01:19.0
DIGMAAN SA EUROPA
01:36.0
Saan mang dako ng daigdig lumingon ang isa,
01:39.0
mababalitaan ito ang mga kaguloan at nilasunod-sunod na nagaganap.
01:43.0
Digmaan sa Europa,
01:45.0
lindol sa Turkey,
01:47.0
heatwave sa Canada,
01:50.0
revolusyon sa Afrika,
01:52.0
pagbabalik ng COVID at kung ano-ano pa.
01:55.0
Mga pangyayaring bagamat dati nang nasasaksihan ng sambayanan,
01:59.0
pero ngayon lang nagkasabay-sabay.
02:03.0
Hindi mababasa sa kasaysayan ng mundo kahit i-google mo pa
02:07.0
na ang mga sakuna at trahedya kahit kailan ay hindi katulad ng ngayon.
02:11.0
Sa ating henerasyon lamang nagaganap ang patong-patong at sunod-sunod na kaguloan sa mundo.
02:17.0
Babala na dati nang ipinahayag ng mga naniniwala sa propesya ng Biblia.
02:23.0
Ngunit paano malalaman kung ang propesya hinggil sa hinaharap ay kototohanan o nagkataon lamang?
02:30.0
Kaila sa marami na hindi na kailangang maghintay pa sa hinaharap
02:34.0
upang mapatunayan na totoo ang mga propesya.
02:37.0
Dahil mayroong isang propesya na naganap noong sinauna
02:41.0
na hindi lamang nakasaad sa Biblia,
02:43.0
nakasulat rin ito sa kasaysayan ng mundo.
02:46.0
Ito ay walang iba kung hindi ang pagbagsak ng kaharihan ng Babilonya.
02:53.0
Kung hindi kapamilyasan naganap noong taong 539 BCE,
02:57.0
eto at pakinggan kung tugma ang propesya sa nakasulat sa kasaysayan.
03:01.0
Kung taliwas ang dalawa, ibig sabihin lang na ang propesya ay bulaan
03:06.0
at maaaring ang iba pang mga nakasulat sa Biblia ay kalukuhan lamang.
03:11.0
Pero kung tugma sa kwento ng mga historians,
03:14.0
papapatunayan na merong kribilidad ang mga testamento.
03:20.0
Ano ba ang Babilonya?
03:23.0
Ayon sa History.com,
03:25.0
ang siyudad ng Babilonya ay tinataglo ang taong 2300 BCE
03:29.0
ng mga sinaunang taong may wikang Akadyen.
03:32.0
Mga siyemnapung kilometo ang layo nito mula sa ibaba ng Bagdad
03:36.0
na napapagitnaan ang mga Ilug Tigris at Euphrates,
03:39.0
kaya binansagang Mesopotamia.
03:43.0
Isa sa mga unang namuno doon ay si Haring Sargon,
03:46.0
noong ang mga tribo ay hiwahing walay pa.
03:48.0
Pero noong tumagal ng ilang daang taon,
03:50.0
naging isang malaking siyudad.
03:52.0
At sa gitna ay ang kaharihan ng Babilonya.
03:57.0
Mula noon na ay taguyod ang batas at lahitimong gobyerno,
04:01.0
nagpatayo din sila ng mga gusali, mga sambahan at kalsada.
04:05.0
Naging sentro ito ng kalakalan at tumunlad ng lupain,
04:09.0
tumatag ang pamunuhan.
04:13.0
nawasak ang kaharihan sa isang malaking indigmaan.
04:16.0
Tinalo ito ng mga Assyrians
04:18.0
sa pangunguna ni Haring Sennacherib.
04:20.0
Pero paglipas ng mahabang panahon,
04:23.0
pagdating ni Haring Nabokulazar
04:25.0
at ang anak nitong Sinebukanesar
04:27.0
itinaguyod na muli ang bagong kaharihan
04:30.0
ng Neo-Babilonya.
04:32.0
Ngunit hindi katulad noong sinauna,
04:34.0
siniguroan ang bagong pamunuhan ng bagong siyudad
04:38.0
ay mananamasa ng lubusan.
04:41.0
Subalit kung may simula, mayroong katapusan.
04:45.0
Ganun pa maa nagpatuloy ang balak ng pamunuhan
04:48.0
sa bagong Babilonya.
04:50.0
Ang bahayag sa Ancient Mesopotamia
04:52.0
ay napapalibutan ang buong siyudad
04:54.0
ng mga higanting pader.
04:56.0
Sa gitna nito ay dahanan ng mga sundalo.
04:58.0
Bawat kantong ay may tore
05:00.0
at istasyon ng mga bantay.
05:02.0
At ang ilog ay nilihi sa harapan mismo
05:04.0
upang hindi makatawid ang kahit sino.
05:07.0
Ayon sa ibang ulat,
05:09.0
mayroong walong tarangka ang ngyari sa bakal
05:11.0
kapalabas at papasok ng siyudad
05:13.0
at may pangsara sa ilog ng Euphrates
05:15.0
na dumadaloy sa gitna nito.
05:17.0
Ang pinakamagaram gate
05:19.0
ay ang Ishtar's Gate
05:21.0
na may purloloy na tanso.
05:23.0
Mula noon, hindi ito nasakap ng kahit sino
05:26.0
at hindi rin nagapi ng ibang imperyo.
05:29.0
Sa kantunayan, ilang taon nito
05:31.0
naging karibal ng Egypto sa kakayahang militar.
05:34.0
Ayon din sa ulat,
05:36.0
ang dobling pader ng Babilon
05:38.0
ay isa sa pinakamatibay sa buong mundo.
05:40.0
Kaya tinawag itong
05:43.0
The Impregnable Gates of Neo-Babylon.
06:04.0
Paano bumagsak ang makapangyarihang Babilonya?
06:14.0
Marami ang naniniwala
06:16.0
na ang pagkatalo ng Babilonya
06:20.0
Hindi dahil sa ito ay natalo sa digmaan
06:22.0
pero dahil sa natalo ito
06:24.0
nang halos walang labanan.
06:26.0
Sa libro ni Isaias kapitulo labing tatlo
06:29.0
sa unang verso ang sabi,
06:31.0
Ito ang mensahe tungkol sa Babilonya
06:34.0
na ipinahayag ng Panginoon
06:36.0
kay Isaias na anak ni Amos.
06:40.0
Sino ang lalaking si Isaias
06:42.0
na binanggit sa Biblya
06:44.0
at ano ang balita
06:48.0
Ang pahayag ng Oxford Bibliographies
06:50.0
na ang lalaking si Isaias
06:54.0
ay nabuhay noong mga panahonin na haring Uzziah,
06:56.0
Jotham, Ahaz, at Hezekiah
06:58.0
ng tribo ng Israel
07:00.0
mga kalagit na anang taong 700 BCE
07:03.0
kasabay ng pagkaaway
07:05.0
ng mga Assyrians sa lupain
07:09.0
At ano ang pahayag na ibinigay sa propeta?
07:11.0
Sa libro ni Isaias kapitlo labing tatlo
07:13.0
ikalabing siyam na verso
07:17.0
Ang Babilonya ay kahariang pinakamaganda
07:19.0
sa lahat ng kaharian.
07:21.0
Ipinagmamalaki ito
07:23.0
ng kanyang mga mamamayan
07:25.0
pero wawasakin ko ito
07:33.0
na mawawasak ang kinatatakot
07:35.0
ang kaharian na napapalibutan
07:37.0
ng mga dobleng higanteng pader
07:39.0
na may mga matatayog na tore ng sundalo
07:41.0
ang binansagang impregnable walls
07:43.0
o mga pader na hindi mapapasok
07:45.0
napapaligiran ang nilihis na ilog
07:49.0
kaya kung titignan ang propesya
07:51.0
mukha nga namang mahirap paniwalaan
07:53.0
na ito ay magagapi
07:57.0
Pero dinetalya ito sa kapitlo 45
07:59.0
mula sa unang verso
08:03.0
Ito ang sinabi ng Panginoon
08:07.0
magpapatagin ko ang mga pintuan
08:09.0
ng kanilang mga lungsod
08:13.0
at hindi na ito isasara.
08:15.0
Ako ang maghahanda
08:17.0
ng iyong dadahanan
08:19.0
at papatagin ko ang mga bundok
08:21.0
gigibain ko ang mga pintuang tanso
08:23.0
at ang mga tarangkahang bakal nito.
08:27.0
Malinaw ang sinabi ayon sa propesya
08:31.0
ang magbubukas sa pintuan ng Babylonia
08:35.0
hindi na mga pader para kay Cyrus
08:37.0
na tila ba masasakop ang kinatatakot
08:39.0
ng kahariyan sa isang iglab?
08:41.0
Subalit ang tanungay
08:45.0
Ayon sa History Channel
08:47.0
mga taong 539 BCE
08:49.0
ang dakilang hari
08:53.0
ang nagngangalang Cyrus the Great
08:55.0
ang lumupig sa Babylonia
08:57.0
at nasakop ng imperyo ng Persya.
08:59.0
Kung hindi ka makapaniwala
09:01.0
si haring Cyrus na rin
09:03.0
ayon sa tinagoryang The Cyrus Cylinder
09:05.0
ayon sa British Museum
09:07.0
mababasa sa sinaling wika
09:09.0
na nakaukit sa clay
09:11.0
ang kwento ng hari
09:13.0
nakasama nito ang kanyang maraming sundalo
09:15.0
at nakapasok ng walang away
09:17.0
o kahit labanan hanggang sa Shuana
09:19.0
at sinagip nito ang syudad
09:21.0
ng Babylonia sa kahirapan.
09:23.0
Patunay na ang propesya na Isaiah
09:25.0
na nabuhay mga dalawa na raang taon
09:27.0
bago bumagsak ang Babylonia
09:33.0
kasama sa propesya ang pinakahuli ng syudad
09:35.0
na sinabi sa libro ni Isaiah
09:37.0
kapitolo labing tatlo
09:39.0
ikadalawampung verso
09:41.0
at hindi na ito titirhan
09:45.0
At ito nga ang nangyari
09:47.0
dahil hanggang ngayon
09:49.0
ang lugar ay inabandon na.
09:51.0
Bagamat sinubukang itayo ito
09:55.0
patulad ni Saddam Hussein
09:57.0
hindi na naibalik ang kadakilaan
09:59.0
ng unang kaharihan
10:01.0
isa pang patunay sa nasabing propesya.
10:03.0
Ang labi ng syudad
10:05.0
ay makikita ngayon sa Al-Hilak
10:07.0
na nasa probinsya ng Babil
10:09.0
mga 70 kilometro sa bandang
10:11.0
ibaba ng Baghdad, kapital ng Iraq.
10:13.0
Ito ang pinakamahalagang parte
10:15.0
ng kasaysayan sa Mesopotamia.
10:17.0
Ginawaran din ito noong taong
10:19.0
2019 bilang isang
10:21.0
UNESCO na pinag-iingatan
10:23.0
ng United Nations
10:25.0
at tinawag na Jewel
10:27.0
of the Ancient World.
10:29.0
Sa kasalukuyan dinadagsan
10:31.0
ng ilang daang mga turista kada taon
10:33.0
ang dating syudad,
10:35.0
puno ng alaala na naging baagi
10:37.0
ng kasaysayan hindi lamang ng Iraq
10:39.0
pati ng buong mundo.
10:41.0
Ngayon ay halos natabunan na
10:43.0
ng mga gumagapang na halaman
10:45.0
at makapal na alikabok
10:47.0
ang dating kinatatakotang kaharihan
10:49.0
na pinalilibutan ng
10:51.0
impregnable walls.
10:57.0
Naniniwala ka man o isang etihista,
10:59.0
mahirap ipagkaila
11:01.0
ang pagkakatugman ng propesiya sa Biblia
11:03.0
at sa nakalagda sa kasaysayan.
11:05.0
Hindi man detalyado ang paglaad,
11:07.0
ang kwento ay tumpak.
11:09.0
Kaya may mga nagsasabi
11:11.0
na dahil sa naganap at nangyari
11:13.0
sa Babylonia, walang duda
11:15.0
na ang mga bagong propesiya
11:17.0
ng Biblia hinggil sa hinaharap
11:19.0
ng sanlibutan ay magaganap
11:21.0
din sa takdang panahon.
11:23.0
Guksan mo ang iyong isip
11:25.0
at hayang lumalim pa
11:27.0
ng lubusan ang iyong pangunawa
11:29.0
sa mga kasaysayang kapupulutan
11:31.0
ng maraming aral.
11:35.0
katotohanan ang susin
11:41.0
sa tunay na kalayaan.
