* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in
the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider
becoming a patron
to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com
00:00.0
🎧 Intro Music 🎧
00:24.0
Good evening! Ako po si Christian Esguerra at welcome po sa ating episode ngayong gabi ng Facts Verse. Again maraming maraming salamat po sa patuloy niyo pang pagtangkilik dito sa ating programa.
00:36.0
So it's June 14, 2023. Ang pag-uusapan po natin sa lapi, pera, national budget na napaka komplikadong proseso para sa maraming Pilipino even to some or if not many lawmakers although sila may power of the purse.
00:54.0
So gusto ko po sa anong tutukan ang issue ngayon ng budget proses at ipaliwanag sa ating lahat, sa inyo mga nanonood at nakikinig, paano ba binubuo o binabalangkas ang tao ng budget ng Pilipinas dahil di po ito maliit na bagay.
01:08.0
Ang budget po ngayon ng ating pamahalaan for 2023, P5.268 trillion pesos. Trillion po pinag-uusapan dito, napakaray pong numero. So ano ba ibig sabihin pag meron tayong P5.268 trillion pesos?
01:24.0
Ibig sabihin ba noon, isa ba siyang patunay na napakayaman talaga ng Pilipinas, hindi tayo mahirap kasi meron tayong budget na P5.2. Although tulad ng binabanggit dati ng kilala nating senador, pag sinabi raw budget, ibig sabihin na authority to spend.
01:39.0
Hindi lahat yan hard cash at may conditionalities. Kung pwede bang gaso-send pag ganito ang ipasok na revenue. Parang ngayong gabi meron tayong makakausap na budget expert para ipaliwanag sa atin ang lahat ng ito dahil napaka-importante na alam niyo kung saan binabudget at saan dinadala ang ating pera dahil kaban ng bayan pinag-uusapan nito.
02:09.0
And after that expected na siya na executive department na magsabit ng proposed budget for 2024. Expectation natin riyan mas taas pa sa kasalukoy ang budget. Siyempre bilang Pilipino, again tanggalin ang issue ng politika or partisanship, kahit sino man ang presidente riyan kailangan magtanong tayo, saan ba dinadala ang budget, ang pera ng taong bayan?
02:39.0
Although matagal na natin siyang kailala at nagge-guest na po natin siya dati sa programa ko sa ANC. Isa po siya experto pagdating sa national budget. I'd like to introduce and welcome to Facts First for the first time, si Mayor Joseph J.R. Raniola. Magandang gabi sir and thank you for joining us dito sa Facts First.
03:10.0
Baka iba sa kanila nagtataka, bakit mayor ang kinakausap ng buisit na anchor na ito? Pinag-uusapan budget. Unang-una big reveal muna, si Mayor Joseph Raniola, mayor po siya ng HAGNA, Municipality of HAGNA sa Bohol.
03:27.0
Pero itong Independence Day binulagaan niya ang constituents niya. Actually nabulaga ako, nabasa ko sa online story ng Inquirer.net, nag-resign ang Mayor J.R. Raniola, second term pa lang. Bakit nga ba kayo nag-resign? Anong problema? Ayaw niyo na?
03:57.0
Alam mo naman na for four decades na ito natin ginagawa. Pangarap ko nung bata pa na magiging mayor and then nadala din sa aking observation sa national budget.
04:13.0
Siyempre doon mo makikita kung makano ang ira noon, Internal Revenue Allotment, ngayon tinatawag natin na National Tax Allocation. Kung ipukumpara ko siya sa kabuuhan, halimbawa sa taong ito, sa P5,260,000,000, makano lang ba ang ating ira?
04:40.0
Trillion. Wait. Bago natin humahin ang budget. Siyempre gusto ko ma-explain sa kanila kung bakit kayo nag-resign. So magpo-focus kayo sa national budget at dami dami nagpapakamatay at literally pumapatay para maging mayor.
04:57.0
Q1. Bakit kayo bigla ninyo iiwanan? Hindi ba magtatampo ang constituents niya? Basis na nabasa ko effective ang resignation niya, December 2023. Medyo unusual siya.
05:27.0
... Dahil pinagbigyan nila ako at yung tatlong taon na Christian talagang ibinuhos ko lahat ng alam ko. Pilit natin ayusin ang mga ugali at karakter at ating mga empleyado na correct naman natin, ang budget natin na correct din, pagpasaayos sa mga programa at iba pa.
05:57.0
... I-conflict na ako sa Manila. Ngunit talagang there was a strong clamor na magkaroon ako ng second term. Medyo naman masyado klaro ang COVID noong panahon na yan so pilit ko rin at tinanggap.
06:27.0
... Ang ating karamihan sa mga councillors na kahit hindi namin kapartido, very cooperative na I saw the chance and opportunity na may-share ko sa kanila ang tamang pamamaraan sa pag-goberno. Number one Christian, modesty aside sa amin, zero corruption po talaga. Zero corruption. Then well-disciplined.
06:57.0
Q1. The other hat you're wearing?
07:27.0
Q1. The other hat you're wearing?
07:57.0
Q1. Ano ba sa tingin mo yung pinaka hindi naiintindihan na dapat naiintindihan namin mga ordinaryong mga mayan pagdating sa national budget process?
08:27.0
Q1. Ano ba sa tingin mo yung pinaka hindi naiintindihan na dapat naiintindihan namin mga ordinaryong mayan pagdating sa national budget process?
08:58.0
... Sabi ngayon, yung submission niyan sa panahon ngayong SONAR matatanggap natin ang kabuuhan ng proposed budget, tinatawag na President's budget during the SONAR sa State of the Nation Address ng Presidente.
09:16.0
That's also the time na yung budget na yan, i-adopt nila sa Kongreso para pag-umpisa ng kanilang deliberation. Ihimay-himayin nila dapat yan.
09:29.0
Doon nga nakikita natin kung magaling lang talaga ang ating mga legislators, the power of the force belongs to them.
09:38.0
Dapat ganon. Pero sometimes na-hostage ka. Like for instance, yung first budget ni President Bongbong Marcos bago ang ating presidente, bago ang ating department's head.
09:57.0
So hindi masyado naiintindihan mismo ng ating mga leaders. Kaya yan nga natutuwa ako na magiging kasama na rin tayo at gusto ko na rin makikisali dahil gusto ko maging boses sa mga LGUs.
10:20.0
Matagal na panahon na inequitable talaga ang budget pagdating sa ating mga probesya, syudad at mga bahayan.
10:33.0
Q1. Binagay nyo yan ang equitability issue sa national budget? I know for a fact matagal yan, sinusulong yan. Pero bakit ganon? Hindi ba napaka-obvious naman ang problema?
10:46.0
Hindi equal ang distribution ng resources and budget. Yan ang pinag-uusapan natin dito. Bakit ganon? Supposedly in dating era tapos nagkaroon ng mandanas ruling, dapat mas malaki na tinatanggap ng local governments. Pero bakit ganon pa rin?
11:01.0
Inequitable pa rin.
11:32.0
So kung kulang tayo sa mga facts, kung kulang tayo sa mga data, hindi tayo well-informed, so nagkakaroon ng kaguluhan.
11:41.0
Pagdating din sa mga department heads, sila nag-aadjust sa kanilang opisina sa laki ng obligasyon, responsibilities, sa dami ng empleyados, sa dami ng social involvement, nawawala din sila.
12:00.0
So sino ngayon ang may power, may say sa national budget? Yung mga tao na ilan lang na nag-manipulate sa ating national budget. So yan ay nangyayari every time na may pakong tayong presidente.
12:19.0
So anong mangyayari nito? Itong pangalawang taon na presidente I have decided na balik ako sa national because this is the perfect timing na malalaman ng marami sanang makakaalam para maituwid naman ang ating budget.
12:49.0
Q1. May mga pagkakataon na nagugulat kayo?
13:19.0
Pangalawad yan ang magagaling ng legislators, constitutionalists. Pangalawad yan ang magaling sa parliamentary procedures o parliamentarians. Yung pangatlo naman ang magagaling sa kanilang advocacy. Yung pang-apat yung grandstander. Yung panglima sa ethnic majority.
13:49.0
So yan talaga ang main reason na kulang sa data, information. So balik tayo at dati naalala ko noon, even during sa panahon ni President Aquino, nakikita ko paano nawaldas at paano nasintro yung control ng P500 to P700 billion a year.
14:17.0
So yan patunayan natin dahil dinala sa aking kliyente sa Supreme Court ang kaso ng disbursement acceleration program. Sabi nila dinaandaw sa DBCC tapos nung tinanong ang Central Bank Governor, ang finance, ang ating leda, isa sa kanila wala.
14:47.0
So ano nangyari noon at flick of his finger, control niya ang budget. That is about P500 to P700 billion a year without passing it sa tamang proseso na sinasabi natin Christian.
15:04.0
So yan ang danger. Because right now with P5,268 billion, my God, napakalakinan na makontrol. Sino ngayon sa gobyerno ang meron talagang total control? So yan isang aspeto lang sa budget. What about the revenues?
15:30.0
Q. Sinasabi niyo ang sinitoto may control dito? Magkani pinag-uusapan natin? Ito ba ang tinutukoy nating unprogrammed funds at special purpose funds?
16:00.0
sa libro ng Budget of Expenditures and Sources of Financing or BESF. Doon mo makikita paano ginastos ang appropriations, paano inallocate, sino ang nabigyan ng allocation, magkano ang nagastos pati.
16:30.0
Ito ba isang idea, paano nagperform ang isang departamento or kapag nabuo mo, even this whole government, makikita mo kung gaano siya effective at efficient.
16:44.0
So isa din yan sa parte na dapat malalaman natin because kung meron appropriations, meron din obligations. So kung may na-obligate, may pera ba.
16:56.0
Every year Christian, malaki po talaga ang tinatawag na unused. So hindi ko maintindihan bakit hanap ng hanap ng gobyerno ng pera,
17:08.0
when in fact doon lang sa figures nila na mismo ang kanilang mga eksperto sa gobyerno gumagawa ng official report.
17:22.0
At ang nakakatawa nga minsan, di ko lang mabanggit but I have an experience, mismo isang Secretary ng Department of Finance, hindi nakakaalam kung magkano mismo ang kanyang collection.
17:39.0
So hindi na-distinguish kung magkano collection sa tinatawag na tax collection at non-tax collection. So pilip kong gagawin basic sana ito pero tumaktakbo minsan mabilis. At otak ko pasensya na Christian.
