Gobekli Tepe ang pinaka matandang templo sabuong mundo na natagpuan sa ibabang bahagi ng bansang Turkiye. Anong hiwaga ang bumabalot sa kasaysayan ng sinaunang gusali na magbabago sa isip ng mga siyentipiko? NAKU PO! Napaka GRABE naman ng nangyari. HETO NA! ang ating hinihintay. HALA KA! Siguradong Magugulat ka dito, dahil ngayon mo lang ito maririnig. PETMALU na paliwanang upang maunawaan ng mabuti at matuto ng aral. Ating alamin ang mga malalim na paksa at unawain ng buong pagiisip ang mga kaganapan noon at ngayon sa loob at labas ng bansang Pilipinas. Dito mapapanood ang mga misteryo at kababalaghan na kinagigiliwan at kinatatakutan ng mga Pilipino. MABUHAY PHILIPPINES! SAMAHAN ANG PINOY MYSTERY CHANNEL UPANG BIGYANG KABULUHAN ANG MGA NAPAKA LALIM NA MGA PAKSA SA MUNDONG IBABAW. SURIIN AT PAGARALAN NATIN MGA KAGANAPAN NOON AT NGAYON GAMIT ANG THEOLOGY, PSYCHOLOGY AT AGHAM UPANG LINAWAIN ANG MGA MISTERYO. AT SA MABUTI NATING MENSAHE AY MABAGO NATIN ANG TAKBO NG BUHAY PATUNGO SA KAPAYAPAAN AT KABUTIHAN.

Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )

* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider becoming a patron to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com

BANSANG TURKIE

Bansang Turkiye, isa sa mga nasyon na puno ng nakamamanghang kasaysayan.

Binanggit sa Biblia ang siyudad nitong Antioch,

kung saan itinaguyod ang isa sa pinakaunang sambahang Kristiyano sa labas ng Israel.

Tinatahanan ng sobra sa 80,000 mga moske,

pinagmula ng isa sa pinakamabagsik na imperyo,

ang Ottoman Empire, na nanakop sa loob ng ilang dahang taon.

Siguradong magugulat ka sa malalaman mo na natagpuan doon

ang isang kakaibang templo na pinaniniwala ang pinakamatandang sambahang sa kasaysayan taon.

Mayroong mga naniniwala, at marami din namang nagihinala.

Ang tanong...

Totoo ba?

Republika ng Turkiye

Bansa na matatagpuan sa bandang ibaba ng Russia,

sa itaas ng Syria, at malapit lang sa Black Sea.

Tinatahanan ng sobra sa 80 milyong mamamayan.

Ang pinakamalaking siyudad ng bansa na Istanbul,

ang dating Konstantinopol,

ay naiipit sa gitna ng dalawang kontinente,

kalahati sa Bosporus Strait na nasa Asia,

at ang kabila sa Europa.

Kilala ang lungsod bilang isa sa pinakamagandang pasyalan sa buong Europa,

kaya napakaraming turista na dumadayo doon,

lalo na sa bantog na The Grand Bazaar,

isa sa pinakasiksik na mall sa buong mundo,

na may 4,000 mga tindahan sa loob.

Naging laman ng balita ang bansa nung pumasok ang buwan ng Pebrero taong 2023,

dahil sa nakamamatay na lindol,

na sobra sa 50,000 katawang namatay.

Sa kabila ng mga sakuna na pinagdaanan ang makasaysayang bansa,

binansaga ng Turkiye na The Land of Historic Significance,

o ang lupain ng mahalagang kasaysayan,

dahil sa napakaraming sinaunang gusali ang naitaguyod sa bansa,

ilang siglo na ang nakararaan.

Sa katunayan ayon sa All About Turkey,

na labing siyam ang nakamamanghang lugar sa Turkiye

na kabilang sa UNESCO World Heritage Sites,

at sobra sa 60 ang isa sa halipa sa hinaharap.

Kapag sinabing UNESCO o United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization,

ibig sabihin na ang lugar ay pinag-iingatan ng United Nations.

Sa madaling sabi, kahit na nakatirik ito sa ibang bansa kapag sinali sa UNESCO,

ito ay pagmamayari na ng lahat ng lahi.

Kasama dito ang sinaunang siyudad ng Aphrodisias,

na matatagpuan sa bantang kaliwang ibaba ng bansa malapit sa ilog ng Morsinus.

Kung bibisita ang isa sa lugar, makikita ang mga sinaunang labi

kasama ang templo ni Aphrodite, Diyosa ng Pag-ibig, na itinayo mga taong 200 BCE.

Makikita din doon ang kilalang teatro na ginamit ng mga Griego at Romano sa sining at mga palabas,

at para sa pampublikong debate ng mga elitista.

Isa pa sa makasaysayang lugar ay ang siyudad ng Ephesus na napanggit sa Biblia.

Pinanginiwala ang itinaguyod ng isang Ionian prince na si Prinsipe Androclos,

3,000 taon na ang nakalilipas.

Unang pinangasiwaan ng mga Griego hanggang sa napasakama ito ng mga Romano.

Dating sentro ng kalakalan sa pagitan ng Asia at Europa dahil sa malaking daungan doon.

Makikita din ang dating templo ni Artemis, ang Diyos ng mga mangangaso.

Masisilayan din ang labinang templo ng mabagsik na Romano emperador na si Hedrian, ipinatayo noong mga taong 100 AD.

At ang pinakasikat na mapapasyalan ay ang sinuunang siyudad ng Hierapolis,

na matatagpuan sa rehiyon ng Aegean na nasa kaliwa ng bansa.

Doon nakatirik ang nakamamahang templo ng mga Phrygian.

Hindi ito sambahan para sa Diyos ng Langit, ngunit Diyos ng Underworld.

Ang templo ay ginamit ng mga Griego para kay Hades at ang mga Romano para kay Pluto,

pinaniniwalaan ding sentro ng mga kulto noong unang panahon.

Ilan lamang ang mga ito sa nakamamahang pasyalan na matatagpuan sa Turkiye,

mga sinuunang lugar na pinagdadaanan ng mahabang panahon.

Subalit magugulabo kang iyong pagkatao kung maarinig mo na mayroong nadiskubre sa bansa

noong una ay hindi pinaniwalaan ng mga eksperto,

dahil raw sa imposible na mas matanda pa ito sa mga pyramids ng Egypto,

sa yurok ng Mesopotamia at sinasabing mas matanda pa ng ilang libong taon

sa tore ng Babel.

Ano ang pinakamatandang templo sa kasaysayan?

Isa ang Turkiye sa pinakamaraming makasaysayang lugar sa buong mundo,

subalit ang lahat ng nakalista sa UNESCO mula sa bansa ay natabunan pagpasok ng taong 1960.

Sa bandang iba ba ng bansa malapit sa syudad ng Urfa,

isang tuklas ang noo'y pinaniwala ng mga anthropologists.

Ang akala ng mga tagayuniversidad ng Chicago at Istanbul na ang natanaw nila noong una

ay isa lamang lumang sementeryo,

kaya hindi ito binulabog at pinagtuunan ng pansin ng tatlong dekada.

Pero taong 1994 noong isang archeologist mula sa Germany na si Klaus Schmid

ang muling nakabuna sa mga pirapirasong labi sa tuktok ng burol na tinawag nilang Gobekli Tepe,

o burol na mukhang tiyan, dahil ang tuktok nito ay mukhang tiyan na may pusod.

Pero hindi yung burol ang unang pakay ni Schmid sa lugar,

ngunit ang pag-survey sa kapatagan.

Napansin nito nakakaiba ang tuktok ng Gobekli Tepe kung ikukumpara sa mga kalapit na burol,

mula sa mga tuktok na may pusod.

Kaya taong 1995 nagsimula ang paghukay.

Sa gulat ng grupo, ang nakakala nilang mga puntod sa sementeryo ay hindi pala.

Unang nadiskubre ang mga haligi na nakahilera ng pabilog.

Hindi lang isa, hindi dalawa o tatlo, pero sobra sa dalawampu ang nakakita.

Kaya mula noon, natiyak ni Schmid na ang kanilang nakapuntok na burol na tuktok

Sa gitna ng mga nakahilera, mayroong isa, minsan dalawang higanteng monumento ang nakatirik.

Nakaukit ay mga anyo ng hayop at mga hugis na parang sumisimbolo sa araw at dagat.

Nadiskubre mga batong may hugis na tao.

Yung iba may bigat na sampung tonelada.

Maraming kagamitan ang nakahukay sa lugar.

Mga pabilog, mga pabilog, mga pabilog, mga pabilog, mga pabilog.

Maraming kagamitan ang nakahukay sa lugar.

Mga pangukit, pambungkal, at marami pang iba.

Alam nila na isang megalithic na templo ang kanilang natagpuan, pero hindi nila alam kung gaano katanda.

Kaya noong sinukat ang mga lupa na tumabon sa gusali at ang radiocarbon dating ng mga kasangkapan,

napagalaman na ito ay itinayo noong pang 9,600 BCE o halos 12,000 taon na ang nakalilipas.

Diamak na mas matanda pa sa mga pyramids, ilang libong taon na mas nauna pa sa mga gusali ng Mesopotamia,

at ilang libong taon bago na ipatayo ni Nimrod ang Tore ng Babel.

Ito ang sabi ng Atlas Obscura.

Nang Gobekli Tepe sa Oretcik ng Turkiye ay ang pinakamatandang gusali na ginamit ng pangreliyon,

11,500 years old itinayong matapos ang Stone Age.

Nakipahiyag din ito sa world history.

Nang Gobekli Tepe ay ang pinakamatandang lugar-sambahan na ginawa ng tao noong pang mga 10,000 BCE.

Nakabubulabog na informasyon ang kanilang nalaman na maaaring magbago sa kasaysayan ng tao.

Bakit ka mo?

Binanggit sa National Geographic na ang pinakamatandang templo sa buong mundo ay nagpabago sa isip ng mga scholars,

na mula noong una ay naniniwala na natutong sumamba ang tao matapos lang magkaroon ito ng kakayang gumawa ng mga paso panahon ng Neolithic period.

Base din sa BBC na naniniwala ang mga archeologists na ang pagsambahan ng tao ay nagsimula lamang noong natutong mamuhay, gawa ng pagsasaka, at pag-alaga ng ayop.

Gusto nilang ipahayag na ang pagsambah sa Diyos ay natutunan lamang noong ang isip ng tao ay naging sopistikado.

Pero dahil sa nadiskubri,

ibig sabihin lang na ang nahukay sa Gobekli Tepe ay patunay na talagang mas nahon na pa ang pagsambahan ng tao kaysa sa pagimbendo nito ng mga bagay-bagay.

Tunay na likas nga talaga ang pagkilala ng tao na may makapangyarihang Diyos na masigit pa sa kanila.

Hindi man tiyak na mga dalubasa kung anong klase ng pagsambahan ginawa ng mga taga roon,

walang duda na ang kakaibang templo ay ang pinakaunang sambahan sa buong kasaysayan.

Sa kasalukuyan, mga 10% lamang ang nahuhukay ng mga archeologists sa burol ng Gobekli Tepe

at sa anong dahilan ang proyekto ay pinahinto at hanggang ngayon ay pinagtatalunan.

Pero hindi na wala ng pag-asa ang mga eksperto na sa inaarap,

magbabalik silang muli sa tuktok ng burol at lubos ang mabigyan ng karaddagang linaw.

Anong aral ang mapupulog dito?

Ang kasaysayan ng tao ay patuloy na naibubunyad.

Kasaysayan ang sanlibutan na may ugnay sa kanilang paniniwala.

Mga patunay na unti-unti na ibubulgar,

naligas sa tao ang kaalaman na may mas mataas at makapangyarihan na noon pa ay sinasambana.

Buksan mo ang iyong isip at hayang lumalim pa ng lubusan ng iyong pangulawa

sa mga kasaysayang kapupulutan ng maraming aral.

Tandaan, katotohanan ang susin.

Sa Tunay Na Kalayaan

Sa Tunay Na Kalayaan