* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in
the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider
becoming a patron
to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com
00:00.0
Siya si Kenneth Brumlee.
00:02.0
Nung dinela siya sa hospital,
00:04.0
dahil sa kanyang laki ay hindi na siya kumasya sa kanilang pintuan
00:08.5
at kailangan panggibain ang dingding ng kanilang bahay upang siya'y mailabas.
00:14.0
Ang kanyang timbang ay umabot sa 468 kilograms.
00:18.5
Ngunit hindi siya ang pinakamabigat na tao sa kasaysayan
00:22.5
dahil ang may hawak ng Guinness World Records
00:25.0
ay si John Brower Minok na umabot ang timbang sa 635 kilograms noong 1978.
00:32.0
Kasing bigat ng sampung tao na may tig 63 kilograms ang timbang.
00:37.0
Si John at Kenneth ay parehong taga-Amerika.
00:40.5
Ngunit alam mo ba, hindi ang US ang bansang may pinakamaraming overweight na mga tao.
00:46.5
Surprisingly, isang maliit at mahirap na bansa
00:50.0
ang nangunguna sa listahan ng mga bansang may napakaraming obese na mamamayan sa buong mundo.
00:56.5
At ito ay ang Nauru.
01:04.5
Number one din ang bansa sa dami ng mga taong may sakit na type 2 diabetes sa mundo.
01:10.5
Marami ang nagkakaroon ng heart disease at high blood pressure.
01:15.0
Kunti lang din ang mga taong nabubuhay ng lagpas 60 years old sa isla.
01:20.5
At ang itinuturong dahilan ng katabaan ay ang minahan.
01:28.0
Ang Nauru ay isang maliit na island country na matatagpuan sa hilagang silangan ng Australia.
01:34.5
Ang isla ay may total land area na 21 square kilometers.
01:39.0
Ang buong bansa ay kasing laki lang ng Makati City.
01:42.5
Tahanan ito ng nasa 12,511 katao as of 2021.
01:48.5
Maliit na bansa pero malaki at mabigat na problema ang kinakaharap nito.
01:54.0
Ayon sa datos ng Our World in Data,
01:56.5
ang Nauru ang nangunguna sa listahan ng bansang may napakaraming overweight at obese
02:02.5
na mamamayan with respect sa populasyon ng bansa noong 2016.
02:07.5
88.5% ng populasyon nito ay overweight o di kaya'y obese.
02:13.5
Ang datos ay nakuha base sa BMI o Body Mass Index ng mga tao sa lugar.
02:19.5
Ayon sa CDC, natutukoy ang BMI ng isang tao sa pagkalkula ng kanilang weight in kilograms divided by height in meters squared.
02:30.0
Ang BMI na may tuturing na healthy ay nasa 18.5 to 24.9 lamang.
02:36.5
Kung ang BMI ng isang tao ay 25 pataas, kinoconsider ito bilang overweight.
02:42.5
At kapag 30 pataas naman ay maituturing na itong obese.
02:47.0
Pero bakit nga ba humantong sa ganito ang timbang ng mga mamamayan ng Nauru?
02:52.0
Ano ba ang nangyayari sa loob ng bansa?
02:56.5
Alam mo ba, ang Nauru ay naging kilala sa storya nitong rugs to riches and from riches to rugs again.
03:03.5
Noong 20th century, ang Nauru ay isang dating mahirap na bansa at naging instant rich dahil lamang sa mineral na phosphate.
03:12.5
At alam niyo ba kung saan ito nakuha?
03:15.0
Sa ipot o dumi ng ibon.
03:17.5
Taong 1906 nang magsimulang magkaroon ng kabikabilang minahan ang Nauru,
03:23.0
na kinabang rin ang mga bansang Australia, New Zealand at United Kingdom sa phosphate ng Nauru.
03:29.5
Dahil dito ay naging lubhang marangya ang pamumuhay ng mga Nauruans.
03:34.0
May mga tumigil sa kanilang trabaho, namili ng mamahaling sasakyan at magagarang bahay.
03:40.0
Sa sobrang yaman nga daw ng mga Nauruans ay ginagawang toilet paper ang mga dulyar sa halip na i-invest.
03:47.5
Ito ay ayon sa isang residente.
03:50.0
Ang malaking kita mula sa mina ng phosphate ang naglukluk sa Nauru bilang pangalawa sa pinakamayamang bansa sa buong mundo.
03:58.0
Noong 1975, ang GDP per capita nito na $50,000 ay pumapangalawa sa Saudi Arabia.
04:06.0
Pero makalipas ang ilang taon, hindi lubos akalain ng mga Nauruans na mawawala sa kanila ang lahat.
04:13.5
May separate video po kami na nagpapaliwanag sa kahalagahan ng phosphate sa mundo na siyang naging dahilan sa pagyaman ng Nauru.
04:21.5
At pinaliwanag din namin dito kung bakit bumagsak ang ekonomiya ng bansa.
04:26.0
Paano ang dating isa sa pinakamayamang bansa sa mundo ay isa na sa pinakamahirap ngayon?
04:32.0
Kung gusto niyong malaman ang buong kwento, ilalagay po namin ang link sa description at comment section.
04:39.5
Ang biglaang pagyaman ng Nauru ay meron palang mabigat na kapali.
04:44.0
Ang yamang hatid ng mina ang sya rin unting-unting sumira sa malusog na pamumuhay ng mga Nauruans.
04:51.0
Dahil sa pagmiminan na sira ang malaparaisong isla,
04:55.0
ang mga mamamayan ay nagkasya na lamang sa naiwang 4.2 kilometers na coastline na maaaring tirahan.
05:02.5
Nasa 80% ng lupa ng bansa ay hindi na maaaring taniman, habang 40% ng marine life ay nawala dahil sa pulusyon.
05:12.0
Ngayon, halos 100% na dumidepende na lamang ang Nauruans sa mga imported foods na kadalasan ay galing Australia.
05:20.5
Ang mga sariwang prutas, gulay at isda ay napalitan ng instant noodles, twinkie bars, burger, pizza at mga dilatang spam at tuna.
05:30.5
At alam naman natin hindi ito masustansya.
05:33.5
Maging ang tubig ay iniimport, kaya mas mura pang bumili ng mga soda drinks kaysa sa malinis na inuming tubig.
05:41.5
Dietang nakaasa sa mga processed foods.
05:45.5
Deaktibong pamumuhay dahil sa tila pagkalulong sa karangyaan.
05:49.5
At pati na rin ang paniniwalang ang katabaan ay simbolo ng karangyaan.
05:54.5
Lahat ng mga ito naging dahilan kung bakit nakamit ng Nauru ang distinksyon bilang may pinakamaraming obese na mamamayan.
06:03.5
At hatid ng distinksyong ito ay ang piligro sa kanilang kalusugan.
06:07.5
Ang Nauru ang may pinakamataas na insidente ng type 2 diabetes sa mundo, kung saan 40% ng Nauruans ay diabetic.
06:16.5
Bagamat may mga programang inilulunsan ang gobyerno gaya ng paghikayat na mag-ersisyo, hindi sapat ang pondo ng gobyerno para itoon sa healthcare.
06:26.5
At noong 2006 ay naubos na ang phosphate.
06:30.5
Pansamantalang karangyaan ang naging hatid ng pagmininas sa Nauru.
06:34.5
Pangmatagalang pinsala naman sa kalikasan at kalusugan ang naging bunga nito.
06:39.5
Mapait na realidad na sanay mag-iwan sa atin ang aral na anumang sobra sa yaman man o timbang ay walang mabuting kahihinatnan.
06:49.5
Kung nagustuhan nyo po ang content natin ngayon, pakicomment po ng yes.
06:53.5
This is your Ati O from our Republic. Hanggang sa muli and stay awesome!
