00:35.0
ang hatid nila sa mga residente.
00:37.0
Ikinuturing silang malaking problema at isang peste.
00:45.0
Libo-libong iguana ang hinahunting at binabari
00:48.0
ng mga tao sa Florida.
00:56.0
Para masigurong mamamatay ang iguana,
00:59.0
tinatamaan nila ito sa bandang ulo
01:02.0
sa pagitan ng mata at tenga.
01:04.0
Hindi daw kasi ito basta-bastang mamamatay
01:07.0
kapag sa katawan tinamaan.
01:09.0
Ang iba naman ay hinuhuli ang mga ito.
01:11.0
Ayon sa iguana hunter na si The Iguana Man,
01:14.0
ito daw ang pinakamalaking nahuli niya sa lahat.
01:17.0
May mga tao ding kumakain ng karne nito.
01:33.0
At alam mo ba na may panahon sa Florida
01:36.0
na ang mga iguana ay bigla na libong.
01:39.0
At alam mo ba na may panahon sa Florida
01:42.0
na ang mga iguana ay bigla na lang tumitigas
01:45.0
at kusa na lang nahuhulog mula sa mga kahoy
01:48.0
kahit na hindi naman sila nilason o binaril.
01:51.0
Akala mo patay na,
01:53.0
ngunit actually buhay pa sila
01:55.0
at muli itong gagalaw na parang walang nangyari.
01:58.0
Paano at bakit kaya ito nangyayari?
02:01.0
Pero alam mo rin pa,
02:02.0
ang mga iguanang ito ay hindi naman talaga native sa Florida.
02:06.0
So saan kaya sila nanggaling?
02:08.0
At ano ba ang masamang dulot ng mga iguana
02:11.0
na itinuturing silang malaking problema sa Florida?
02:17.0
Imagine papasok ka sa banyo at makikita mo
02:21.0
ito, isang iguana o bayawak.
02:24.0
Ano kaya ang gagawin mo?
02:26.0
Ang isa namang ito ay tila gusto yatang maglaro ng tenis.
02:30.0
Nagdulot pa ito ng 8-minute delay sa laro.
02:33.0
At ito naman ay gustong mag-swimming.
02:36.0
Ang mga eksenang ito ay ilan
02:38.0
sa mga hindi gaano katinding pagsalakay
02:41.0
ng mga iguana sa Florida,
02:43.0
particular na sa South Florida.
02:45.0
At merong mas grabe pa dito.
02:47.0
May iba na nagiging sanhin ng blackouts
02:50.0
tulad ng nangyari sa Lake Worth Beach
02:53.0
kung saan mahigit 1,400 customers
02:56.0
ang nawala ng kuryente sa loob ng 30 minutes.
02:59.0
Nakakaakyat kasi ang mga iguana patungo sa transformer
03:03.0
kaya nagagalaw ito.
03:05.0
Kahit herbivore o karaniwang kumakain ng halaman,
03:08.0
malaki ang nililikang pinsala ng mga iguana.
03:11.0
Ilan sa paboritong kainin ng mga green iguanas
03:14.0
ay ang hibiscus, bougainvillea at orchids.
03:17.0
Kaya nasisira ang landscape ng komunidad.
03:20.0
Threat din sila sa ilang endangered species.
03:23.0
Ang kinakain nilang nicker bean
03:26.0
ay host plant ng endangered na Miami blue butterfly
03:29.0
na pag-alaman din kumakain sila
03:31.0
ng mga endangered na tree snails.
03:34.0
Malaki rin ang pinsala sa ilang infrastruktura
03:37.0
dahil sa paghuhukay na sanhin ng erosyon
03:39.0
at pagkolaps ng mga pader, dams, seawall at iba pa.
03:43.0
Katunayan, noong 2020 ay gumastos
03:47.0
ang West Palm Beach ng $1.8 million
03:50.0
para ayusin ang nasirang dam gawan ng iguana.
03:53.0
Ang maituturing na pinaka-worst sa lahat
03:56.0
ay ang kanilang mga dumi.
03:58.0
Nagkalat ito kahit saan at napakabaho.
04:02.0
Isang banta sa kalusugan ng mga residente.
04:12.0
Nagdadala rin sila ng salmonella,
04:15.0
isang bakterya na nakakapagdulot
04:17.0
ng sakit na tinatawag na salmonellosis.
04:20.0
Delikado rin ang mga malalaking iguana
04:23.0
dahil maaari na itong mga gat at mga lmut.
04:26.0
Sa aming research ay wala kaming nakuhang informasyon
04:29.0
kung ilan sa kasalukuyan ang populasyon
04:32.0
ng mga iguana sa Florida.
04:34.0
Pero ayon sa cbsnews.com at ilang mga articles,
04:38.0
nasa daang libu na ang bilang nila noong 2019.
04:42.0
Kaya itinuturing na sila bilang invasive species
04:45.0
o yung species na hindi native sa lugar
04:48.0
na naging overpopulated at nakakasira sa kapaligiran.
04:55.0
Mayroon daw tatlong klase ng species ng iguana
04:58.0
ang matatagpuan sa South Florida.
05:01.0
Merong green iguana, Mexican spiny-tailed iguanas
05:04.0
at black spiny-tailed iguana.
05:07.0
Sa tatlo, ang green iguana ang pinakamarami sa South Florida.
05:11.0
Kaya nitong lumaki ng mahigit 1.5 meters ang haba
05:15.0
at 7.7 kilograms ang bigat.
05:18.0
Ang babaing green iguana naman ay maaari rin lumaki
05:21.0
hanggang 1.5 meters pero hanggang 3 kilograms lamang ang timbang.
05:26.0
Ang mga green iguana na likas na matatagpuan sa Brazil,
05:30.0
Paraguay o Mexico ay una daw nadala sa Florida
05:34.0
sakay ng mga barkong may dalang prutas mula sa South America.
05:38.0
Kalaunan, dumami sila dahil sa pet trade noong 1960s.
05:43.0
Naging uso kasi sa Florida noon ang exotic pet trade
05:47.0
at paboritong bilihin ng mga tao ang iguana.
05:50.0
Pero marami sa mga iguana ay itinapon o pinakawalan
05:54.0
ng mga nag-alaga dahil sobrang laki na nito.
05:57.0
Marami ang nakasurvive at mabilis silang dumami
06:00.0
dahil gustong gusto nila ang klima ng Florida na subtropical,
06:04.0
lalo na sa South Florida.
06:07.0
Cold-blooded kasi ang mga iguanas
06:09.0
kaya perfect ang mainit na temperatura sa South Florida
06:13.0
tuwing tag-init para makasurvive at makapagparami sila.
06:17.0
Dumadami rin ang populasyon ng tao sa rehyon
06:20.0
na hindi sinasadyang nagpo-provide sa mga iguanas
06:23.0
ng masisilungan at pagkain.
06:25.0
At syempre, walang predators dito
06:28.0
kaya walang pumapatay at kumakain sa kanila.
06:32.0
ang isang babaing iguana ay kayang mangitlog
06:35.0
ng hanggang 76 eggs a year.
06:37.0
So, dadami talaga sila.
06:39.0
Ang tanging dahilan kung bakit hindi sila kumakalat
06:42.0
sa North Florida ay dahil sa malamig na klima.
06:45.0
Ang mga iguana kasi ay nagpe-freeze o tumitigas
06:49.0
kapag bumaba na ang temperatura sa negative 1 to 4 degrees Celsius.
06:54.0
Dahil nga cold-blooded,
06:56.0
ang kanilang katawan ay hindi nakakapag-generate ng init.
07:00.0
Bagamat hindi namamatay,
07:02.0
nagiging dormant sila para protektahan ang katawan
07:05.0
hanggang bumalik ang temperatura sa 10 degrees Celsius.
07:09.0
Kaya naman tuwing sasapit ang taglamig sa Florida,
07:12.0
karamihan sa mga iguana ay nahuhulog na lamang sa mga kahoy
07:16.0
dahil nga hindi sila makagalaw.
07:18.0
Katunayan noong 2022 ay nagkaroon ng insidente
07:22.0
ng tila pagulan ng mga frozen iguana sa Florida.
07:26.0
Nagbabala ang National Weather Service Stations
07:29.0
ukol sa mga nahuhulog na iguana mula sa puno.
07:34.0
Noong April 29, 2021,
07:37.0
idiniklara ng Florida Fish and Wildlife Conservation Commission o FWC
07:43.0
na kabilang na ang iguana sa 16 na non-native species
07:47.0
na ipagbabawal ang pagbebenta at pagbebreed.
07:51.0
At dahil nga sa mga panganib at pinsalang dulot nila,
07:54.0
ipinatupad ng FWC ang humane na pagpatay sa mga iguana.
07:59.0
Lahat ng iguana ay pwedeng hulihin o patayin sa makataong paraan,
08:04.0
kahit walang permit o hunting license sa 25 public lands ng South Florida.
08:10.0
Ang mga may-alagang iguana bago ipinatupad ang batas,
08:14.0
ang pinahihintulutan lamang mag-alaga,
08:16.0
pero kailangan nilang kumuha ng free permit.
08:19.0
Maraming mga kumpanya at individual ang aktibong naghahunt ng mga iguana.
08:24.0
May mga gumagamit ng.177 caliber air rifle para patayin ang mga iguana.
08:30.0
Ang iba na may gumagamit ng fishing rod bilang pangsilo.
08:34.0
Sa libo-libong napatay at nahuli ng mga tao,
08:37.0
ang iguanang ito daw ang pinakamalaki sa lahat ng kanilang nahuli.
08:41.0
Ito ay may bigat na 6.8 kilograms.
08:44.0
Pero ang tanong, ano naman kaya ang ginagawa nila sa mga nahuling iguana?
08:49.0
Karamihan sa mga nahuling iguana ay binabalatan daw nila o kaya ay pinifreeze para matagal mabulok.
08:55.0
Yung maliliit ay ginagawa nilang paing sa mga alimangu.
08:59.0
May iba naman na kinakain ang iguana.
09:02.0
Ginawang ang omelette ni iguanaman ang itlog nito.
09:05.0
Ano kaya ang lasa?
09:08.0
Nagustuhan niyo po ba ang video natin ngayon?
09:11.0
Kung oo, ay mag-comment po ng Biggy S.
09:15.0
By the way, nais po namin magpasalamat sa inyong walang sawang suporta, mga ka-awesome.
09:20.0
Shout out dyan kaya na Estobos C. Algin, Flora Nadella,
09:24.0
Manix Justin Arias, Jovelyn Cason, at Carlos Lorenzo Rodriguez.
09:30.0
Salamat din po sa ating mga top fans.
09:33.0
Rolando Vinas, Ed Dakanay Labarento, G. Ibias, at Roy Vinson.
09:39.0
At syempre, salamat din po sa mga nagbigay ng stars.
09:43.0
Adrian Tor-Laguarino, at Chin Eusebio.
09:46.0
Maraming salamat mga ka-awesome.
09:48.0
This is your Ati O from our Republic. Hanggang sa muli and stay awesome!
