01:00.0
Nagkataong naroroon ang aking tiya Evelyn na nakikinig rin sa iyo
01:06.0
Pagkatapos kong makinig ay nagkwento si tiya Evelyn
01:11.0
Kapatid po ito ni Mama
01:13.0
Pero mas matanda lamang kay Mama nang mahigit labing limang tawan
01:18.0
Kaya hindi na naabutan ni Mama ang karanasan na ito
01:21.0
Nangyari umano ito sa tiyahin nilang pangalanan na lamang nating Charita
01:30.0
Si Charita ang pinakabunso sa mga tiyahin ni tiya Evelyn at ni Mama
01:36.0
Kung si tiya Evelyn noong mga panahon na iyon ay nasa 13 anos
01:41.0
Etong kanyang tiya Charita ay nasa 20 o 19 anos pa lamang
01:46.0
Si Charita ay yung tipo ng dalagang laki sa layaw
01:50.0
At protektadong protektado ng kanyang mga magulang
01:54.0
Kung tawagin niya, hindi madapuang langaw
01:59.0
Lahat na ata ng kalinisan at layaw ay binibigay sa batang ito
02:04.0
Mabait naman si Charita, ayon kay tita
02:08.0
Pero meron itong pagkausi
02:11.0
Kapag kasama niya si Charita,
02:15.0
Kapag kasama niya si tiya Evelyn at madungis ito
02:19.0
Gusto niya ay maligo muna ang tiyahin ko tapos paminsan-minsan
02:24.0
Ay inaasarpay ito ni tiya at hinahabol kapag madungis ito
02:28.0
Doon ito naiinis sir Seth
02:33.0
Isang particular na araw noon,
02:36.0
Nagkaroon ng parang get together sa pamilya nila
02:39.0
At nangyari ito sa isang tabing dagat
02:42.0
Hindi pa uso ang mga resorts noong kapanahunan
02:46.0
Pero itong baybayin na ito ay pagmamayari ng kilala ng kanilang lolo
02:51.0
Ibig sabihin, maliban sa mga lokal na medyo distant naman ang tirahan doon
02:58.0
Dapat ay sila sila lamang talaga ang namama lagi doon sa parte ng dagat na iyon
03:05.0
Sabi pa ni tiya Evelyn,
03:07.0
Si Charita o Mano yung tipo ng babaeng makinis,
03:12.0
Wala kang makikitang dungis o discoloration sa katawan
03:17.0
Kung ano ang shades ng kulay niya mula ulo hanggang paa
03:24.0
Talagang alagang alaga
03:27.0
Ultimong sa dagat nga daw sila ay todos suot ito ng sapatos at talagang balot na balot
03:34.0
At ang sabi nito ay sa hapon na lamang siya kung saan hindi na masakit ang sikat ng araw lalangoy
03:41.0
Sumantalang sila tiya Evelyn ay halos maging negra na gawa ng magmula alas 9 ng umaga hanggang magtanghali
03:49.0
Ay grabing babad at laro nila sa dagat na iyon
03:53.0
Kung hindi lamang sila tinawag at sinawain na kakain ay hindi talaga sila ahonsersa
04:02.0
Nangyari ang hindi inaasahan
04:06.0
Naabutan nila tiya Evelyn na itong si Charita
04:09.0
Ay kinakaladkad ng isa nilang tiyahin papasok sa may tinutuluyan nila
04:14.0
Nag-aaway silang magkapati doon
04:17.0
Umiiyak si Charita pero nakikipagsagutan pa rin dito sa kapatid niya
04:23.0
Mayamang mga kapatid nila
04:24.0
Pero nakikipagsagutan pa rin dito sa kapatid niya
04:28.0
Mayamaya pa ay dumating na rin ang mga magulang nila noon para tanungin kung ano ang nangyari
04:38.0
Naglalakad-lakad nga sila Charita noon
04:41.0
At itong kapatid niyang tawagin na lamang nating Choling ay tasama niya sa may dalampasigan
04:48.0
Mayamaya pa ay merong nakita si Choling na isang matandang lalaking may bitbit na pain
04:55.0
Nakasukbit ito sa balikat niya
04:57.0
At merong lamang iba't ibang huling isda
05:02.0
Dahil sa paborito ni Choling yung mga lamang dagat ay lumapit ito sa lalaking iyon
05:07.0
Tinanong ang lalaki kung binibenta niya ba ang mga huling na ito
05:12.0
Gumiti naman ang lalaki
05:17.0
Basta pakya window ito gawa ng hindi na niya mabibenta pa sa palengke
05:21.0
O sa mga kakilanan niya kung babawasan lamang nila Choling iyon
05:28.0
Tapos itong si Charita
05:30.0
Maarte kasi talaga ito Sir Seth
05:33.0
Ayaw ng malansa o ano
05:35.0
O di kaya amay lumot
05:38.0
Parang paulit-ulit niya pang sinasabi sa ate niya na
05:42.0
Huwag na kasi kung marami yan baka mamaya yan na ang lulutuin ng buong linggo
05:48.0
Tapos hindi na naman siya makakakain ang maayos
05:54.0
Lansang-lansa siya sa amoy ng isdang iyon
06:00.0
Eh sinabi naman ni Choling noon na hindi naman siya kakain
06:04.0
Babahagian naman ng ibang kamag-anak kung sino ang may gusto
06:08.0
Tapos kung malalansaan siya edi lumayo siya
06:12.0
Ganun lang sinabi ng kapatid niya
06:15.0
Pero hindi naman din daw umaalis si Charita doon na parang
06:20.0
Gustong-gusto ding tingnan na may halong pandidiri yung mga isda sa pain
06:25.0
Parang imbis na makinig sa ate niya
06:28.0
Sinasabi pa omano nito na sino magbubuhat yan kapag binili
06:34.0
Alang silang dalawa eh malayo-layo papabalik doon sa bahay na tinutuluyan nila
06:39.0
Nagsabi naman ng matandang lalaki na ito na siya na lamang umano ang maghahati doon
06:45.0
Sasama na lang siya
06:48.0
Bigla siyang sinagot ng malditang si Clarita na
06:52.0
Huwag na, gawa ng magdadala lamang umano siya ng lansa doon sa tinutuluyan
06:59.0
Sinaway ito ni Choling
07:01.0
Nakangiti pa rin ng lalaki at sinabi dito kay Charita na
07:04.0
Hindi naman ganun ka lang sa mga isdang yon
07:07.0
Tapos ay hinarap pa sa kanila yung pain onet ng isda
07:13.0
Nang hinarap niya yon eh
07:15.0
Sumakto naman na bigla na lamang pumalag-palag ang mga isdang nasa pain
07:21.0
Na siyang dahilan
07:23.0
Kung bakit natalsikan si Charita noong kung anong laman ng pain na yon
07:29.0
Hindi naman umano yung tipong tatlo
07:32.0
Hindi naman umano yung tipong talsik na kadiri pero
07:36.0
Syempre nag-overreact itong talagang ito
07:43.0
Ang sabi niya pa sa lalaki ay akala lamang umano ng lalaki
07:49.0
Palibasa ay magkaamoy na sila ng isda noon
07:55.0
Pati yung balat umano ng lalaki ay nangigintab na
07:58.0
Halos kasing tulad na rin ng mga isda
08:02.0
Mga kadiri umano silang mga mangisda
08:06.0
Yung tipong katabi na na mga ito ang dagat ay
08:09.0
Mga mukhang hindi pa rin naliligo
08:14.0
Sobra naman kayo ma'am
08:17.0
Yun lamang ang tangin na sabi ng matandang lalaking ito
08:21.0
At itong si Charita ay wala nang tigil sa pagdakdak na
08:25.0
Ultimong ang ati tsyoleng niya ay inaway niya
08:29.0
Kaya naman humingi ng pasensya si tsyoleng sa nangingisda noon
08:33.0
Sinabi nito sa matandang lalaki na saglit at babalikan niya umano ito para pakyawi ng isda niya
08:40.0
Sa kanya kinaladkad si Charita
08:43.0
At yun ang naabutan nila Tia Evelyn na senaryo
08:48.0
Ito pa umano ang ginawa ng tatay ni Charita at tsyoleng nang malaman ng kwentong yon
08:54.0
Bagamat hindi buong kinampihan itong paboritong anak nila
08:59.0
Hindi rin ito pinagalitan
09:02.0
Inuntusan pa nila ito na maligo na lamang sa banyo para mawala ang lansa at binigyan ng pera si tsyoleng noon
09:10.0
Para bilhin na nga ang isda na huli ng matanda
09:15.0
Doblen na lamang umano ang bayad
09:17.0
Na sa mata naman ni tsyoleng ay parang nakakainsulto, kinukonsente o hindi man lamang nila sinaway itong kapatid niya
09:29.0
Tandang tanda pa ni Tia Evelyn at ng ibang naroroon na nakikinig ang katagang binitawa ni tsyoleng
09:39.0
Alam mo tay, kung hindi nyo didisiplinahin niyang anak nyo na tumatandang paurong
09:44.0
Ibang tao yung didisiplinad yan
09:48.0
Sobrang bait daw kasi talaga itong lolo nila Tia Evelyn
09:52.0
Kumaga hindi mahilig sa sagutan o ano pero umaabot na sa puntong natotolerate o nasuspoil na nila ang anak nila
10:01.0
Gayon pa man, bumalik si tsyoleng sa kung saan nila iniwan ng matandang yon
10:07.0
Pero wala na ito doon
10:09.0
Hinanap ni tsyoleng ang matandang lalaki
10:12.0
Nagbahay-bahay pa ito sa mga tahanan na malapit doon pero doon na pagalaman ni tsyoleng
10:19.0
Na hindi lahat na mangingisda o nagtitinda ng isda na nahuli ay talagang doon sa baybayin na yon nakatira
10:27.0
Malamang sa malamang, kung nakaalis man ang matanda, baka nakalayo na ito o wala na ito doon sa lugar na yon
10:34.0
Sinabi na lamang ni tsyoleng na kapag nakita niya ang lalaki, sa kanya ito kakausapin
10:42.0
Hanggang sa nakauwi na sila at halos makalimutan na rin nila ang nangyari gawa ng
10:48.0
isa lang naman ito sa mga kayiyang asal ng kanyang kapatid na si Charita
10:56.0
Hanggang sa isang gabi na nila, nangyari nila sa mga kapatid na si Charita
11:02.0
Hanggang sa isang gabi noon, lumapi tumano si Charita dito sa aming lola, mga magulang nila Tia Evelyn
11:12.0
Gawa ng maalam ito sa mga pampaganda kung bagaano mga panahon na yon
11:18.0
Naghihingi ng tulong si Charita, sa kadahilan ng ilang araw na daw siyang nagkakaroon ng malagkit o oily face kung tawagin
11:28.0
Yung tipong malapot at nagmamantika ang muka niya, e wala naman siyang binago o ano sa mga beauty routine niya o ano
11:38.0
Tinignan nila ito, at ayun nga, bukod sa nangitim, namudla, at parang kakaiba ang kutis ni Charita
11:48.0
Nani mo, yung pagmamantika nito ay, yung para ba siyang tinapalan ng grasa
11:56.0
At hindi lamang sa mukha sirsa dahil pati umano yung leeg nito, yung likod ng tenga at pati yung parte ng puso at likuran, ganun din
12:08.0
Siyempre, todo panic na si Charita noon, kasi isa lang naman yun sa mga pwede niyang maipagyabang
12:16.0
Yung kutis at kinis niya
12:20.0
Tinulungan naman nila ito ng mga iba't ibang tips na bahala na si Charita kung susundin yun
12:27.0
Hanggang sa lumang sumunod na araw, yung mga pagmamantika nito mga parte ng katawan, ay nagsisimula ng mga te at yung tipong namamalat
12:39.0
Alam niyo yung klase ng pagbabalat na natutuklap na dahil sa tuyo o dry yung balat pero yung hindi mo maipaliwanag ay nagmamantika pa rin, ganun klase
12:53.0
Nagsisimula na rin noong dumoble yung stress ni Charita na ultimong paglabas ng bahay, ay hindi na nito nagagawa
13:01.0
Nagsimula na rin mamalat at magmantika ang mga palad, siko at talampakan niya at nang halos kumalat na sa malaking parte ng kanyang katawan
13:12.0
Doon na siya nagsimulang mangamoy malansa
13:16.0
As in, ayon kay Tia Evelyn, kapag naaamoy mo umano si Charita, ay maaalala mo yung amoy ng dagat at amoy ng palengke
13:29.0
Ilang beses na rin nila itong pinadala sa doktor na ang pangunahing tinitignan noon ay kung may sakit ba sa balat o allergy ang dalaga
13:39.0
Dahil mismo ang mga nasa medisina noon ay hindi maintindihan o maipaliwanag ang nangyari
13:47.0
Maraming ipinagbawal na pagkain, maraming mga hindi dapat gawin pansamantala, mga hindi dapat ilagay ano sa balat niya
13:58.0
na sinusunod naman nila
14:01.0
Pero imbis na magbago o may saayos ang lahat, ay tila ba naging manalapa ang kinahinat na noon
14:10.0
Sa kadahilan ng habang tumatagal, ay unti-unti na rin nalalagas ang buhok ni Charita
14:20.0
Yung tenga niya at ilong niya, para bang napupudpud?
14:26.0
At mas naging kita sa kanya ang balat nitong maihahambing mo sa balat nang akala mo ay gumaling galing sa sunog
14:38.0
Tapos nagmamantika
14:41.0
Sa paglipas ng mga araw ay hindi na makilala si Charita
14:46.0
Walang-wala na ang dati nitong kinis at ganda
14:51.0
Pinandidirihan na rin ito gawa ng yung kwarto niya ay nangangamoy palengke o dagat sa lansa
14:58.0
Na kung ikaw ang nasa loob ng kwarto na yon, ay hindi ka magtatagal at para kang nalulunod sa amoy
15:07.0
Hindi man naniwala pero siyempre, napapaisip ang lahat lalo na si Choleng
15:15.0
Dahil habang tumatagal, sa tuwing pinagmamasdan o naaamoy niya ang kanyang kapatid
15:21.0
Ay may kung anong bagay ang nagpapaalala sa kanya
15:26.0
Sa mga amoy at itsura ng isdang, daladala ng matandang lalaking nakaaway ni Charita
15:33.0
Pinagdiskusyonan pa nila itong magpamilya, hindi kaya kinulam si Charita?
15:41.0
Sa huli ay nakumbinsi nilang ipatingin ang dalaga sa manggagamot
15:46.0
At sa napakaraming manggagamot na nilapitan nila na hindi kinayang gamutin si Charita
15:52.0
Ay iisa lamang ang mga sinasabi na mga ito
15:55.0
Sinumpa ang dalaga, kinulam, dinasalan, at pinagapang sa hangin o kung anuman
16:04.0
At ang lumalabas sa tawas na mga ito, hugis isda, mukhang isda, amoy isda
16:15.0
Paulit-ulit lamang na gano'n ang nakikita ng lahat ng manggagamot
16:20.0
At dahil din sa mga manggagamot ay nalaman nila na kapag pinunasan mo ng tubig-dagat si Charita
16:27.0
Ay kumakalma ang hapde at pangangati ng balat niya
16:32.0
Na tila ba ang magpapaayos lamang ng pakiramdam niya ay yung mismong tubig-dagat
16:42.0
Habang naghahanap mo manong lunas doon ang pamilya o buong angkat
16:46.0
Madalas na nilang dinadala si Charita sa tabing dagat
16:50.0
Lumulublob ito buong hapon
16:54.0
Bukod pa dito ay tila wala na rin sa katinuan ng dalaga
16:58.0
Nagiba ang ugali sa madaling salita
17:02.0
Nawala na yung dating mainisin ito o kahihiyan sa sarili
17:08.0
Dahil sa pagbabago ng kanyang pisikal na kaanyuan
17:11.0
Ang lagi nitong hinahanap ay dagat, paybayin, tubig-alat o ano pa
17:18.0
Para itong bata na tuwang-tuwa na dinadala ng kanyang mga magulang o pamilya sa dagat
17:25.0
Lumulusong at parang wala lamang daw talaga sa kanya na tila sarap na sarap pa siya sa tubig
17:33.0
Kahit namukhang longganisa na yung mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga
17:39.0
Kahit namukhang longganisa na yung balat niya
17:44.0
Hanggang sa makatagpo sila ng pinakahuling manggagamot
17:49.0
Na nagbigay liwanag sa kanilang pagtataka
17:53.0
Gaya ng mga unang manggagamot
17:56.0
Ay parehas ang lumabas at awas nun
17:59.0
Isda, dagat, tubig-dagat, sumpa
18:04.0
Ilang araw na sinubukan ng manggagamot sa abot ng kanyang makakaya para ayusin ang lahat
18:11.0
Merong nagpasoob ito sa dagat kung saan sinasabi nga nito
18:15.0
Na nakasagupa nga ni Charita ang isang matandang lalaki na sumumpa sa kanya
18:22.0
Nagalay na rin ito ng ritwal at dasal
18:25.0
Na kung saan ay nangolekta pa sila ng mga bato, tubig, buhangin
18:32.0
Doon sa mismong dagat na iyon
18:35.0
At ultimong pag-aalay ng mga prutas na ipinaanod sa maliit na balsang gawa sa saging
18:42.0
Ay ginawa na ng manggagamot
18:48.0
Una, nagtataka ang mga magulang ni Charita kung bakit sa dinami-dami nang sinubukan itong ritwal
18:57.0
Niminsan, hindi niya pinansin si Charita
19:02.0
Dinadala niya na lamang ito sa dagat
19:05.0
Tapos ay iniwan sa kwarto
19:08.0
Pero yung tingnan niya, suubin niya, punasan o hilutin man lamang kagaya ng ginawa ng ibang manggagamot
19:18.0
Hindi nito nagawa
19:21.0
Kaya naman ang sa huling pag-aalay nito na pailing-iling na lamang ang manggagamot ay
19:26.0
Hindi mapigilang itanong nila Choleng kung bakit puro pag-aalay lamang ang ginagawa niya
19:34.0
Kung talagang ginagamot niya si Charita, ay bakit hindi niya ito pinapansin
19:42.0
At kagaya nga ng sa ibang kwentong kababalagan nyo patungkol sa kulam, sumpa o sa mga engkanto
19:50.0
Ang sinagot ng manggagamot na kahit ako ay nanindigang balahibo habang ikinikwento ni Tia Evelyn ito sa akin
20:01.0
Ganito ang mga katagang iyan
20:05.0
Bakit ko gagamutin yan? Eh hindi naman tao yan
20:10.0
Hindi yan si Charita, hindi yan yung anak nyo
20:16.0
Andon si Charita sa pusod ng dagat, naliligaw, hindi mahanap ang daan niya pabalik
20:27.0
Sa madaling salita, napalitan si Charita at ang Charita ng naroon na kanilang inaalagaan
20:36.0
ay walang pinagkaiba sa ibang pagkaing dagat, sa isang isda, sa hipon, o kung anuman
20:47.0
Syempre Sir Seth, nahirapang tanggapin o iabsorb ng lahat ng mga taong naroon ang gustong sabihin o ibig sabihin ng manggagamot
20:58.0
Ang akala nilang isang simpleng kulam lang, ay hindi lang isang kulam
21:05.0
Ito lang ang medyo kakaiba sa kwento na niminsan siguro ay hindi ko narinig sa mga senders nyo
21:13.0
Nabukod sa may alam sa pangkukulam at panggagamot ang matandang mangingisdang iyon
21:19.0
na pinahiya at nilait ni Charita, ay sabihin na lamang nating may mga gabay ang matandang iyon
21:29.0
Mga kaibigan, itim na inkanto o lamang tubig na, syempre, itim, dahil madalas kapahamakan ang dulot at gustong mangyari sa mga tao
21:46.0
Hindi umano yun nakikita kaagad-agad o kadali sa mga tawas
21:51.0
Pero siya, bilang manggagamot na sa dami-dami ng nanggamot kay Charita, ay siyang bukod-danging pumunta sa dagat kung saan sila lumangoy
22:02.0
ay nakita ang mga nilalang na ito doon
22:06.0
At alam din na manggagamot na sa lahat ng ritual, alay at pakiusap niya
22:13.0
Hindi siya pinagbigyan ng mga elementong ito
22:17.0
At ang posible, pero hindi siguradong paraan, nahuhuling paraan para maibalik si Charita, ay kung mahanap ang taong kumulam o sumumpa sa kanya
22:33.0
Bagay na hindi na kayang gawin ng manggagamot dahil kahit anong huling gawin niya sa matandang lalaking iyon
22:41.0
ay binabalik pa rin siya doon sa mga elementong nasa dagat
22:47.0
Bagamat hindi naging maganda ang ugali ni Charita
22:52.0
Lahat ng mga kapatid nito ay nagtulong-tulong, lalo na si Choling na siyang saksinon
22:59.0
At kasama ni Charita nung araw na nakainkwentro nila ang matandang ito
23:05.0
Nagsisisip pa nga noon si Choling na nagbitaw siya ng salitang, ibang tao ang magbibigay ng leksyon sa kapatid niya
23:13.0
Halos sa lugugin na umano nila ang lahat, palengke, mga manginisda, mga bagong daong na bangka na naglululan ng mga huli
23:24.0
Mga nagbabato ng pain sa gilid ng dagat pero wala, wala silang mahagilap na matanda
23:33.0
Hindi na wala ng pag-asa sila Choling pero makalipas lamang ang ilang araw
23:39.0
Ay muli silang pinuntahan ng manggagamot at sinabi nito na tuluyan na umanong nilamon si Charita ng dagat
23:48.0
Ito din ang mga panahon na nakaratay na lamang ang katawang nagbalat kayong si Charita sa mahigaan
23:56.0
At isang araw lamang matapos sabihin ng manggagamot iyon, ay binawian na rin ito ng buhay
24:05.0
Isang araw lamang umano na nilamayan si Charita, ayon kay tiya Evelyn
24:12.0
Pero lihim umano itong inilibing ng kanyang pamilya
24:17.0
Kumaga, yung mga magulang at kapatid lamang ni Charita ang naroroon sa araw ng libing
24:24.0
At sila na ibang kamaganak, ni hindi pinasama nun
24:28.0
Mas kay mga asawa na mga kapatid nito ay hindi pinayagan
24:33.0
Pero ang sabi-sabi, ay hindi umano nilibing ang katawan
24:39.0
Dinala ito at pinaanod sa may dagat
24:44.0
Sa anong dahilan? Marahil ang manggagamot lamang ang may alama
24:50.0
Naging misteryoso ang nangyari na ito noon, pero para sa akin na nakarinig ng kwento ni tiya at hindi naabutan ito
24:59.0
Maigi na talagang mas maging mabuting tao tayo
25:04.0
Ika nga, sa lahat ng bagay ay be the bigger person, take the highest road
25:11.0
Dahil pwedeng mas matalim nga tayong magbitaw ng salita, pero hindi lahat ng kanyang pamilya
25:17.0
Kung anong klaseng paraan nila magagawang makaganti
25:22.0
Naway may natutunan tayo sa kwentong ito
25:26.0
At sa mga listeners natin na siguro ay may mga idea patungkol sa mga itim na lamang dagat na sinasabi sa kwentong ito ni tiya
25:36.0
Pwede kayong mag-comment
