* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in
the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider
becoming a patron
to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com
00:00.0
Sementeryo ng Wadi al-Salam o Valley of Peace na matatagpuan sa bandang gitna ng bansang Iraq
00:22.0
Tinuturing na sagrado sa mundo ng Islam kung saan inililibing ang mga Shiite Muslims mula sa iba't ibang dako ng gitnang silangan.
00:31.0
Naging kilala dahil sa ito ang huling hantungan ng ikaapat na Caliph. Mula noon, sinundan ito ng mga pumano na Sultan, Prinsipe at mga Martir na namatay sa ngala ni Allah.
00:43.0
Siguradong magugulat ka sa maalalaman mo dahil sa napakalaki nito, sobra sa limang milyong mga Muslim ang nakalibing doon.
00:53.0
Mayroong mga naniniwala at marami din namang nagihinala. Ang tanong?
01:28.0
Ang bansang Iraq, isa sa pinakanakamamanghang lugar na puno ng misteryo at siksik sa kasaysayan.
01:35.0
Sa makatawid, doon ay tatag ang pinakaunang sibilisasyon ng tao, ang pinaniwalaang Cradle of Civilization, ang Mesopotamia.
01:45.0
Meso na nangangahulugang napapalibutan at Potamos na ibig sabihin ay mga katuwang tubig o ilog.
01:52.0
Kaya ang lupain ng sinaunang Mesopotamia ay napapalibutan ng mga ilog Tigris at Euphrates.
01:58.0
Kung titignan sa mapa, nasa gitna ito ng mga bansa ng Iran, Kuwait, Iraq, Syria at Turkey.
02:06.0
Mga 8,000 BC unang kumalat ang tao sa Mesopotamia.
02:10.0
Ganun paman, maraming artifacts ang nahukay sa lugar na magpapatunay na mayroon pang mga nauna.
02:17.0
Tinawag itong Cradle of Civilization dahil dito natagpuan ang mga unang kasulatan at tumigas sa putik, unang klase ng pagsasaka at unang uri ng erigasyon.
02:27.0
Bagamat ang mga sinaunang kaalaman ay natagpuan din sa lupain ng Asia at Europa sa Mesopotamia nadiskubre ang mga unang patunay.
02:36.0
Ayon sa world history, pagkaraan pa ng ilang libong taon na ay taguyo doon ng maraming imperyo at iba't ibang kultura.
02:45.0
Katulad ng mga Ubaid, mga Ninevites at mga Sumerian noong mga taong 6,000 BCE.
02:52.0
Sumibol ang mga syudad ng Akadyans, Uruk at Ur mga taong 4,500 BCE, syudad na pinagmulan ng propetang Zebraham.
03:02.0
Umusbong din ang mga Babylonians at Assyrians, sinunda ng pananakop ng mga Hittites, mga Amorites at Elamites taong 2,000 BCE.
03:11.0
Tapos dumating ang Mitanni at mga Pharaohs ng Egypto mga taong 1,500 BCE.
03:19.0
Sa matagal na panahon ng mga labanan na talo yung mahihina, nagsanib pwersa yung mga malalakas.
03:25.0
Hanggang sa ang kultura at paniniwala ng mga taga Mesopotamia noon bago ito naging Irak ay nagkahalu-halo.
03:33.0
Paglipas pa ng mahabang panahon, pagkalat ng Islam sa gitnang silangan, ang mga sinaunang imperyo ay nabuwag at napalibutan ng maraming bansa.
03:43.0
Pero kapag sinabing Mesopotamia, ito ay ang lupa ay nanasa sakupan ngayon ng terortoryo ng Irak.
03:50.0
Nung nakarating ang mga Muslim sa Euphrates at Tigris, nagkaroon ng maraming pagbabago sa paniniwala at sa kultura.
03:58.0
Ang dating relihiyo na Zoroastrianism na pinaghalong Judayismo at Pagano ay unti-unting nabuwag at napalitan ng Islam.
04:07.0
Mga kalagitnaan ng 600 CE, nagsimulang dumagsam ang mga Muslim uma mula sa Arabian Peninsula.
04:15.0
Maraming labanan ang naranasan ng mga naon ng caliph o pinuno ng mga Muslim,
04:20.0
matapos mapas lang ang ikatlong caliph na si Uthman ibn Affan,
04:24.0
ang umupo sa kilafat ay ang pinsa ng propeta si Ali ibn Abi Talib may Allah be pleased with him.
04:30.0
Sa panahon ng 4th Caliph, inilipat ang sentro ng Islam mula sa lupa ay ng Medina papunta sa lugar ng Pufa,
04:37.0
malapit lang sa Euphrates na nasa itas ng syudad ng Najaf, kung saan matatagpuan ngayon ang Wadi al-Salam.
04:45.0
Naiayos ni Ali muli ang sitwasyon sa gitnang silangan at dilahabang buhay na may iwasan sa Islam ang mga labanan.
04:53.0
Hanggang sa pinatayang caliph sa loob mismo ng isang mosque.
04:59.0
Ang pagpaslang sa 4th Caliph, ang pinsa ng propeta, ay nagdulot ng maraming gulo sa mundo ng Uma.
05:07.0
Ayon sa al-Islam na kahit ang mga Duma o mga Hudyo at Kristyano ay nagluksa dahil sa naganap na pagpatay.
05:14.0
Ayon din sa ulat, maraming hindi Muslim ang natulungan ng caliph noong panahon ng kanyang pamumuno.
05:21.0
Pero mayroong hiniling ang pinuno bago ito na matay, na ilibig siya sa puntod na walang pangalan.
05:27.0
At ito nga ang ginawa, hinugasa ng kanyang dalawang anak ang katawan ng kanilang ama
05:32.0
at sa gabi ito dinala sa lugar ng Najaf Ashraf upang ilibing.
05:37.0
Paglipas ng panahon, bagamat walang nakaalam kung saan ang puntod ng caliph,
05:42.0
ang lugar ay naging sagrado sa mga Shiites.
05:46.0
Ang simenteryo ay tinuring na bahagi ng langit.
05:57.0
Ang libingan ng Wadi al-Salam
06:08.0
Gaano kalaki ang libingan ng Wadi al-Salam?
06:19.0
Mula noong namatay ang ikaapat na caliph,
06:22.0
ang mga Shia Muslim ay patuloy sa pagunita sa kanilang pinuno.
06:26.0
Tinawag silang Shia o Shiat Ali na nangangahulugang partisan o partido ni Ali.
06:32.0
Ang mga Shiites ay humigit kumulang na 10% lamang sa Islam.
06:37.0
Karamihan ay mga Sunni mula sa katagang Ahal al-Sunawai Jama'a o People of the Tradition.
06:43.0
Sa madaling salita, ang mga Muslim na Sunni
06:46.0
ay ang mga taga-suporta ni Abu Bakar Abdullah ibn Uthman may Allah be pleased with him,
06:51.0
ang Biyanan ng Propeta.
06:53.0
Wagamang at kakaunti lamang ang bilang ng mga Shia kumpara sa mga Muslim na Sunni,
06:58.0
makikita sa Wadi al-Salam ang ilang milyong nagbuwis ng buhay para sa kanilang pananampalataya.
07:05.0
Ang simenteryo ay napakalaki,
07:07.0
sa makatuit halos kasing laki ito ng siyudad ng Cavite,
07:10.0
kung saan mayroong sobrang sa isang daang libu kataw ang nakatira.
07:14.0
Wala rin itong blueprint o walang mapa,
07:17.0
hibig sabihin na kung hindi kabisado ng isang lugar,
07:20.0
pwedeng maligaw ito sa loob.
07:23.0
Ayon sa Guinness Book of World Records,
07:25.0
ito ang pinakamalaking simenteryo na may sukat na 9.17 km2 at mayroong ilang milyon ang nakalibing.
07:33.0
Ang puntod ni Ali ay halos kadikit lang ng simenteryo sa Imam Ali Shrine
07:38.0
sa Golden Door Mosque sa siyudad rin ng Najaf, malapit sa kapital ng Iraq na Baghdad.
07:44.0
Ang lunsod ay tinuturing na pangatlo sa pinakasagradong lugar para sa mga Shiites,
07:49.0
kasunod ng Mecca at Medina.
07:52.0
Naniniwala ang mga ito na doon din inilibing si Adan.
07:56.0
Ito naman ang sabi sa The New Arab,
07:58.0
ng pinakamalaking libingan sa mundo ay mayroong mga limang milyong nakalibing.
08:03.0
Pero ito ang bilang noong taong pang 2017,
08:07.0
kaya may nagsasabi na sa kasalukuyan maaaring aabot na sa anim na milyon ang tunay na bilang.
08:14.0
Naay taguyod ang Wadi Al Salam upang ang mga namamatay na Shia ay malapit lamang sa Golden Door Mosque.
08:21.0
May mga naniniwala na ang dating pinuno ay magiging intercessor pagdating ng huling paghuhukong.
08:27.0
Kaya ang maililibing malapit sa Golden Dorm ay isang karangalan para sa mga muslim.
08:33.0
Ayon sa Cairo Usain, ineestima na mga limampung libo na Shiite muslims ang inilibing doon taon-taon.
08:41.0
Nakamamanghang kapaligiran para sa mga bumibisita sa lugar,
08:45.0
pero nakalulungkot na tanawin sa mga nakaaalala sa mga bumana.
08:50.0
Mga naulilang anak, nabiyudang asawa at naiwanang kaibigan ang kadalasang bumabalik sa simenteryo.
08:58.0
Subalit hindi lahat ng muslim ay naniniwala na doon nga inilibing ang ikaapat na caliph.
09:03.0
Dahil patay sa Moskpedia, ang mga muslim sa Afghanistan ay naniniwala na ang pinuno ay inilibing hindi sa Najaf, Iraq,
09:12.0
kundi sa syudad ng Afghanistan sa Mazar-i-Sharif, ang kinikilalang Asul na Mosque.
09:18.0
Sinabi din ito sa Jewish Library na mayroon talagang mga naniniwala na inilibing ang ikaapat na caliph sa Mazar-i-Sharif, Bansang Afghanistan.
09:28.0
Ano't ano pa manong katotohanan, ang alaala ng ikaapat na caliph ay mananatili sa puso at isipan ng mga Shia at Ali.
09:36.0
Sa kasalukuyan, ang simenteryo ay patuloy na pinalalaki dahil sa dami ng nililibing doon araw-araw.
09:43.0
Lalo na noong naganap na pandemya, isa ang Iraq sa mga bansa sa gitnang silangan na lubusang sinalanta ng nakahawang sakit,
09:51.0
kaya sa kasagsagan, libu-libu kada buwan ang nadadagdag.
09:55.0
Marayol sa hinaharap, mabibigang liwanag ang katotohanan kung saan nga patalgang nakalibing ang ikaapat na caliph ng mga muslim.
10:05.0
Anong araal lang mapupulog dito?
10:10.0
Ang simenteryo ng Wadi al-Salam ay patuloy na dinudumog kada taon ng mga turista mula sa ibang bansa upang masilayan ang nakamamanghanglupain ng pinakamalaking libingan sa buong mundo.
10:23.0
Bukod sa mga tayuhan, mas madalas doon ang mga naiwang mahal sa buhay,
10:27.0
upang kahit sa kabilang hantungan ay maipaalam na ang mga lumisan sa mundong ibabaw ay hindi nila kailanman makakalimutan,
10:35.0
bagkus ay laging inaalala kahit na sa piling ay wala na.
10:41.0
Buksan mo ang iyong isip at hayang lumalim pa ng lubusan ng iyong pangunawa sa mga kasaysayang kapupulutan ng maraming aral.
10:53.0
Tandaan, Katotohanan ng Susie
11:00.0
Sa Tunay Na Kalayaan
11:23.0
Sa Tunay Na Kalayaan
11:53.0
Sa Tunay Na Kalayaan
12:24.0
Sa Tunay Na Kalayaan
12:26.0
Sa Tunay Na Kalayaan
12:33.0
Sa Tunay Na Kalayaan
12:35.0
Sa Tunay Na Kalayaan