01:10.0
O, di ba? Interesting. Kaya magandang ishare nyo ito sa inyong mga classmates dyan, itag nyo sila at manalaman natin na sabay-sabay kung gaano ba natin kakabisado ang ating sariling katawan.
01:26.0
Gawin na natin yan. Let's do the Trivia Challenge and test your knowledge on the go.
01:32.0
Now, classmates, meron lamang kayong 20 seconds para sumagot sa ating mga katanungan.
01:37.0
At ang unang nating tanong ay ito. Kung ang trachea ay kitawag na windpipe, ano naman ang tawag sa air sac na matatagpuan sa lungs?
01:51.0
Is it A. alveoli, B. bronchioles, or C. the larynx?
01:57.0
20 seconds on the clock. Your timer starts now.
02:00.0
Ayan, tatakbo na ang ating oras. Classmates, ang hinahanap natin ay ang air sac na matatagpuan sa lungs.
02:09.0
Di ba? Kung ang trachea ay ang windpipe, ano naman itong air sac na ito?
02:15.0
Clue natin dyan, parang mukha siyang ubas.
02:19.0
Ayan, tapos na ang ating oras. Your time is up. Ang tamang sagot ay ang A. alveoli.
02:26.0
Ang alveoli ay ang mga maliit na air sacs sa lungs kung saan nagaganap ang pagpapalitan ng oxygen at carbon dioxide.
02:36.0
Napakahalaga sa ating pamumuhay bilang mga living organisms.
02:42.0
Alam niyo ba na ang lungs ang natatanging organ na lumulutang sa tubig?
02:47.0
At ito ay dahil binubuo ito ng milyon-milyong alveoli na naglalaman ng hangin.
02:54.0
Pinapagaan ng alveoli ang ating lungs, kaya ito lumulutang.
03:02.0
Ayan, di ba? Parang isang babida, di ba? Meron siyang hangin sa loob, lumulutang din yun.
03:07.0
Tama ba ang inyong nakuhang sagot?
03:09.0
Kung hindi, okay lang siyan. Okay lang siyan.
03:14.0
Bawi na lang tayo sa next question.
03:17.0
Ito na ang ating question number two.
03:19.0
Question number two, ano ang tawag sa luha na nat-trigger kapag mayroong dust particles, bacteria at iba pang irritants na pumapasok sa ating mga mata?
03:31.0
Is it A. Protecting tears, B. Cleaning tears, or C. Reflex tears?
03:37.0
20 seconds on the clock. Your timer starts now.
03:40.0
And then, sa ating options, ang tamang sagot.
03:44.0
Again, this is the Knowledge On The Go Trivia Challenge.
03:47.0
Napaka-saya nitong conversation na to.
03:50.0
Kasi kahit hindi natin mo alam ngayon, mamaya mo nalaman natin ang kasagutan.
03:54.0
Sabay-sabay natin yang matututuhan, classmates. Okay?
03:57.0
This is a safe space to learn. Your time is up.
04:00.0
Tapos na ang 20 seconds sa ating clock.
04:01.0
Ang tamang sagot ay letter C. Reflex tears.
04:06.0
Kasi may iba'y ibang klase ng tears o ng luha.
04:11.0
Isa na dito yung ating sagot, ang reflex tears.
04:15.0
Naluluha tayo kapag mayroong tinatawag ng mga irritants, mga nakakapuing.
04:21.0
At kinakailangan na maalis, katulad ng smoke.
04:24.0
At diba kapag naghihiwa tayo ng onion o ng sibuyas, yung fumes na yun.
04:30.0
At hindi natin ito kailangan isipin para mangyari.
04:33.0
Parang automatic siya.
04:35.0
Mangyari siya through reflex.
04:37.0
Kaya magandang way on to remember this.
04:39.0
It happens nang hindi mo kailangan pagdesisyonan.
04:42.0
It's just instant. It's a reflex.
04:45.0
Speaking of tears, alam niyo ba na ang isang bagong panganak na sanggol ay umiiyak.
04:52.0
Ngunit walang lumalabas na luha.
04:56.0
Kasi ang mga sanggol ay hindi naluluha hanggang sa sila ay anim na linggong gulang.
05:03.0
So sa unang six weeks ng buhay nating lahat, nung tayo yung mga bagong panganak na sanggol,
05:08.0
tayo ay umiiyak, may tunog, may paglukot ng mukha, pero walang luha.
05:14.0
Alam niyo ba yun ngayon?
05:16.0
Kung hindi, maganda. Bagong kaalaman yan.
05:19.0
Question din, kayo? Kailan kayo huling lumuha?
05:22.0
Reflex tears ba yan o dahil sa sobrang saya?
05:26.0
O dahil sa lungkot?
05:28.0
Pwede niyo i-share sa ating comment section.
05:30.0
Doon na tayo sa question number three natin.
05:32.0
Pangatlong tanong natin ngayon, sa ang parte ng katawan matatagpuan ang pinakamalaking buto?
05:38.0
Is it A. Hita? B. Ulo? C. Bewang? O D. Didip?
05:44.0
20 seconds on our clock. Your timer starts now.
05:46.0
Sa ang bahagi ng katawan matatagpuan ang pinakamalaking buto?
05:53.0
Pinakamalaking buto.
05:56.0
Siguro magandang tingnan-tingnan din.
05:59.0
Ano bang meron tayo?
06:00.0
Saan kaya dito sa options natin, sa aking mga pagpipilian, matatagpuan ang pinakamalaking buto?
06:07.0
Your time is up. Ang tamang sagot natin ay letter A.
06:11.0
Sa hita. Sa hita. Ang pinakamalaking buto.
06:16.0
At sa ating katawan ay makikita natin sa ating hita.
06:20.0
At ang tawag dito ay ang femur.
06:25.0
Samantala, on the opposite side.
06:28.0
Ang ating pinakamaliit na buto sa katawan ay matatagpuan sa ating tenga.
06:34.0
Ito ang tinatawag na stirrup or stapes.
06:38.0
So pinakamalaki sa hita, pinakamaliit sa tenga.
06:42.0
Question number four.
06:44.0
Aling internal organ ang responsible sa pagdetox ng dugo,
06:50.0
pagproduce ng bile, at pag-iimbak ng sustansya?
06:54.0
Is it A. Liver, B. Pancreas, C. Gallbladder, or D. Heart?
07:01.0
20 seconds on the clock. Your time restarts now.
07:03.0
Ulitin ko yung tanong.
07:04.0
Aling internal organ ang responsible sa pagdetox ng ating dugo,
07:12.0
pagproduce ng bile, at pag-iimbak ng sustansya?
07:17.0
Ito ba ang A. Liver, B. Pancreas, C. Gallbladder, or D. Heart?
07:26.0
Ang tamang sagot ay ang A. Liver.
07:30.0
Maraming tayong clues sa ating tanong kanina.
07:33.0
Kung bakit liver ang sagot.
07:35.0
Maaari kung tayo ay kumakain ng liver.
07:38.0
Kung yan ay minarbeque o inadobo.
07:41.0
Yung adobong atay, nakikita natin yung kanyang kulay.
07:46.0
Much like yung dugo.
07:48.0
Pagkinakain natin siya, nakaka-barbeque din siya.
07:51.0
Ang liver or ang atay ay ang internal organ
07:54.0
na responsable sa pagdetox ng dugo,
07:56.0
pagproduce ng bile,
07:58.0
at pag-iimbak ng mga sustansya.
08:00.0
Kaya may mga kondisyon din,
08:02.0
kaya ng fatty liver, kapag sobra naman yung ating taba sa diet.
08:07.0
Kasi doon na iimbak ng mga bagay kasama na rin.
08:10.0
Alam niyo ba na liver?
08:12.0
Ang liver ay may kakayahan na mag-regenerate.
08:16.0
Pag sinabi natin na regenerate, re na ulit.
08:19.0
Generate or lumikha o muling magpatubo
08:23.0
ng kanyang nawawalang bahagi.
08:26.0
Ang galing, diba?
08:28.0
Yung mga espesyal nakakayahan
08:31.0
ng mga certain parts o bahagi ng ating katawan.
08:34.0
Classmates, alagaan ng atay ha.
08:36.0
Huwag abusuhin ang atay.
08:38.0
Alagaan ng ating diet, ang ating kinakain.
08:41.0
At maganda rin syempre, samahan niya ng ersisyon at pahinga.
08:47.0
Question number five.
08:48.0
Aling bahagi ng brain?
08:51.0
Ating utak na hugis almond
08:54.0
ang nag-uugnay sa memorya, pagkatuto at emosyon.
08:58.0
Is it A, the cerebellum?
09:02.0
Or C, the hypothalamus?
09:05.0
A, B, or C, your timer starts now.
09:07.0
20 seconds sa ating clock.
09:09.0
Aling bahagi sa ating brain
09:11.0
ang hugis almond.
09:13.0
Nakakita na kayo ng classmates?
09:16.0
Di ba masarap yun pag covered in chocolate?
09:19.0
So ganun yung kanyang size
09:22.0
at sya ay na-ugnay sa memorya, pagkatuto at emosyon.
09:29.0
Ang tama sagot ay ang letter B, the amygdala.
09:33.0
Ano ba yung amygdala?
09:35.0
Ang amygdala ay nagmula sa Greek word na amygdale o almond.
09:41.0
Kaya magkakalapit din yung mga letrang ginagamit
09:44.0
kasi sya ay hawig sa hugis ng isang almond.
09:49.0
Alam nyo ba na ang amygdala ay ang responsable sa emosyon ng tao
09:54.0
kabilang ang takot.
09:56.0
At noong 1930s, medyo matagal-tagal na,
09:59.0
natuklasan ng mga researchers na
10:01.0
nawawala ang takot ng mga ungboy kung tatanggalin ang kanilang amygdala.
10:07.0
Maulit ang eksperimentong ito sa iba't ibang hayop
10:10.0
at ang scientific result ay nagpapakita nga
10:13.0
ng consistent na pagkawala ng takot
10:16.0
pag tinanggal ang amygdala sa mga hayop.
10:20.0
Now, diretsyo na tayo sa ating question number six.
10:24.0
Saang parte ng lalamunan matatagpuan ang vocal cords?
10:29.0
Ito rin ay tinatawag na voice box.
10:33.0
Is it A, the larynx?
10:40.0
Your timer starts now.
10:41.0
Meron tayong 20 seconds on our clock.
10:43.0
Again, ang hinahanap natin ay ang bahagi ng katawan
10:46.0
na tinatawag na voice box.
10:48.0
At doon din na makikita
10:50.0
o matatagpuan ang ating vocal cords.
10:53.0
Some of the options na pag-usapan natin kanina
10:57.0
Now, we're looking for the voice box.
11:02.0
Ang tawang sagot ay ang letter A,
11:07.0
Ang larynx, ang tinatawag na voice box
11:10.0
dahil ito ay may mahalagang papel
11:12.0
sa pagsasalita at sa pag-awit nating mga tao.
11:17.0
Ang larynx ay natayang may habang 2 inches sa adults.
11:21.0
So, mga around this tall siya.
11:23.0
2 inches sa adults.
11:25.0
At ang mas malaking larynx ay nangangahulugan
11:28.0
ng mas malalim na boses.
11:34.0
Kaya karaniwan na mas maliliit
11:36.0
ang larynx ng babae
11:38.0
kumpara sa lalaki.
11:40.0
Kasi mas mataas ang boses ng maraming kababaihan
11:43.0
kumpara sa mga lalaki.
11:45.0
Pero again, hindi naman lahat.
11:47.0
Meron tayong mga exceptions d'yan.
11:49.0
Pero yun ang general na rule.
11:50.0
The bigger the larynx, the deeper the voice.
11:54.0
Marunong ba kayong kumanta?
11:56.0
Pasampol naman d'yan, classmates.
11:58.0
May mga ano ba tayo d'yan?
12:00.0
Base d'yan ang boses
12:02.0
o yung tinatawag na baho ang boses.
12:06.0
Mababa ang boses ninyo
12:07.0
o mataas naman pa.
12:08.0
Kayo ba yung mga soprano naman?
12:11.0
Kung mababa o mataas ang boses,
12:13.0
malamang ang dahilan niyan ay ang inyong larynx.
12:17.0
Doon tayo sa question number 7 natin.
12:20.0
Question number 7 pa lang, classmates.
12:22.0
Question number 7.
12:23.0
Aling bahagi ng mata
12:27.0
ng laki ng ating pupil?
12:30.0
Ito rin ang nagbibigay ng kulay
12:32.0
o color sa ating mga mata.
12:40.0
Your timer starts na.
12:41.0
20 seconds on your clock.
12:42.0
Again, ang hinahanap natin
12:43.0
ay ang bahagi ng ating mata
12:47.0
sa laki ng pupil.
12:50.0
At ito rin ang nagbibigay ng kulay
12:52.0
sa ating mga mata.
12:54.0
Iba-iba ang mga kulay din
13:00.0
Ang tamang sagot ay letter B.
13:04.0
Ang iris ang nagkokontrol
13:09.0
at nagbibigay din ng kulay
13:10.0
sa ating mga mata.
13:12.0
Ang laki ng pupil
13:13.0
ay maaaring magpahihwatig
13:15.0
ng mga emosyonal na reaction.
13:18.0
Halimbawa, kapag tayo ay masaya
13:20.0
o interesado tayo,
13:22.0
napapalaki ang ating mga mata.
13:26.0
So kapag ang pupil natin ay lumalaki,
13:30.0
tayo ay masaya o interesado
13:31.0
sa pinag-uusapan.
13:32.0
Sa kabalik tara naman,
13:34.0
kapag tayo ay nakakaramdam ng pagod
13:38.0
ang ating mga pupil
13:43.0
So makaka-affect ang ating emosyon
13:45.0
sa size ng ating pupil.
13:48.0
sa nakuha ninyong mga scores?
13:50.0
Nakuha ba ninyo ang sagot?
13:52.0
Dito na tayo sa question number 8 natin.
13:54.0
Anong internal organ
13:56.0
ang may sariling gravity-defying mechanism
14:00.0
at nagkokonekta sa bibig
14:06.0
at tumutulong sa paglunok?
14:10.0
Is it A. Esophagus
14:16.0
20 seconds on the clock.
14:17.0
Your timer starts now.
14:20.0
Internal, using in sa loob.
14:22.0
Internal organ ang may sariling gravity-defying mechanism
14:28.0
at nagkokonekta sa bibig
14:32.0
at tumutulong sa paglunok.
14:34.0
So malaki ang papel,
14:36.0
ang bahagi ng internal organ
14:38.0
sa ating pagkain.
14:40.0
Ang tamang sagot ay ang letter A.
14:44.0
Yes, ang esophagus
14:46.0
ang tumutulong sa paghatid ng pagkain
14:48.0
at inumin mula sa bibig
14:50.0
patungo sa tiyan ng tao.
14:52.0
Alam nyo ba ng esophagus?
14:54.0
Gagusapan natin talina ay may isang
14:56.0
gravity-defying mechanism.
14:59.0
Bakit gravity-defying?
15:01.0
Ang gravity kasi,
15:03.0
ito ay ang force na
15:05.0
ina-exert sa objects.
15:08.0
Ito ang natural niyang movement
15:11.0
Pero kung mapapansin ninyo,
15:13.0
kahit nakabaliktan,
15:15.0
kung mayroon tayong ginagawa,
15:17.0
kapag tayo ay nakatagilid,
15:19.0
kahit ano ba ang mga posisyon natin,
15:21.0
kapag tayo ay kumain o uminom,
15:23.0
may kakayahan tayo
15:29.0
kung ang gravity ay nagdedictate
15:31.0
na isang direksyon lang,
15:33.0
ang movement dapat,
15:35.0
dahil sa ating esophagus,
15:37.0
na laging ang movement ng pagkain,
15:39.0
kahit ano pa man ang pwesto mo,
15:41.0
ikaw muna yung nakahiga,
15:45.0
ang movement ay laging
15:47.0
down sa ating stomach.
15:50.0
Kahit hindi tayo nakatayo,
15:53.0
Ang posible ito dahil
15:55.0
ang ating esophagus ay naglalaman ng mga
15:57.0
neurons or nerve cells
15:59.0
na nagpapadala ng signal
16:01.0
sa ating brain para mapanatili
16:03.0
ang pagtulak ng pagkain sa tiyan
16:07.0
nakabaliktad, inverted o patagilid
16:11.0
Ang smart ng ating
16:17.0
ito lang ang aking mailit na payo.
16:19.0
Huwag naman tayo sanang
16:21.0
laging nakahiga o
16:23.0
nakatihaya o nakadapa
16:25.0
o nakatagilid kapag tayo kumakain.
16:27.0
Mas maganda pa rin,
16:29.0
kumain tayo nung naka-upright
16:31.0
posisyon at manatilidin
16:33.0
but a few moments
16:35.0
after tayo kumain.
16:37.0
Huwag baglang hihiga
16:39.0
para maayos ang ating digestion.
16:43.0
Question number nine na tayo.
16:45.0
Aling brain gland
16:47.0
ang nagpaproduce ng hormone
16:53.0
ng pagtulog at pagising?
16:55.0
Is it A. Pituitary gland?
16:59.0
Or C. Thyroid gland?
17:01.0
Twenty seconds on the clock.
17:03.0
Your timer starts now.
17:05.0
Aling brain gland ang nagpaproduce ng
17:07.0
hormone na melatinin
17:11.0
Ibang mababasa dyan.
17:13.0
At nag-regulate ng pagtulog at pagising?
17:15.0
Is it the pituitary gland?
17:17.0
The pineal gland?
17:21.0
Lahat yan ang may purpose.
17:23.0
Your timer stops now.
17:25.0
Tapos na po ang ating oras.
17:27.0
Lahat yan ang may purpose pero ang tamang sagot
17:31.0
The pineal gland.
17:33.0
Ang pineal gland ang nagpaproduce
17:35.0
ng hormone na melatinin
17:37.0
at nag-regulate sa ating pagtulog
17:41.0
Napaka-importante po yan.
17:43.0
Alam niyo ba na ang melatinin
17:45.0
ay nagkadalasan ding kinatawag na
17:49.0
Ito ay ang hormone na responsable
17:51.0
sa pagtukoy ng ating cycle.
17:53.0
Ating circadian rhythm.
17:55.0
Cycle ng pagtulog at pagising.
17:59.0
nagiging active ang melatinin
18:01.0
kapag madilim ang ating paligid.
18:05.0
kung gusto na nating makatulog
18:07.0
o matulog sa oras, patayin ang ilaw
18:09.0
at pupunta sa isang madilim na lugar.
18:11.0
Huwag bubuksa ng cellphone kasi maliwanag din yan
18:13.0
classmates para magproduce
18:15.0
ang ating katawan ng melatinin.
18:17.0
Ang ating pineal gland.
18:19.0
Kayo ba classmates? Anong oras kayo nagigising?
18:23.0
Para mas makapag-function tayo ng maayos
18:25.0
magilala na ang ating brain
18:27.0
iwasan ang pagpupuyat.
18:29.0
Yan ay kasama sa ating tips
18:31.0
to maintain the health of your brain
18:33.0
siguruhing gusto ang inyong tulog.
18:35.0
Kaya nakapagpahinga ka na
18:37.0
fresh ka pa kasi maganda yun
18:39.0
for the brain, maganda for the skin,
18:41.0
for the entire body.
18:43.0
Question number 10 na tayo.
18:45.0
Last question natin for the day.
18:47.0
Sa mga sumusunod,
18:49.0
ang transparent at hugis dome
18:53.0
sa harap ng mata at tumutulong
18:55.0
sa pagfocus ng liwanag.
18:57.0
A. Lens B. Retina
18:59.0
C. Hernia or D. Pupil
19:01.0
20 seconds on our clock.
19:03.0
Your timer starts now.
19:05.0
Pipiliin lang natin, classmates, anong sagot?
19:07.0
Alin sa mga sumusunod?
19:09.0
Ang transparent at hugis dome.
19:11.0
Ano ba yung dome?
19:13.0
Ano yung basketball, diba classmates?
19:15.0
Parang kalahati ng basketball.
19:19.0
Yung sporting dome. Yan yun.
19:23.0
Your time is up. Tapos na ng 20 seconds natin.
19:25.0
Ang tama sa sagot ay
19:29.0
Ang cornea ay ang transparent
19:31.0
at hugis dome sa harap
19:33.0
ng ating mga mata.
19:35.0
Ito ay tumutulong sa pagfocus
19:37.0
ng liwanag. Okay?
19:39.0
Now, classmates, it's very important.
19:41.0
Take care of your eyes. Sabi nga ng karamihan,
19:45.0
windows to our soul.
19:47.0
Kaya nakikita sa ating mga mata
19:49.0
ang ating emosyon at ang ating
19:51.0
mga iba pang nararamdaman. Meron akong
19:55.0
Lagi akong naririnig sa aking tatay
19:57.0
noong ako'y bata pa. Ang akin daw yung mga mata
19:59.0
ay hindi nakapagsisinuwaning.
20:01.0
So kahit sabihin natin na tayo ay masaya,
20:03.0
kung malungkot ang ating mata,
20:05.0
nakikita po yan. Kaya alagaan
20:07.0
natin ang mga ito para ma-appreciate
20:09.0
pa natin lalo ang ganda ng mundo.
20:13.0
I lived for so long na medyo malabang mata.
20:15.0
Ngayon, malinaw na aking mata.
20:17.0
I appreciate it even more. The colors.
20:19.0
Diba? Yung mga nakikita natin.
20:21.0
And of course, kayong mga classmates na nakakasama
20:23.0
natin every time.
20:25.0
Kaya sa inyo, may question ako.
20:27.0
Sino ang nakakuha ng perfect score?
20:29.0
Comment nyo sa baba.
20:31.0
Maraming salamat sa lahat. Kahit na hindi naka-perfect score,
20:33.0
importante again, natuto.
20:35.0
At sobra akong nag-enjoy sa ating adventure
20:37.0
na bashwal tayo all around our body,
20:39.0
talking about the human anatomy.
20:41.0
O diba? Kahit na araw-araw
20:43.0
natin kasama ang ating katawan.
20:45.0
Diba? Marami pa rin tayong maaaring
20:47.0
matutuhan tungkol dito.
20:49.0
May dagdag tayong kaalaman, classmates.
20:51.0
Kaya, laging tatandaan,
20:53.0
igalang at alagaan ang ating katawan
20:55.0
dahil nag-iisa lamang ito.
20:57.0
Diba? Napakahalaga po niyan.
20:59.0
Sana ay marami kayong natutuhan ngayon.
21:01.0
Kung meron kayong suggested na topics
21:03.0
na pag-uusapan natin sa ating mga susunod pang
21:05.0
episodes ng Knowledge Channel
21:09.0
Ang ating Knowledge on the Go Trivia Challenge.
21:11.0
Sabihin niyo yan sa amin.
21:13.0
Tagay niyo sa comment section.
21:15.0
I-message niyo kami sa Knowledge Channel Facebook account
21:17.0
para maipila natin ang mga topics na iyan.
21:19.0
At huwag din kalimutang
21:21.0
ishare ang video na ito
21:23.0
para mas maraming pang matuto at mag-enjoy.
21:25.0
Magandang review ito.
21:27.0
Lalo na kung nagtututor tayo ng mga kapatid,
21:29.0
pang-anak. Diba? May mga quizzes tayo sa biology
21:31.0
at marami pang iba sa quizbies.
21:33.0
Magandang maraming trivia ang natututuhan.
21:35.0
So this is your Coach Laika
21:37.0
at laging ninyong tatandaan,
21:39.0
kaya let us never stop
21:43.0
See you next time dito lang sa
21:45.0
paborito ninyong Knowledge on the Go
21:47.0
Trivia Challenge.
