REPLAY: Mga Doktor ng Bayan kasama sina DOH Sec. Dr. Ted Herbosa at Vhal Divinagracia | June 17, 2023 #MgaDoktorngBayan #SMNINews Join this channel to get access to the perks: https://www.youtube.com/channel/UCNaQMcnWvx95j7OG3217IMg/join Follow SMNI News Viber & Telegram Community Get updates via Viber: https://bit.ly/3od1x76 Join us on Telegram: https://t.me/joinchat/cUkfwNmbtT4yYTg1 Wag kalimutang mag-JOIN at mag-SUBSCRIBE sa ating Youtube channel Click the link to Subscribe: 👇👇👇👇👇👇👇👇👇 https://www.youtube.com/c/SmniNews?sub_confirmation=1 📺 Watch Us On Digital TV SMNI News Channel FREE TV on Ch. 39 Manila, Ch. 39 Butuan, Ch. 39 Roxas, Ch. 38 Vigan, Ch. 37 Isabela, Ch. 35 Laoag, Sky Cable Ch. 162 Manila. Sky Cable Ch 46 Davao and Cignal Ch. 186 💻📱 Online at www.smninewschannel.com #TruththatMatters #roadto2millionsubs #SMNINews Visit us on : http://www.smninewschannel.com Visit us on : https://www.facebook.com/SmniNews/ Visit us on : https://www.facebook.com/DZAR10

Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )

* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider becoming a patron to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com

Secretary Dr. Ted Herbosa

At dahil diyan magpapadala ng katanungan at magkomento sa ating Facebook at Youtube Live Streaming na pakikingaan din po tayo sa DZ Air 1026 at sa Live Streaming.

At sa lahat ng mga sunshine radio stations nationwide. Para sa mga katanungan maaring ipadala niyo ang mensaya sa 0926 910 9671.

At tinalakay niya ang very important program ng pagbabakuna, pag-usapan natin isang public health effort at ang kanilang magandang effort with Rotary kasi Rotarian siya, ang first 1,000 days coalition na na-launched noong May 27 na napakalaking coalition para sa buntis hanggang sa first 2 years of life.

So first 1,000 days kasi yun, 9 months sa sapupunan. Pero yung nutrition at development ng bata, uumpisahan muna dun sa buntis na nanay. Dito yung program. Kasi yung feeding program sa malnutrition na ginagawa namin sa Department of Health, matanda na yung bata, natapos na yung brain development.

So itututok mo dun sa umpisa. Kasi para tumaas IQ ng mga Pilipino. So very important to protect our maternal well-being. At saka pag nanganak na yan, kailangan pinapakain mo rin yung nanay. Kasi gusto natin mag-breastfeeding siya. Very important. Kasi ang breastfeeding completely for the first 6 months and even 1 year pinupromote natin.

Kahit nakakakain na yung bata, pinupromote natin. Kasi may antibodies din yun sa loob. Napakaganda yung proyekto yan. Sana tutuloy ko yan sa Department of Health.

Prioridad ni Secretary Ted Herbosa ang pagpapalawak ng serbisyong medikal ng gobyerno sa mga liblib na lugar. Sa isang panayam ng SMNI News, ayon kay Secretary Herbosa, palalakasin ang Adminisasyong Marcos ang local healthcare lalo na sa geographically isolated and disadvantaged areas upang may padama sa mga Pilipino ang malaking benepisyo mula sa buwis na binabayad nito sa gobyerno.

Ito ay bahagi ng pagpapatupad ng universal healthcare law na ayon kay Secretary Herbosa, ay isang whole of nation approach at kinakailangan ng pagkakaisa ng lahat ng Pilipino.

At doon sa lokal na pamahalaan, yung tinatawag na local health system, doon ipapatupad na maramdaman ng mga kababayan natin na nangangailangan yung tulong ng pamahalaan na yung mahihirap ay makakuha ng tamang healthcare na may kalidad at maasahan nila na timely at hindi mamamatay.

At doon sa mga Department of Interior and Local Government, mga lokal na pamahalaan, lalo na sa mga malalayong lugar, makaabot at maramdaman ng ating kababayan ang tulong at ayuda ng national government at ang taxes ng Pilipino para sa mga mahihirap."

Sa Indonesia nga ang ginawa nila para ma-implementa ang universal healthcare, binuhos nila ang pera sa military hospitals. At siyempre tinayo yan sa mga malalayong lugar na walang pupuntang private or public hospital at pinatakbo at nagkaroon din ng access to hospital healthcare yung ating mga nasa remote area.

Hindi yan dapat magtulungan ang Department of Defense, Armed Forces, Military Services at Department of Health para makapag-provide ng magandang healthcare lalo na sa mga remote area. Lalo na ngayon maganda ngayon kumukunti na ang ating communist terrorist groups may mga areas na naki-clear at I'm sure the next step should be magandang primary healthcare or hospitals in those areas."

At bukas rin ito sa pag-aaral ng CB Civil na nais si Pangulong Marcos.

O ngayon o talagang maganda kagayo ng model sa US CDC tumutulong sa iba't ibang party ng mundo sapagat lahat ng eksperto nandoon at inaaral nila lahat ng publications, bagong information, bagong sakit inaaral nila at sila ay armado ng lahat ng scientific armamentarium to fight any new pandemic.

At magkaroon tayong virology or vaccine production at Centers for Disease Control which is a strong epidemiology and surveillance unit."

Hindi lang lagi nakarap sa computer, nagko-computer game at nag-exercise. Talagang dapat whole-of-government itong usapa natin at pagtulong sa ating kababayan."

Gusto ko rin magpasalamat sa ating kagalang-galang at pinamahal na Pastor Apolo Quiboloy.

Siya ang nagbigay sa akin ng pagkakataon sa SMNI na magkaroon ng public service talaga na makatulong sa kaalaman ng kalusugan tuwing Sabado sa SMNI, ang ating mga doktor ng bayan."

Q1. Ating Secretary Ted, ano bang maidadag mo doon?

Alam ko ang story ng Indonesia. Sabi nila yung mga GIDA areas pag nagtayo ka doon walang pupuntang doktor doon. Yung mga doctor to the various kung ano, undersecretary bumabalik kasi na-de-death threat sila o napapatay. May security issue sila doon.

Pero with your help and with the help of the Department of Health, ang kagawaran, I hope we will do all these things para sumikat naman ng Department of Health at mga kagawaran ito.

Q1. Ating Secretary Ted, ano bang maidadag mo doon?

So nung bumalik ako, alam nila yung professionalism ko when I was the undersecretary. I was a very important undersecretary. I was doing the work of the secretary. Siyempre sumikat naman yung secretary.

Pero ganoon naman pag undersecretary ka, ikaw ang gagawa ng lahat ng trabaho. Pag nagsalita kayong secretary, trabaho ka na agad. Tapos pag tinanong niya, gawin mo nga ito, nagawa ko na po.

So ine-expect ko ito sa aking mga undersecretary ngayon. Siyempre sila. So gusto ko nanonood sila ng show ko para pag may sinabi ako, ibig sabihin ko gawin nyo na ito.

At bumalik ka na sa akin may plano ka na kung paano mangyayari yung sinabi ko.

So ang trabaho ko as Secretary of Health, I am the chief information officer of the President in terms of health. Basta health yan at kalusugan, anong ginagawa ng pamahalaan ni President Marcos, ako ang magsasalita tungkol diyan.

Anong ginagawa ng kagawaran? May spokesperson na tinalaga ako si Enrique Tayag, our dancing usec. Sabi ko magsayo ka pa.

So bubukasin ko ang pinto ng Department of Health sa lahat ng LGU at hindi ko dapat sila pigilan. Dapat tulungan ko sila, dinig na siguro ito ng mga undersecretary ko at regional director.

At dapat nga Department of Health ang pumupunta sa kanila at tinitingnan ang health center at pavakulang dito kasi malinaw ang proyekto ni Presidente, dagdagan ang mga servisyo sa mga tudog.

Tutungo na tayo sa ating magiging topic sa araw na ito. At bago dyan, tinan mo na natin at panoorin mo na natin ang isang audiovisual presentation para bilang preliminary sa magiging topic natin sa araw na ito.

May kasabi na nakababahala na o severe dengue case na? Nakamamatay ba ang dengue? Paano gamutin ang dengue?

Ang di alam ng tao, laging Department of Health ang sinisisi pero ang nag-implementa ng mga servisyo at programa ay ang mga lokal ng LGU. So bubukasin ko ang pinto ng Department of Health sa lahat ng LGU at hindi ko dapat sila pigilan.

Dapat tulungan ko sila. Nadinig na siguro ito ng mga undersecretary ko at regional directors. At dapat nga Department of Health ang pumupunta sa kanila at tinitingnan ang mga health center ang pabakulang dito.

This time babaguyin natin show. Gusto ko ang mga kawani ng Department of Health, ma-highlight naman sila kasi kawawa sila, laging silang kini-criticize, binabas. At binabas pa may isang mali lang, ang 10 tamang ginawa nila hindi na nakikinala.

... Kasi may mga buro kami sa department. So ang mga buro, sariling task yan. Ito si Dr. Kim Patrick Tejano. Good morning Kim, salamat sa pagundak sa inyong kalihim."

Q1. Ako ay nagtapos sa pamantasan ng lungsod ng Maynila?

... Pwede mag-apply. May medicine sila. At magagaling ang mga doktor na yan kasi ang iba nag-residency sa akin sa emergency medicine, nagtatop. Na-hire na nga yung iba sa Australia kasi magagaling talaga. At least happy na ako may magaling na doktor sa Department of Health.

... Ang nagbayad sa iyo, taxes ng tao. At hindi ka nag-abroad, nagtrabaho ka na agad. Sa UP nga pinipilit namin silang mag-stay ng 2 taon kasi taxes. May pumipirma silang kontrata bawal mag-abroad. Ito sabi niyo sa akin kanina wala daw commitment na ganoon sa pamantasan. Tama ba?

... 2 taon ko pa wala. Hindi ko lang pasigurado. Mabalikan ko kayo.

... So nagtrabaho ka sa Department of Health?

... May ngayong taon sir.

... Every month kasi may pinupromote ang parang turuan.

Q1. Ano ang dengue at paano nagkaka-dengue?

... Very significant or prominent ang kanyang characteristics. May stripes po siya na puti sa kanyang paas. So makikita po natin ito. At kapag tayo ay nakagat ng lamok na may infected ng dengue, maaari tayong magka-dengue rin.

Q1. Ang dengue po ba is only coming from a single mosquito breed?

... Bale, galing ito sa Aedes na lamok. So ang Aedes na species, maraming ibang species. May Aedes aegypti, Aedes albopticus at iba't iba pang species. So ang mga lamok na ito ay maaaring magdala ng dengue.

... Maganda mag-guest din tayo ng medical entomologist. May ganoon eh. Yung specialty nila itong vector-borne diseases.

... Hindi yung sakit sa likod ng mata, yung retro-orbital pain na tinatawag. So yun yung mga pangkaraniwang sintomas natin ng dengue. Para rin syang sintomas ng ibang viral pero kailangan natin bantayan ang mga sintomas na ito at kailangan magpatest para alam natin na dengue naka-afekto sa isang pasyente.

So lamok, ang unique nito, mahahawa ka ba pagkatabi mo yung isang may dengue?

... Sabi kasi sa akin, day-biter ang Aedes? Totoo ba yan?

Ang lamok ngayon po ay buong araw na pwede mo kukuha.

The whole day ng feeding program nila? Kasi yan ang sinasabi, hindi sa bahay, sa iskwelahan na kukuha, sa community, sa playground kung holiday.

... Yan po siguro isa din ang ating global warming. So nag-iba na rin ang environment ng ating mga lamok at maaari na rin silang makagat buong araw.

So nag-feed na sila. Dati early morning and late afternoon. So you find nagkakadengge sa school. Kaya kung magkakaroon ko sa school ang daming bata nagkadengge, hindi yung nagkahawahan.

Madaming lamok doon sa iskwelahan.

So ipaliwanag mo naman sa ating mga tagapanood kung anong ibig sabihin ng vector control. Kasi ang infectious disease piniprevent natin through transmission.

Yung COVID airborne or aerosol, so ang protection out, mag-nagmas tayo para hindi tayong magkahawahan. So kailangan ba magmas pagdengge?

Ang dengge po ay vector-borne. Ibig sabihin kailangan ng vector sa sakyan para maipasa ito sa ibang tao para magdudulot ng infection.

So kapag nakamask magkakaroon pa rin tayo ng dengge. Basta ang importante, ang kailangang tandaan ay kagat ng lamok.

Q1. Paano malalaman yung anak mo o yung bata ay nagkakadengge na may symptoms?

So yung mga symptoms natin laging nating tandaan na ito ay lagnat, may sakit sa kasukasuhan, sakit sa muscles, sakit sa likod ng mata.

At kapag ang mga symptoms na ito ay nakita sa inyong anak at lalo na sa lugar po ninyo may raming kaso ng dengge,

dapat po natin ipakonsulta ng ating mga anak sa mga pinakamalapit na health facilities para i-check kung may dengge nga ito o wala.

Mayroon po tayong mga test kits for dengge.

Q1. Parang COVID rin? May test kit rin? Anong tinetest doon yung presence ng virus?

Bale sir, may rapid diagnostic kit for dengge. So tinetest nito ang kanyang antigen.

Q1. Parang COVID antigen pero antigen ng dengge viruses?

Yes sir. So yung tinetest ngayon na available commercially at yung binibili rin ng mga ating lokal na pamahalaan,

ay dinetest po yung NS1. So isa po itong protina sa dengge virus.

That is spike protein, ito NS1. Gumagaling na sa medicine yung mga nanonood sa atin.

Q1. Pwede ba na ma-infect ka ng dengge pero hindi ka naka-experience ng symptoms?

Actually ang dengge, karamihan ito ay asymptomatic. So hindi mo malalaman na nagka-dengge ka na pala.

Konti lamang yung tumutuloy sa lagnat at ibang sintomas at mas konti rin yung tumutuloy sa mas malalang dengge.

So pwede pala na may dengge pero hindi parang asymptomatic?

So ang dengge ba merong season o all year round o may time of the year ba na dumadami yan?

Kasi di ba ang sinasabi doktor, tuwing tag-ulan lang.

Bale po ang dengge po, pwede ka magka-dengge all year round. Pero ang karaming nating naobserve, tuwing tag-ulan tumataas ang kaso ng dengge.

Bakit? Bakit tumataas?

Magandang tanong po yan. Babalik po tayo sa pagiging vector board niya.

Ang lamok po ng ADSAGP, hilig po silang mang-itlog at yung mga kitikiti at itlog nila ay pangkaraniyong nahanap sa stagnant water o hindi gumagalaw ng tubig.

Yan ang nangyayari pag umulan na. Pag malakas sa ulan, pag meron ka makakalat dyan.

Pag may paso kayo na walang laman, so maiipon doon yung tubig. Yung mga alulod natin, magkakaroon ng ipon sa tubig.

Yung mga gulong po na naka sa likod bahay, iipon po siya ng tubig at doon po yung breeding ground ng ating magnatis.

Magkakaroon ng kitikiti or larva, mosquito larva, at pagkatapos ng larva, manganak mosquito na naman yun.

May matami ka ng army doon sa ano. Tapos magkakagat ng mga bata at tao yun, may outbreak na.

So mag-detect yun kasi ang dengue is under the local epidemiology surveillance. It's one of the reportable diseases.

So kikita nila tumataas. Ang tinatawag doon, nagkakaroon ng outbreak or clustering muna.

May clustering of cases. Minamapa nila yung leso, binibilang nila yung dengue. Parang may chart doon.

Tapos pag nakita na dumadami sa barangay 123, biglang pupunta na doon yung mga epidemiologist.

Yung epidemiologist pupuntahan doon, taga LGU to, pupuntahan nila yung area, titignan kung baka ang dami namang paso pala dito.

At saka lamok, kinakagat nila lamok, alam na nila may dengue. Anong gagawin pagkatapos?

So kapag ikaw ay nagkadengue, nagkaroon ka ng sintomas, kailangan pumisita at magpakonsulta sa ating health facility para mabigyan ng tamang gamot or management ng ating mga pasyente na nagkakaroon ng dengue.

Anong mortality rate ng pagkakadengue?

Last year, itala natin 0.33% ang mortality rate ng dengue.

I think because napipick up na siya early. Kasi nung panahon ko matandang doktor na ako. Walang NS1 kit. Clinical lang eh.

So nagkakamali kami. Kumisa namimiss mo yung dengue. Nagsiserious. Pero ngayon dahil may test kit, nakukuha mo yung protein, nat-treat mo na siya as dengue.

So I think that's the reason. Pero pwede pa rin mamatay kasi 0.3% can still kill kasi may complications yung dengue hemorrhagic fever. O ano naman yung dengue hemorrhagic fever? Parang exam.

Ang platelet, ang function niya ay tumutulong sa pag-stop ng bleeding. So kapag ikaw ay nagkadengue, inapectan niya ang platelet, lumalabdaw ang ating dugo at pwede kang mag-leak.

Kapag may internal hemorrhage, lalabas ang dugo at lalabas ito sa inyong ugat.

Dalawa kasi yan. Yung dengue fever, yun yung sinasabing very mild. At yung isa yung dengue hemorrhagic fever, sa ICU namin dinadala yan. Kasi yun ang pwedeng mamatay.

Makikita natin sa eskwelahan may mga nakatabing mga paso at maraming breeding grounds ng ating mga lamok doon. And mostly kapag buong araw, halos buong araw nasa eskwelahan ang bata. Kaya mas nakakaapekto ito, mas mataas ang ating mga kaso sa 5-14 years old.

Ang dengue po isang global disease pero ang pinaka-affected nito ay mga nasa tropics. Yung South East Asia, Sub-Saharan region at magiging South America region. So ang mga dengue ay makikita, karamihan ng dengue ay makikita sa regions na ito dahil din dito sa mga breeding grounds at dito rin nabubuhay mas matagal ang ating mga lamok na nagdudulot ng dengue.

Q1. Saan na-discovery ang dengue?

A1. Sa daming may age fever at namamatay. Hemorrhagic fever. So yan inaaral ng CDC dito sa Pilipinas at yan nakita rin siya sa ibang bansa. Yung virus, madaming klase. Ilang serotypes ang virus? Di ba tayo daming sa COVID? Merong Omicron, Delta, Alpha, Sars, Merong Acterus. Sa dengue naman ilan lang?

Q2. Meron bang kaibahan ang 4 serotypes? O pareho lang? O may mas deadly ba?

A2. Kaya tulad din ang sabi kanina, karamihan ng dengue asymptomatic pero karamihan din ang lumalala ay nagkaroon ng secondary infection. O yung dati nagkaroon ng dengue tapos after a few months nagka-dengue ka ulit. And usually kapag ikaw nagka-dengue, ibang serotype na ng dengue yan. So most commonly dengue 1, 2, 3 po eh.

Antigen enhancement? Because what happens, paliwanan ko, ang body natin nagka-dengue, magkakaroon ng antibodies to that serotype. We get the second dengue, dengue type 2. It will trigger a very strong response. Yan ang dinescribe niya, hemorrhagic and everything. So your chance to die is actually on the second infection.

At ang edad na yan ay probably around 14, 15. Kasi na-impact na sila nung bata sila. Siguro the second infection will be at 9, 10, 12. And then they become first case. That's why yung age group na parang na-hospital, yung age group na yan.

Ako tatlong beses nagka-dengue tapos apat na beses nagka-dengue siya na ICU siya. Di ba ganyan ang mga istorya ng mga pasyente yan? So para alam lang ng mga kababayan natin, hindi ibig sabihin nagka-dengue ka, immune ka na. Impact na kasama yan kasi your second dengue might be a more severe immune enhancement mechanism.

Kasi nakalimutan ko rin eh. But I'm describing the phenomenon na this disease. In fact, natakot sila sa COVID baka may ganito rin eh. Kasi di ba yung baka the initial subtype will cause a more serious. Pero hindi eh. So it was an RNA virus eh. Hindi kasi RNA virus ang dengue. Yung RNA kasi nag-mutate, nag-mutate. Ito, DNA virus ito eh. So apat lang talaga ang ano niya eh. Ang serotype niya. Steady siya ang virta.

So paano ba siya?

Pagpupulos ng antibody ang katawan mo, pag na-expose kamisya, hindi ka na magkakasakit or mild lang ang sakit mo. So yan ang principle ng vaccine production. Dito, hindi nila magdawa. Kasi pag binigyan kita ng bakuna ng dengue...

... Nakaraang Secretary of Health na na-implementa itong programa to 9-14 years old, akala natin karamihan ng Pilipino nagkadengge na. Pero may maliit na porsyento na hindi pa nagkadengge."

... Masalimuot talaga ang nangyari doon. Ang tatanungin ko sa inyo, may vaccine ba para sa dengue? Kasi may vaccine sa COVID. May vaccine ba para sa dengue?"

... So parang hindi pa lahat...

... May maaasang hospitalization nung nabigyan ang batang hindi pa nagkadengge. So ngayon nabago dahil sa experience ng Pilipinas, binago na ng kumpanya ang indication kung sino ang babakunahan.

... Safe na ako pag ganoon.

Did you know that water is the only drink that can quench your thirst?

Drink Galilee Purified Drinking Water.

Every bottle undergoes advanced scientific process to ensure safe, clean, and pure bottle.

So what are you waiting for? Drink Galilee Drinking Water. Every bottle is a labor of love.

Mura at abot-kayang halaga? Narito ang S&D Food Carts para sa'yo!

Ang S&D Food Carts ay gumagawa at nagsusupply na mga mura at abot-kayang halaga na mga food stalls, bike carts, motor carts, kiosk, food van, mall carts, display racks, tables, chairs, at iba't-ibang wood and metal products.

Subok na matibay, maaasahan, at mapagkakatiwalaan.

Ang S&D Food Carts ay mayroong luzon at minta na branch na pwede ninyong lapitan para sa negosyong swak na swak.

S&D Food Carts, your partner to success!

Security Agency is your best partner in this ever-changing world.

With our well-trained and equipped security personnel, King's Trooper Security Agency offers security force.

Our troops will protect your assets with the highest degree of excellence.

Executive Protection. We are your trusted shield of protection and always there when you are vulnerable.

Private Investigation Service. Because we believe that security never sleeps.

Security Survey. To satisfy your security needs.

Excellent Customer Service. Because what is important for you is our responsibility.

K-9 Unit Service. To ensure minimized loss and maximize safety.

CCTV Installation. So that you can focus on tomorrow.

Emergency Response Team. We have dedicated team with on-time response.

Don't leave your future at the hands of change.

Our troops never compromise for your safety and your assets.

Choose King's Trooper Security Agency. The power to security.

At nagbabalik ang programa mga Doktor ng Bayan. Pero bago tayo magpatuloy, Secretary Ted, may babasin ako ng comment dito.

Sabi ni Rico Baltazar, gopo ng Secretary of Health natin. Ayan. Thank you po PBBM.

Ayan. Ano pang reaction mo doon, Secretary Ted?

Alam mo, disadvantage ko yan eh. Kasi sabi nila, hindi pa diniwalaan yan eh. Mukhang taga FormSpark eh. Mukhang mayaman eh. Tisoy, sabi ngayon.

That was my problem when I was undersecretary. Ayaw akong paniwalaan. But I'm happy that they're happy that I look good as a secretary. I will try to look better.

Kasi alam mo, nakita niyo mga picture namin ni BBM? Health buff si BBM.

Ando doon ako, nakatakas yung laki ng chan ko. Tapos ginagawa niya akong health secretary. Tapos obese. Morbidly obese yung ginawa niya health secretary.

Kaya this morning, galing ako kay Mayor Lani. I haven't ridden a bike for 13 years. Pinasakay niya ako sa bisikleta kasi may World Cycling Day.

Yung siya ni-celebrate doon. Sponsored ng DOH regional office yun eh. Kasi siyempre, ando doon ako.

Siyempre, if I remote-combining, sabi ko, bibili ako bike. I'll ask the office of the secretary to buy me a bike and I will bike.

Kasi sira na tood ko, hindi na ako maka-jogging. Kaya lumalaki chan ko. Sitting is the new smoking.

That's the problem. You have to be active. Malik na tayo sa Dengue kasi ano ba nating pag-uusapot sa Dengue.

Asan na ba tayo sa Dengue? Ang bakuna, pinag-usapon natin.

So ano ang mga programa? Paano natin mapiprevent as a Department of Health?

Paano natin tuturuan ang mga lokal na pamahalaan na bumaba yung cases nila, incidents of Dengue sa kanilang mga local government units and communities and barangays?

Yes, sir. So bali ang Dengue, since inspections ito, maari itong mapreventan.

So as DOH, we always promote prevention. So prevention is better than cure.

Meron po tayong mga tinatawag na 5S para ma-prevent ang Dengue infection.

Yan po yung ating seek early consultation kapag may mga sintomas. Search and destroy yung mga breeding grounds.

Tapos ikaw ay self-protect. So ensure na ikaw ay protektado, yung balat mo ay protektado through damit at mga insect repellant.

Ikaw rin ay dapat supportahan yung mga acting fogging and spraying, lalong-lalong kapag mataas na ang mga kaso sa inyong lugar.

And lastly, ma-importante rin na i-sustain ang hydration.

Ulitin natin para madinig. Ano mang una? Number one, S.

Search and destroy po.

Search and destroy. So hanapin mo yung mga tubig. Itaob lang yan or takpan eh.

Pag umuulan, tataob mo lang or tatakpan para walang tubig.

Yung iba may mga pond sa garden, lagyan ng gapis or yung saan, type of fish?

Yung fish na kumakain ng larva. So magdi-decrease yung larva load.

In fact, in some countries, like when I worked in Malaysia, pag tumataas yung ano, may larval count sila.

They count the larva in pools of ponds kasi may mga ponds doon sa kanila.

So yun yung for mga big places where there are ponds, dapat may larval count.

Tapos ganun, yung iba yung larva ang pinapatay, hindi yung spray.

Larvicide ang binabinig, nilalagyan yung pond during the season, dina-dropan ng parang larvicide so that the larva will die and there will be no vector.

Kasi sa tag-ulan, dumadami yung lamok.

Ano ba yung ibang neso? Search and destroy.

So kung wala kang larva lang, takpan mo na lang o itaob mo yung mga timba, yung palanggan na taob mo para hindi nagkakatubig.

Pangalawa po ang self-protect. So kaya ang importante na magsuot ng mga long pants, long sleeves at maglagay ng insect repellant para makotektahan tayo.

Lalo na sa mga pumapasok sa eskwela. Kasi kung minsan ang dengue, hindi naman sa bahay.

Ayun na, tinaob mo nga yung mga search and destroy mo sa bahay.

E yung bata pumunta sa eskwela. E yung eskwela may mga lamok.

Kaya yung bata pag lumunod sa bahay, protect mo.

Parang sa COVID nagmamask tayo pag sumasakay tayo ng mga booze or trend.

So dapat inuot insect repellant?

Pag-season. And that's why ang dengue ngayon, pinupromote itong communication na to.

Dengue season po ngayon. Maglingit kayo. Itong 5S. Memorize niyo. O sige ano yung 3S.

Pangalawa po ay seek early consultation. So kung ikaw ay nakakaramdam ng lagnat at ibang symptoms ng dengue,

at yung pong lokalidad ninyo ay maraming kaso ng dengue, magpakonsulta po para maibigyan ng tamang gamot para sa dengue or tamang management.

So ang sigay mo, search and destroy, self-protect, and seek early consultation. Ano yung pang-apat?

Pangalawa po ay pag-suporta sa fogging especially in outbreak areas.

Yung fogging kasi yung ginagawa ng local government. Parang may mosquito para mamatay yung adult.

They kill the adult. Yung kanina ang dinescribe ko, nilalagay sa pan, larvicide control.

Pero kung maraming lamok talaga sa komunidad, fogging. Kasi maging itlog din yan, magiging larva.

Kaya dapat sabay yung larva at yung fogging. Yan ang trabaho kasi.

Noong dati ako Usec, ako rin ang concurrent regional director of the National Capital Region.

Ang taas ng dengue sa National Capital Region kasi ang dami natin basura, sa slums, hindi naglilinis.

So mga kababayan, maglinis kayo ng paligiran nyo. Magwalis kayo sa hapon.

Yun lang ang maghihinto ng dengue. Very simple.

Yung panghuling S po natin, sustained hydration.

Pag nagkasakit, pag naano ka.

Kasi nga po sa dengue na naobserba natin na yung pinakakommon cause ng death is dehydration.

Especially sa mga severe cases sa dengue.

Dengue shock syndrome.

Ang term dyan. Pasado.

Yung dengue shock syndrome, nagkakaroon ng capillary leak.

Yung effect nung lumalabas yung mga platelets, yung fluids.

Kasi ang importante, piniinom lang namin ng tubig yung patient.

Or kung talagang hindi mo na makainom, nagsusoka, nilalagyan sila ng swera at binabantayan yung platelet count nila.

Kasi pag yung platelet count nila bumagsak, kailangan salinan ng platelet concentrate.

Pag nagumpisa dumugo, kailangan salinan ng dugo.

Para bumaba yung mortality rate to 0.3.

So hindi dapat mamatay. So kailangan whole spectrum.

Ito pala ang inaano ko sa Department of Health.

Dapat matutunan natin na ang health ay may continuum.

Merong health promotion, be healthy, maglinis ng lugar, magbisikleta.

Then sa health prevention, which is yung pinopromote nila, yung search and destroy.

And then there's acute care, pag nagkasakit na.

Nandito sa emergency room or magkonsultan dito.

So medical facilities, then there's acute care.

And then doon sa ICU, critical care.

Pagkatapos kung kailangan operahan, operahan.

Tapos chronic care, yung rehabilitation and then chronic care.

Actually yung primary care na tinatawag nila is actually yung consultations, outpatient.

At pati yung sa huli, yung rehab of chronic care, nakakalimutan.

Pero ibang topic na yun. Tuloy tayo back to Dengue.

Eto, masingit lang ako sa Ted, Dok Tejano.

Sabi dito, Dok, totoo po ba na effective yung, how do I pronounce this, tawa-tawa paggamot sa Dengue?

Ganda, ganda.

Ngayon po ang evidence-based na pag-manage ng Dengue ay through managing its symptoms.

So kapag po ikaw ay nagkalagnat, magbigay ng parasetamol.

Kapag ikaw ay nadi-dehydrate, uminom ng Oresol.

O kapag hindi nga kaya, suesirupan.

Wala pa pong mga ebidensya na nagsasabing efektibo ang tawa-tawa sa pag-control or pag-manage ng Dengue.

Pero hindi namin sinasabing hindi siya efektibo.

Ang sinasabi lang namin, kulang pa ang medical literature or research to prove that claim.

And once maprove yan, e baka ang sinasabing ni Secretary Herbosa ay gamitin yung tawa-tawa.

Ang nangyari kasi dyan, there are people claiming, herbal e diba, na pag binigyan mo ng tawa-tawa gumagaling.

Eh lahat naman gumagaling eh kasi 0.33 lang yung ano eh.

So that particular evidence, kasi kami mga scientists...

Parang needs further study.

O kaya mayroon dyan yung mga randomized control trial, double blind, randomized.

So may mga technique po para maaral.

Kung totoo yung sinasabi na nagkiklaim na effective yung tawa-tawa.

Hindi simply gumawa ng research.

I'm also a researcher in the university.

It takes years and funding.

So hindi siya ganun kasimple.

So anong masasabi namin?

Doon tayo sa proven and safe.

Kasi baka bagawin mo yan tapos namatay sisihin mo pa ako.

So very important, tinasabi niya yung evidence pa lang muna ang gagamitin natin.

So yun yung 4S, yung hydration, yung sick early consultation.

Ayan. So ito, Doc Ted, may tanong dito.

Can one treat dengue with antibiotics?

Good question.

So isa po sa una kung sinabi ay, ang dengue ay viral infection.

Ang antibiotics po natin ay naglumalaban against bacteria.

So hindi po effective ang antibiotics sa dengue.

Pero baka iklaro natin yan.

Kasi yung ibad pag na-ICU na may dengue hemorrhagic fever,

kuminsan may tinatawag na secondary bacterial infection.

Kasi pag severe yung sakit mo, your immune system goes down.

Kasi nilalabanan niya yung virus.

Tapos ma-expose ka sa isang bacteria,

pwede kang magkaroon ng other complications like pneumonia or sepsis.

Yun ang binibigyan ng antibiotic ng pediatrisyan.

So ibig sabihin naman may sinususpect sila.

Siguro may urinary tract infection, respiratory tract infection.

Yun ang ginagamot, hindi yung dengue.

Yung consequence ng dengue.

So huwag kayong magtataka na dengue, re-resultahan kayo.

Sabi ni Secretary Herbosa, huwag bigay ng antibiotic, baka magalit sa akin.

Ang ibig sabihin ni Kim...

Consequences?

Virus kasi siya, hindi gamot sa dengue ang antibiotic.

Pero gamot siya sa mga complications caused by bacteria.

Malinaw yan mga ka-partner.

At ito pa, kailangan ba na ma-quarantine ang taong may dengue?

So basically mga naka-quarantine ng pasyente,

nagkakaroon ng sakit na ipapasa through airdrops or airborne.

Pero ang dengue nga ay vector borne.

So kailangan ng vector or ng lamok para maipasa.

So hindi naman kailangan i-quarantine kapag ikaw nagka-dengue.

Oto naman, bonus question sa oral exam.

Revalid na talaga.

Ano ang iba pang vector borne diseases na dapat natin tutukan sa Department of Health?

So bukod sa dengue, binabantaya rin natin ang iba't ibang vector borne,

ang mga sakit na ipapasa through lamok.

Adyan ang malaria.

Especially that we are trying to eliminate malaria in the country.

Malaria dito eh, doon na lang sa mga bundok eh.

Yung mga urban wala na.

So we're in the elimination phase of removing malaria.

Doon na lang sa Africa may malaria.

Bukod din po sa malaria, pati ang filariasis, yung chikungunya.

Yung filariasis, lumalaki yung ano.

Ay magandang minention mo yung chikungunya.

Kasi parehong-pareho yan.

And I think our dengue statistics before nung wala pa testing,

some of them were chikungunya.

Kasi exacto.

Exacto yung symptoms except yung joint pains na consequence ng chikungunya virus.

May tanong lang ako Dok Tejano.

Ano bang difference ng dengue tsaka malaria?

Kasi yung malaria is a life-threatening disease spread to humans by some types of mosquitoes.

So ano yung difference?

So pareho nga sila.

Yung similarities muna nila is pareho silang na ipapasa through lamok.

Yung difference nila, malaria is a parasite.

Inaapektuhan nito yung dugo.

Yung virus.

So yung mga microorganisms natin may bacteria, may virus, may parasite.

So si malaria is a parasite.

Tapos ito ay dugo ang kanyang inaapektuhan.

Kung ikaw ay magpapalaboratory, kung si dengue yung NS1 o kaya yung antibody na tinatawag ni Secretary kanina,

sa malaria naman, pukuhanan ka ng dugo at titignan sa microscope kung may parasitic malaria ka doon.

Ang tawag doon, malarial smear.

Pupuni yung dugo mo at lalagay sa slide.

Yung nagawa yan sa Palawan, sa mga health center namin doon.

Kasi pag may lalagnat at nag-ge-chills doon, just suspected ka agad malaria.

Lalo na kung maakit sa bundok.

Q1. Totoo ba na mas delikado ang nakatambak na malinis na tubig kesa maruming tubig na pamugahan ng itlog ng lamok?

So ang Aedes na lamok po, mas pangkaraniwang nangingitlog sa mga stagnant, sa mga hindi gumagalaw, whether malinis o hindi.

Basta hindi gumagalaw ng tubig, pwedeng mangitlog ang mga Aedes na lamok doon.

So ang importante po, wala silang breeding ground, walang nakatambak na tubig sa ating mga bakuran o sa ating mga lugar.

Anong undersecretary pa ako sa DEOT, nagkaroon kami ng dengue outbreak sa Ayala, Alabang.

Kasi akala namin sa slums lang nagkakadengue yung formal settlers.

Kasi nga madumi ang lugar. Doon sa lugar na yan, mayayaman doon.

Ang lalaki ng bahay doon. Nung in-investigate namin ng local team, nauso pala yung bromeliad.

Alam niyo ba yung bromeliad? Yung parang cactus na halaman yan na parang may tube.

At yung pagtag-ulan, halos lahat ng bahay may bromeliad kasi siguro may garden so lahat sila pabilihan ng bromeliad.

So nakita yun na doon nagkakaroon ng tubig pag-ulan.

Pagkatapos doon nangingitlog yung ano, ay nandegdenggue yung mayayaman bata.

Interesting diba? Kasi dahil sa specific plant na yan, may bromeliad ngayon.

Pagkatapos ng ulan, tataob niyo yan, tatapon niyo yan, or higupin niyo ng straw.

Ito yung tinatanong namin ng guests kung totoo o hindi ang isang ibang facts or information na lumalabas dyan.

You cannot get dengue fever twice. Myth or fact?

Isa po itong myth. Yung nga po tulad ng na-explain natin kanina no.

May apat na serotypes ng dengue so maaaring hindi lang isang beses ka o dalawang beses o tatlong beses pwede magkaroon ng dengue.

Number two, dengue is transmissible from person to person.

Isa rin po itong myth. Nakikita natin sa screen natin kanina, may larawan ng Aedes aegypti na lamok.

Lamok na ito ang siyang sanhi kung bakit naipapasa sa isang tao ang dengue virus.

So hindi kailangan mag-PPE pag gumagamot ka ng person with dengue, hindi kailangan ng PPE.

Pwedeng yakapin ang anak niyo na may dengue, hindi kayo magkakadenggue. Pwede halikan.

As long as hindi talaga siya.

Last and final round for Dr. Kim.

Dengue fever is only prevalent during the rainy season.

Pwede tayo magkaroon ng dengue all year round.

Pero dahil sa nature ng virus na ito at sa kanyang vector, mas marami pong lamok tuwing rainy season.

Kaya mapapansin natin na mas tumataas ang kaso tuwing tagplan.

At diyan po malalaman natin na pasado ang ating kawali ng kagawalan ng kalusugan at he retains his job as focal person under the new kalihim of health.

Thank you very much Kim, ang dami mong nabigay na information. I'm sure madaming natutunan ang ating mga kapatay.

So punta na tayo sa next segment which is our dose of wellness.

No problem cannot be solved even if you can't solve the problem.

Trying and failing is 50% of success.

Parang bakit Secretary Ted Albosa... Sinabi ko ba yan dati?

Actually emergency doctor ako and disaster so I really like the challenge.

Nakita ko binigay sa akin ng Presidente ang napakalaking challenge, ang kalusugan ng mamamayang Pilipinas.

Ang dami problema pero hindi ko aatrasan yan kasama ng mga kawani ng kagawalan ng kalusugan.

Tutulungan nila ako na i-prevent ang dengue at ibaba ang incidence ng dengue, mawala ang COVID-19 at ibaba ang mga sakit.

Any message Doc Kim?

Doc Kim, last message, final message.

Thank you po. So bali po ang buwan ng June, ang buwan ng June ay Dengue Awareness Month.

Lagi po nating tandaan na all year round pwede tayong magka dengue.

Ngunit ang dengue ay mas tumataas tuwing tag-ulan, rainy season.

And lagi rin po nating tandaan yung 5S po, research and destroy, self-protect, seek early consultation, support fogging in outbreak areas, and sustain hydration.

Kaya po tayo ay makaiwas sa sakit ng dengue at hindi pa magkaroon ng mas malalilang karamdaman dahil sa dengue.

I wish, I want all of the Department of Health to be like this, talk to the people, maglabas sa media, isabihin kung anong ginagawa nila, lalo na focal persons like you in certain diseases na lalong kaya nating ma-prevent.

Gagaangang trabaho nating lahat.

At sa lahat ng tumutok at sumubaybay, samahan niyo muli kami sa susunod na Sabado, alas 9.30 am hanggang alas 10.30 am dito lamang sa programang Doktor ng Bayan kasama ng mga kawani ng Kagawaran ng Kalusugan.

Ayan para sa Diyos at sa Pilipinas nating mahal.

Subscribe to SMNi News Channel and turn on the notification bell to keep you up to date. Also visit our official social media accounts and join our community on Viber and Telegram.

Thank you.