P48,000 UTANG SA 12 NA OLA, 'DI MABAYARAN! PAG-AARAL, 'DI RAW KAYANG TUSTUSAN?!
01:01.6
Pag-aamin ni Rina, isang dose ng ola ang naghahabol sa kanya.
01:06.6
Umulog po ako sa hashtag ipabitag mo dahil po ako ay humingi ng tulong
01:10.6
dahil po ako ay may kinautangan na dose na online lending apps
01:15.6
at ako po ay nakakaranas po ng mga text messages po at tawag na
01:20.6
kapag hindi po ako nakapagbayad haharasin po nila ako.
01:23.8
Yung online lending apps po talaga na laging nangungulit po yung
01:27.8
madali loan, moka-moka at timely loan.
01:31.8
Pinipilit po ako ng madali loan na makapagbayad na po
01:34.8
dahil kung hindi po ay sila po ay pupunta po sa barangay at sa LGU
01:38.8
para po ipaalam na ako po may kinautangan sa kanila.
01:42.8
Yung dahilan po talaga kung bakit ako nangutang sa online lending apps
01:45.8
dahil ako po ay nagipit po noong lumipat na po ako ng kinateraterhan
01:51.6
Pumabot na po sa P48,000 po at hindi ko pa po alam kung lalaki po po siya
01:56.6
kapag hindi ko pa po siya bayaran.
01:58.6
Sana po sa mga online lending apps po na kapag sinabi po nilang 120 days
02:03.6
hindi ba bibigla na lang po kami na 6 days lang po pala o 7 days po yung June noon
02:07.6
tapos yung mga interests po may mga hidden fees po sila na hindi po pinapakita
02:11.6
at sana po as urban tool po yung mga ganito po pang haharas
02:15.6
hindi na po ako makatanggap ng mga text o tawag po galing sa mga online lending apps
02:19.9
At hindi lang po sa akin, parang na rin po sa mga iba po
02:21.9
nasa katulad po po ang sitwasyon na nangumutang po sa mga online lending apps.
02:38.9
Ito po nagreklamo sa ate, isang call center agent, college student,
02:42.9
mag-isa lang sa buhay dahil namaya pa na ang kanyang mga magulang.
02:47.2
Siyabraw humiram ng pera sa madali loan
02:51.2
para maipambaya doon sa renta ng bagong apartment na kanyang nilipatan.
02:56.2
Sa kasalukuyan, umabot daw ng isang dosena o labing dalawang online lending apps
03:01.2
na utanga ni Rina.
03:04.2
Angay Rina, napapahiyana siya sa paniningil ng mga ola dahil kinokontak raw ng kolektor.
03:10.2
Ang mga taong kakilala niya na hindi naman ginawang reference sa pangungutang.
03:15.5
Kakasama natin ngayong live si Rina, 22 years old. Mag-isa ka lang ba?
03:20.5
Ano ka? Ulila na?
03:21.5
May kapatid po pero ako lang po mag-isa dito sa Pugbaw.
03:25.5
Yung bang magulang mo wala na?
03:28.5
Tatay nanay pareho?
03:30.5
So ikaw nang bumubuhay sa kapatid mo?
03:33.5
Yung kapatid ko po nasa tiyahan ko po.
03:38.5
Kinakiilangan ka bang lumapit sa online lending?
03:41.5
Yung mga online lending, yung mga tuso yan eh.
03:43.7
Wala po kasi talagang malapitan. Wala po ako malipatan.
03:48.7
Tanong ko sa iyo, working student ka?
03:50.7
Opo. Yan kakastart ko lang. Hindi po kasi magtrabaho ngayon.
03:54.7
Kailan ka lang nag-trabaho?
03:56.7
Noong January po.
03:58.7
So gumusta naman ang trabaho mo sa call center?
04:02.7
Siyempre yung sweldo po hindi po siya enough para sa mga gastusin.
04:06.7
Tapos may mga binabayaran din po ako muna.
04:09.7
Kaya po ang shortland din po talaga sa budget.
04:12.0
Kaya ka nangutang sa online lending?
04:14.0
Noong una po talaga. Isa lang po.
04:16.0
Tapos po medyo nagipit po nung simulang.
04:19.0
Yung interest po nagulat din po ako na hindi po siya yung ganun.
04:23.0
So magkano yung binabayaran mga interest?
04:25.0
Halos 20% or mga 30% po yung mga interest nila.
04:30.0
So nagpapatumpatong ngayon ang utang mo.
04:33.0
Patunong ko lang sa iyo, bakit kinakailangan mangutang sa all?
04:37.0
Hindi ka makuha. Hindi ba sapat yung sweldo mo?
04:40.3
Sa ngayon po talaga, hindi po talaga sapat yung sweldo.
04:43.3
Paano mo nagagawa? Nagkatrabaho ka?
04:46.3
Anong oras ka nag-aaral?
04:48.3
Umaga po. Then yung trabaho po, panggabi po.
04:51.3
Bakit ayaw mong sumama sa mga tiyahin mo kaysa mag-isa ka?
04:55.3
Pagsa tiyahin, madali kasi ang maintindihan.
04:58.3
Nakakapaghiram ka ng pera doon sa pamilya mo, kasama ang kapatid mo.
05:01.3
Yung isang kapatid mo, nandun sa tiyahin mo, ilang taon yun?
05:06.3
14? Sino sumusuport ka?
05:08.3
Yung tiyahin ko po.
05:09.6
Ano ang tiyahin mo na medyo nahihirapan ka mag-isa?
05:12.6
Nung nakaraan po kasi, isa po siya sa mga natawagan.
05:16.6
Okay, tanong ko sa iyo, hindi ka ba sinabi ng tiyahin mo,
05:19.6
dito ka na lang para medyo hindi ka masyado gumastos,
05:22.6
kunting tulong lang sa bahay, medyo makakaraos din?
05:27.6
Kaysa mag-isa ka pa, hindi mo pa kaya siguro,
05:29.6
kaya kung kanikanino ka nangungutan.
05:31.6
Alam mo, ako yung magsasabi sa iyo,
05:34.6
yung mga lintik na ola na yan,
05:37.4
parang mga demonyo yan sa lupa.
05:39.4
Pag ika'y napunta sa mga Facebook pati sa YouTube,
05:42.4
may mga testimony pa, may mga potok sa buuho na yan.
05:45.4
Ang sinasabi ng ola, ay, ganito nangutang ako.
05:49.4
Tuso yun eh, hinay-hinay lang.
05:51.4
Kasi una sa lahat, baka hindi mo pa alam,
05:53.4
23 years old, may mga taong 23 years old,
05:56.4
pero pag nag-isip, hindi doon sa edad nila,
05:59.4
kung pag-uusapan ay money management.
06:01.4
Alam mo, ibig sabihin ng money management,
06:03.4
yung kung paano mo hinahawakan yung mga pinikita mo, pera.
06:06.6
So, may kasabihan, ako yung magsasabi sa iyo,
06:09.6
hindi ako nangangaral bagkos tinutulungan lang kita.
06:12.6
It's not how much you earn, it's how much you spend.
06:15.6
Kasi malaki man ang kinikita mo, malaki rin ang ginagastos mo.
06:18.6
Solution muna ako bago tayo roon sa ano,
06:21.6
ito muna para sa iyo ito ah, it's for your well-being.
06:24.6
Napadpad ka sa akin, so sisiguraduhin ko,
06:27.6
nagagabayang ka ng konti, kalmag-isa ka.
06:29.6
It's better nakasama mo ang mga tiyahin mo,
06:33.6
iba talaga yung may pamilya eh,
06:35.6
kaysa nag-iisa ka. Medyo mara-clouded na yung decision mo,
06:38.6
kung ano-ano na magagawa mo, baka kasi malagay ka sa alanganin.
06:42.6
So, kung nandoon ka sa tiyahin mo,
06:45.6
o sa pamilya mo, sa mga kaanak mo,
06:48.6
kahit napapano, support sila eh.
06:50.6
Tutulong sila sa iyo, nagagabayang ka,
06:53.6
hindi ka malulungkot.
06:54.6
Ikaw ba may kasama sa apartment mo,
06:56.6
o ambag-ambag kayo mga call center?
06:59.6
Magkano yung monthly rental mo sa apartment?
07:03.6
Okay, limang libo na yun.
07:05.6
Tapos may mga pagkain ka pa, may utilities, tama?
07:10.6
Kasi sa P5,000 ang to,
07:12.6
makakatulong ka siguro muna sa tiyahin mo,
07:15.6
dahil nag-aaral ka pa.
07:16.6
Pero wala po kasi sila dito sa...
07:20.6
Sa Visayas po po.
07:23.6
So paano ko napadpad sa Maynila?
07:25.6
Nandito po sa isa ko pa pong tiyahin.
07:28.6
So ang tiyahin mo nandito sa Maynila?
07:34.6
San Mateo. San Mateo Rizal.
07:36.6
Sa palagay mo kaya mas okay ka kung ika ay nasa tiyahin mo?
07:41.6
Yung trabaho ko po kasi dito po.
07:43.6
Kung ang trabaho mo naman hindi naman sapat na magbibigay sa'yo,
07:46.6
hindi mag-trabaho ka na malapit sa lugar.
07:48.6
Kaysa naman mag-trabaho ka rin,
07:50.6
tapagkat taos nangungutang,
07:52.6
wala sila yung trabaho mo.
07:54.6
sadyang yung oras ko po,
07:56.6
parang hindi ko pa po siya talaga ma-manage
07:58.6
na makapaghanap po agad ng ibang trabaho.
08:01.6
Well, bakit hindi ka lang siguro muna mag-fulltime ng konti?
08:04.6
Pagkatawas ka lahati,
08:05.6
light or load nalang gawin, no?
08:07.6
Online class pa lang din naman po.
08:09.6
Nago-online class ka lang.
08:10.6
So palagay mo kaya may practical ka na hindi nakikita sa sinasabi ko sa'yo?
08:15.6
May natutunan ka ba sa ginibigay ko sa'yo?
08:20.6
tawag ko sa'yo Iha,
08:22.6
marami na ang kapareho mo
08:24.6
nabibiktima ng lintek na ola na yan.
08:29.6
madaling utangin.
08:31.6
Pero mahirap pagdating doon sa sinasabing pagbayad.
08:36.6
Una sa lahat, andami mong inutangan.
08:50.6
Alam mo dito sa parting to,
08:52.6
mahihirapan ka rito kasi grabing interest mo eh.
08:55.6
Sigurado ako rito,
08:56.6
lahat ng pambubuli,
08:57.6
lahat ng pangduduro,
08:58.6
gagawin nila sa inyo.
08:59.6
Di pa nga masyadong pambubuli
09:01.6
ginagawa sa inyo.
09:03.6
talagang pinapahiya eh.
09:04.6
Pinalagay ang picture,
09:08.6
bakit ka ngayon nandito sa akin?
09:09.6
At ano matutulong ko?
09:10.6
Gusto mo patigilin ko yung ola?
09:12.6
Gusto ko lang po,
09:13.6
mangingi po lang tulong,
09:15.6
Pakinggan mo ako Iha,
09:16.6
kasi ang gusto mo,
09:17.6
hindi solusyon doon sa problema mo.
09:19.6
So kung kailangan mo ng tulong ko,
09:21.6
makikinig ka sa akin
09:22.6
at may matutunan kang kaalaman
09:25.6
let me tell you a story.
09:28.6
pinaaral ko ang sarili ko noon.
09:30.6
Self-supporting ako.
09:32.6
Nasa radyo ako eh.
09:34.6
hindi pa naman uso ng araw mga utang,
09:36.6
hindi ako nagkakautang.
09:38.6
ibig kong sabihin sa iyo,
09:39.6
ito lang ating gagawin.
09:41.6
I think you're better off
09:44.6
ang iyong mga pamilya.
09:47.6
Hindi mo pa kaya mag-isa.
09:49.6
Wala kang nakakausap,
09:50.6
madaling umutang,
09:51.6
punta ka lang sa online,
09:52.6
maraming maglalabasan,
09:55.6
utang ka ng utang,
09:57.6
hindi mo na maintindihan
09:58.6
kung sino yung nauna.
09:59.6
Sabay-sabay ka ngayon,
10:01.6
at may harap panggigipit.
10:03.6
pag walang nangungutang,
10:04.6
wala yung nagpapautang,
10:06.6
ang problema sa atin,
10:10.6
nililinaw ko lang sa iyo,
10:11.6
hanggat mapakita mo sa akin
10:13.6
at mapatunayin mo sa akin
10:15.6
ni itong mga lintik na olay.
10:17.6
Kaming mga Tulfo Brothers,
10:19.6
hindi ako yung takbuhan
10:21.6
kasi ang utang kasi
10:22.6
ay dapat bayaran.
10:23.6
Ang utang ay obligasyon.
10:25.6
Pag ika'y binigyan ng pautang,
10:29.6
e obligasyon babayaran yun.
10:31.6
At hindi ko sinasabi
10:33.6
ng mga nangungutang
10:34.6
tapos isasalba natin
10:35.6
kasi obligasyon yun.
10:37.6
Doon po sa ibang nanunood po sa amin,
10:40.6
marami na po kaming
10:44.6
ibang klaseng mamamahiya.
10:47.6
siguro mas magandang
10:49.6
isasalba ka natin
10:51.6
ng pakikipag-usap sa iyo.
10:55.6
ganyat mag-isa ka,
10:56.6
naawa ako sa iyo.
10:58.6
na maawa ako sa iyo eh.
11:00.6
Ang solusyon dito,
11:01.6
kung paano kong patibayin
11:03.6
ang pagiging independente mo
11:05.6
nang hindi ka nagpiperwisyo,
11:07.6
na wala kang obligasyon,
11:09.6
sa halip na pinaaaral mo
11:12.6
para matuto ka mag-isa,
11:13.6
nababaon ka sa utang.
11:15.6
Magiging alipin ka ngayon
11:17.6
Baby pa yung nakikita namin.
11:23.6
nautangan niya lahat.
11:24.6
Maabot na ng milyon
11:25.6
ang kanya kinuha.
11:28.6
Hindi po pwede yun.
11:29.6
So, mag-uusap tayo.
11:32.6
para huwag ka na mahulog
11:33.6
sa bitag ng pangungutang.
11:34.6
E napunta ka rito
11:37.6
Ikakasa ko yung bitag
11:38.6
laban doon sa bitag.
11:40.6
itong ginagawa ko.
11:41.6
Hindi doon sa mga ola.
11:43.6
Ikaw ang magdidesisyon.
11:44.6
Consequences is yours.
11:48.6
hindi natatapos dito.
11:49.6
Meron akong mga tips
11:51.6
na ibibigay sa'yo.
11:52.6
Off the air tayo mag-uusap.
11:54.6
Hinrap lang kita.
11:55.6
Hindi para mapahiya ka.
11:57.6
Specific doon sa problema,
11:58.6
pag-usapan na lang natin
12:01.6
Huwag na natin dito
12:08.6
Dahil higit sa sumbungan
12:10.6
Nakikinig po kami.
12:11.6
Ibinabahagi po namin
12:12.6
yung mindset po namin
12:16.6
Magiging malaking problema po to
12:18.6
hanggat itong mga ola
12:20.6
Hindi ako naniniwala
12:22.6
sa problema ninyo.
12:23.6
Hindi rin ako naniniwala
12:25.6
itong mga lintek na ola na to.
12:27.6
Hindi po solusyon yan.
12:29.6
Ang aming sinasabi po rito
12:33.6
It's not how much you earn.
12:35.6
It's how much you spend.
12:41.6
Ako po si Ben Tulfo.
12:43.6
On behalf of my brother
12:46.6
And then si Erwin Tulfo.
12:47.6
I-three po kami dati.
12:51.6
ang pakay po namin.
12:53.6
Yung tatak-tulfo.
12:55.6
Ito po ang hashtag,
