01:44.0
Kalulubog lang ng araw, kaya akala ng iba ay liwanag ng buwan ang sumilay sa itaas ng tahimik na vulkan.
01:52.0
Yung mas malapit naman ay nakaamoy ng hindi maintindihang parabang singaw ng nalulusaw na plastik.
01:58.0
Hindi naman ito inindahan ng mga Tagaroon hanggang noong kinabukasan, ang natutulog na Mayon ay nahagsing bago pa ang bukang liwayway.
02:08.0
Naramdaman sa mga karating na barangay ang bahagyang pag-uga ng lupa, kasabay ang pagkapal ng usok mula sa bunganga nito.
02:16.0
Kaila sa marami na mayroon ang nagaganap sa vulkan noong pangtaong 2022, pero ngayon lang buwan ng Mayo 2023, nagsimulang nagbaga ang tuktok nito.
02:27.0
Hanggang Ikaliman ng hunyo, mas kumapal ang binubugan nitong usok at dumami na rin ang sinusuka nitong lava at maliliit na bato.
02:36.0
Walang pagpipilian ng Fee Forks kung hindi itaas ang alert level ng Mayon.
02:41.0
At ganun nga ang nangyari. Nagtuloy ang pangangambah ng mga dalubasa. Kaya matapos lamang ang ilang araw, itinaas na naman ang alert level.
02:52.0
Mula noong Ikaliman ng hunyo, binago ang bilang ng peligro. Mula sa Increasing Unrest na Level 2 hanggang Increased Tendency Toward Hazardous Eruption na Level 3.
03:04.0
Nasaksihan na marami ang tinatawag na Pyroclastic Density Currents o ang uson ng nakamamatay na usok na umaagos pababaan ng vulkan ang pyroclastic flow.
03:16.0
May daladala itong makapal na halohalong mga volcanic gas katulad ng hydrogen sulfide at carbon dioxide. Kasama din sa unos ang hot lava blocks, pumice at ash.
03:29.0
Tapos noong kinagabihan, Ikalabing isa ng hunyo, marami pang mga batu ang sinusuka ng Mayon na nangamaulugang mapuputas na ang magma chamber sa ilaling. Ibig lang sabihin na mayroong Increased Volcanic Activity.
03:45.0
Marahil naguguluhan ng iba sa mga terminolohi ang ginagamit ng mga eksperto sa Fee Forks upang ibalita sa taong bayan ang mga nagaganap.
03:54.0
Kung ganon, heto at pakinggan mo ang paliwanag kung bakit sumasabog ang mga vulkan na marahil ay makakatulong sa marami lalo na nagkakaganito ang sitwasyon sa Albay.
04:05.0
Nagsisimula ang pagbuo ng mga vulkan katulad ng Mayon dahil sa mga tectonic plates, ang bukod-bukod ng mga lupa na bumubuo ng Earth.
04:15.0
May mga 7 o 8 tectonic plates na madalas nag-uumpugan dahil ang mga ito ay dahan-dahang gumagalaw. Bakit kaya?
04:23.0
Bagamat ang matigas na lupang ating inaapaka na ilang kilometro kakapal, ang mga iganting lupa ay nakapatong lang sa tinatawag ng mantle.
04:32.0
Matigas ito dahil mabato at dahil sa init at presyon ay napakatibay. Halos 3 kilometro ang kapal pero ito ay palaging gumagalaw.
04:44.0
Bagamat napakatigas ng mantle, minsan hindi nito kaya ang init mula sa gitna ang sentro ng daigdig.
04:52.0
Dahil sa sobrang init, ang mabatong mantle ay minsan natutunaw. Ang natunaw na bato ay ang tinatawag na magma.
05:00.0
At kapag lamabas ito sa vulkan, tinatawag na itong lava.
05:05.0
Hindi ba ang ating lupa ay nakapatong sa mantle?
05:08.0
Kapag natutunaw ang bato at nagiging magma, gumagalaw ang mga iganting tectonic plates sa ibabaw. At kapag gumalaw, nakakaroon ng pagyanig.
05:17.0
Pero hindi lang yan. Kapag nagumpuga ng mga plates, ang mga nabuong magma na mula sa mantle ay nasisiksik sa ilalim.
05:25.0
Napipisa ng mga iganting plates ang mga natutunaw na bato. At saan naman napupunta ang mga naiipit na magma?
05:33.0
Siyempre kung saan manipis ang lupa.
05:54.0
Bakit sasabog ang Bulkang Mayun?
06:05.0
Ika-labing dalawa ng hunyo, nag-anunsyo ang otoridad sa albay ng PDRRMC o ang Preparedness Status.
06:13.0
Ibig sabihin, kapag sinabing umalis, kailangan handa ang lahat na lumisan ng walang sabi-sabi, dahil sa mas delikado na ang lagay ng mayun.
06:23.0
Nabubuo ang mga bulkang kapag naiipit ang magma sa pagitan ng mantle at ng ating lupa. Dahil sa wala itong matatagusan, dadalo ito kung saan may butas.
06:34.0
Ang pagbanggaan ng mga tectonic plates na tinatawag na subduction point ay isang dahilan kung bakit naiipit ang nagbabagang bato.
06:43.0
Pero hindi ito basta-basta bumubulwak sa itaas, dahil ang crust o ang lupa ang inaapakan ay matigas at makapal.
06:51.0
Kaya ang magma ay naiipon muna sa tinatawag nilang magma chamber o kuweba sa ilalim.
06:57.0
Tumatagal ng mahabang panahon ang nakaimbak na magma, pero dahil sa init at paglusaw ng mga bato, napupuno ang kuweba at natutunaw ang mga haligi.
07:07.0
Habang tumatagal lumalaki ang chamber hanggang sa panipis ng panipis ang lupa sa itaas.
07:13.0
Kapag manipis, umuumbok ang lupa at nagiging bulkan.
07:17.0
Diyan nagsimula ang bulkang mayun.
07:21.0
Sa kabilang dulo ng tectonic plates, ganun din ang nangyayari.
07:25.0
Dahil nagsasalubong ang isang bahagi sa ibang tectonic plates, ang kabilang dulo ay nahahatak at numinipis.
07:32.0
At kapag numipis ang lupa, doon sisirit ang magma.
07:36.0
Kaya kung titignan sa mapa ang tinaguriang ring of fire, mapapansin ang mga bulkan ay nasa paligid ng pacific tectonic plate.
07:44.0
Kaya tinawag itong ring of fire.
07:48.0
Ang pacific tectonic plate ay isa sa pinakamalaking tectonic sa daigdig.
07:52.0
Kung gagalaw ito papuntang kaliwa, magkakaroon ng mga lindol sa Pilipinas, sa Japan at sa iba pang mga bansa.
07:59.0
Sa kanan naman, mahahatak ang lupa at ninipis. Doon sisirit ang magma at bubukol sa lupa.
08:06.0
Ganun din naman kung ito ay gagalaw papuntang kanan.
08:10.0
Mayayanig ang lupa sa South America, sa North America at ilang mga bansa, habang ang kaliwang parte ay mahahatak at ninipis din.
08:19.0
Kaya mapapansin sa magkabilang bahagi ng plate maraming bulkan.
08:23.0
Kung hindi ka makapaniwala, ito ang sabi ng National Geographic,
08:28.0
na ang dahilan kung bakit napakaraming bulkan at lindol sa paligid ng ring of fire at sa paggalaw ng tectonic plates.
08:36.0
Ito nga rin ang sabi ng Study.com, na kung bakit maraming nagaganaap sa ring of fire ay dahil sa pagsalubong ng mga tectonic plates.
08:46.0
Ang pagbuo ng mga bulkan ay kaalaman na maaaring makatulong kung may peligro.
08:52.0
Paano? Kung mapapansin ang porte ng bulkan, mataas at malawak at matuli sa nguso,
08:59.0
ibig sabihin ay hindi yan isang super volcano katulad ng Mount Vesuvius o ng Krakatoa.
09:05.0
Dahil sa malaki ang bibig ng mga super volcanoes, sa sobrang dami ng magma lumabas noong sumabog,
09:12.0
at yung iba ay mababaw lang katulad ng Yellowstone.
09:15.0
Dahil sa sobrang lakas na pagsabog natabunan na nito ang kapaligiran, kaya mukhang mababaw.
09:20.0
Bukod noon, naubos ang malaking kuweba ng magma sa ilalim, kaya umimpis ang lupa.
09:25.0
Bagamat marami ding magma sa ilalim ng Mayon dahil sa mataas at malawak ang sakop nito,
09:31.0
hindi gaano kalakas ang pagsabog kumpara sa mga super volcanoes dahil maliit lang ang buhanga.
09:38.0
Kung nauunawaan ng isa ang nagaganap sa mga bulkan, ang pagyanig ng lupa, pag-ipon ng magma,
09:45.0
at pagbuga ng usok, malalaman nito ang mga senyales.
09:49.0
Halimbawa, kung makakarinig ng pagsabog sa tuktok,
09:52.0
ibig sabihin ay sumisirit pataas ang magma, at may ilang oras upang makalisan ang mamamayan.
09:59.0
Kung lava ay dadaloy, ito ay mabagal, pero kung mausok o ang pyroclastic ang dadaloy,
10:06.0
ilang minuto lamang ang buwang sa paglisan.
10:09.0
Kung malakas ang pagsabog, ibig sabihin ang pwersa ay malakas sa ilalim,
10:14.0
pero kung mahina, hindi gaano ito mapinsala.
10:17.0
Ganun paman, kailangan pa rin mag-ingat.
10:21.0
Sa kasalukuyan, patuloy ang pagmamatsyag ng Fee Volks at ng iba pang mga otoridad sa mga nagaganap,
10:27.0
at maraming protokols ang binubuo kung sakaling maganap ang hindi natin inaasam.
10:34.0
Anong araal lang mapupulot dito?
10:37.0
Ang pinaka-importante ay suporta mula sa gobyerno ang kailangan ng mga mamamayan,
10:43.0
dahil kung lubusan ang pagsabog ng mayon, matatagalan bago makabalik sa kanilang tahanan ang mga tagaalbay.
10:50.0
Ganun paman, ang bigat ng soliranin ay gumagang kung ang lahat ay magtutulungan.
10:58.0
Buksan mo ang iyong isip at hayang lumalim pa ng lubusan ng iyong bangunawa
11:04.0
sa mga kasaysayang kapupulutan ng maraming aral.
11:12.0
Katotohanan ng Susie
11:17.0
Sa Tunay Na Kalayaan
11:27.0
At sa Pangkabilang Pinampil
