Pinahayag na ang nakita ng makabagong teleskopyo ay ang anim na tila mga galaxies. Pero hindi ito basta-basta lamang na galaxies.
07:39.0
Ang bagong tuklas ay halos kasing tanda ng kalawakan na 13.2 billion years old raw. Katulad ng inaasahan, ito ay tinagtad ng mga kritiko.
07:50.0
Hindi raw ito posible sa dahilang ang kalawakan ay 13.8 billion years old. Paano naging halos magkasing tanda ang dalawa?
07:59.0
Malaking usapan ito ngayon sa larangan ng theoretical at astrophysics. Isa sa mga dalubhasa ay si Michio Akaku. Heto ang sabi niya.
08:30.0
Pero ang James Webb Telescope ay mag-identify six galaxies that exist half a billion years after the Big Bang that are up to 10 times bigger than the Milky Way Galaxy.
08:45.0
That shouldn't happen. They should not be primordial galaxies that are bigger than the Milky Way Galaxy that are only half a billion years old.
08:55.0
Something is wrong. We may have to revise our theory of the creation of the universe.
09:03.0
Ayon sa eksperto, kung mapapatunayan, ang bagong natuklasan ay maaaring bumasag sa mga kaalaman hinggil sa simula ng ating kalawakan.
09:13.0
Ayon din sa kanya, may posibilidad raw na baguhin ang nakatala sa agham.
09:20.0
Sinabi din ito sa space.com na ang nadiskubre ng James Webb Telescope ay hindi raw dapat na naroon. Masyadraw itong malaki at masyadong maaga kasunod ng Big Bang. Kaya napagisip ang mga eksperto.
09:36.0
Dahil sa salungat ito sa edad ng kalawakan, nagsimula ng pabulaanan nito ng ibang danubhasa. Kaya ang paalala sa CNET na kailangan raw magingat ang mga sayentipiko dahil kung mapapatunay ang hindi galaxy ang mga natuklasan, may potensyal na mawala ng tiwala sa mga sayentist ang mga bumabasa.
09:57.0
Isa sa mga hindi nais sa larangan ng agham na mawala nito ng kredibilidad. Syempre nga naman, kung nagkamali sila sa edad ng kalawakan, maray lay maiisip ng tao na marami rin silang mali, pati ang kaalaman na walang lumikha sa kalawakan.
10:16.0
Sa kasalukuyan patuloy sa pagaanalisa ang mga danubhasa. Dahil totoo na kamanghamangang natuklas ang anim na bagong galaxy ng James Webb Telescope, marayal sa hinaharap ang karagdagang pagsusuri ay magbibigay liwanag sa tunay na natagpuan sa kaduluduluhan ng ating kalawakan.
10:36.0
At maray lay ang syensya na rin ang magpapatunay na mayroong isang makapangyariyan sa likod ng ating uniberso.
10:46.0
Anong araal lang mapupulot dito?
10:49.0
Ang kredibilidad ng science pagdating sa katotohanan ay ang quantifiable at quantitative proof, katulad ng pagsukat nila sa edad ng galaxy.
11:00.0
Sabalit hindi naman lahat ng totoo ay nasusukat o naisusulat sa papel. Katulad ng mga bagong galaxy na hindi pa natutuklasan, hindi pa nila ito masuri at mabigyan ng liwanag.
11:13.0
Maray lay ganun din ang katotohanan sa isang lumikha. Siguro ay hindi pa ito maabot ng syensya, kaya hindi mapatunayan. At hindi pa lamang natutuklasan ng agham, kaya ayaw pa nilang paniwalaan sa ngayon.
11:27.0
Buksan mo ang iyong isip at hayaang lumalim pa ng lubusan ng iyong pangunawa sa mga kasaysayang kapupulutan ng maraming araal.
11:39.0
Tandaan, katotohanan ng susi sa tunay na kalayaan.
12:09.0
At hindi pa nila ito masuri at mabigyan ng liwanag.
12:14.0
Thank you for watching!
12:44.0
Please subscribe to our channel for more videos like this!
13:14.0
Thank you for watching!
