00:32.0
at naging naturalized ito sa Pilipinas, Indonesia, Borneo, Taiwan at China
00:38.0
marahil sa trade explorations noong mga nakaraang siglo.
00:42.0
Usually, ang yellow santol variety ay may manipis na balat
00:46.0
at kadalasang matamis.
00:48.0
Hindi rin ito kadalasang nauhulog sa puno kapag hinog.
00:52.0
Ang balat naman ng red santol ay mas makapal
00:55.0
at maaaring maasim ang lasa ng laman.
00:58.0
Ang prutas ng red variety ay usually nauhulog kapag hinog.
01:02.0
Kilala rin sa Pilipinas ang dalawang cultivars nito
01:05.0
gaya ng Bangkok at Manila.
01:07.0
Ang Bangkok ay malaki at matamis habang maliit
01:11.0
at may maasim-asim naman ang Manila cultivar.
01:14.0
Alam mo ba na marami rin minerals at vitamins
01:18.0
gaya ng calcium, phosphorus at ascorbic acid ang santol?
01:23.0
Nakitaan din ito ng iba't-ibang uri ng antioxidants
01:27.0
at pharmacological potential
01:29.0
na pwedeng magbunga ng mga ilan pang pag-aaral at gamot.
01:32.0
Kaya ito ang mga maaaring nilalaman
01:35.0
at kayang gawin ng bunga ng santol.
01:39.0
Natagpuan na ang santol ay may mataas na composition ng calcium,
01:44.0
isang important mineral na kailangan natin.
01:47.0
Alam naman natin ang mga calcium-rich food
01:49.0
ay nagpapatibay sa ating mga buto.
01:52.0
Umaalalay din ito sa ating blood vessels
01:55.0
para sa maayos na blood flow.
01:57.0
Sa kada 100 grams ng pulp ng Honduran Yellow Santol sa Central America,
02:02.0
meron itong 4.3 mg of calcium
02:05.0
ayon sa Purdue University in Ghana.
02:11.0
Dahil ito'y isang prutas,
02:13.0
mayaman din ito sa ascorbic acid or vitamin C
02:17.0
Naglalaman ang Yellow Santol
02:19.0
ng 86 mg ng vitamin C per 100 grams,
02:23.0
depende sa variety.
02:25.0
Mainam ang vitamin C
02:26.0
dahil ito ay nakakatulong sa pagpapatibay ng resistensya
02:30.0
at pagproduce ng collagen
02:32.0
na kailangan sa pagpapagaling ng sugat.
02:38.0
Naglalaman din ng essential vitamins
02:41.0
gaya ng carotene, thiamine at niacin ang santol.
02:45.0
Ang carotene ay mainam para mapanatili
02:48.0
ang good vision at maayos na pagfunksyon ng mga organs.
02:52.0
Ang B-complex vitamins gaya ng thiamine naman
02:55.0
ay para sa maayos na pagabsorb ng nutrients
02:58.0
habang ang niacin ay nakakatulong
03:01.0
sa pagproses ng carbohydrates into energy.
03:06.0
Meron naman itong fair amount of carbohydrates.
03:09.0
Usually, may laman itong 13 point grams
03:12.0
ng carbohydrates per 100 grams ng edible na laman
03:16.0
ayon sa isang 1980 Philippine study.
03:19.0
Mahalaga ang carbohydrates sa balanced at healthy diet
03:23.0
dahil nagbibigay ito ng glucose
03:26.0
na siyang ginagawang energy ng katawan
03:28.0
para magawa natin ang ating normal daily functions.
03:32.0
Number 5. Antioxidant Properties
03:35.0
Nakitaan din ng ibat-ibang antioxidant activities
03:39.0
at compounds ang santol.
03:41.0
Ang nakuhang fruit extracts ng santol
03:43.0
ay naglalaman ng phytochemicals
03:46.0
gaya ng flavonoids at carotenoids
03:48.0
ayon sa dalawang studies noong 2016 at 2022.
03:53.0
Ang mga phytochemicals ay mga natural compounds
03:56.0
na ginagawa ng mga halaman
03:58.0
bilang proteksyon sa mga bakterya at fungi.
04:01.0
Ang flavonoids sa santol
04:03.0
ay compounds na may high beneficial properties
04:06.0
dahil pinaparami nito ang GPX-1,
04:09.0
isang antioxidant enzyme
04:11.0
at pinapabagal nito ang ROS production.
04:15.0
Ang carotenoids naman
04:16.0
ay nagbibigay ng yellowish na kulay sa santol
04:19.0
at may certain capability
04:21.0
na mapababa ang risk na mga life-threatening illnesses
04:25.0
gaya ng diabetes.
04:26.0
Kaya malaki ang potensyal ng prutas na ito sa medisina
04:30.0
dahil pwede itong magbukas ng pinto
04:33.0
sa marami pang pag-aaral at mga bagong gamot.
04:38.0
Meron din itong fiber
04:39.0
na mahalaga para sa smooth digestive process.
04:42.0
May around 1-2.30%
04:45.0
proximate composition of fiber per 100 grams
04:49.0
ang red variety ng santol.
04:51.0
May role din ang fiber
04:52.0
sa pag-regulate ng blood sugar
04:55.0
at pag-contribute sa complicated environment
04:58.0
ng ating mga bituka at microorganisms.
05:01.0
Number 7. Anti-cancer properties
05:04.0
May mataas naman na konsentrasyon
05:06.0
ng natural triterpene ang santol.
05:09.0
Pagkatapos kasi kuhanin
05:11.0
ang solvent extract na koetrophic acid sa halaman
05:14.0
naaobserbahan ng isang 2011
05:17.0
Cancer Cell International Study
05:19.0
na maaari itong makatulong sa cancer study.
05:22.0
Sa katawan natin,
05:24.0
may process na tinatawag ng angiogenesis.
05:27.0
Ito ay ang natural bodily process
05:29.0
kung saan gumagawa ang katawan
05:32.0
na mga bagong blood vessels o ugat.
05:34.0
Parehong may mabuti at masama itong epekto.
05:37.0
Maaari rin kasi nitong maka-encourage
05:40.0
at makatulong sa pagtubo ng cancer cells.
05:43.0
Ang solvent extract kasi ng santol plant
05:46.0
ay may anti-angiogenesis properties.
05:50.0
may kakayahan itong maudlot ang angiogenesis.
05:54.0
Pero mga preliminary studies pa lang ito
05:57.0
at maaaring hindi pagganap potential benefits nito.
06:01.0
Makikita ang koetrophic acid
06:03.0
sa maraming parte ng santol plant.
06:06.0
Ngunit ang pinakamataas na konsentrasyon nito
06:12.0
Ano-ano ang mga potential side effects ng santol?
06:15.0
Sa ngayon, patuloy pa rin
06:17.0
ang mga local at international researchers
06:20.0
sa kanilang pananaliksig.
06:22.0
Sabilang ang santol sa hanay
06:24.0
na mga Southeast Asian tropical fruits
06:27.0
gaya ng durian at rambutan,
06:29.0
kasama ang iba pang mga medicinal plants
06:32.0
na pinagtutuunan ng pansin.
06:34.0
Kung kaya't hindi pa sapat ang mga information
06:37.0
para malaman kung mas marami bang dalang benefits
06:40.0
ang santol at kung may kalakit man itong side effects.
06:45.0
mga preliminary studies pa lang ang meron
06:48.0
at hindi rin tiyak kung hanggang ilan
06:50.0
ang limit na pwedeng kainin.
06:52.0
Wala pa namang nakikitang malubhang epekto
06:56.0
kaya ito ang ilan pa lamang
06:58.0
sa mga pwedeng dalan itong side effects.
07:00.0
Number one, malalaking buto.
07:03.0
Dahil parte ng pagkain ng santol
07:05.0
ang pagnuya at pagsipsips sa buto
07:08.0
para makuha ang laman,
07:10.0
pwede rin itong ikapahamak.
07:12.0
Dahil may kalakihan ang mga buto nito,
07:14.0
be observant sa pagkain
07:16.0
para hindi madisgrasya.
07:19.0
according sa Philippine Daily Inquirer,
07:21.0
may isang 51-year-old na tagabuhol
07:24.0
ang nadala sa ospital
07:26.0
matapos lunokin ang 120 santol seeds.
07:30.0
Nilunok niya kasi ang lahat ng buto
07:34.0
Nagresulta ito sa pagsakit ng kanyang chan
07:37.0
na nakita gamit ang ultrasound.
07:39.0
Inabisuhan din siya ng specialist
07:42.0
na kung di niya ito mailalabas,
07:44.0
surgery ang magiging next step.
07:46.0
Nailabas niya rin naman ito kalaunan.
07:49.0
Kung kaya'y hindi advisable
07:51.0
na mga physicians
07:52.0
nalunokin ang mga buto.
07:57.0
Habang may potential sa pharmacology
07:59.0
at medicine ang buto nito,
08:01.0
dahil sa mga nilalaman itong
08:03.0
beneficial compounds,
08:05.0
meron pa rin itong
08:06.0
insecticidal limonoids.
08:08.0
Ito ay isang compound
08:09.0
na madalas nakikita
08:11.0
sa mga sweet and sour fruits
08:14.0
Ayon sa isang 2022 study
08:16.0
sa isang food biochemistry journal,
08:19.0
ang seeds ay considered toxic
08:21.0
dahil sa insecticidal limonoids.
08:24.0
Kung kaya'y hindi advisable
08:26.0
nalunokin ang mga buto ng santol
08:28.0
at mas mainam na iluwa na lang.
08:31.0
Ikaw, gusto mo bang kinakain ang santol?
