"Diktadurang Marcos" or "diktadura" na lang? Yan diumano ang planong pagbabago sa Araling Panlipunan syllabus para sa Grade 6 pupils. Pag-usapan natin ito kasama si Vergel Santos, isang veteran journalist at trustee ng Center for Media Freedom and Responsibility.

Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )

* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider becoming a patron to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com

Good evening guys! Welcome to tonight's episode of Facts Verse. Ako po si Christian Esguerra.

Maraming maraming salamat po sa patuloy niyo pong pagsuporta sa ating program. Ngayong gabi, today is September 11.

Meron tayong mga ginugunita, syempre, everyday naman. Pero ngayon, September 11 attacks, 2001. Yan ang isa sa mga malagim na pangyayari sa modern human history.

Pero ngayon din nga pala ang 106th birth anniversary ng dating pangulo at dating diktador, si Ferdinand Marcos Sr., yung ama po ng kasalukuyang pangulo.

At mayroong kaugnayan po dyan, yung pag-uusapan natin. Maka nagagalit na naman yung iba dyan, bakit ko rin ginamit yung word na diktador.

Maka sabihin nyo, malutong. Paano ba dapat binabanggit yung diktador? Dapat ba lambutan ko? Diktador. Anong ba dapat?

Anyway, madalas maraming naiinis ng mga loyalista dahil hindi man daw diktador. Well kung yan ang posisyon nila, good news sa kanila.

Yan namabas po na balita tungkol po rito sa bagong memo ng Department of Education kung saan pinapalitan daw doon sa Curriculum ng Araling Panlipunan para sa mga grade 6 pupils...

... yung term na diktadurang Marcos. Tinatanggal na rao po di o mano yung Marcos. Ibig sabihin sa pagtuturo noong bahagi ng kasaysayan na yan, yung Marcos dictatorship, hindi na raw babanggitin yung Marcos, diktadura na lang.

Pag-uusapan po natin kung ano ba implication yan kasi hindi po yan I suppose simpleng curricular change. Alam nyo po pag nagpalit ka ng kahit anong bagay doon sa sistema ng pagtuturo ng iba't iba mga bagay sa ating mga estudyante, meron po yang lasting effect for better or for worse.

Yung pag-uusapan natin, tama ba na i-drop na yung Marcos doon sa diktadurang Marcos at diktadura na lang? Makakasama po natin ngayong gabi, lumabas na kanina, lumabas na agad, kilala niya na yung guest natin.

Q1. Ano ba ang tingin nyo rito bilang isang veteranong periodista? Siyempre doon kayo sa kasagsagan ng bakbakan sa pagko-cover noong panahon ng unang Marcos regime. Ano ba ang tingin nyo rito sa bagong memo?

Bakit mo ba i-drop yan? Isa lang naman ang diktadura sa contemporary history, si Marcos lang. At yan lang naman ang dapat pag-aralan. Walang ibang dictatorship na pag-aaralan sa contemporary history kundi si Marcos.

Diyan maraming matututunan na useful at relevant ang mga bata para maintindihan kung anong nangyari sa bansa nila sa panahon ngayon at sa mga panahon pang darating. Mahaba ang ito.

Ito ang historical, not revisionism, denialism, negativism. Iba ang revisionism. Ang revisionism ibig sabihin pinalitan ka lang dahil may bago kang nadaskubre. Ito denialism, yung katotohanan, dini-deny o yung tama, minamali. Dalawa yan.

Isa lang ito sa mga hakbang na ginagawa ng gobyerno para i-co-opt ang ating mga bata, ang mga mag-aaral. Kasi kailangan itong mga bagong generasyon iba na ang tingin nila sa istorya ng bayan.

Ito established fact. Iba ito hindi pinagtatalunan na yung Marcos dictatorship. Maliwanag yung dictatorship hindi lang officially. Dahil nag-declare ng martial law.

May martial law tayo. Ang lahat ng martial law ay diktadura. Kahit anin mo itanong yan, hindi mo kailangan ng textbook dyan. Basta martial law, diktadura yan. So ito ang diktadura, Marcos.

Ito ang diktadura. It sanitized course in a form of government. Hindi yan ang dapat mangyari. Ang dapat isang buong kurso yung Marcos dictatorship. Isang buong subject yan.

At sabi ko nga yan, hindi lang ito ang dapat pag-usapan. Marami ng ginagawa ang gobyerno ito para lukohin ang mga bata. I-co-opt ba? Ang una-una yung ROTC."

Q. ROTC?

Pag sinabi mong military mindset, hierarchical yan. Ang nawawala dyan ang deretso ng individual at kalayaan. So yan ang tinanggal nila sa ROTC. Hindi naman talagang natututo. Ang disiplina sa bahayan, nagawa ang disiplina. At ang patriotism natututo sa pagbasa ng story ang tama.

Yung media literacy sila ang gagawa ng curriculum. Sila ang mag-de-define kung ano ang dapat sinasabi ng mga mamamahayag. Ito ang dapat inyong i-expect na sabihin sa inyo ng mga mamamahayag. Hindi para sa gobyerno magsabi yan. Taliwas yan.

So ang gobyerno hindi dapat mag-define yan. Tayong mga mamamahayag at libre mga institusyon ang dapat magsabi niya. Ngayon ito na, istorya na ito talagang napaka-hayag, garapal ika na. Tanggalin mo yung Marcos?

Isa lang naman ang diktador natin sa contemporary history. Si Marcos lang. At kaya mo ituturo yan dahil sa klase ng diktadura ni Marcos. As opposed probably to other dictatorship.

Ang pangalawapan niya niyan, yan magbibigay ng perspective sa mga nangyari pagkatapos ni Marcos. Bakit dumating si Duterte? Kasama yan sa course. Dati si Duterte the most avid idolater of Marcos and after Marcos the most draconian regime since Marcos.

So kabit-kabit yan. Nakakataka ba kung bakit si Marcos at si Duterte ang gusto gumawa ng pagbabagong yan? Ang kailangan ituturo yan.

Q1. Bakit ang strongman at diktator? Fact ay diktator si Marcos ayon kay Ana Elvira Arsaliana. What do you think of this?

May usapan natin kasi sa media meron tayong rule na call a spade a spade. Pero kapag napansin niyo, iba mga news organizations they use the term strongman instead of dictator.

Q1. Bakit ang strongman at diktator? Fact ay diktator si Marcos ayon kay Ana Elvira Arsaliana. What do you think of this? May usapan natin kasi sa media meron tayong rule na call a spade. Pero kapag napansin niyo, iba mga news organizations they use the term strongman instead of dictator.

So understanding, ang appreciation, medyo may pagka-diktador. Medyo may pagka-drakonyan. Hindi, ang diktador, diktador. Si Marcos, diktador. Officially, nag-impose ng martial law, aliwanag. Ngayon gusto mo pa ibang facts. Tingnan mo yung nature ng kanyang regime.

The murderous and the plundering nature of the regime. Iyan pwede mo i-compare sa lahat ng diktador yan. Pwede mo i-compare.

... So may formal 1987 constitution. Paki explain ang konteksto na yan, ang revolutionary government of Cory?"

Ang tinignan ni Cory, yung damage na nagawa nitong diktador na ito na i-re-repair niya. Maliwanag kay Cory na hindi niya makakayang i-repair nito ng walang bagong constitution na ang gagamit mo ang constitution na ginamit ni Marcos.

Yung constitution na gamit ni Marcos, yan din ang constitution pwede magsabi sa kay Cory na mag-diktador na lang siya. Ibig sabihin ayaw ni Cory ng constitution na yan. Lumalabas lang ayaw ni Cory ng constitution na yan. Ibig sabihin ayaw mag-diktador.

Sa pagtayo ko sa position na ito, ang gusto kong mas mahabang revolutionary government ang tinatawag ko. Kasi sa laki ng gawak na ginawa ni Marcos, hindi mo maibabalik ng usto ang infrastruktura ng demokrasya sa sandaling panahon lamang.

Yan ang aking argumento. Of course ayaw ni Cory kasi si Cory ayaw talaga. Ayaw talaga mag-diktador. Ayaw masabihan na nag-diktador siya. Ang sa aking argumento, the simple fact that Cory decided that there must be a new freedom constitution itself was evidence that he rejected dictatorship for herself.

Kasi kung hindi kunin niya ang constitution ni Marcos, ako naman ngayon ang diktador. Di ba? Hindi niya ginunga. So mahirap ilaban niyo.

Q1. Paano ituturo yan? Siyempre by sheer operation of logic. Ma, pinag-uusapan po namin yung diktadora, sino ba nakaupo noong time na yan? Can we actually separate the two? That's my question.

You are not talking about a theoretical subject here. You are talking about a period in history. Yung period ng history, ang course dito hindi yung form ng government. Yung period ng history meaning yung panahon ni Marcos at yung panahon ni Marcos na yan ay diktadura.

At anong klaseng diktadura yung kay Marcos kung ikukumparam sa ibang diktadura? Pwede sigurong nahandoon yan. Pero diktadurang pare-pareho yan. At yung sa atin, yan ang specific na klase ng diktadura. Anong specific na kaso yan Marcos?

Kaya may term na Marcos yan. Kasi iba yan. So yan dapat. Kaya hindi ko maintindihan kung paano ituturo.

Pag grade school down, pupil. The rest. I don't know kung sinusunod pa rin ang ganyang rule. Anyway, ang sabi nila rito, ang sagot daw dito, kino-quote yung taga Deped,

we just aligned the topic of hamon ng demokrasya with the preceding topic which is hamon ng neocolonialismo. So we just focus on the events and themes happening in the Philippines.

Q1. What do you think? Kasi kung wala namang political undertones, I'm not sure whether there was also a similar effort in previous administrations post-EDSA para tanggalin ang Marcos sa dictatorship. Yan lang naman sa akin. What do you think?

So if Duterte, ang tatay niya, worthiest worshipper ni Marcos, bakit ngayon? Fair question yan. Kasi nung araw hindi masyadong issue yan. Ngayon talaga nag-issue. Actually nag-umpisa ang issue yan nung maupuna sa poder ang mga Marcos.

Nag-umpisa na nila yan kaya meron silang troll army para baguhin ang lahat na yan. Pero ngayon dahil ang presidente si Marcos mismo, ginagamit nila sa official ways ang ginagamit nila. Department of Education na mismo, nung araw hindi.

Ngayon ginagamit nila rito. Kala nila basta ang kanila lang, ang tingin ko talaga to indoctrinate the youth of this country para yung susunod na henerasyon kung paano nila i-drop yung Marcos doon sa study, i-drop na rin sa mga ulo nila yung pangalang Marcos na diktador.

Yan naman ang gusto nila. Hindi naman mahirap isipin yan ang liwanag ng mga antecedents ba? Maliwanag eh. So hindi dapat...

... Ang sinasabi sa story parang hindi pina-ressure ang DepEd para tanggalin ang Marcos doon sa term na diktadura?

... Ngayon kung gusto nila sabihin nila, hindi yan ang balak namin. Ang tatanong ko kung wala kayong balak na masama, bakit nyo pababaguhin kung walang diferensya yan?

... May lumabas dyan na gusto magpalakas sa kanya, pinabayaan nalang ng Pangulo. Ganon ang nangyari. Napakahirap intindihin noon yan. Sa akin, ikaw ay Pangulo ng bayan at ikaw ay Secretarika ng DepEd, merong nakaisip eh.

... Huwag niyong gawin niya. Hindi tama yan. Pero hindi mo naman masasabing gagawin ni Marcos at Duterte yan dahil nakita naman natin ang ginagawa, nagkataon lang ngayon, ginagawa through the Department of Education. But before that, ginagawa nila through other means. Ginagawa talaga nila."

... Para makatulong tayo, public service po ang gagawin natin sa part na ito dahil September 11, marapit mag-a-kince para makahabol pa ang bayad sa kanya. Sabi niya, cultong dila o nagpahirap sa bansa at nagpa-alisa ba sa militar ng KANO?

Q1. Pangulong na upo since 1986. Tapos sino ang pangulong pinakasumipsip sa China? Pakisagot lang. Pakitanong sa moderator niya kung paano sasagutin yan. Nagpublic service lang tayo. Yan ang narrative. Madalas natin madinig yan."

Q2. Is legitimate ang reasoning? Iba ang pagpipresentan yan at lumalawig yan. At nakakaroon ng discourse na malalim. Yan hindi reasoning yan, template yan. Kaya wala kang naririnig kundi puro ganyan.

Ang history may hirap. Pag pinag-usap mo established facts of history may hirap labanan yan. Kaya gagawin nilang dilawan. Wala kang naririnig kundi dilawang kasi yan. Puro ganoon lang dilawan.

Q3. How was it during the Marcos dictatorship? Sinasabi nila maganda naman talaga pero ang nagre-reklamo dyan ang mga komunista. As a journalist sa time na yan, isang taong buhay na buhay na noong panahon na yan. How was it like?

Yung mga pamilya ng mga pinatay, yung mga ninakawang ng mga businesses, yan ang nagre-reklamo. Natural yan ang magre-reklamo. Ninakawang kayo, pinatay kayo, sinipa kayo, nilagay kayo sa kalit wala kayong parehong trabaho. Yan talaga magre-reklamo.

Ang publiko medyo okay tuwa. Nakita nila pumipila ang tao sa jeep, pumipila sa bus, pumipila lahat at inuhuli ang lumalabag sa batas ng kalsada. Ibig sabihin outwardly, publicly na madali mong makita, natutuwa ka kasi ito yung martial law, ito yung diktadura.

Yung mga kailangan itago ay nakatago. So hindi lumalabas yung mga pataya, mga pinatay hanggang later na lang. At yung mga nangangkam ng pera, yung mga cronies, hindi lumabas. Later na lang kasi hindi mo makikita.

Pero naghihirap ang tao. Tingnan mo lang yung mga nawalan din ng trabaho na hindi dapat mawala ng trabahong maliliit. Yung mga nagugutom, ako nakita ko yan. Kasi ako gala ako kasi mamahayag nga ako. Sa akin habit yun na nakikita ko.

Kung ano-ano pinasok ang trabaho. Pero hindi bali na ako. Kahit pa paano meron akong pinagkakitaan. In the end in any case, pagkatapos noon nakita na at least ang tinortured 75M. Pagkatapos ang ninakaw, $10B.

Yan ang ninakaw. At nakita natin ang lahat ng resulta ng Marshall. Pagkatapos na lang, ganoon naman talaga. Lahat ng diktadura, makikita mo pagkatapos noon.

Yan ang gusto nilang kalimutan ng tao, i-deny ng mga tao. Hanggang ngayon may kaso pa sila sa America. Kung hindi lang naging presidente si Marcos, courtesy lang yan, hindi makakatuntung sa America yan.

Q1. Hindi siya unexpected lalo kung nakabalik sa kapangyarihan, yung target ng ganoon pagwawas to? What should be done next or dapat ba tanggapin natin isa sa pack of life?

Hindi mo pwedeng isaayos pag pumunta ka sa kongreso. Hindi mo pwedeng isaayos pag pumunta ka sa eskwela. Hindi mo pwedeng isaayos pag pumunta ka sa korte.

Meron yan. Ngayon iniupisahan ko walang basahin, nakaka-iyak talaga. Ngayon ibig sabihin, yung mismong institutions, yung mismong system, na-co-opt, na-hijack. Saan ka ngayon pupunta?

Pinabayaan natin si Gloria, nirig yung election, pinabayaan natin. So meron tayong kasalanan dyan. Ito may mga traces ngayon na meron din ganoon. Ang sabi nila, hindi naman ang surveys maliwanag dapat manalo si Marcos.

He will not take any chances. Nandayan na rin. Sisiguro e. Yan ang dapat tingnan kung totoo ba yan. Meron, ang Supreme Court mismo pumayag na investigahan yan. Ibig sabihin may rason para investigahan.

Anong gagawin natin kung hindi natin? Si Laila ang tagal-tagal na nakakulong, dalawa ng acquittals, hindi man lang mabigyan ng bail, dalawa acquittals. Anong klaseng justisya ito? Ibig sabihin ang sistema talagang broke.

Ngayon kung yung mga marunong bumotong, mga 10-15M dyan, it's a good size of a constituency. Tayo magsama-sama at pare-pareho tayo. We are like-minded, we are like-hearted. Gusto natin madiretso, gusto natin magkaroon ng level economic and educational playing field.

So ito ang gagawin natin. At baka sa ehemplong ito, makita ng mga tao na maayos pala itong ganito, baka sakali. Ako naman nagbabaka sakali na lang ako ngayon. Parang maliwanag sa akin na broken ang system.

So naghahanap ako ng ibang paraan. Kung sino may naisip na ibang paraan dyan, sabihin nila sa akin. Basta huwag lang nila ako isama pagpukuntahan nila ang paring wasak na sistema. Yan ang sakin. Hahanap ako ng bago. Ewan ko kung ano ang tingin mo dyan.

Hindi ito breakaway constituency. Shadow lang ito. Nang kami lang magtutulungan. Parang in a way. Kasi ito lang magkakaintindihan tayo paano gagawin natin.

Hindi tayo magtulungan. Yung mga mahihirap pero ganito ang pananaw, tutulungan ko. Yung mga mahihirap nabaluktot ang pananaw sabihin ko kay Marcos nalang muna kayo humingi.

Ang plight ng buong nasyon, hindi ko kaya yan. So itong kaya ko, ito lang ang tutulungan. Kaya ako pagkakututulong, namimili ako. Pareho lang yan. Ewan ko kung ito may kinabukasan. Basta sa akin lang huwag niya ako isama sa sirang sistema.

I'd like to ask more questions about that siguro on another occasion. Pero in the meantime, maraming salamat Mr. Virgel Santos for joining us tonight dito sa Facts Verse.

Hindi na bumalik yung troll? Nasaan na yun? Iniintay ko yung sagot. Nasaan na? Sumagot po ulit?

Baka lumipat na ng account. Sabi ko naman sa inyo okay lang tayo magkaroon ng matinong discussion dito pero kung yung mga comments ay talagang wala sa hulog e corny.

Nga pala bukas ang guest natin, yung nag-resign finance undersecretary, si Professor Shelo Magno. Kasama po natin siya tomorrow. Pag-uusapan natin yung iba't iba mga bagay bukod sa nangyari sa kanya sa Department of Finance.

Pag-uusapan natin yung price ceiling na in-impose ang Marcos administration ng Pangulo mismo dito sa presyo ng bigas. Okay ba yan? Medyo maraming kinakabahan dyan.

Okay. Nga pala, announce ko na mas maaga. Doon sa susunod na Facts Natics Unite natin episode. Diba every week naglalabas po tayo ng ganyan.

So para sa linggo na ito, ang topic ng Facts Natics Unite. Agree ba kayo dyan dito sa move na tanggalin yung Marcos doon sa diktadurang Marcos? Doon sa araling panlipunan curriculum for grade 6 pupils?

Pangalan ko po Christian Esguerra. Tapos of course always remember to be respectful, walang below the belt, walang ad hominem. Ano pa yung honest opinion regarding it? Let's keep it sane yung discussion.

I don't agree. Ayun yan, padala ka ng video. Ayan okay. Sige yun muna tayo ha. Marami marami salamat po sa pagsama niyo po sa ating ngayong gabi. Ako po si Christian Esguerra. Magandang gabi po. Kita kita po tayo bukas dito sa Facts Verse.

Thank you for watching!