“SIR, KIDNEY KO BINENTA KO. AHENTE, DINUGAS AKO!”
01:01.0
Subalit matapos ang matagumpay na operasyon,
01:04.0
hindi raw tumupad si Juvita sa napagkasundo ang halagang 200,000 pesos
01:10.0
ng kanyang kidney ebenta.
01:13.0
Ito ang nagudyok kay Jerry na lumapit sa vitag at inilantad ang pandurugas sa kanya ni Juvita.
01:21.0
Ano ba ang dahilan kung bakit nag-donate ka?
01:23.0
Matinding pangangailangan po sir, kaya nagawa ko na po.
01:28.0
Nagdududa ba yung National Kidney Institute?
01:30.0
Kasi kabata-bata mo, nagdo-donate ka,
01:32.0
tapos hindi mo kaano-ano yung laong dino-donate mo?
01:35.0
Tinanong po kung bakit napakabata ko,
01:37.0
baka magdo-donate na po ako.
01:40.0
Tinanong ka ba kaanak mo ba ito?
01:41.0
Opo sir, tinanong po.
01:43.0
Ang palabas kasi naturo ng ahenti sir sa akin, amo ko siya.
01:48.0
Paano ng pag-usapan na sinabi ng ahente na tatanggap ka ng magkano?
01:54.0
Sinabi talaga ng ahente mo ito?
01:56.0
Opo. Ang inabot lang na pera sa piniramahan namin sir,
01:59.0
bari ano lang eh, Php 150,000 lang yung pinapirma sa akin
02:03.0
kasi nakuha ng lahat ni Juvita yung pera.
02:06.0
Alias JR, magandang umaga po sa iyo.
02:09.0
Magandang umaga po.
02:10.0
Alias JR, nagbayad ba kayo kay Jerry?
02:14.0
Magkano binayad niyo kay Jerry?
02:15.0
Umabot po ng Php 350,000.
02:19.0
Mayinayad niyo ba kay Jerry mismo?
02:21.0
Inabot niyo? Kaliwaan?
02:23.0
Or binaan niyo sa third party ng si Juvita Velasquez?
02:27.0
Sir, pwede po pangkuan.
02:29.0
Ako na lang po sa Atty.
02:32.0
Sir, kaya ako po kayo tinawagan kasi taliwas po ang sinasabi niyan.
02:37.0
Inuulit ko, alam mo ba, JR, na bawal ang pagbebenta o pagbibili ng kidney?
02:43.0
Kailangan donation lang.
02:46.0
Alam po po, e, donation. Opo.
02:48.0
Eh, kung donation, ba't ka nagbili?
02:51.0
Ano ang dahilan ba't ka lumapit sa amin si Juvita?
02:53.0
Kaya ako lumapit, sir, kasi ayaw ko nang may matulad pa sa akin
02:57.0
na mangyari nang ganito sa nangyari sa akin.
02:59.0
Kaya po ako nagpapatulong sa inyo.
03:01.0
Alright. Ang pagpapatulong mo sa akin na pag aamin mo,
03:04.0
pag kukumpisal mo na pagkakamali.
03:07.0
Nagsisisi ka pa sa pagkakamali mo.
03:16.0
Sa BITAG headquarters, agad kumilo sa aming field investigator
03:20.0
upang kumpirmahin ang sumbong ni Alyas Jake at Jerry, parehong kidney donor.
03:28.0
Unang tinungo ng BITAG ang lugar kung saan unang nagtagpo si Alyas Jake at Jerry
03:33.0
at ahenteng si Juvita.
03:39.0
Dito yung mall na saan unang amin nagkita ng ahente na si Juvita.
03:43.0
Sa loob ng mall na yan.
03:45.0
Tapos nag-usap kami tungkol doon sa pag-ahente niya.
03:50.0
Tapos nag-offer siya sa akin ng 200,000 na pera.
03:55.0
Tapos tinanong ko sa kanya kung legal ba o illegal.
03:58.0
Sabi niya sa akin legal.
04:00.0
Sunod na sinilip ng BITAG ang mga boarding house sa Malabon City
04:05.0
na tinuluyan ni na Alyas Jake at Jerry.
04:08.0
Diyan po yung unang boarding house namin.
04:11.0
Bali, umawat po kami dito ng dalawang buwan mahigit.
04:14.0
Ito po, yan. Yan yung blue-blue na gate na yan.
04:17.0
Tapos nung nagdagdag po siya ng donor, nilipat po kami dito sa medyo malaki.
04:23.0
Tapos sa hindi kalayuan naman po, ito naman po yung bahay ng ahente.
04:27.0
Bali, dyan po niya kami tinuturohan kung ano yung mga isasagot namin sa NPTI.
04:33.0
Agad, nakipagugnay ng BITAG sa Barangay Potrero at Malabon City Police Station.
04:40.0
Sobrang naan, Sir. Ang dagdang mga binti pa. Sobrang naan.
04:44.0
Dami na naman, talaga.
04:50.0
Sa unang apartment na karilang tinuluyan, nakausap ng BITAG ang landlady.
04:55.0
Ma'am, kilala niya po ba itong taong to? Na dito rao po dati nakatira?
04:59.0
Pami yung nirepair niya yung auntie Juvie dati dyan, auntie.
05:03.0
Yung sinabi niya ang pamangkin niya kami.
05:05.0
Dito kami, sirong buwan.
05:06.0
Si ma'am ang may-ari na?
05:08.0
Nung ilalim lang?
05:10.0
Kailan si ma'am Juvita na nangupahan dito sa apartment na ito?
05:14.0
Hindi po siya nangupahan sa akin lang.
05:17.0
Naging kakilala ko siya pero hindi ko alam ang istorya niya.
05:21.0
Kami na pa rito lang po para i-confirm lang po kung talagang dito sila nakatira.
05:25.0
Base sa pagkakaalam niyo po, ilan yung tumira dyan sa paupahan ninyo?
05:29.0
At bakit sila tumira?
05:30.0
Hindi na po namin alam sabutin yun.
05:33.0
Sinubukan ang bitag ng humingi ng iba pang informasyon.
05:37.0
Subalit, tumanggi na ang landlady na magbigay ng karagdagang detalye.
05:45.0
Sila po ba nakikilala niyo po?
06:05.0
Hindi niyo po nakikita to.
06:06.0
Pero dito po kayo nakatira?
06:11.0
Nakikita niyo po sila?
06:15.0
Sila po bang dalawa kilala niyo po?
06:21.0
Ano pong pagkakakilala niyo dyan sa dalawa?
06:27.0
Matagal ninyo na po silang nakikita?
06:30.0
Ano ginagawa nila?
06:31.0
Pagkakakilala niyo po.
06:40.0
Sinubukan din ang bitag na kunin ang panig
06:43.0
ng inarereklamong ahente na si Juvita
06:45.0
sa umano'y itinuturong kanyang address.
06:49.0
umalis na daw ito nang walang paalam
06:51.0
at lumipat sa ibang lugar.
07:03.0
Maya maya lang humarap sa bitag ang mga
07:06.0
nagpakilalang kamag-anak umano ni Juvita.
07:11.0
dalawang buwan ang nakaraan nang umalis
07:13.0
si Juvita sa kanyang tahanan.
07:16.0
Ipinagtatako nila hindi nag-iwan ang address
07:19.0
kung saan ang kanyang lilipatan.
07:22.0
Ano pong reaksyon nyo po?
07:23.0
Siyempre silang sasabi sa akin.
07:25.0
Siyempre silang nagsasabi sa akin.
07:27.0
Hindi ko maalap kung anong nangyayari.
07:30.0
So wala pong nababanggit sa inyo si Ma'am Juvita
07:32.0
tungkol po dun sa gano'ng gawain?
07:35.0
Hindi naman magsasalita.
07:36.0
Ayaw ko ng mga ganun po po.
07:41.0
Ayaw po lang nalang.
07:49.0
Ayon sa Administrative Order No. 124, Series of 2002
07:53.0
ng Department of Health.
07:55.0
Ang pagdo-denyte ng kidney o anumang organ ng katawan
07:59.0
ay pinahintulunan lamang kung ang donor at recipient
08:03.0
ay magkamag-anak, matagal ng makakilala,
08:06.0
o may pinagsamahan.
08:08.0
Ang pagdo-denyte ng organ na may katumbas na halaga
08:12.0
ay iligal at ipinagbabawal.
08:16.0
Sa datos ng National Kidney and Transplant Institute
08:19.0
o NKTI, mahigit 7,000 pasyente sa buong bansa
08:24.0
ang umaasa at magihintay na sumailalim sa kidney transplant.
08:30.0
Karaniwan, umaabot ng taon ang paghihintay ng mga pasyente nito
08:35.0
bago makaharap ng tugmang kidney donor.
08:39.0
Ayon sa NKTI, tumarami ang bilang ng mga nagaantay
08:44.0
na umaasa makakaharap ng tugmang kidney donor.
08:47.0
Ang nakakalungkot, ang ilan sa kanila hindi na umaabot,
08:52.0
kumana o dahil sa komplikasyon ng hindi man lang
08:55.0
nakahanap ng match donor.
09:00.0
Ang kidney transplant is one way to treat kidney disease.
09:04.0
It's not the only way, it's one way.
09:06.0
The issue that is forbidden are commercial donors,
09:11.0
which is defined essentially as
09:13.0
those na ang concern lang nila to donation is financial reward.
09:19.0
Especially those with middleman, dun yung nakaproblema.
09:23.0
And it's bawal, abusive kasi yung ibang middleman.
09:27.0
That's why it's been illegal and prohibited
09:31.0
at least in almost all countries in the world
09:35.0
and almost all medical societies, yung tawag commercial donation.
09:44.0
Habang nagpa-plano ang BTAG sa mga susunod na hatbang,
09:49.0
umaliks ng walang paalam si na alias Jerry at Jake.
09:54.0
May hinama ang BTAG nagbagong isip ni Jerry
09:57.0
at ang kanyang kasamang si Jake na maari silang malagay sa alanganin
10:02.0
kung kaya't bigla silang naglaho ng walang paalam.
10:07.0
Hindi na sila matawagan ng BTAG.
10:14.0
That controversy had a long debate.
10:19.0
It's hard to blame people.
10:21.0
Yeah, the patient is obviously willing hopefully to live longer
10:26.0
or more comfortable. It's hard to blame that.
10:29.0
Or even the donor kasi hirap din yung buhay nila.
10:34.0
It's very hard to have just rule na gano'n.
10:38.0
The moral aspect talaga nyan,
10:40.0
if you're in a third, first world country, it's illegal.
10:43.0
It's hard to say because my shoes don't fit the guys
10:47.0
who are in the non-regular settlers or whatever they call that.
10:51.0
Their life is horrible. Kids cannot go to school.
10:55.0
So who am I to judge what is right for them or not?
11:00.0
But we can only have one law for everybody.
11:03.0
Pag sinabing donation, bigay libre, walang bayad.
11:06.0
Walang bayad. Ganon po yun.
11:08.0
Pero hindi po gano'n ang kalakaran ngayon.
11:11.0
Sabi organ donor, ang ibig na lamang sabihin nun,
11:15.0
mamimigay ng kanyang bahagi ng katawan pero siya babayaran.
11:18.0
O kung hindi man, patay na siya.
11:21.0
Yung mga kamag-anak na nagbigay ng pahintulog, babayaran din.
11:25.0
In other words, hindi po ito organ donation, organ selling.
11:29.0
Ginagawa po nila ito. Ano po ang dahilan? Kahirapan.
11:32.0
Saan po sila pupunta? Titignan po nila.
11:35.0
They will look inward at titignan nila ano puwedeng pakinabangan sa kanilang katawan
11:39.0
dahil yun na lang naman po ang kanilang ipangangaha.
11:41.0
So ang may kasalanan po talaga nito, kahirapan ng ating mga kababayan.
11:45.0
At dahil kahirapan, isa lang ang titignan natin.
11:49.0
Bakit ba mahirap ang sambayanan?
11:51.0
Yun ang tanong na dapat sagutin ng pamahalaan.
12:05.0
BABAYARAN NG PAHINTULOG
