Di lang West PH Sea, pati East PH Sea Namemeligro; yan at iba pang Isyu sa panayam kay Sec. Teodoro
00:28.0
Pangalawa, buong mundo ay nagkakagulo,
00:33.0
kakaapekto, hindi lang sa defense,
00:36.0
hindi sa ekonomiya.
00:38.0
Dahil merong matinding relasyon,
00:41.0
matibay na relasyon ang defense at ekonomiya
00:43.0
dahil doon tayo kumukuha ng pang-gasto
00:47.0
sa pang-Google natin.
00:49.0
Mga tao at kagamitan natin.
00:51.0
So malaki ang pagkakaiba.
00:53.0
Meron pang isa dahil tayo ang mga
00:57.0
chairman ng NDRRMC.
01:00.0
Mas unpredictable ang mga weather disturbances ngayon.
01:04.0
Hindi mo ma-spelling ngayon.
01:06.0
Kaya talagang mas mahirap ang mga hamon.
01:10.0
Bago lang natin talagayin yung mga hamon.
01:12.0
Naalala ko, kung tama po ako,
01:15.0
dalawang beses kayo inalok ni Presidente Duterte noon.
01:18.0
Well, hindi nyo tinanggap, obviously.
01:20.0
Bakit ho ba? At ba't ngayon tinanggap niyo?
01:23.0
Noong una, kasi kabagong talaga po ako sa puwesto sa private sector.
01:29.0
Sinigurado ko yung mga investors ko na tatapusin ko yung project
01:34.0
at yung mga kinakailangan kong gawin.
01:37.0
Tapos bagong labas tayo sa politika noon, bumabawi tayo.
01:41.0
Ngayon naman, nag-decide ako after the pandemic
01:46.0
na tumakbo bilang senador.
01:48.0
Hindi tayo pinalad.
01:49.0
Dumating naman itong alok ng ating pangulo
01:53.0
at sinabihan ko naman siya na tutulungan ko siya.
01:56.0
Dahil unity nga, kailangan na natin umahon.
02:00.0
Naka-ranas tayo ng pandemia, nangasama.
02:03.0
Mahigit pa kasi dilubyo yun.
02:06.0
So, nandito tayo.
02:08.0
Pero sa kabila nito,
02:10.0
lection nito na nakatakda ang lahat.
02:13.0
Ang Diyos lang makakalam kung saan tayo makakapuntay.
02:16.0
Kumbaga hindi nyo naman ito pinili.
02:19.0
Hindi nyo pinili destiny, kapalaran, providencial.
02:26.0
Hindi ko naman ayaw sa ayaw tanggapin yung alok ni President Duterte.
02:31.0
Ngunit sa estado ko sa buhay noon, hindi ko kakayanin.
02:36.0
Siyempre, nag-uumpisa na naman tayong maghanap buhay sa private sector.
02:42.0
Binibuild up ko yung credentials ko sa corporate world.
02:45.0
Bago ang halal na chairman of the board ng kumpanya,
02:51.0
bagong upo na director, tapos bigla mong iiwanan,
02:55.0
mawala nang tiwala yung private sector sa akin.
02:58.0
Actually po, yung panahon na parang nag-hibernate kayo sa politika,
03:03.0
marami po nang hihinayang dun eh.
03:05.0
Ang totoo nun, pagkatapos po noong 2010,
03:09.0
sabi nila 2013, pang-senador kayo.
03:12.0
2016, pang-senador kayo.
03:14.0
So, hindi ba niyo pina...
03:16.0
Kung baga, yung mga nambubuyo sa'yo noon,
03:18.0
hindi mo ba napag-isipang pagbigyan?
03:20.0
Palagay ko, marami nga sumamaan doob.
03:23.0
Ngunit, part of the job ay bawal kami sa politika.
03:28.0
Kasi, corporation nga.
03:32.0
Eh, kailangan ko maghanap buhay noon.
03:34.0
Natural, hindi naman tumutubo sa puno yung pera.
03:39.0
Nabagit niyo kanina, yung kumpare niyo na interview ko eh.
03:42.0
Oo nga eh, bilib na bilib ako eh.
03:44.0
Si RSA po, sa mga hindi nakakaalam,
03:47.0
ay kaibigan po nitong si Seketary Guibo.
03:50.0
At kung mekaniko siya, sabi ni RSA,
03:53.0
mekaniko si RSA ni Boss Danding,
03:57.0
si Seketary Guibo ay nabansaga namang
04:00.0
paboritong pamangken ni Boss Danding.
04:06.0
Hindi, ang katunayan, ako yung naging personal lawyer niya.
04:09.0
Tsaka, noong bata ako,
04:11.0
syempre ako nalagay sa kabataang barangay sa politika.
04:15.0
Nanay ko nasa politika din.
04:18.0
So, nagkataon, nagkalapit kami.
04:21.0
Tapos, siya ang nagkumbinsi nga,
04:24.0
imbis na magtrabaho ako sa Amerika,
04:26.0
umuwi ako at tumakbo bilang kongresista.
04:30.0
Tapos, ako yung naging chairman ng kanyang partido, yung NPC.
04:35.0
At ako yung personal counsel niya, personal lawyer niya.
04:39.0
So, nagkatrabaho kaming lahat.
04:42.0
So, merong iba na nagsasabi nun.
04:46.0
At syempre, hindi ko naman maipagkakaila
04:50.0
na nagkahilig kami sa eroplano.
04:56.0
Ngunit, yun lang ang common naming nahilig.
04:59.0
Yung kotse, hindi ko hilig.
05:01.0
At syaka yung kabayo, hindi ko hilig.
05:06.0
Dahil syempre, ako yung personal lawyer niya.
05:08.0
Alam mo naman ang attorney-client relationship.
05:14.0
Hindi ko masasabi dahil attorney-client.
05:17.0
Parang presidente at kabinete.
05:20.0
Kung ano man nangyayari sa presidente at kabinete,
05:23.0
that's a privilege.
05:27.0
Pero, yun po bang kumahalat na balita
05:31.0
Nagkaroon ba kayo ng falling out?
05:33.0
Palagay ko, nagkatapuhan lang.
05:35.0
Hindi ko naman maano.
05:37.0
Dahil syempre, kailangan ko rin gawin
05:39.0
ang mga sarili kong diskarte sa buhay.
05:41.0
Meron siyang binabalak para sa akin.
05:46.0
Ngunit, ito palagay ko,
05:49.0
bumuti ang buhay niya.
05:50.0
Bumuti rin naman ang buhay ko.
05:53.0
Nandito ako ngayon.
05:55.0
At the end of the day,
06:00.0
reconciled kami to the fact na
06:03.0
palagay ko kung makikita unang una,
06:06.0
ama ko na namatay na rin.
06:09.0
At saka nakikita ako
06:11.0
yung ginagawa ako ngayon
06:13.0
ng lolo namin, niya,
06:16.0
at ng magulang ko, nanay ko rather,
06:19.0
pangatsuhin at tiyahin ko.
06:20.0
Palagay ko, natutuwa naman sila.
06:23.0
Hindi na hihiya sa ginagawa ko ngayon.
06:25.0
Magiging proud sila sa inyo
06:26.0
sa mga ginagawa ko.
06:29.0
Inabangit yung aeroplano.
06:31.0
Kailan ba kayo huling nagpalipad na aeroplano?
06:36.0
Nung birthday ko last year,
06:37.0
pero ano yun eh, tour.
06:41.0
Pero yung talagang lipad,
06:42.0
matagal nang wala.
06:44.0
Mahina na rin ang mata natin.
06:47.0
Kayo po yung lesensyadong pelosak?
06:49.0
Hindi na, hindi na po.
06:52.0
Kasi tuwing mapapanood ko,
06:53.0
kahit replay lang,
06:54.0
yung pelikula ni Harrison Ford na Air Force One.
06:57.0
Kayo naalala ko eh.
06:58.0
Alam mo ba nangyari kay Harrison Ford?
07:00.0
Nagkamali ng landing.
07:02.0
Nag-landing sa taxiway.
07:04.0
Marami na siyang insidente.
07:07.0
Dahil medyo may edad na airplane.
07:09.0
Pero yung Air Force One,
07:11.0
nung sinabi niyang,
07:13.0
get off my plane.
07:14.0
Eh, kayo naisip ko noon eh.
07:16.0
Dahil during that time,
07:18.0
na-interview namin kayo
07:19.0
nung kayo ay tumatakbo na pangulo.
07:22.0
parang wala pa tayo
07:23.0
nagiging presidente
07:24.0
na nagpapalipad ng aeroplano eh.
07:26.0
Akala ko magiging presidente kayo
07:30.0
yun ang katangian na
07:33.0
ikalilipad ko sa presidente,
07:34.0
hindi ko na ulit eh.
07:40.0
Ikaw na lang mag-suggest sa akin,
07:42.0
bakery na lang kayo.
07:44.0
Katonging coffee shop.
07:46.0
Sarap ng kapi doon.
07:49.0
Buy one, take one.
07:52.0
Gamitin niyo lang po yung pangalan
07:54.0
Buy one, take one kayo.
07:58.0
Kayo po ang pinakabata
08:00.0
na naging Defense Sekretary pa.
08:03.0
43 years old po kayo.
08:05.0
Babalikan ko na po yung sinabi niyo,
08:08.0
Ano po pinakamahirap ngayon
08:10.0
doon sa mga binanggit niyong challenges?
08:12.0
Sa akin talaga ang challenge
08:14.0
ng bawat Defense Sekretary
08:17.0
sa buong mundo ay
08:21.0
Talagang away yan ng
08:23.0
ekonomiya at saka defense.
08:25.0
Ang alam ko lang,
08:26.0
ang Pilipinas ay ang may
08:28.0
pinakamababang defense
08:30.0
to GDP spending ratio.
08:32.0
Actually for last year,
08:34.0
0.98 lang tayo percent.
08:40.0
Mga 2 hanggang 3 percent po.
08:44.0
Ngunit, alam na naman natin,
08:46.0
hindi nating kakayanin.
08:48.0
Kaya nga, nakikipag-alyansa tayo
08:50.0
sa maraming bansa
08:54.0
at ayon sa ating strategya,
08:57.0
ang strategya nila.
08:59.0
Hindi naman kabilektaran
09:01.0
na susasakay tayo sa
09:04.0
Hindi din naman pwede yun.
09:05.0
Kailangan ang strategy natin
09:07.0
at kung ang masusunod
09:10.0
at kung ayon sila,
09:12.0
doon pwede tayo magtulungan.
09:14.0
South China Sea or
09:16.0
West Philippine Sea,
09:18.0
ang pinakamalaking
09:20.0
pinoproblema natin ngayon
09:22.0
ay napaka-aggressive nitong
09:26.0
Ang China ba ngayon?
09:27.0
Ano ba ang trato natin?
09:29.0
Kaibigan o kaaway?
09:32.0
West Philippine Sea
09:34.0
at saka South China Sea
09:37.0
ay katunggali sa claims.
09:39.0
Yan ay hindi mababago yan
09:41.0
kasi kliniklaim nila yung buo.
09:45.0
kung madadaan ito
09:47.0
sa prinsipyadong usapan
09:54.0
at hindi bulong-bulong,
09:58.0
Pero ganun paman,
10:00.0
ang nakikita natin kasi
10:06.0
sa ilalim naman iba ang ginagawa.
10:08.0
Patuloy ang kanilang pagkukukop
10:11.0
ng South China Sea.
10:13.0
Kasi gusto nilang kontrolahin
10:15.0
yung buong South China Sea.
10:26.0
kung sila ay sensitivo
10:28.0
sa opinion ng mundo,
10:30.0
didingin nila tayo
10:31.0
at hindi tayo nila iipitin
10:33.0
sa ibang mga bagay.
10:35.0
At kung ano ang nasa
10:39.0
international law,
10:40.0
at mga claims natin,
10:42.0
magbigyan na tayo.
10:44.0
Yun ang pinakamalaking
10:46.0
pagpatibay na sinsero sila.
10:52.0
at sa sinasabi po nila
10:54.0
nakaharap man tayo o hindi,
10:56.0
ang China po ba ay katiwa-tiwala?
11:00.0
sa mga ginagawa nila,
11:02.0
Kaya kailangan nga,
11:03.0
paulit-ulit kung sinasabi,
11:05.0
patunayanin ninyo sa ating mga kababayan
11:08.0
na mapapangkatiwalaan tayo.
11:10.0
Tulad na sinasabi nila,
11:11.0
latest na sinabi nila,
11:14.0
nakangalawang daw yung Sierra Madre.
11:16.0
Nakakapulot daw ng karagatan.
11:20.0
E yung pang-swarm lang nila
11:24.0
Nakakadumi na yun.
11:26.0
Nakakasira sila ng bahura.
11:28.0
Drama lang daw yun.
11:29.0
Anong idradrama natin
11:30.0
sa pagkakasira ng bahura?
11:32.0
Ayaw nga natin masira yung bahura.
11:36.0
sila ang napatunayan
11:39.0
ng arbitral tribunal
11:41.0
na nininira ng marine environment
11:44.0
sa paggagawa ng artificial islands.
11:47.0
Kaya nga, parang dalawandila yung salita.
11:53.0
Kung siya naninira, siya namimintang.
11:56.0
Kaya katawa-tawa yung statement.
11:59.0
Ngayon, ganito mga statement na ito,
12:01.0
lalo silang lalayo sa taong bayan.
12:04.0
Lalo silang lalayo sa mundo.
12:07.0
Yung pang ginamit yung termino na
12:10.0
hypocritical sila.
12:12.0
Wala kasi ako mahanap katunying
12:15.0
na mas malumanay na salitay.
12:17.0
Actually, malumanay pa nga yung sinabi niyo na yun.
12:19.0
Pero sa tingin po ng iba,
12:21.0
yung pang termino na binitawan niyo na yun
12:24.0
ay matigas na pananalitan.
12:27.0
Hindi ba ninyo naisip na parang tayo
12:30.0
ay nagahamulang basag ulo doon?
12:33.0
Hindi. Kasi ang pinaglalaban natin,
12:35.0
hindi teritoryo nila, teritoryo natin.
12:38.0
Hindi naman tayo nakikipaglaban sa kanila.
12:41.0
Ang pinaglalaban natin,
12:43.0
ang pagkukukup nila ng teritoryo natin.
12:46.0
At sino naman ang nagkokontain sa kanila.
12:50.0
Sinasabi nila, tayo daw ay tuta ng Amerikano
12:53.0
at ng ibang mga bansa para i-contain sila.
12:57.0
E unang-una ba, bansagan tayong tuta ng Amerikano.
13:01.0
Sino nakakasakit doon?
13:04.0
Pangalawa, ano ang nagkokontain sa bansa?
13:07.0
Yan ang international law at UNCLOS.
13:10.0
Tayo, pinapatupad lang natin eh.
13:13.0
Tayo, kailangan natin makontrol
13:17.0
itong 200 nautical mile exclusive economic zone
13:20.0
dahil yan ang kinabukasan ng ating mga anak at apo.
13:25.0
Dahil simple, tayo kapuluan.
13:29.0
Hindi tayo malawakan teritoryo.
13:31.0
Kailangan natin ang bawat resource na magagamit natin
13:35.0
upang makasurvive tayo in the future.
13:40.0
Yan lang naman eh.
13:41.0
Kasi kung hindi natin napaglaban ito,
13:46.0
Kukukupin na lang lahat ng teritoryo natin.
13:49.0
At napatunayan na kahit nung huling dalawang taon
13:53.0
ni Presidente Duterte,
13:55.0
hindi nadadaan sa mabuting usapan eh.
13:57.0
Kaya hindi ba pinayagan ni Pangulo Duterte
14:00.0
tumuloy yung mga balikatan exercises.
14:03.0
At ang iba pa, kasi nakikita na nga niya,
14:07.0
Pinagsasantabo yan yung mga inisda natin.
14:10.0
Patuloy sila na nagre-reclaim ko saan saan.
14:14.0
So, ito po ba ang strategy na to?
14:17.0
Sa tingin ninyo, will it work sa China?
14:21.0
Sa takbo po ng pangyayari?
14:23.0
Mukhang kaya niya na you and me against the world.
14:28.0
Siguro, magiging unsustainable din sa kanya in the future.
14:32.0
Kasi at the end of the day,
14:34.0
gusto rin nila ng peaceful trade sa buong mundo.
14:40.0
Eh ang problema, ang politika nila sa loob ng China,
14:44.0
hindi natin ma-spelling kung anong nangyayari.
14:49.0
huwag natin tutukan lamang ang West Philippine Sea.
14:53.0
Kailangan pati ang kabaliktaran.
14:55.0
Lahat ng ating 200 nautical mile exclusive economic zone,
14:59.0
kailangan paghandaan na natin protektahin yan.
15:02.0
Dahil balang araw sisikip ang karagatan.
15:06.0
Dahil syempre dumadami ang tao,
15:10.0
dumadami ang pangangailangan sa resources,
15:14.0
sisikip ang karagatan.
15:16.0
So, kailangan protektahan natin.
15:18.0
Hindi lang ang West Philippine Sea,
15:20.0
ngunit ang Philippine rice at iba't iba pang mga lugar.
15:24.0
Kaya sa aming bagong mga strategya na lalabas,
15:29.0
magbabase talaga tayo sa mga baselines natin.
15:33.0
Dahil tayo ay archipelagic country.
15:37.0
Pag nawala yung baselines mo, butas na yun eh.
15:41.0
Iyon ang pinaglalaban natin,
15:43.0
ang integridad natin bilang kapuluan.
15:46.0
Kung hindi, lahat ng isla na yan,
15:48.0
pwedeng daan-daanan na lang yung dagat
15:51.0
na nagdi-divide between islands.
15:55.0
Kasi hindi na internal waters to.
15:57.0
International waters na.
15:59.0
E, kaya ba natin yun?
16:01.0
Kakayanin natin kung umpisahan natin ngayon.
16:04.0
With the resources na meron tayo?
16:06.0
Kaya tayo nag-aalyansa.
16:08.0
Hindi lang naman tayo, pati China nag-aalyansa yan.
16:12.0
Nakikipag-aalyansa din ng China, strategic.
16:16.0
Sinisikap nila na buwagin ang pagkakaisan ng ASEAN.
16:21.0
Iniisa-isa nila ang mga bansa na huwag makialam
16:26.0
sa dispute natin sa kanila.
16:31.0
Eh, hindi naman umuobra sa ngayon.
16:33.0
Yung kanilang divide and conquer,
16:36.0
hindi pa effective, hindi pa natutupay.
16:38.0
Lalo na nung nangyari yung water canoning.
16:40.0
Hindi nila inaasahan siguro
16:42.0
na ang daming bansa sa buong mundo na sumama sa atin.
16:46.0
So, yan ay pagpapatibay na kinikilala ng mundo
16:51.0
na tayo ay may legitimate grievance.
16:55.0
At pang hindi natin pinalo-up ito, kinalimutan natin ito,
17:00.0
ay mawawala ang ating legitimacy sa ating claim.
17:05.0
Sa tingin niyo po ba ang China ay handang umabot
17:13.0
sa puntong manggigyera sa Pilipinas?
17:16.0
Sa tingin ko, hindi.
17:18.0
Kasi hindi naman nila kailangan girahin tayo.
17:21.0
Kop-kop lang sina ng kop-kop.
17:23.0
Kaya ang ginagawa nila, ang pinakamabisang paraan,
17:27.0
paghiwa-hiwalayin ang taong bayan.
17:30.0
Sa mga naratibo nila na itinatanim nila dito
17:34.0
ng paglilinlang sa ating kababayan.
17:38.0
So, hindi na girahin nila tayo, pag-away-awayin lang naman tayo.
17:42.0
Nagtatagumpay ba sila doon?
17:43.0
Meron ba kayo nakikita ng mga tao, mga Pilipino
17:46.0
na kumakampis sa kanila, at least yung mga malalaking...
17:49.0
Of course, meron tayo nakikita.
17:51.0
Kasi yan ay function ng ating pagkabuhay.
17:58.0
Yan din ay function ng ating demokrasya.
18:01.0
Kaya natitake advantage nga nila ang ating democratic space
18:05.0
para ipahayagan ang posisyon nila na kontra sa ating interest.
18:13.0
Pero that's democracy. We have to live with it.
18:16.0
Sana naman pwede rin tayong maghayag doon sa China
18:19.0
ng kontra-China na posisyon.
18:22.0
Ayoko lang, baka ikaw matapang-tapang ka na gawin yun.
18:26.0
Kasi po, kaya magandang mapag-usapan yun.
18:29.0
Mabuti binanggit nyo na nandito tayo sa demokrasya.
18:32.0
Meron kasing binitawan itong, pagamat matagal na,
18:36.0
yung pang tagapagsalita natin ng Coast Guard sa West Philippine Sea
18:39.0
na yun daw pung pumapanig sa naratibo ng China
18:43.0
ay mga traidor o nakakagawa ng krimen na treason.
18:48.0
Sumasangayan po ba kayo sa ganung bahayag?
18:52.0
Ako, ito ang paliwanag na ginawa ko dyan.
18:55.0
Kay Kubu Durtariela.
18:57.0
Iyan ay tinanong siya right after namontik nang may madisgrasya
19:02.0
na niwo-water cannon ang mga Coast Guard vessels
19:05.0
at halos banggain ng China.
19:08.0
So, naintindihan ko kung saan galing yung kanyang emosyon
19:13.0
sa statement nyo. Dahil sila ang tinatamaan.
19:17.0
Sila na sa front line.
19:18.0
Sa akin naman, meron talaga na tutol sa policy natin na makapilipino.
19:26.0
Meron. Agmitihin ko, meron.
19:29.0
Pero maraming din naman dyan na they are really unwittingly
19:34.0
or wittingly nagagamit ng China.
19:39.0
Can we live without China?
19:43.0
Hindi kasi wala namang bansa na mabubuhay na walang China.
19:47.0
Dahil napakalaking merkado.
19:50.0
Ngunit, ito naman, can we live also without our
19:55.0
national integrity, territorial integrity as a country?
20:00.0
Can we live without our resources for the future?
20:03.0
Kung pinapayagan tayo ng saligang batas
20:06.0
na makipag-ugnayan sa ibang bansa sa 50-50 terms,
20:12.0
sana okay. Kaso sabi yun ng Supreme Court sa atin,
20:16.0
na joint survey nga bawal.
20:19.0
So, pinapatupad lang natin ang batas dito.
20:24.0
At ganun paman, hindi nire-respeto ng China ang ating batas.
20:29.0
Ang kwestyon na yan napakahirap talaga sagutin.
20:32.0
Hindi dahil kailangan natin ang merkado nila.
20:35.0
Pero at what cost?
20:42.0
Meron kasing mga, well, galing pa kay
20:45.0
Senate President Nick Zuberi siguro sa out of emotion na rin.
20:50.0
Sabi niya, i-boycott natin yung mga produkto ng China.
20:53.0
Kaya ba natin yun?
20:55.0
Eh kung legitimate produkto.
20:58.0
Actually, yung products ng China, marami naman nakakatulong.
21:03.0
Pero marami na hindi.
21:05.0
Katulad mga sigarilyo na pumapasok dito na hindi naman kanais-nais.
21:12.0
Ang importante, huwag nila, nangangailangan ng China ngayon ang pagkain.
21:18.0
Huwag naman nila i-boycott ang pinagpapawisan ng mga magsasakan natin.
21:25.0
Pangalawa, ang hinaharang nila, ang nawawalan na kabuhayan, mga ngingisda natin.
21:32.0
Kaya nga, inutusan ng ating Pangulo na kutulin yung barrier.
21:38.0
After that, ang daming huli sa loob ng Baho de Macinloc ng ating mga ngisda.
21:44.0
Ayun po report sa ating Pangulo.
21:50.0
Kasi traditional fishing ground yan.
21:54.0
Pero within our 200 nautical mile exclusive economic zone,
21:58.0
eh harangin mo kabuhayan ng tao yan.
22:01.0
Maaakit ba naman ang mga tao natin sa kanila kung gano'n?
22:05.0
Katulad nun, ang Pangulo na mismo pala ang nagutos nun na kutulin yung floating barrier.
22:12.0
Wala naman kaming ginagawa na hindi alam o utos na ating Pangulo.
22:17.0
Ito, ikaw lang. Nag-uusap kasi kami kanina.
22:21.0
Sino ba ang nag-desisyon na kutsilyo gamitin?
22:25.0
Mabuti, gunting na lang ginagamitin.
22:27.0
Hindi ko alam ang operasyon pero alam ko ipinagpatupad ito ng mga mga ngingisda kasama ang Coast Guard.
22:36.0
Kasi ang daming fishing vessels na sinama.
22:40.0
Tapos ayun na, pinutul.
22:42.0
Tapos pati I think in a few days magpapakita ang Coast Guard ng mga narecover nila, pati ang angkla.
22:50.0
Yung po ba ay property yun ng China?
22:56.0
Yan ay property ng China nung una pero yan ay hazard to maritime safety.
23:06.0
Kaya tinanggal yan.
23:07.0
So, kinumpish ka natin?
23:09.0
O, dahil within our EEZ, hazard to marine safety, maritime safety.
23:16.0
Hazard yun. Hindi pwedeng yun.
23:18.0
Kumbaga, parang nagpapalaot ka. May distress na, delikado na.
23:25.0
Talagang tatanggalin yan.
23:27.0
Kung maglagay uli ang China ng kaparehong kasangkapan, floating barrier, the same instruction?
23:37.0
Kailangan pag-aralan din naman natin kung ano-ano.
23:41.0
Kasi syempre, baka may ibang sitwasyon.
23:45.0
Hindi ko masasagot sa ngayon.
23:47.0
Ang masasabi ko lang, inatasan ng Pangulo ang otoridad na tanggalin.
23:52.0
Masyadong kumpalaan.
23:55.0
Tapos, ang mga mangingisda nakapasok dun sa loob ng reef.
24:01.0
E, yun ang matagal nang iniiyak ng mga mangingisda natin.
24:04.0
Hindi sila makapasok dun sa traditional fishing ground.
24:08.0
Mga ilang punto na lang po tungkol dun sa China.
24:11.0
Ang Recto Bank, nasabi nila, grabe ang oil deposit dyan.
24:17.0
Kaya daw tayong tostosan sa mahabang panahon.
24:20.0
Ano po nakikita niyong pwedeng gawin ng pamahalaan in the long term
24:25.0
para po pakinabangan po natin yan?
24:27.0
Yan ay pinag-uusapan ngayon ng inter-agency councils.
24:32.0
Kasi talagang part of the exclusive economic zone yan.
24:35.0
At kailangan talagang i-exploit yan.
24:38.0
Ngayon, yung pamahalaan hindi ko pwedeng sabihin at hindi ko pwedeng ihayad.
24:42.0
Pero tinanong ako ng confirmation ko ni Sen. Villarata.
24:48.0
Do we need or will we explore Recto Bank?
24:54.0
Asagot ko, we should.
24:57.0
Kailangan, dahil karapatan natin yun.
25:02.0
Hindi natin maasasabi rin ngayon.
25:05.0
Yung joint exploration is out of the question?
25:08.0
Under Philippine law siguro pwede. Kung 60-40. Depende.
25:12.0
Basta ayon sa batas ng Pilipinas.
25:15.0
Under a financial and technical assistance agreement.
25:18.0
Kasi pwede naman under an FTA.
25:21.0
Kaso kung strategic, kailangan yung security considerations,
25:25.0
pag-aaranan din natin kung talagang ito ay bona fide
25:32.0
na para sa Pilipino na kontratista lang sila
25:35.0
or ito ba ay paraan para makapasok lamang sila.
25:42.0
Lahat naman ang bansa na nag-propose sa atin
25:46.0
na strategic investment, sinasa ilalim sa security vetting.
25:53.0
Ewan ko kung narinig nyo na ito na ultimo yung mga malalaking kumpanyong Chinese
25:59.0
na meron na pong investment dito.
26:01.0
For example, ang nasa NGCP ay medyo pinagiinita na rin
26:07.0
na ilang mga babatas natin na baka daw po remotely,
26:10.0
magamit yun laban po sa atin in terms of security.
26:14.0
Kayo po ba? Ano ang take nyo po dyan?
26:16.0
Sa akin, ang pinakadelikado sa usapin ng kahit anong bansa
26:26.0
na pumapasok dito ay yung hindi natin nakikita.
26:31.0
Yung litaw, legal yun eh.
26:35.0
So, kaya naman siguro ng DOE at ng ibang mga agencies
26:40.0
na magkaroon ng default mechanism para kontrolahin nito.
26:43.0
Ang illegal na aktibidad sa ekonomya, yan ang mas matindi.
26:49.0
At dapat natin matumbok at mahinto.
26:56.0
Wari nyo, marami naman bona fide investments at joint ventures sila.
27:01.0
Kaso ang isang akin, sa akin, isang palatandaan,
27:06.0
kung ang trabahador niyan at manager ay Pilipino,
27:09.0
okay kasi nang bibigay ng hanap buhay.
27:12.0
E kaso kung iba na, Chinese din ang magsatrabaho.
27:18.0
Pati kusinero, Chinese. Ibang usapan niyo.
27:22.0
Basta bagay. Napansin ko, ang dami ng Chinese dito. Lalo yung POGO.
27:26.0
Oo. I mean, kung meron naman legitimate na POGO din talaga,
27:31.0
yung mga una, nag-iemploy ng Pilipino.
27:34.0
Pero kung ginagamit lang ang Pilipinas na basihan
27:39.0
para sa illegal na mga aktibidad, hindi naman pwede.
27:42.0
Dito po ba sa DND ay may nagti-TikTok pa?
27:48.0
Kasi ang policy namin na gagawin sa bagong mga issued namin devices,
27:54.0
walang free social messengering app at walang app.
28:00.0
Kasi lahat ng app pwedeng ma-infection.
28:06.0
So, walang free social messengering app.
28:10.0
Walang free social apps na ilalagay.
28:15.0
So, ang TikTok, I cannot judge.
28:18.0
Si Secretary Ibang siguro mas alam niya kung may perwisyo or what not.
28:25.0
Ang perwisyo nun minsan sa mata.
28:27.0
Nakikita ko yung sumasayaw dun. Di maganda tignan.
28:31.0
Nakakaduli. Yan yung perwisyo dun.
28:34.0
Pagka nakita ka ng misis mo na yun na pinapanood, perwisyo.
28:40.0
Yan yung pinakamalaking sa akin na perwisyo at danger ng TikTok.
28:45.0
Masisira mata mo.
28:47.0
Pero ang ibig sabihin yung government issued device,
28:52.0
cellphone man yan o laptop, at least yung mga bago.
28:58.0
Yung mga bago na issue namin, gagawa na kami ng sarili naming instant messenger para masecure namin.
29:06.0
At kinakailangan namin gawin yan para pumasa kami sa pagsisiyasad ng ibang mga bansa sa security protocols namin
29:15.0
para makatanggap tayo ng mas marami pang equipment assistance sa kanila.
29:20.0
Secretary, hindi ba kayo naiingit sa OVP na kalahating bilyon yung confidential and intelligence fund?
29:30.0
Ang DND daw, 434 milyon lang ang nire-request ninyo for next year's budget?
29:36.0
Hindi naman kasi isang milyon ang empleyado nila.
29:39.0
Mas importante sa akin, dagdagan yung empleyado ko sa DND proper.
29:44.0
300 lang ang empleyado dito sa DND proper.
29:48.0
So, mas importante madagdag yun.
29:51.0
Ngayon, sinabi ko na naman nung araw,
29:54.0
na 1 milyon ang teachers natin at kailangan isecure yung facilities ng DECs, OVP at iba pang mga agencies.
30:08.0
At ito ang pinaka-importante.
30:10.0
Hindi lilitaw yan. Ngayon, hinihingi.
30:13.0
Subject to scrutiny nga ng Kongreso.
30:16.0
E kung itago lang yan, hindi na lang ilitaw kung saan kukunin.
30:24.0
E kumaharap nga si DP at nakikipag-debate nga.
30:29.0
It's open to debate. Nandyan, litaw.
30:33.0
So, mabuti na hindi tinatago nga.
30:36.0
And alam naman yung political cost ng paglilitaw yan.
30:41.0
E nilitaw nga, ang choice nga, ilitaw ng gobyerno para maliwanag.
30:46.0
Para kasing ang general perception ng publiko,
30:50.0
mas kailangan ng defense establishment ang intelligence fund.
30:58.0
Well, wala naman yung hindi kailangan.
31:02.0
Pero mabuti na rin yun.
31:05.0
Kasi minsan humihingi din ng support sa amin
31:08.0
ang iba't-ibang ahensya ng gobyerno galing sa budget namin.
31:14.0
Wala silang pang-reimburse.
31:16.0
So, mas mabuti na ito. Pwede kaming i-reimburse sa mga operations nila.
31:21.0
Kasi, for example, pag may bomb threat or may intelligence info
31:27.0
na may bomb scare sa isang eskwelahan,
31:30.0
ano eh, ang laking operation yan.
31:33.0
Hindi biro yan. Pati aso lang eh.
31:37.0
So, normally, gastos nyo lang yun.
31:39.0
Ngayon, pwede nyo singilin yung defense.
31:44.0
At least, naiintindihan natin yan.
31:47.0
Ano pa yung mga dati nyo ginagawa na dati kailangang pumapasan?
31:51.0
Hindi, yun lang sa amin. Yun ang example.
31:54.0
Pero sa sarili nila, kasi OBP yun.
31:58.0
Meron naman pangangailangan yung office of the vice president.
32:03.0
Siyempre, marami rin lumalapit dyan.
32:05.0
Marami dumudulog dyan na mga...
32:08.0
Humingi ng tulong.
32:09.0
Humingi ng tulong o subbong na kailangan talaga siya sa atin.
32:14.0
Pangalawa, pati naman sa DEX.
32:18.0
Alam naman natin, it's the biggest.
32:20.0
20% ang budget na pupunta sa DEX.
32:23.0
Nakakarinig ka nga ng minsan mga scam or what not dyan.
32:28.0
So, mabuti nang gamitin ito para dyan.
32:31.0
Secretary, kayo po ay ilang taong naging babatas.
32:35.0
Ilang taong na rin kayo nasa Executive Department.
32:38.0
Saan ba kayo mas comfortable o naging enjoy?
32:40.0
Sa tingin nyo, saan kayo mas pinakikinabangan ng publiko sa dalawang sangay na ito?
32:45.0
Sangay yun, hindi natin masabi.
32:47.0
Di ko na pinaklano.
32:49.0
Kasi kung saan ko mahanap yung sarili ko, I just try to do the best.
32:54.0
Yun nga lang, pag kumatanda na tayo, sumusungit tayo.
32:57.0
Ganun ba? Napansin mo ba yun?
32:59.0
Patanong mo sa kanila.
33:01.0
Noong bagong dating ba kayo dito, 10 years, 15 years ago?
33:04.0
Oo, wala. Ay, nako. Hindi tayo masungit.
33:09.0
Palagay ko, tumatanda na rin ako.
33:11.0
At sumusungit ka na rin?
33:12.0
Sumusungit na rin ako.
33:14.0
Si RSI lang hindi sumusungit.
33:18.0
Tsaka hindi tumatanda. Napansin mo?
33:22.0
Tsaka napakasipag pala niya.
33:24.0
O, atsaka ano kaya? Sekreto? Trabaho lang kaya?
33:26.0
Ayaw lang sabihin siguro.
33:28.0
Iba pang sekreto.
33:32.0
Ano po ang aasahan po namin kay Sekretary Guibo
33:36.0
para sa bayan, para sa Pilipinas?
33:40.0
Ang aasahan po natin ay
33:42.0
ang trust natin, makabagong departamento,
33:46.0
bagong strategya ng ating armed forces,
33:49.0
yun nga, inbis na nagbabantay tayo, nalulusubin tayo,
33:53.0
kailangan makontrol natin as much as possible
33:57.0
ang 200 nautical mile ito.
33:59.0
Ang 200 nautical mile Exclusive Economic Zone
34:02.0
at ibang pag-aari ng ating bansa
34:04.0
sa kapakanan ng ating mga susunod sa atin
34:09.0
at saka sa manging isda
34:11.0
para sa integridad ng ating bansa.
34:14.0
Walang malakas na ekonomya
34:16.0
kung hindi malakas ang armed force.
34:18.0
Tingnan nyo Singapore, napakaliit niya,
34:20.0
pero lakas niya. Kaya malakas ang ekonomya.
34:22.0
Pati yung pag-o-order natin ang mga equipment.
34:25.0
Kung umorder tayo ng equipment,
34:28.0
let's say fighter,
34:29.0
kung labing dalawa lang yan,
34:32.0
E yung ibang mga bansa,
34:33.0
kung umorder, 70-80.
34:37.0
Pag-iipon na lang tayo,
34:38.0
umorder na lang tayo
34:39.0
o ng isang salyahan,
34:42.0
Yung makabagong mga proseso o pag-iisip
34:45.0
para maging sustainable yung ginagawa natin.
34:48.0
Pangalawa, hindi natin kakalimutan
34:51.0
ang welfare at moral
34:55.0
ng sundalo at ng retirado.
34:58.0
Bakit ka mga retirado?
35:00.0
Ang retirado, hindi nagre-retire yan.
35:02.0
Kasi pwersa lagi yan na gumigiya
35:07.0
sa ating mga kasundaluhan.
35:11.0
At karamihan ito ay anak.
35:15.0
Ngayon, ang sundalo,
35:17.0
hindi magsasalita maglalabas ng hinain yan.
35:21.0
Kasi syempre meron silang mga regulasyon na
35:25.0
pinagbabawal ito.
35:27.0
Except through channels.
35:29.0
Kaya ang mga retired at veterans,
35:35.0
at ang secretary of defense.
35:38.0
Kaya ako magiging,
35:40.0
trabaho ko maging boses nila.
35:44.0
Pangatlo, sa NDRRMC naman,
35:47.0
pag-iigtingin natin ang koordinasyon
35:49.0
ng bawat ahensya ng gobyerno.
35:51.0
Kasi noong nagkaroon ng pandemia,
35:53.0
nagkaroon ng kanya-kanyang trabaho ito.
35:56.0
Kasi nga, bawal mag face-to-face.
35:59.0
We had to make do.
36:01.0
Ngayon, yung koordinasyon,
36:05.0
para hindi magkadoblehan
36:09.0
patungo sa isang direksyon.
36:12.0
Sa akin, ibubuhos ko
36:15.0
ang pag-transform ng ating organisasyon
36:18.0
ng ating armed force.
36:20.0
Yung pension system nga,
36:22.0
papasalamat ako sa kongreso
36:26.0
Pero ang hinaharap natin
36:28.0
ay ibang klaseng mga hamon.
36:31.0
Kailangan nakahanda tayo dito.
36:33.0
Hindi lang China.
36:35.0
Yung pagpapatibay na ating depensa
36:38.0
ay hindi lang China.
36:40.0
Malay mo, in 25-30 years time,
36:43.0
may isang yumaman na bansa
36:45.0
na kapitbahay natin
36:47.0
gusto rin tayong ganito.
36:51.0
ang pagpapatibay na depensa,
36:54.0
kahit sinong kalaban mo,
36:56.0
hindi naman namimili yan.
36:58.0
Pero sa ngayon po ba
37:00.0
pwede na ba ninyong sabihin
37:02.0
na ang ating armed forces,
37:03.0
eh kaya na tayong ipagtanggol?
37:05.0
Ipagtanggol ang ating sarili,
37:08.0
Kasama ng ating mga alyansa,
37:10.0
kaya natin ipagtanggol
37:13.0
sa iba't ibang klaseng paraan.
37:16.0
Kaya ang ating goal nga
37:19.0
ay credible deterrence.
37:21.0
Para huwag nalang subukan.
37:23.0
Kaya nga pinapagtibay natin
37:25.0
ang ating mga alyansa,
37:27.0
interoperability natin,
37:29.0
at binibuild up natin
37:31.0
yung capabilities natin.
37:33.0
Na subukan man nila,
37:37.0
Kaya it's not worth it.
37:41.0
Subukan nyo lang,
37:43.0
So, it's not worth it.
37:45.0
It's worth nalang tayo.
37:46.0
Diba? Ganun na lang.
37:48.0
Hindi yung parang eleksyon sa
37:50.0
bayan na alam natin.
37:57.0
Gary, salamat po sa inyo.
38:00.0
Pakalaking biyaya po sa amin ito
38:02.0
na nag-ausap kayo.
38:04.0
Bibigay ako ng salamat,
38:08.0
at nabigyan ng pagkakataon
38:10.0
may paliwanag ang ating panig
38:13.0
sa kababayan natin.
38:19.0
Ang internal security natin
38:21.0
ay lagi natin binapantayan.
38:27.0
Lalong-lalo na kung may katunggali ka
38:35.0
internal subversion.
38:37.0
Hanggang ngayon, meron pa rin tayong
38:39.0
mga separatist sa Mindanao.
38:41.0
Yun, medyo humuhupa na.
38:43.0
Medyo humuhupa na.
38:47.0
may katagalan na hihilom
38:49.0
ang mga hidwaan dyan.
38:53.0
hindi naman dahil sa
38:57.0
Ngunit, dahil sa kagustuhan
38:59.0
o dahil sa away pamilya,
39:05.0
Noong communist insurgents natin,
39:11.0
Kaso, wala namang idolohya na pinaglalaban.
39:13.0
Napatunayan na natin.
39:15.0
Salot na lang ang nangyayari.
39:17.0
Dahil, counter-development.
39:19.0
Kaya, development
39:21.0
ang pinagpapatibay
39:25.0
At sabay na tuloy-tuloy din
39:27.0
ang focused operations ng armed forces.
