00:31.4
na may katulad na mass ng mga ordinaryong matter
00:34.4
na tulad ng protons, electrons at neutrons.
00:37.8
Pero may kasalungat na electric charge.
00:40.2
Kung ang electron ay may negative one na electric charge,
00:43.6
ang antimatter nito na positron ay katulad lang din ng electron
00:47.8
subalit ang charge nito ay plus one.
00:50.6
Subalit bakit nga ba sobrang mahal ng antimatter?
00:54.4
Unang-una, madami kang pwedeng ma-achieve
00:57.2
kung may supply ka ng antimatter.
00:59.4
Kapag nagkabanga ang antimatter at isang ordinaryong matter,
01:03.0
agad na sumasabog ang dalawa
01:05.0
at ginagawang energy ang 100% ng kanilang mass.
01:09.0
Napakalakas ng pagsabog na ito
01:11.2
kumpara sa mga weapons na mayroon tayo ngayon.
01:14.2
Ang isang nuclear bomb ay may kakayahan lamang na i-convert
01:17.2
ang 7% ng kanilang mass pag sumabog sila.
01:20.6
Ang isang gramo lamang ng antimatter
01:22.8
ay kayang magpasabog ng isang buong syudad.
01:26.2
Di hamak na mas malakas kumpara sa Hiroshima at Nagasaki bombings.
01:31.2
Dahit mas mababa sa isang gramo ang ilagay sa mga bala ng baril
01:35.0
ay pwedeng magpasabog ng isang bahay o isang military tank.
01:39.0
Sa katunayan, ayon sa mga eksperto,
01:41.8
ang isang bomba na binubuo ng antimatter
01:44.2
ay kayang pasabogin ang ating planeta.
01:47.2
Subalit hindi lang sa weapons na gagamit ang antimatter.
01:50.2
Ayon sa mga eksperto,
01:51.8
pwede rin itong gamitin na gasolina para sa interstellar travel.
01:55.4
Sa katunayan, kung magagawa nila ito,
01:58.0
magkakaroon ng kakaibang bilisang sasakyan nilang spacecraft.
02:03.6
nakapag-travel sa bilis na 24,000 miles per hour
02:07.0
ang Apollo 10 ng NASA.
02:09.0
Ito ang pinakamabilis na space travel na nagawa natin.
02:12.8
Subalit, kung antimatter ang gagamitin natin,
02:15.8
pwede tayong bumiyahe sa bilis na 30 million miles per hour
02:19.8
kasing bilis ng kalahati ng speed of light.
02:22.4
Pwede na nating maabot ang pinakamalapit na star sa Earth
02:25.6
sa loob lamang ng siyam na taon.
02:28.0
May studies din na nagpapakita
02:30.2
na pwedeng makagamot ng kanser ang ilang antimatter
02:33.2
na tulad ng antiprotons.
02:35.0
Ang pinakamalaking rason kung bakit napakamahal ng antimatter
02:38.8
ay dahil sobrang rare nito.
02:40.8
Napoproduce lang ito kung may high-energy cosmic rays
02:44.2
na tatama sa outer atmosphere ng ating planeta.
02:47.2
Gayunpaman, sobrang liit lang na antimatter
02:50.0
ang nagagawa mula dito at agad namang sumasabog
02:53.4
kapag tumama ito sa isang ordinaryong matter.
02:56.2
Kaya naman, upang makakuha ng antimatter,
02:59.2
kailangan tayo pa ang magproduce nito.
03:02.0
Noong 2008, naitayo ang Large Hadron Collider
03:05.6
ng CERN sa Switzerland.
03:08.0
Kaya nitong magproduce ng 600 million antiprotons per hour.
03:12.0
Parang marami, diba?
03:13.8
Pero sa totoo, upang makagawa tayo
03:16.0
ng isang gramo ng antimatter sa rate na ito,
03:18.8
aabutin ang Large Hadron Collider
03:21.2
ng 100 billion years.
03:23.2
Siyempre, dahil sa energy at high-tech tools
03:26.0
na kakailanganin para dito,
03:27.8
sobrang mahal din ang pagproduce na isang gramo
03:31.8
Noong unang nakagawa ng nuclear weapons
03:34.2
ang Manhattan Project noong 1940s,
03:36.8
umabot sa $2 billion ang kanilang nagastos.
03:40.0
Katumbas na humigit kumulang $24 billion noong 2021
03:44.2
o mahigit sa $1 trillion.
03:46.8
Samantalang ayon sa mga researchers ng NASA,
03:49.6
aabot sa $25 billion ang magagasto
03:52.8
sa pagproduce lamang ng isang gramo
03:56.4
Kung ikokonvert sa pera natin,
03:58.2
nasa $1.4 trillion.
04:01.4
Sino may ganyang pera?
04:03.6
Gayunpaman, kung magkaroon man ng milagro
04:06.4
at makaproduce tayo ng antimatter,
04:08.8
may ilang problema pa rin tayong haharapin.
04:11.0
Una, dahil sumasabog ito
04:13.2
kapag tumatama sa ordinaryong matter,
04:15.8
napakahirap nitong istore.
04:18.2
Konting mali lang ay pwede itong kumatay
04:20.6
ng napakaraming sibilyan.
04:23.6
nakaimbento ang ilang scientists ng penning traps
04:26.4
upang mastore ang ilang antimatter.
04:28.6
Para itong maliliit na accelerators,
04:30.8
dahil sa electric magnetic fields sa loob,
04:33.4
hindi ito tumatama sa paligid
04:35.4
at tila lumulutang lamang sa loob.
04:37.8
Epektibo lang ito sa mga antimatter na may charges
04:40.8
at hindi gumagana sa antimatters
04:43.0
na tulad ng antihydrogen.
04:46.0
may disiplina kaya tayong humawak
04:48.0
ng ganyang kalakas at kamahal na material.
04:51.0
Isipin mo kung ano ang pwedeng mangyari
04:53.4
kung nahulog ito sa maling kamay.
04:56.0
Sobrang rare man ng antimatter,
04:58.2
marami pa rin scientists ang naniniwala
05:00.6
na ilang centuries na ang nakaraan
05:02.8
may parehong dami ng matter at antimatter sa mundo.
05:06.0
Kung pagbabasehan natin
05:07.6
ang Standard Model of Fundamental Particle Physics
05:10.8
noong nangyari ang Big Bang,
05:12.6
dapat ay nakaproduce ito ng magkaparehong dami
05:15.6
ng ordinaryong matter at antimatter.
05:18.4
Ika nga ni Isaac Newton,
05:20.4
For every action in nature,
05:22.2
there is an equal and opposite reaction.
05:24.8
Sa bawat bida, may kontrabida.
05:27.2
Sa bawat liwanag, may kadiliman.
05:30.0
Kaya dapat, sa bawat matter, may antimatter.
05:33.6
Kaya, anong nangyari?
05:35.2
Bakit matter na lang ang nasa mundo natin?
05:38.2
Isang sagot na prinesenta ng ilang scientists
05:41.0
ay totoong may antimatter pa sa kalawakan.
05:44.0
Subalit, nahihiwalay ito mula sa mga matter
05:47.0
sa pamamagitan ng isang empty space sa gitna.
05:49.8
Ito ang isa sa mga pinakamalaking problema
05:52.4
na hindi pa nasasagot sa physics
05:55.0
at tinatawag itong the Baryon Asymmetry.
05:58.4
Ano sa tingin mo ang nangyari sa antimatter?
06:01.0
Mahahanap pa kaya natin sila sa kalawakan?
06:03.6
Kung oo, magiging disiplinano kaya tayo
06:06.0
sa paggamit ng ganoon galakas na material?
06:09.4
Para tuloy-tuloy ang saya at kwentuhan,
06:11.4
huwag kalimutan mag-subscribe sa Bubly Youtube Channel
06:14.2
at pindutin ang notification bell.
