00:50.0
ang magbabago sa pananaw hindi lang ng mga sayantipiko
00:54.0
pati ng mga religyoso
00:58.0
Mayroong mga naniniwala
01:00.0
at marami din namang nagihinala
01:28.0
Sa madilim na bahagi ng ating uniberso
01:31.0
na may layong 13 bilyong light years
01:34.0
kung saan ang mga planeta, bituin at mga nebula
01:38.0
ay hindi na maaninag
01:40.0
nakita ng makabagong teleskopyo ang mga sinuunang galaxies
01:45.0
Ayon sa mga dalubasa
01:47.0
ang namataan ay ang mga unang bagay na nabuo
01:50.0
matapos ang simula ng lahat ng bagay
01:53.0
Ito ay isang patunay na sulit ang ginastos ng taong bayan
01:57.0
para sa napakamahal na kagamitang pangkalawakan
02:00.0
kaya ang bagong tagpo ay mahalaga para sa mga astronomers
02:04.0
at sa mga cosmologists
02:06.0
at para na rin sa mga may pananampalataya
02:10.0
Habang pinagkakaguluhan ang mga dalubasa
02:13.0
ang natagpuang bagong galaxies
02:15.0
isa pang bagay na mga galaksis
02:17.0
ay ang mga galaksis
02:19.0
Habang pinagkakaguluhan ang mga dalubasa
02:21.0
ang natagpuang bagong galaksis
02:23.0
isa pang tagpo ng James Webb Telescope
02:25.0
ang pinagkakaguluhan
02:27.0
ang Diomano Atmosphere
02:29.0
sa isang exoplanet
02:31.0
Ang pahayag ng Webb Telescope
02:33.0
bago pumasok ang taong 2023
02:35.0
na nakahanap ang James Webb Telescope
02:39.0
sa isang mabatong exoplanet
02:41.0
Tinawag na exoplanet
02:43.0
dahil nasa labas ito ng ating solar system
02:45.0
Binalita din sa Scientific American
02:48.0
na natagpuan ang JWT
02:50.0
na may tubig sa mabatong exoplanet
02:54.0
Bagamat singaw pala ang natagpuan
02:56.0
ay lubos na ikinigiliwa
02:58.0
ng mga siyentipiko ang bagong balita
03:02.0
Dahil ang hinala ay kapag may atmosfera
03:04.0
ang isang planeta
03:06.0
ay meron din itong tubig
03:08.0
at kapag may tubig
03:12.0
Prinsipyo ng agham na matagal na ang pinaniniwalaan
03:14.0
dahil nagmula ang pinakaunang buhay
03:18.0
ilang bilyong taon na ang nakalilipas
03:22.0
hindi maaaring nagmula
03:24.0
ang unang buhay sa lupa
03:26.0
dahil sa noong unang panahon
03:28.0
walang atmosphere o walang hangi
03:30.0
na bumabalot sa ating daigdig
03:32.0
na bubuhay sa anumang hayop o alaman
03:36.0
mayroong pwedeng sumustento
03:38.0
sa mga sinaunang cyanobacteria
03:40.0
ang sinasabing kauna-unahang
03:42.0
nagkabuhay sa buong kasaysayan
03:46.0
Smithsonian National Museum of Natural History
03:48.0
na ang unang nagkabuhay sa daigdig
03:52.0
na may kakayahang mag-photosynthesize
03:54.0
ito ang mga nagkalad ng
03:56.0
oksygen sa kapaligiran
03:58.0
at nagsimula ng atmosphere sa Earth
04:00.0
kaya tayo ay nabubuhay ngayon
04:02.0
Paano ito nangyari?
04:04.0
Sa mga hindi pamilyar
04:06.0
kung bakit natutubang
04:08.0
makahanap ng atmosphere sa ibang planeta
04:10.0
ang mga scientifico
04:12.0
Heto pakinggan mo ang paliwanag
04:14.0
na marahilay ngayon mo lang
04:18.0
Sa paghahanap ng buhay sa ibang planeta
04:20.0
ang unang tinitignan ng mga dalubasa
04:22.0
ay ang senyales na mayroon atmosphere doon
04:26.0
at vapor sa kapaligiran
04:28.0
Ang atmosphere ay mga
04:30.0
haluhalong hangin katulad ng carbon
04:32.0
nitrogen at iba pa
04:34.0
na bumabalot sa isang planeta
04:36.0
At kung may kasamang
04:42.0
Ang mga hangin katulad ng oxygen
04:44.0
ay pinaniniwala ang nagmula
04:46.0
sa isang proseso sa tubig
04:50.0
ang photosynthesis
04:52.0
o paggamit ng araw upang masustento
04:56.0
Ito lang sa ngayo'y gamit ng mga halaman at puno
04:58.0
sa Earth. Kapag sinabing photo
05:00.0
ibig sabihin ay araw
05:02.0
Dahil sa araw, nakakagawa ng
05:04.0
pagkain ng mga halaman
05:06.0
Photosynthesis ang pinaniniwalaan
05:08.0
na experto na ginamit din
05:10.0
ng mga sinaunang cyanobacteria
05:14.0
Dahil sa sinag ng araw
05:16.0
katambal ng tubig at mga mineral
05:18.0
sa karagatan, napanatili ang buhay
05:20.0
ng unang mga bacteria
05:22.0
Ang paggamit sa proseso
05:24.0
ng photosynthesis ay nagdulot
05:26.0
ng pagsingaw ng oxygen mula
05:28.0
sa karagatan. Humalo ito
05:30.0
sa iba pang mga hangin hanggang
05:32.0
sa bumalot sa Earth at naging
05:36.0
Ito ang tawag nilang
05:38.0
The Great Oxidation Event
05:40.0
Ito ang dahilan kung bakit tayo
06:04.0
Meron nga bang aliens
06:06.0
sa mga exoplanets?
06:16.0
Ang namataang tila atmosphere
06:18.0
sa isang exoplanet ay kamangha-mangha
06:22.0
may matutuklas ang buhay sa ibang
06:24.0
planeta. Ang matagal nang
06:26.0
minimiti ng mga eksperto, salamat
06:28.0
sa James Webb Telescope
06:32.0
Futurism na nakadetekta
06:34.0
ang James Webb Telescope
06:36.0
May misteryosong water vapor
06:38.0
o singaw ng tubig sa paligid ng isang
06:40.0
alien planet. Kung mapapatunayan
06:42.0
na may atmosphere sa exoplanet
06:46.0
maaaring mayroong tubig
06:48.0
Ayon sa syensya, kung mayroong
06:50.0
tubig, mayroong buhay
06:52.0
At kung may nabubuhay, marahilay
06:56.0
Kaya naman kumalat sa balita
06:58.0
kamakailan lang na maaaring mayroong
07:00.0
mga aliens sa ibang exoplanets
07:02.0
katulad ng JG486b
07:04.0
Sinabi sa Space.com
07:06.0
na ang mga aliens ay marahil
07:08.0
nakatago sa bahagi ng mga
07:10.0
exoplanets kung saan nagsasalubung
07:12.0
ang dilim at ang liwanag
07:14.0
ang tinawag nilang Terminator Zones
07:16.0
Ito ang parte na halos
07:18.0
hindi naaaninaga ng liwanag
07:20.0
ng bituin at ang temperatura
07:22.0
ay tama lang para mabuhay
07:24.0
ang isa. Piniliwanag din ito
07:28.0
na ang bahagi kung saan nagsasalubung
07:30.0
ang liwanag at dilim sa mga
07:32.0
exoplanets o Terminator Zones
07:34.0
ay maaaring nagiging silungan
07:38.0
Ito ay ayon sa mga astronomers
07:40.0
ng Universidad ng California
07:42.0
na nagsuri sa maraming exoplanets
07:44.0
Kung ang bituin ng isang
07:46.0
exoplanets ay nakatutok lang
07:48.0
sa isang puwesto, madilim sa isang
07:50.0
bahagi at maliwanag sa kabila
07:52.0
ang mga Terminator Zones
07:56.0
Hindi maliwanag at hindi madilim
07:58.0
Hindi umiinit pero hindi lumalamig
08:00.0
Tama lang upang mabuhay ang mga aliens
08:04.0
na maraming planeta ang may kalagayan
08:06.0
na tinatawag nilang
08:08.0
tidally locked o parang nakakandado
08:10.0
kung saan ang bahagi na madilim
08:12.0
at bahagi na maliwanag
08:14.0
ay hindi nababago
08:16.0
Kaya ang punto ng pagsasalubung
08:18.0
o Terminator Zones ay tama lang
08:20.0
para mabuhay ang mga aliens
08:22.0
Iyan ay kung meron nga
08:26.0
Ang pagkakadiskubre ng James Webb
08:28.0
Telescope sa Water Vapor
08:30.0
ay unang hakbang upang matunto
08:32.0
ng katotohanan kung ang buhay ay
08:34.0
mula sa daigdig, katulad ang paniniwala
08:36.0
ng mga reliyon, o mula
08:38.0
sa ibang planeta, ayon sa mga
08:40.0
scientifico. Kaya ang bagong
08:42.0
tagpo ay maaaring bumasag
08:44.0
sa paniniwala ng isa, o
08:46.0
magpatibay sa pananampalataya
08:50.0
Sa kasalukuyan ngayong buwan
08:52.0
ang unyo taong 2023
08:54.0
patuloy ang JWT sa
08:56.0
pagdiskubre ng mga nakamamang
08:58.0
hangtagpo sa ating kalawakan
09:00.0
Ipinahayag ang bagong tukla
09:02.0
sa iba pang exoplanet na may
09:04.0
water vapor abakas ng tubig
09:08.0
ay planetang permanente ang liwanag at
09:10.0
ang dilim sa magkabilang bahagi
09:12.0
Ang nagsalubung na ilaw at dilim
09:14.0
o Terminator Zones ay maaaring
09:16.0
tirahan na mga kakaibang nilalang
09:22.0
masasagot ang tanong kung
09:24.0
buhay ay nagmula sa lupa
09:26.0
o sa ibang planeta
09:28.0
At sa wakas, matatapos na rin ang debate
09:30.0
sa pagitan ng agham at ang mga reliyon
09:34.0
Anong araw lang mapupulot dito?
09:38.0
Ang mga bagong nadiskubre sa kalawakan
09:40.0
ay nakamamanga. Kaala ma nalubos
09:42.0
ang pinagugulan ng mahabang panahon
09:44.0
at malaking salapi upang
09:46.0
makamit. Ano man ang
09:48.0
matagpuan ng JWT sa susunod
09:50.0
Sana naman ay hindi maging
09:52.0
sandata ng pagtatalo sa pagitan
09:54.0
ng agham at ng reliyon
09:56.0
bago sa'y maging sanig
09:58.0
ng pagkakaisa ng buong mundo
10:02.0
Buksan mo ang iyong isip
10:04.0
at hayang lumalim pa ng lubusan
10:06.0
ng iyong pangunawa
10:08.0
sa mga kasaysayang kapupulutan
10:18.0
Sa Tunay Na Kalayaan
11:48.0
Thank you for watching!
