00:21.6
kung isa kang North Korean citizen?
00:25.2
Katulad ng ibang bansa,
00:26.6
may iba't ibang social class din ang mga tao sa North Korea.
00:30.0
May mga mayayaman,
00:31.2
may mga politiko na malapit sa supreme leader,
00:33.7
at syempre may mga mahihirap din na pinaparusahan ng gobyerno
00:37.1
para sa kanilang paglabagong paglaban kay Kim Jong-un.
00:41.5
isa kang ordinaryong tao sa North Korea.
00:45.9
alas 5 na lang umaga,
00:47.4
kaya tumunog na ang radyo sa bahay niyo.
00:49.8
Isa itong malakas na tunog
00:51.6
na siyang magpapaalala sa pamilya mo
00:53.6
na oras na para gumising.
00:55.7
Kakaiba ang radyo na ito.
00:57.3
Di mo ito pwedeng i-turn off,
00:59.0
pwede mo i-adjust ang volume
01:00.4
pero hindi mo ito pwedeng patayin.
01:02.4
Maliban sa mga pagtunog nito para sa daily reminders,
01:05.6
buong araw rin itong nagpapakanta ng mga propaganda songs
01:09.1
tungkol sa ganda at lakas ng North Korea.
01:13.0
kailangan mong lumabas agad sa bahay
01:15.0
at pumunta sa isang group gathering sa iyong neighborhood.
01:18.2
Karaniwan sa mga sumasali dito ay mga bata
01:20.9
dahil ang kanilang ina ay nasa bahay
01:22.9
at naghahanda ng kanilang agahan.
01:25.0
Common ito sa North Korea.
01:26.9
Kailangan mong sumali sa isang grupo
01:28.7
at sabay kayong gagawa ng manual work.
01:30.9
Malaki ang emphasis ng group activity sa North Korea
01:34.4
at minsan ka lang nag-iisa.
01:36.1
Kailangan niyong magwalis sa kalsada
01:38.3
o manguhan ng mga basura
01:39.8
o magpunta sa train tracks
01:41.4
upang durugin ang mga malalaking bato
01:43.8
na posibleng maka-damage sa trains na dadaan dito.
01:47.1
Kung may baha sa may kalapit na lugar,
01:49.6
kailangan niyo itong puntahan
01:51.1
upang tulungan ng mga mamamayang apektado.
01:54.0
Gagawin mo ito mula alas 5 ng umaga
01:57.7
kung minsan kapag masyadong malamig,
01:59.4
alas 6 hanggang alas 8.
02:01.3
Pagkatapos ng dalawang oras ng manual labor,
02:03.8
uuwi na ang mga bata para kumain ng agahan.
02:07.2
Dahil walang school bus sa North Korea,
02:09.2
kailangan mo pang maglakad papunta sa eskwelahan
02:12.2
kung saan nagsisimula ang klase mo ng alas 9.
02:15.0
May tatlong klasika na tumatagal ng 45 minutes bawat isa.
02:20.5
Pigla na namang tumulog yung bell o radyo
02:22.6
upang ipaalam na lunch break na.
02:26.0
walang cafeteria o anumang lugar
02:28.0
na mabibilhan mo ng pagkaing sa eskwelahan.
02:30.6
Kaya kung wala kang baon,
02:32.1
hindi ka makakakain.
02:33.7
Karamihan sa mga classmates mo ay may baon
02:36.1
o kung wala naman,
02:37.2
ay umuuwi sa kanila para mananghalian.
02:40.1
Dahil bago ka pa at hindi ka nakapagdala ng baon,
02:43.4
uuwi ka muna para mananghalian.
02:48.5
Tapos na ang lunch break.
02:50.1
Kung akala mo ay magsisimula na naman ang klase,
02:52.9
dyan ka nagkakamali.
02:54.6
Dahil sa North Korea,
02:56.1
kalahati sa araw ng pag-aaral
02:57.8
ay kailangan mong i-google sa manual labor.
03:00.6
Tulad ng ginawa mo sa umaga,
03:02.2
kailangan mong manguha ng basura sa mga kalsada.
03:05.2
Kailangan mong magturog ng mga malalaking bato
03:07.6
sa train tracks at iba pa.
03:09.7
Matatapos ang manual labor pagsapit ng 6pm,
03:13.3
pwede ka nang umuwi sa oras na iyan.
03:16.4
Makakapagpahinga ka na rin at makakapaglaro sa labas.
03:20.8
kailangan mo pa rin lumabas ng bahay ng maaga
03:23.2
at sumama sa grupo upang magsagawa ng manual labors.
03:27.0
Dahil wala na namang tubig,
03:28.6
kailangan mo pang mag-igib ng tubig sa ilog
03:31.3
upang may ipampaligo ka.
03:33.2
Pagka-uwi mo sa inyo,
03:34.7
nakahanda na ang iyong agahan at agad ka nang kumain.
03:37.8
Kung inaakala mong pwede ka nang mag-chill pagkatapos,
03:42.0
Kailangan mo pang pumunta sa iyong mga kapitbahay
03:44.6
at kumatok sa kanila mga pintuan
03:46.5
upang manghingi ng pagkain.
03:50.3
Oras na para man ang halian,
03:52.0
agad ka nang tumakbo mapunta sa inyo para kumain.
03:55.0
Pagkatapos mong kumain,
03:56.3
tinala mo yung mga plato at kutsara mo sa ilog upang hugasan.
04:01.1
kailangan mong magpunta sa ilog dahil wala kayong tubig sa bahay.
04:04.7
Ito na ang pinakahihintay mo.
04:06.7
Pwede ka nang makipaglaro kasama ang mga kaibigan mo.
04:10.0
Tawagin mo na sila,
04:11.2
literal na tawag yung ibig sabihin ko.
04:13.4
Kailangan mo pang isigaw yung pangalan nila
04:15.8
dahil sa North Korea,
04:17.3
marami sa mga ordinaryong tao doon ay walang cellphone,
04:21.1
o kahit ano pang paraan na makakapag-communicate ka
04:24.1
sa iyong mga kaibigan mula sa malayo.
04:26.6
Kung hindi ka nila marinig,
04:28.3
kailangan mo pang magpunta sa kanilang mga bahay.
04:33.1
Ilang oras ka rin naglaro kasama ang mga kaibigan mo.
04:36.1
Kung akala mo ay tapos na ang araw mo,
04:38.4
dyan ka nagkakamali.
04:40.0
Naalala mo ba yung pet mong rabbit?
04:42.0
Syempre, kailangan mong pakainin yun.
04:44.9
kasama ng mga kaibigan mo,
04:46.5
nagpunta ka sa mga kalapit na bundok.
04:48.9
Doon ay nanguha ka ng mga damo
04:51.0
at iba pang pwedeng makain ng mga hayop sa inyo.
04:54.1
Nagmamadali ka ng umuwi pagkatapos
04:56.2
dahil tumunod na yung reminder
04:58.0
na kailangan nyo ng lahat pumasok ng bahay.
05:00.6
Karamihan sa itinuturo sa iyong klase
05:02.8
ay mga kwento tungkol sa napakagandang history ng North Korea.
05:07.0
Kung paano nilabanan ang mga dating iyong pinuno
05:09.4
ang mga masasamang tao nung gusto kayong ipahamak.
05:12.3
Kung gaano kalakas ang mga dating pinuno nyo.
05:15.5
tinuturo din kung gaano kasama at kadelikado ang mga Amerikano.
05:19.8
Sila ang kalaban.
05:21.7
Malaki ka na pero hindi pa rin ganoon kaiba ang araw-araw na buhay mo.
05:25.7
Kailangan mong magpunta sa Assembled Works sa umaga
05:28.7
kung saan sasali ka sa isang grupo upang magtrabaho.
05:33.2
marami sa mga lalaki ang umiinom o naglalaro ng cards
05:36.6
kasama ang grupo kung wala ng trabaho
05:39.0
at naghihintay na lang dumating ang hapon at pwede na silang umuwi.
05:43.0
Habang nasa trabaho ang mga lalaki,
05:45.1
ang kanila namang mga asawa ay naghahanap ng paraan upang kumita.
05:49.4
Hindi nagbibigay ng anumang ayuda o mga assistance ang gobyerno.
05:53.4
Pagkatapos nila maglinis ng bahay at maghatid sa kanila mga anak sa eskwelahan,
05:58.1
umupunta sila sa Black Market upang makipag-trade sa iba din na nandun.
06:02.8
Pagka uwi mo sa bahay,
06:04.4
kailangan mong kumain bago pa sumapit ng 8PM.
06:07.5
Hindi 24 hours ang kuryente nyo,
06:09.7
kaya bago mawala ito,
06:11.2
kailangang tapos na kayong kumain at nasa higaan na.
06:15.0
Bakit hindi na lang gumamit ng kanila?
06:17.4
Okay lang naman ah.
06:18.4
Parang brown out lang din sa Pilipinas, di ba?
06:21.3
Diyan ka nagkakamali.
06:22.7
Sa North Korea, ang paggamit ng kanila ay isang luxury.
06:26.5
Sobrang mahal nito sa Hermit Kingdom
06:28.6
na marami sa mga ordinaryong North Koreans ang hindi kayang bumilin ko.
06:32.6
Siyempre, dahil walang job opportunities,
06:35.3
mas pipiliin mo na lang ipiliin ang pagkain ng konting pera mo
06:40.2
Mas malala pa ang sitwasyon kung winter sa North Korea.
06:43.6
Kailangan mong kumain ng hapunan
06:45.6
bago sumapit ang alas 5 at humiga na pagdating ng alas 6.
06:49.8
Habang nasa kwarto,
06:51.0
nagtataka ka kung bakit marami sa mga kapitbahay mo
06:54.2
ang nakatingin sa langit.
06:55.8
Siguro hinihiling nilang gumanda ang sitwasyon nila.
06:59.8
pero ang pinakamalaking rason nito
07:02.1
ay para matansya kung ano ang magiging panahon bukas.
07:06.7
hindi ka ina-update ang gobyerno tungkol sa weather.
07:09.2
Tinitingnan ng mga kapitbahay mo
07:11.6
kung marami bang bituin sa ulap.
07:14.9
ibig sabihin noon ay magiging maaraw bukas
07:17.9
at kung wala naman,
07:19.0
ay posibling umulan.
07:20.6
Ngayong taga North Korea ka na,
07:22.5
kailangan mo nang matuto ng ganyan.
07:27.6
kailangan mo nang gumising.
07:29.3
Buti na lang video lang ito at imagination lang yun
07:32.2
na nakatira ka sa North Korea.
07:34.2
Kaya kung ano yung ini-enjoy mo dyan na wala sa North Korea,
07:37.8
magpasalamat ka na.
07:39.5
Buti na lang talaga,
07:41.1
di ka taga North Korea.
07:42.7
Pero ngayong alam mo na kung ano ang buhay doon.
07:45.6
Kaya mo kayang manilahan sa North Korea?
07:47.9
Maliban sa hirap ng buhay,
07:49.6
marami pang mga kakaibang batas sa North Korea
07:52.3
na siguradong hindi mo kakayanin.
07:54.5
Kaya laging pahalagahan ang kalayaan
07:56.4
at mga oportunidad
07:58.8
sa ating sariling
