01:21.0
Kinumpinsi ako na ipadala ko din ang kwento namin.
01:25.0
Hindi pala sa amin Sir Seth, kundi sa tito ni papa na walang iba, kundi si Pablito o mas kilala sa tawag na Pabling.
01:38.0
Ang kanang kamay at naging kaibigang matalik ni Lolo Ben na siyang naging saksi sa lahat na mga nangyari noon.
01:47.0
Ito ay base din sa mga naikwento niya kila papa nung ito ay nabubuhay pa.
01:54.0
Pero bago ko po simula ng kwento, ay nais kong linawin na hindi ko po kayo pinipilit na maniwala.
02:02.0
Nire-respeto ko ang anumang magiging opinion nyo sa iba bahagi kong istorya.
02:09.0
At kung may mababanggit man na kung hindi nyo magugustuan.
02:12.0
Ngayon pa lamang po, humihingi na ako ng pasensya.
02:17.0
Tulad ng sa unang kwento Sir Seth, na ang angka ng mga aswang.
02:23.0
Ilalahad ko din ang istoryang ito na kunyari ay ang nagkikwento nito ay walang iba kundi ang Lolo ko, si Lolo Pabling.
02:33.0
Para nang sagayon ay mas ramdam ang buong istorya at hindi rin ako maguluhan.
02:38.0
Taong 1942, nang sumiklab ang ikalawang digmaan na nagdala ng pangungot sa iilam mga Pilipino.
02:48.0
Hindi ko na matandaan kung anong buwan at petsonon,
02:52.0
nang tuluyan ng salakayin ang buong kamay nilaan ng hukbong militar ng bansang Japan.
02:58.0
Kabi-kabilang pagsabog ang marihirnig, may nagkikwento na mayroon.
03:03.0
Ingay na dulot na mga pagpapasabog at mga putok.
03:07.0
Sigaw, hiyawan sa paligid ng mga taong paro at parito.
03:12.0
At hindi alam kung saan paparoon.
03:15.0
At ano ang gagawin?
03:20.0
hindi ko na matandaan kung anong buwan at petsonon.
03:24.0
At hindi ko na matandaan kung anong buwan at petsonon.
03:27.0
At hindi alam kung saan paparoon.
03:30.0
At ano ang gagawin?
03:35.0
Ang iba ay kumakatok sa mga may malalaking bahay.
03:38.0
Umiiyak, nagmamakaawa.
03:41.0
Na sana ay papasukin para makasiguradong naligtas sa anumang kapahamakan.
03:48.0
Swerte kung ikaw ay kakaawaan at papasukin.
03:54.0
hindi ka na nga papapasukin.
03:55.0
Pagsasalitaan ka pa ng masama ng kapwa mo.
03:59.0
Kapwa mo, Pilipino.
04:02.0
Sasabihin na marami na umano sila sa loob ng bahay
04:05.0
at hindi na magkakasya pa kahit ang katotohanan ay
04:08.0
iilan pa lamang sila sa loob nun.
04:14.0
nasa 25 anyas pa lamang.
04:17.0
Ako at ang aking tatay ay sapilitang dinala ng iilang mga sundalong Japon,
04:22.0
kasama ang iba pang kalalakian.
04:23.0
Isinakay kami sa isang malaking sasakyan.
04:26.0
Siguro ang bilang namin ay hindi lalagpas ng 20 katao.
04:32.0
Dinala kami sa daungan ng mga barko.
04:35.0
At doon ay inutusan kaming ibaba sa barko
04:38.0
ang tunay-tunelad ng mga kahon.
04:41.0
Maliban sa amin ay marami na rin ang mga naroon ng mga kalalakian.
04:46.0
Malalaki at mabibigat ang mga kahong yon.
04:49.0
Natansya ko ay nasa dalawang mga kahong.
04:51.0
Natansya ko ay nasa dalawang daang kilo ang bigat ng bawat isa,
04:57.0
Apat na tao ang nagtutulong-tulong sa pagbuhat sa bawat isang kahon.
05:02.0
Bawal ang babagal-bagal sa pagkilos.
05:05.0
Pag hindi sinabi ng namumuno sa kanila na huminto,
05:11.0
Maliban sa kada labing limang minuto,
05:14.0
saka lamang makakainom ng tubig at isang baso lang.
05:18.0
Isang beses sa isang araw ito.
05:21.0
Maswerte kung kami ay pakainin ng isang pirasong tinapay.
05:25.0
Kung minsan ay kamote o kamoteng kahoy lamang.
05:29.0
Kung minsan, walang kain maghapon.
05:34.0
Kaya karamihan sa amin ay hindi kinakaya ang pagod at gutom.
05:38.0
May bigla na lamang naihimatay at kapag nakita na mga ito,
05:42.0
himbis natulungan ka ay babarilin ka pa nila.
05:45.0
Kung di man ay tutusukin ng bayoneta
05:48.0
o yung balisong na nakakabit sa baril nila.
05:52.0
At kahit gusto mong tumulong ay wala kang magagawa
05:55.0
kung ayaw mong matulad sa kinahahantungan ng mga iyon.
06:01.0
Awang-awa ko nun sa aking itay.
06:04.0
Dahil nakikita kong hirap na hirap na ito.
06:07.0
Kung minsan ay hindi ko kinakain ang kamote o tinapay na bigay sa amin.
06:11.0
Pasekreto ko itong inaabot sa kanya.
06:15.0
Pagsapit naman ng gabi ay dinadala kami sa kuta nila.
06:19.0
At sama-sama kami inilalagay sa isang malaking kwarto
06:23.0
na isa lamang ang bintana.
06:26.0
Ikinukulong kami roon pero
06:28.0
sa dami namin kahit malaki ang kwartong iyon
06:31.0
ay masiki pa rin para sa amin.
06:35.0
Ang iba sa amin ay nakaupo na lamang habang natutulog.
06:38.0
Akala ko nun ay doon na kami mamamatay ng itay pero
06:42.0
mabait pa rin sa amin ang Panginoong Diyos.
06:45.0
Nang dumating ang hukbo ni Kapitan Ben
06:48.0
na isang mataas na opisyal na sundalong hapones na
06:52.0
siyang nagsalba sa amin itay sa bingit ng kamatayan namin noon.
06:58.0
Isang ligo na kami nagtatrabaho sa daungan ng barko nang dumating ang hukbo nito.
07:02.0
Kagad kaming pinahinto sa pagbaba ng mga kahon.
07:05.0
Tabi-tabi niya kaming pinatayo ng tuwid
07:08.0
saka siya nagsalita ng wikang ingles.
07:12.0
Tinatanong niya kami kung meron bang nakakaintindi sa isa sa amin
07:16.0
sa salita niya ng wikang ingles noon.
07:20.0
Ang ilan sa amin ay sumagot na sila raw ay nakakaintindi
07:24.0
at sinabihan naman sila na lumipas.
07:26.0
Ang isang dalawa na kami ay sumagot na sila raw ay nakakaintindi.
07:29.0
At sinabihan naman sila na lumipas ng pwesto at tumayo sa harapan namin.
07:35.0
Bagamat ako ay nakakaintindi ng wikang hapon
07:38.0
at marunong magsalita ng wikang ingles ay hindi lamang ako kumibo.
07:43.0
Pero nagsabihin nito na pipili siya ng isa na nakakaintindi ng wikang ingles noon.
07:48.0
Gagawin niyang tagapagsalita at pibigyan niya ng proteksyo ng pamilya
07:53.0
at aalisin bilang kargadoron
07:56.0
at isasama niya kung saanman siya sa lugar po.
07:59.0
Kagad na akong nagsalita ng wikang hapon at lumapit sa kanya
08:07.0
Kahit pa ako ay pinipigilan ng isa sa mga sundalo niya at tinututukan ng baril noon.
08:14.0
Sinabi ko na ako ang kanyang piliin
08:17.0
dahil maging salitang hapon nga ay naiintindihan ko.
08:21.0
Halos lahat ng salitang dayuhan na alam ko ay binibigkas ko sa kanya
08:25.0
habang tumutulo ang luha ko
08:28.0
nakalohod at nagsusumamo na ako ang mapili niya noon.
08:34.0
Sinaway niya ang sundalo niya na pumipigil sa akin at hinawakan niya ang braso ko
08:39.0
at sinabihan ako na tumayo at nakangiti itong nagwikang
08:43.0
tinanong kung ano ang pangalan ko.
08:47.0
Sumagot naman ako pati ang apelido ko.
08:50.0
Muli itong tumawa at sinabing
08:53.0
akala raw niya ay matalino ako
08:56.0
pangalan lamang umano ang tinatanong niya pero bakit pati apelido kayo sinabi ko rin.
09:02.0
Bagya na lamang akong napangiti pero
09:05.0
kagad na sumeryoso ang muka nito.
09:08.0
Muli akong tinatik sa braso at nagsalita na
09:12.0
ako raw ang pinipili niya bilang kanyang tagapagsalita.
09:17.0
Sa araw na yun mismo ay aalis na raw ako roon
09:21.0
at hindi na muling babalik
09:22.0
at hindi na rin ako matutulog sa kampo.
09:26.0
Pupunta raw muna kami sa amin para makauwi sa pamilya ko
09:30.0
at makapagpaalam na rin daw ako at makakuha ng mga kakailanganin kong gamit.
09:35.0
Dali sasama niya ako sa parting bisayas kung saan sila pupunta ng kanyang hugbo.
09:41.0
Tumangon ako bilang tugon sa sinabi niya
09:44.0
at humingi nga ako ng paumanhin para muling magsalita.
09:48.0
Sinabi ko sa kanya na kasama ako ang aking itay.
09:52.0
Hinilin ko na sana pati siya ay isama ko sa aking pag-uwi nun.
10:00.0
Sabi niya, gaya nga ng kanya raw sinabi
10:04.0
na bibigyan niya ng proteksyon ang aking pamilya
10:07.0
kaya syempre kasama raw roon ang aking ama.
10:11.0
Kaya malualua kaming nagyakapan ni itay ng mga sandaling yun habang nakatingala sa langit
10:16.0
Nagpasalamat kami sa Panginoon na hindi kami pinabayaang mamatay dun.
10:25.0
Nung araw nga na yun ay kagad kaming umalis sakay sa isang sasakyan
10:29.0
kasama si Kapitan Ben at ang kanyang mga sundalo.
10:34.0
Maliban sa sinasakyan namin ay meron pang tatlong sasakyang nakasunod sa amin.
10:39.0
Ang isang sasakyan ay mga kahon lamang ang karga at limang sundalo.
10:43.0
Habang ang iba namang sasakyan ay mga sundalong hapunes ng sakay.
10:49.0
Pagkarating namin sa amin ay naro roon lang sa bahay sila inay
10:53.0
pati ang aking iba pang kapatid.
10:56.0
Nakasarado lamang ang aming maliit na bahay.
10:59.0
Hindi sila naglalabas dahil takot na takot nga ang mga ito.
11:04.0
Iyak nang iyak ang aking inay dahil ang akala niya ay pati sila.
11:08.0
Kukuhanin na rin ang mga ito pero
11:09.0
sinabi ko kainay ang lahat.
11:12.0
Doon na din nagpakilala si Kapitan Ben ng tunay niyang pangalan
11:16.0
at binigyan niya ng dalawang kabang bigas at maraming iba't ibang klaseng dilata
11:21.0
na nakalagay sa isang maliit na sako
11:24.0
para may makain daw ang mga ito.
11:27.0
At ang aming bintana ay kinabitan niya ng maliit na bandera ng bansang Japan
11:32.0
at may nakasulat na pangalan niya
11:34.0
na simulat sa isang pangalan.
11:36.0
At may nakasulat na pangalan niya
11:38.0
na singlapad lamang ng panyo at sinabihan na mga ito
11:43.0
na kahit ano ang mangyari
11:45.0
ay huwag na huwag kung ano nilang aalisin roon
11:48.0
dahil sa pamamagitan daw noon ay makakaligtas sila sa anumang bantanang panganib
11:53.0
laban sa ibang mga sundalong Japon.
11:58.0
May inabot din siyang telang supot sa akin.
12:01.0
Inutusan niya akong buksan ko ito
12:03.0
at yun nga ang ginawa ko.
12:06.0
Nalaki ang mata ko nang makita ko ang iilang pirasong baretang ginto
12:10.0
na nakalagay sa supot na yon.
12:13.0
Alam kong ginto ang mga yun dahil basis sa bigat nito
12:16.0
pero manghang-mangha ako at hindi ako makapaniwala na
12:21.0
meron palang ganong kalaking mga ginto talaga.
12:26.0
Nagsalita si Kapitan Ben
12:28.0
sinabi na niya yun daw ay para sakin
12:30.0
yun daw ang bayad niya sa sirbisyo ko
12:33.0
ang halaga ng mga yun ay sasapat na sa aking pamilya
12:37.0
sa pagbabagong buhay nila
12:39.0
kung sakaling matapos ng nigmaan.
12:43.0
Pagtapos daw ng gyera ay maraming mga negosyante at mga mayamang tao
12:48.0
ang maaari naming pagbenta ng mga yan
12:51.0
kaya itago raw ito nila itay ng mabuti at huwag ipagsabi
12:56.0
dahil baka ito pa magiging mitsa ng buhay nila.
13:00.0
Kagad ko namang sinabi kay Itay na ibaon niya ito sa silong ng bahay namin
13:05.0
sinangayunan naman ito ng Kapitan na yon
13:08.0
mainam daw na gawin ito.
13:12.0
Pagkatapos nga ng tagpong yun ay nag-impake na ako
13:16.0
isang bag lamang ang dala ko dahil iilang piraso lamang naman ang damit ko
13:20.0
at dalawang libro na palagi kong mabuti at huwag ipagsabi
13:23.0
kapag wala akong ginagawa.
13:26.0
Nag-iiyakan sila inay at mga kapatid ko habang kumakaway sakin
13:30.0
saka ako sumigaw at nangakong babalik ako ng buhay
13:34.0
huwag na silang mag-alala pa
13:37.0
naluha na lamang ako at nalungkot ng tuluyang hindi ko na silang natanonon.
13:43.0
Habang nasa byahe kami
13:45.0
paminsan-minsan nilagsasalita ako kapag may tinatanong si Kapitan Beto
13:49.0
ang iba namang sundalo na sakay sa sasakyan kung saan ako nakasakay
13:54.0
seryoso lamang ang mga ito
13:56.0
ni hindi man lamang akong iningitian.
14:00.0
Mula Maynila ay limang araw kami nagbyahe papuntang Visayas
14:04.0
dahil sa hindi pa noon kaanong maayos ang mga kalsada
14:08.0
paintu-hintu din ang aming byahe.
14:12.0
Kung hindi nilalagas ako,
14:13.0
humihinto din kami sa bawat bayan na aming dadaanan
14:16.0
at sa mga kampo na pinagkukuta ng iba pang sundalong hapones.
14:21.0
Ilang minuto na nagpapahinga
14:23.0
nakikikain at nakikipag-usap sa nakatalagang opisyal ng hukbo si Kapitan Ben
14:29.0
pagkatapos ay umaalis na rin kami.
14:34.0
Matapos makapag-barko
14:36.0
nakikipag-usap sa nakatalagang opisyal ng hukbo si Kapitan Ben
14:40.0
pagkatapos ay umaalis na rin kami.
14:43.0
Napunta kami sa parting Western Summer
14:46.0
sa isang maliit na bayan pero
14:48.0
hindi kami sa mismong bayan gumawa ng kampo noon
14:52.0
kundi sa isang maliit lamang na komunidad o baryo dahil
14:56.0
ito ang gusto ni Kapitan Ben.
15:00.0
Nang makarating na kami sa bukanan ng baryo
15:02.0
ay nakita kong agad na nagtakbuhan ng mga tao papasok
15:06.0
sa kanya-kanyang bahay.
15:08.0
Nagsasarado na mga pintuan at bintana kaya
15:10.0
wala kaming mapagtanungan sa daan kung sino ang namumunos sa baryo nyon
15:15.0
at kung saan banda ang eskwelaan para doon kami mamalagi.
15:20.0
At yun na rin ang gawing kampo nila Kapitan Ben
15:24.0
dahil wala rin kaming makitang malaking bahay na pwede nilang matirhan sa baryo nyon.
15:31.0
Hanggang sa may nakasalubong kaming babae na patakbong naglalakad
15:36.0
bipit ang dalawang pirasong libro at ang kanyang sapin sa paa.
15:42.0
Habang hindi pa gaanong nakalapit ang aming sinasakyan sa kanya
15:47.0
sinabi ko kay Kapitan Ben na ito na lang ang pagtatanungan namin noon
15:51.0
pero tumangi ito at sinabing huwag na raw
15:54.0
kaimbis na huminto ang sinasakyan namin ay nilampasan lamang namin ito.
16:00.0
Sakta namang sa may maputik na parte ng daan nakatayoy ito kaya
16:03.0
tumilamsek rito ang putik sa kanyang damit at muka
16:08.0
pati ang kanyang mahabang buhok ay nabasa at naputikan
16:12.0
maging ang kanyang bitbit na libro.
16:15.0
Nang makalagpas ang sinasakyan namin ay saka lumingon si Kapitan Ben
16:20.0
at tinignan yung babaeng ito.
16:22.0
Sinabi niyang ang driver na huminto saglit at iatras ang sinasakyan.
16:27.0
Kumaway naman ang isang sundalo at sumenya sa nakasunod sa aming sinasakyan na huminto muna mga yon.
16:34.0
Bumalik nga ang sasakyan namin kung saan nakatayo ang babae.
16:38.0
Nagpupunas na mga putik sa muka at braso niya.
16:43.0
Nagulat pa ito nang mauli na agad na bumalik kami.
16:47.0
Binulungan ako ni Kapitan Ben.
16:49.0
Itanong ko raw sa babae kung saan ang bahay ng pinuno ng baryo
16:53.0
at kung saan ang eskwelahan banda.
16:56.0
Sumagot naman ito at itinuro kung saan nga ang naroroon banda ang hinahanap namin.
17:03.0
Seryoso lamang ang muka nito
17:05.0
at hindi man lamang nangiti kahit bagya ko itong iningitian.
17:11.0
Bumulong muli si Kapitan Ben at sinabi na itanong ko daw kung ano ang pangalan nito
17:16.0
at humingi na rin umano kami ng paumanhin sa pag-abala rito.
17:20.0
Yun na nga ang ginawa ko.
17:23.0
Nagpakilala naman ito na si Sefa.
17:27.0
Saka namuling pinaandar ang sasakyan at habang marahang umaandar ang aming sasakyan
17:32.0
ay nakailang beses pang lumingon si Kapitan Ben para tingnan nito.
17:37.0
Ganun din ako pero si Sefa.
17:40.0
Dire diretsyo lamang itong mabilis na naglalakad at hindi namuling lumingon pa.
17:47.0
Una naming natagpuan kung saan naroon ang mga eskwelahan.
17:50.0
Balilimang malalaking kwarto lamang ito.
17:53.0
Lahat ay yari sa kahoy.
00:00.0
17:58.000 --> 17:58.000
00:00.0
17:59.000 --> 18:00.000
18:02.0
Tulong tulong kami sa pagbaba ng mga kagamitan
18:04.0
at nilagyan ang mga bakod ng mga bandila ng Bansang Japan
18:08.0
at nagpaputok ng limang beses ng baril.
18:11.0
Hudyat na ang bariyong yun ay kontrolado na ng mga ito.
18:18.0
Si Kapitan Ben ay nakabukod lamang ng silid nun
18:21.0
habang yung mga sundalo niya naman ay sama sama ang mga ito.
18:25.0
Bali dalawang silid ang gamit nila.
18:28.0
Ang dalawa namang natirang silid ay ginawa na aming kusina.
18:32.0
Dito na rin ako natutulog.
18:34.0
At ang isa pang kwarto na pinakadulong bahagi ay
18:37.0
yun naman ang ginawa namin kamali ko imbaka ng mga pagkain nun.
18:43.0
Bukod sa tagapagsalita ako ng Kapitan
18:46.0
ay ako din ang gumagawa ng lahat ng gawain gaya ng pagluluto ng kanilang mga pagkain
18:51.0
paglilinis at kung ano-ano pang gawain na kanilang pinaguutos sakin.
18:55.0
Inutosan ako ni Kapitan Ben na ipagtanong ko raw kung saan naroon ang bahay ng pinulo ng baryo.
19:01.0
Isama ko raw ito ron.
19:03.0
Kanya raw itong kakausapin.
19:06.0
Gagad naman akong tumalima at nagtagpuan ko naman ang bahay nito
19:10.0
sa pinakadulong bahay ng baryo.
19:13.0
Pinapasok ako nito sa kanyang kubo.
19:16.0
Nagpakilala ako at sinabi ko ang aking pakay.
19:20.0
Imbis na magalit ito,
19:21.0
makaramdam ng takot kagaya ng karamihang Pilipino.
19:25.0
Tinuran lamang nito ay ang matagal na ron yang inaantay ang pagdating ng mga yon sa kanilang baryo.
19:32.0
Bagyang nangitipa ito habang nagsasalita.
19:35.0
Matandang matanda na ito kung tingnan
19:38.0
dahil sa kulay ng buhok nito at sa kalubot na balat.
19:42.0
Medyo kuba na rin ito pero kapansin-pansin sa kilos niya na malakas pa.
19:47.0
Hindi tugma sa kanyang itsura o edad kung pagbabasean mo.
19:54.0
Mag-isa lamang ito sa kanyang maliit na kubo.
19:57.0
Ang pangalan niya ay Damian pero mas kilala raw siya sa pangalan na Apo.
20:04.0
Kaya yun na lamang umano ang itawag ko sa kanya.
20:09.0
Sumama nga ito sa kampo at kinausap ito ni Kapitan Ben.
20:12.0
Sinabi ni Kapitan kung bakit doon niya mas piniling gumawa ng kampo kaysa sa bayan.
20:17.0
Sa kadahilan ng marami na ron nagkalat na mga sundalong Japon sa mga karatig bayan kaya
20:23.0
nakakasigurado na rin daw ang pwersa nila na hawak at kontrolado na nila ang buong Visayas.
20:30.0
Tinanong naman ito ni Apo Damian kung ano ang kanilang dahilan,
20:34.0
bakit nila ginagawa at kung ano ang kanilang dahilan.
20:37.0
Tinanong naman ito ni Apo Damian kung ano ang kanilang dahilan,
20:40.0
bakit nila ginagawa at kung ano ang kanilang dahilan.
20:44.0
Ang guluhin ng ating bansa.
20:47.0
Ang sagot lamang ni Kapitan Ben ay hindi niya rin umanoalam
20:51.0
sapagkat isa lamang siyang kawal, alipin ng bansang kanyang pinanggagalingan.
20:57.0
Siya ay may sinumpaang tungkulin na ipagtanggol lang kanilang bansa,
21:02.0
maging buhay man niya ang maging kapalit nito.
21:07.0
Magkaganon man, wala raw siyang magagawa.
21:11.0
Wika naman ni Apo Damian dahil gustun man niyang ipagtanggol lang kanilang baryo
21:17.0
laban sa mga dayuan, ay hindi naman uubra ang kanyang mga nalalaman sa pwersang militar na mga ito.
21:25.0
May ibang papel o ano siyang gagampanan sa kinakaharap nilang suliranin.
21:30.0
Ang ipapakiusap lamang do'n niya ay huwag sana silang pumatay na mga tao sa baryo.
21:37.0
Lalong lalo na yung mga inosente at walang kalaban-laban do'n.
21:44.0
Ayon kay Kapitan, hindi raw niya yun may ipapangako na hindi siya makakapatay ng kababaryo ni Apo
21:52.0
dahil marami na rin ang mga taong nakikipaglaban sa kanila,
21:55.0
mapamilitar man o ordinaryong mamamayan.
21:59.0
Kaya kahit hindi nila nais na pumatay ay mapipilitan silang makipaglaban
22:04.0
dahil gusto rin daw nila mabuhay.
22:07.0
Ngunit may sinabi si Apo na bukod sa mga girilya,
22:12.0
ay may mas matindi pa silang posibleng makalaban dahil bukod sa mga hindi-baril na mga gamit nito,
22:20.0
malilikse at mabibilis din kumilos sa mga yon.
22:24.0
Singtapang na mga mababangis na hayop,
22:28.0
naggukubli lamang sa paligid at sa mga masusukal na kagubatan.
22:34.0
At marahil ay pinaghahandaan na rin daw ng mga ito kung paano kami atakihin nun.
22:43.0
Gumi silamang si Kapitan Ben.
22:46.0
Sinagot si Apo namyan.
22:48.0
Nakaanda daw sila sa anumang mangyayari kahit dalawang bariyo pa ang magsamasama,
22:56.0
Kaya raw nila dahil hindi sila kakapusin ang armas at bala.
23:00.0
Sabay-turo sa mga patong-patong na mga kahon
23:04.0
at mabilis ding makakatawag ng responde kung sakaling malagay sila sa alanganin nun.
23:10.0
Numiti lamang ng makahulugan si Apo namyan sa tinura nito.
23:15.0
Natapos ang pag-uusap nila at bago umalis si Apo namyan,
23:18.0
ay binigyan nito ni Kapitan Ben ng isang basket na punong-puno ng iba't ibang klaseng makakain.
23:25.0
Ayaw pa itong tanggapin ni Apo namyan pero sabi nito,
23:29.0
hindi raw yung suhol kundi ito'y simpleng pasasalamat lang
23:34.0
sa pagpapaunlak sa kanya nun na makipag-usap.
23:38.0
At bilang siya ang pinuno ng bariyong yon,
23:41.0
ay ginagalang pa rin daw niya ito.
23:44.0
Kaya pagkatapos sabihin niyo ni Kapitan Ben,
23:46.0
ay kanya na itong tinanggap.
23:49.0
Saka na ito nagpaalam at tumalis na.
23:54.0
Dalawang araw kaming nagayos sa kampo.
23:57.0
Naglagay kami ng mga pinagpatong-patong nasa kosakong barikada ng lupa,
24:03.0
at tinaasa ng mga bakod.
24:06.0
Tatlong araw na kaming namamalagi sa bariyo.
24:09.0
Sa tatlong araw na yun ay lagi kaming sumasama ni Kapitan Ben sa pag-iikot-ikot sa bariyo.
24:16.0
Wala namang anumang nangyari sa mga lumipas na araw na yun,
24:20.0
maliban sa parang may hinahanap ito na gusto nito makita.
24:24.0
Hanggang sa kinausap niya ako at tinanong kung naaalala ko daw ba yung babae na
24:29.0
nakasalubong namin sa daan noong nakarang araw.
24:33.0
Ano daw ba ang tingin ko dun?
24:35.0
May asawa na daw ba kaya ito o wala pa?
24:39.0
At saan daw ba kaya ang bahay nito?
24:43.0
Sinagot ko naman ito nang hindi ako sigurado pero,
24:46.0
base sa ayos at hindig nito,
24:48.0
marahil ito ay dalaga pa nga.
24:50.0
Nakita kong bahagyang nakangiti si Kapitan
24:55.0
at muli itong nagbika na puntahan ko daw muli si Apo Damian.
24:59.0
Magpasama kami para maglibot sa bariyo
25:02.0
kasama ang pitong sundalo niya para
25:04.0
manglekta ng kung anumang maaaring
25:06.0
maibigay na mga ito.
25:09.0
Partikular na ang mga pagkain na kung anong meron na mga ito
25:13.0
at kung meron mang ayaw na magbigay ay
25:15.0
huwag daw naman itong pilitin.
25:17.0
Bukod ro'n na inutos niya rin na hingan daw namin lahat ng mga bahay
25:21.0
maliban sa bahay ng babaeng aming nakasalubong nung isang araw.
25:26.0
Itanong ko ro'n kay Apo kung saan ang bahay nito para hindi na ro'n namin ito puntahan.
25:32.0
Nang sabihin niya yun,
25:36.0
Sabi ko pa sa sarili ko
25:38.0
anong meron sa babaeng yon.
25:40.0
Napailing na lamang ako habang papasakit
25:43.0
at hindi naman ito pabalik.
25:45.0
Napailing na lamang ako habang papalabas sa silid niya.
25:50.0
Gaya nga ng pinagutos ni Kapitan Ben ay nanguleta na kami ng araw na yon
25:54.0
kasama namin si Apo Damian.
25:58.0
Nilagpasa namin ang bahay ni Lacefa.
26:01.0
Nakita kong nakatanaw sa amin ang isang lalaki
26:04.0
at yun ang tatay nito.
26:06.0
Hindi gaanong malaki ang kubo nila.
26:09.0
Matas ang silong pero may harang na kawayan.
26:12.0
Malawak ang bakuran at palibot din ang bakod na kawayan.
26:17.0
Lahat ng pinupunta naming bahay na may tao ay nagbibigay.
26:21.0
Kahit nakikita kong hindi naman marami ang kanila mga itinabing kaban ng bigas nun.
26:27.0
Pati mga karning tapa na nakasabit sa taas ng kanilang dapog.
26:31.0
Prutas at iba pa ay binibigay din nila kapag itinuturo ito ng isa sa mga sundalong na ro'n ro'n.
26:37.0
Marahil dahil na rin sa takot ng mga ito.
26:41.0
Pero ang ilang mga tao ro'n sa bariyong yun,
26:44.0
nakikita ko sa mga mukha nila na parang hindi naman sila takot sa mga dayuan.
26:50.0
Hindi tulad sa Maynila na karamihan ng tao ay takot sa mga ito.
26:55.0
May makasalubong man lamang sila sa kalsada ay takot na takot ang mga yun.
27:00.0
Sa isip ko pa nun, bakit hindi pa rin ito.
27:03.0
At magsipagtago sa kung saan sila maaring ligtas.
27:10.0
Ayon na rin kay Apo Damian,
27:12.0
karamihan sa mga ito ay kakaibang uri pala ng mga nilalang.
27:17.0
Likas na matatapang dahil sa mga kakaibang dugong nananalaytay sa mga ito.
27:23.0
Na mas kilala sa tawag na
27:26.0
mga sinaunang aswang.
27:28.0
O lahing gabunan.
27:31.0
Pamipamilya rao ang mga ito na nakatira sa bariyon yun.
27:35.0
At sa karatig pang bayan na pinipiling mamuhay sana ng normal para
27:40.0
makasabay sa pag-usbong ng makabagong panahon.
27:45.0
Pero ang iba rao sa mga ito ay mas pinipili pa rin magkubli
27:49.0
at manirahan sa maditilim at masusukal na kagubal.
27:52.0
At ang mga ito mano ang lubhang mapanganib dahil
27:56.0
katulad ng mabangis at gutom na liyon
27:59.0
ay kumain din na mga ito ng sariwang karne ng tao.
28:06.0
Nang ikwento sa amin ito ni Apo,
28:09.0
karamihan sa amin inatawa lamang lala na si Kapitan.
28:13.0
Ngunit sa mga ito,
28:18.0
karamihan sa amin inatawa lamang lala na si Kapitan.
28:22.0
Hindi ito naniwala
28:24.0
at kahit ako man ay hindi rin ako naniwala nung una.
28:29.0
Sinabi niya rin kay Ben na ang pamilya ni Sefa
28:33.0
ay kabilang din sa mga iyon.
28:35.0
Kaya kung may balak daw ito na makipagmabutihan rito ay
28:39.0
binalaan na ito ni Apo na huwag na niyang ituloy pa.
28:43.0
Dahil kakaibang babae nga raw itong si Sefa.
28:46.0
Huwag daw itong mabighani sa angking ganda ng dalaga
28:50.0
dahil sa likod daw ng maamong muka nito
28:53.0
ay may nakahimbing raw dito.
28:56.0
At kapag magising ay tiyak raw na hindi daw gugustuhin makita ng sinuman sa amin nun.
29:03.0
Maliban na lamang kung nakahanda kaming magpalapa ng buhay.
29:08.0
Yung tipong hihilahin raw ang mga laman-laman mo sa katawan
29:11.0
na hindi ka pa nalalagutan ng hininga.
29:14.0
Yung ramdam mo raw ang sakit sa bawat pagbaon
29:18.0
ng mahahabang mga kuko nito
29:21.0
habang ginugutay-gutay ang katawan mo.
29:26.0
Pero ang mga sinabing niya ni Apo Damian
29:29.0
binaliwala lamang ni Kapitan.
29:33.0
Pansin kong mas nagaroon pa lalo ito ng interes na makilala ng lubusan si Sefa.
29:37.0
Inutusan niya kami na paanyayahan namin ito na magtungo sa kampo.
29:43.0
Pinasama rin niya si Apo sa amin para tumulong sa amin nun.
29:47.0
At pinaunlakan nga kami nito.
29:50.0
Pumayag ito na magpunta ng kampo.
29:53.0
Nakita ko ito ng malapitan.
29:56.0
Tunay ngang may angking danda ito.
29:59.0
Matangos ang ilong at magandang hulma ng muka na
30:03.0
bumabalik ang mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga
30:07.0
pangay sa mapupungay nitong mga mata.
30:10.0
Maging ang hubog ng katawan at indig nito.
30:14.0
Sakto lamang din ang taas nito na bumabagay sa
30:17.0
morenang kulay ng balat niya na talagang Pilipinang Pilipina.
30:22.0
Hanggang bewang ang buok nito na medyo kulot.
30:26.0
Kung tititigan mo nga ito
30:28.0
ay mayawig ito sa artistang sikat noong dekada 70
30:32.0
na si Josephine Estrada.
30:35.0
Aminadong ako na maging akumanay na bigani rin sa angking danda nito.
30:40.0
Nasabi ko pa nga noon na may ganito palang kagandang babae sa probinsya.
30:45.0
Siguro marahil dahil sa dugu nitong aswang.
30:50.0
Mas lalo pa itong gumaganda kapag umingitinon.
30:54.0
Inaabot ng ilang oras ang pag-uusap nilang yun ni Kapitan
30:58.0
at bago ito nagpaalam na umalis.
31:00.0
Biligyan naman nito ni Kapitan ng maraming sarisaring mga pagkain
31:04.0
biskwit, minatamis at mga dilata.
