00:53.0
Pwede rin hindi physically.
00:55.0
Pwede rin sa paligid natin, sa nature o environment.
00:59.0
Napansin nyo ba na medyo nadagdagan ang pagiging maulan?
01:02.0
At dahil sa ulan, napansin nyo ba na medyo tumataas ang mga damo sa paligid
01:07.0
o nagiging mas green at matingkad na verde ang mga dahon ng halaman sa inyong paligid?
01:13.0
Yan. Pwede rin yung example ng change.
01:17.0
Ako, yung mga changes na napansin ko, kasama na yung mga ngayon dyan.
01:21.0
Medyo nakikita ko ang mga puno around my house.
01:25.0
Ay talaga namang parang napakasaya nila kasi laging umuulan.
01:29.0
At ako naman, personally, napansin kong change sa akin ay ang paghaba ng aking buhok.
01:35.0
Kakapagupit ko lang a few weeks ago pero eto na naman siya.
01:39.0
Mahaba na naman ang aking hair at mukhang kailangan ko na naman magpagupit.
01:43.0
Now, sana yung mga nangyayaring changes o pagbabago sa inyong sarili
01:47.0
o kaya sa ating paligid ay nagdudulot ng magandang epekto sa inyong sarili, sa inyong buhay,
01:54.0
sa inyong buong neighborhood, sa ating pamilya at sa mga tao nakapaligid sa atin.
02:01.0
Now, maganda na pag-usapan din kahit yung mga hindi magandang epekto
02:06.0
kasi lahat ng mga changes na ito ay may rason o dahilan.
02:10.0
At meron ding lesson na kaakibat na pwede nating mahugutan ng araw.
02:17.0
Now, today, ang word na iikutan ng ating lesson ay ang salitang changes.
02:26.0
Ang topic na ito ay mula sa subject na science, physical change and chemical change.
02:33.0
Now, maganda na ang lahat?
02:35.0
Pause muna tayo saglit at samahan muna ninyo kami sa isa na namang masayang araw ng kaalaman.
02:41.0
Dito lamang sa Knowledge on the Go.
02:44.0
Okay? Ready na ba ang lahat?
02:46.0
Okay, let's test your knowledge on the go.
02:49.0
Classmates, meron naman kayong 20 seconds para sumagot and this is your first question.
02:55.0
The melting of butter when left in a warm room is an example of?
03:01.0
A. Chemical change.
03:03.0
B. Physical change.
03:05.0
Both A and B or letter D.
03:13.0
20 seconds on the clock.
03:14.0
Again, ang tanong natin, ang melting ba?
03:17.0
O ang pagkakatunaw ng butter when left in a warm room is an example of?
03:22.0
A. Chemical change.
03:24.0
B. Physical change.
03:26.0
C. Both as in chemical and physical change or D.
03:31.0
Neither. Wala sa kanila.
03:33.0
Your time is up. Tapos na ang 20 seconds natin.
03:36.0
Ang tamang sagot ay letter B, physical change.
03:42.0
Ang pagkalusaw ng butter sa isang mainit na kwarto ay isang halimbawa ng physical change.
03:49.0
Ano ba yung physical change na yan?
03:51.0
Now, kapag nalulusaw ang butter, naku-convert ito from a solid state to liquid state,
04:00.0
which includes the change in its physical properties.
04:04.0
Ibig sabihin, physical na pagbabago.
04:07.0
Now, alam nyo ba kung bakit color light yellow o yellow ang butter?
04:12.0
Di ba ang butter ay galing sa milk na kulay puti?
04:17.0
Now, ito ay dahil sa carotene na kinakain ng cow, particularly sa hay and grass na kinakain nila.
04:26.0
Ako bigla akong nag-crave ng mainit na pandesalat butter,
04:29.0
pero naka-lab coat tayo today kasi we're talking about changes kaya mamaya na natin meriendahin yan.
04:35.0
Doon naman tayo sa question number two.
04:37.0
Which of these does not show physical change?
04:42.0
Is it A, boiling water?
04:44.0
B, crushing a can?
04:46.0
C, shredding paper?
04:48.0
Or D, none of these?
04:51.0
Twenty seconds on the clock, your timer starts now.
04:53.0
Again, ang ginahalap natin, which of these does not show physical change?
04:58.0
Ang hindi nagpapakita ng physical change.
05:01.0
Ayun, na-define na natin kanina kung ano ang physical change.
05:05.0
Imaginin natin ang mga ito.
05:06.0
Is it boiling water, crushing a can, shredding paper?
05:09.0
Or D, none of these?
05:13.0
Ang tamang sagot ay letter D, none of these.
05:18.0
Kasi ang pagbabago ng size o etsura ng isang bagay ay halimbawa ng physical change.
05:25.0
And physical change includes yung transition from one state to another.
05:31.0
Tulad ng solid to liquid or liquid to gas.
05:36.0
Kaya when we're cutting, bending, dissolving, freezing, boiling, and melting,
05:43.0
yan ay ilan lang sa mga processes that create physical change.
05:49.0
Hindi ba't ang papel, diba?
05:51.0
Kahit punitin natin.
05:55.0
Kahit punitin natin ang maliliit, papel pa rin.
06:00.0
Walang pagbabago chemical sa kanila.
06:02.0
Physical lang yung size niyang nagpabago.
06:06.0
Na may naisip pa ba kayong halimbawa ng mga bagay na nag-undergo ng physical change?
06:11.0
And let us know in the comments.
06:13.0
Pero for now, let's proceed to question number three.
06:16.0
Question number three, charcoal burning on the grill is an example of
06:21.0
A, chemical change.
06:23.0
B, physical change.
06:28.0
Or D, neither A nor B.
06:31.0
Timer starts now.
06:32.0
20 seconds sa ating clock.
06:34.0
Again, ang tiyatanong natin ay ang charcoal o uling na nasusunog, diba?
06:39.0
Doon sa ating ihawang sa grill.
06:41.0
Is it chemical change, physical change, both or neither?
06:45.0
Kasi nuwala sa kanilang dalawa.
06:48.0
Imagine natin ang may tsura nun.
06:51.0
Magbabarbeque ba kayo sa bahay?
06:53.0
Ayan, your time is up.
06:54.0
Ang tamang sagot ay letter A, chemical change.
07:00.0
Bakit ito chemical change?
07:02.0
Charcoal grilling or burning on the grill is an example of chemical change.
07:08.0
Kasi ang burning ay isang halimbawa ng chemical change.
07:14.0
Kapag tayo ay nagsusunog or nagbaburn
07:17.0
o nagpapabaga ng uling, in this example,
07:20.0
nagkakaroon ng isang combustion reaction,
07:23.0
which produces carbon dioxide and water.
07:27.0
Now, kadalasan kapag mayroong charcoal burning on the grill,
07:31.0
may nagbabarbeque.
07:32.0
Kaya natatanong ko sa inyo kung nakikita na kayo nagbabarbeque.
07:35.0
Diba? Nakakagutom na naman ang conversation natin na ito.
07:38.0
Pero basically, when it's chemical change, there's a change doon sa structure, no?
07:43.0
Di lang doon sa physical na anyo.
07:45.0
Pero may nangyayari.
07:46.0
At pag nagsusunog tayo, diba?
07:47.0
Nag-iiba ng kulay, dumiliit, diba?
07:50.0
Nabreakdown ng mga bagay-bagay.
07:52.0
Parang yung nangyayari sa uling.
07:54.0
Diba? Pag pinapay pa yan ni nanay, diba?
07:57.0
Yung nag-iiba sya ng chemical composition.
08:00.0
Now, usapang barbeque, alam nyo ba na ang barbacoa,
08:05.0
ang unang tawag sa barbeque,
08:08.0
which describes the slow cooking ng karne sa isang open flame.
08:13.0
Now, naitala ang longest barbeque na umabot ng 8,000 meters long
08:20.0
sa Bayambang, Pangasinan, dito lang sa Pilipinas,
08:23.0
noong 400th anniversary ng kanilang munisipality,
08:26.0
noong April 4, 2014.
08:29.0
So, relatively new na record po ito,
08:31.0
pinakamahabang barbeque, 8,000 meters long.
08:35.0
Ako, napakahaba noong barbequehan na yan.
08:39.0
Now, parehas ba tayo naman na kuhang sagot?
08:42.0
I think parehas na gusto ng barbeque ngayon, diba?
08:45.0
Kapapakanin yata ako mamaya.
08:47.0
Now, doon tayo sa question number 4 natin.
08:50.0
Which of the following describes a chemical change?
08:53.0
Is it A. Water freezing?
08:55.0
B. A match burning?
08:57.0
C. Dew on the grass?
08:59.0
Or D. Magnetizing a nail?
09:02.0
Timer starts now.
09:04.0
20 seconds on our clock.
09:06.0
May clues tayo from our earlier conversation.
09:09.0
Ang pinag-uusapan natin ngayon,
09:11.0
ang pinahanap ay ang chemical change.
09:14.0
Change na hindi lang sa state,
09:17.0
o sa physical na property,
09:19.0
kundi nagpapabago sa isang bagay na deeper level.
09:25.0
Ang tamang sagot ay letter B.
09:29.0
Diba? Sabi natin kanina,
09:30.0
burning induces or produces chemical change.
09:34.0
Ang match burning ay isang himbawa ng chemical change.
09:38.0
It results in the formation of at least one new substance
09:42.0
with new characteristics.
09:46.0
Katulad sa himbawa natin,
09:47.0
pag nagsindi tayo ng posporo,
09:49.0
ang match burning,
09:50.0
wag gagamit ito mag-isa ha?
09:51.0
Kung gusto mong makita ito,
09:53.0
tumawag ng mga ate,
09:56.0
mga parents natin sa bahay.
09:59.0
Kapag nagpaninas tayo ng posporo,
10:01.0
nagpaproduce ito ng ash o abo
10:03.0
na isang panibagong substance.
10:07.0
nagiging abo sya.
10:09.0
Now, speaking of match o posporo,
10:12.0
na kapag sinindihan ang posporo,
10:14.0
ay may papapansin kayo
10:15.0
kung dito yung maigi
10:16.0
ng mga maliliit na sparks.
10:18.0
At ang sparks na ito
10:20.0
ay dahil sa friction
10:22.0
ng pagkaskas ng matchstick
10:25.0
sa rough surface ng matchbox.
10:28.0
Ang main source ng friction
10:31.0
kaya nagkakaroon ng chemical reaction ng posporo
10:34.0
na te-trigger ang pagsisimula ng apoy.
10:38.0
Now, doon na tayo sa question number five.
10:40.0
Question number five.
10:41.0
Which of these does not show chemical change?
10:44.0
Is it A. Rotting banana?
10:46.0
B. Bleaching your hair?
10:49.0
C. A rusting bicycle?
10:51.0
Or D. Hammering wood together?
10:54.0
Okay. Classmates, your timer starts now.
10:56.0
20 seconds on our clock.
10:58.0
Which does not show chemical change?
11:01.0
Ano ang hindi nagpapakita
11:02.0
ng chemical change?
11:04.0
Ito ba yung rotting banana?
11:06.0
Bleaching your hair?
11:07.0
A rusting bicycle?
11:08.0
Or hammering wood together?
11:14.0
Ang tawang sagot ay letter D.
11:16.0
Hammering wood together.
11:19.0
Ang hindi halimbawa ng chemical change
11:22.0
ay ang pagsasama-sama,
11:24.0
pagdudugtong-dugtong
11:26.0
ng iba't ibang pieces ng wood.
11:28.0
Kasi ang rotting banana,
11:30.0
ang pagkakabulok ng saging,
11:32.0
ang pagbableach ng hair natin,
11:34.0
pagiba ng kulay nito,
11:36.0
kapag nagpapakulay tayo,
11:37.0
mas lighter na kulay.
11:39.0
And a rusting bicycle,
11:41.0
yung kapag nagkakaroon ng kalawang,
11:43.0
kinakalawang ang ating bisikleta,
11:45.0
ay lahat yan mga yan,
11:46.0
mga examples o halimbawa
11:48.0
ng chemical change.
11:50.0
Tell-tale sign diyan
11:51.0
ang pag-iiba ng kulay.
11:53.0
Yung dating banana natin,
11:56.0
o kaya mapusyaw na dilaw ang kulay,
12:02.0
nagiging dating dark,
12:03.0
nagiging mas mapusyaw.
12:06.0
dati syang matibay,
12:08.0
pero nagkakaroon ng
12:10.0
pagdi-disintegrate,
12:11.0
pagkakasira ng bakal.
12:14.0
So, yung pagpapalit ng kulay na yan,
12:16.0
dahil yan sa chemical change
12:18.0
na nangyayari dito sa mga example na ito.
12:22.0
kung kayo ay nagpapakulay,
12:24.0
nagpapableach ng buhok,
12:25.0
ay nagiging prone ito
12:27.0
sa pagnipis o paglalagas.
12:32.0
causes 15% to 20%
12:34.0
of our hair's protein,
12:39.0
Nababreak ang protein bonds
12:43.0
nagiging chemical change nya.
12:45.0
Kaya kung hindi naman
12:46.0
kinakailangan magpakulay ng buhok,
12:48.0
lalo na kung tayo ay bata pa,
12:49.0
wala na yung schools din
12:52.0
huwag na lang muna.
12:56.0
nung ako ay mesto
12:59.0
nana-experience ko naman
13:00.0
magpakulay ng hair
13:01.0
kasi lagi ako may white hair.
13:03.0
hindi na matagal na
13:04.0
mga ilang taon lang.
13:06.0
Anong masasabi ko?
13:07.0
Mas matibay nga yung buhok ko ngayon.
13:09.0
sa question number six.
13:12.0
Ang statement natin ay,
13:14.0
physical and chemical changes
13:17.0
when heat is applied
13:21.0
here tayong source na.
13:22.0
True or false lang?
13:25.0
That physical and chemical changes
13:37.0
True ba siya lagi?
13:41.0
And your time is up.
13:47.0
that is transferred between
13:48.0
objects of different
13:50.0
Ang main source ng
13:53.0
Ang main source ng
14:02.0
sa physical change
14:05.0
Yung example natin kanina
14:15.0
solid materials melt
14:16.0
when heat is applied.
14:18.0
sa physical change,
14:21.0
in extreme temperatures,
14:24.0
Yung talagang masighi.
14:26.0
ay nakakaroon din
14:31.0
example naman dyan
14:37.0
Sobrang init niya,
14:40.0
Question number seven.
14:47.0
Your timer starts now.
15:00.0
Yung mga mahilig bang magluto
15:03.0
Maraming ang usapang
15:07.0
if you want to grab a snack,
15:09.0
And your time is up.
15:10.0
Ang tamang sagot ay
15:12.0
Now, bakit false?
15:20.0
Pwedeng physical change lang.
15:22.0
kapag nagluluto tayo ng itlog,
15:23.0
yung liquid portion ito
15:28.0
Lalo na yung mga mahilig
15:29.0
sa malasadong itlog diyan.
15:31.0
May mga liquid bits pa rin siya.
15:33.0
Pero sa mga kagaya
15:34.0
kung mahilig sa tostado,
15:36.0
solid talaga siya.
15:38.0
kasabay sa pagkaluto nito,
15:45.0
Nakakaroon ng chemical
15:47.0
Nagiiba ang kulay.
15:50.0
ang pagluluto ng itlog
15:55.0
Ang statement natin
16:02.0
It's not just physical change,
16:07.0
na pwede nating malaman
16:08.0
kung ang isang egg
16:15.0
Kapag pinaikot natin
16:26.0
will slosh around
16:29.0
Kaya ito ay gagalaw pa rin.
16:31.0
ang hard-boiled egg
16:34.0
at hindi nagagalaw
16:35.0
kapag pinatigil mo ito
16:41.0
na mag-move around
16:42.0
kasi matigas na siya.
16:48.0
anong mas gusto ninyong luto
16:53.0
O kaya gusto nyo ba
16:56.0
prekadong hinahalo
16:59.0
Let us know na lang.
17:05.0
bits nyo sa gilid
17:10.0
sa question number eight.
17:11.0
Question number eight,
17:12.0
the following activities
17:17.0
on the environment?
17:20.0
A. Burning of dry leaves?
17:26.0
D. None of these?
17:27.0
Twenty seconds na lang ako.
17:28.0
Your time starts now.
17:30.0
ang ginahanap natin
17:40.0
Is it the burning
17:42.0
peeling vegetables,
17:48.0
Magandang efekto.
17:52.0
A. Burning of dry leaves.
17:56.0
medyo pamilyar ito,
18:06.0
na may Republic Act
18:12.0
yung pinagbabawal
18:15.0
o ng Department of Environment
18:16.0
and Natural Resources
18:20.0
mga waste materials
18:23.0
Yan kaya tawag nilang
18:25.0
Ang mga tao makikita po
18:26.0
na nag-violate ng batas
18:27.0
ay maaring mapatawan
18:31.0
labing limang araw
18:37.0
hanggang 1,000 pesos.
18:41.0
ng mga nasasabing bagay
18:45.0
sa ating kalikasan,
18:49.0
Kaya pag may nagsisiga,
18:51.0
inuubo tayong classmates
18:52.0
pag na-inhale natin yan?
18:53.0
Kaya wag po tayong
18:55.0
hindi po laruan ang apoy.
19:03.0
Ako, hindi po pinaglaruan
19:07.0
question number nine.
19:08.0
Wag po tating gawin yun.
19:09.0
Question number nine,
19:10.0
the following are
19:12.0
in the environment
19:16.0
has a good effect
19:18.0
on the environment?
19:19.0
Hinahanap natin yung may
19:20.0
mabuting na idudulot.
19:29.0
20 seconds on the clock,
19:30.0
your timer starts now.
19:32.0
the following are effects
19:33.0
in the environment
19:45.0
Familiar ba ang mga ito
19:48.0
Ginagawa niyo ba ito?
19:50.0
huwag naman pa na lahat.
19:58.0
hindi po to posting
19:59.0
sa social media ha.
20:02.0
bagong invention.
20:04.0
matagal na po itong
20:06.0
Alam niyo ba na noong
20:08.0
ancient civilizations
20:09.0
such as the Egyptians
20:12.0
ginagamit din nila
20:13.0
ang organic materials
20:22.0
yung ating mga tanim
20:24.0
At mas healthy rin,
20:28.0
Composting is a way of
20:30.0
plant or animal matter
20:35.0
pwede natin gawin
20:36.0
kahit sa bahay natin
20:37.0
on a small scale.
20:43.0
pinagbalatan ng gulay,
20:44.0
at iba pang mga bagay
20:48.0
pwede natin itong
20:52.0
mabawasan ang basura
20:56.0
mga lumang gulong,
20:58.0
nagamit na papel.
21:01.0
naranasan nyo na bang
21:03.0
patapon ng bagay?
21:08.0
more than recycling,
21:11.0
yung mga pagbibili natin
21:14.0
yung mga bubble wrap,
21:15.0
pwede natin silang
21:18.0
yan ang isa sa mga
21:21.0
may natanggap tayo
21:23.0
yung mga nilagyan
21:26.0
Yung mga boxes na yun,
21:30.0
para kung tayo naman
21:32.0
may papaship tayo,
21:34.0
yung same boxes na yun.
21:39.0
at pag gagamitin na,
21:40.0
pwede natin silang
21:42.0
yung mga paper bags.
21:44.0
Yung mga paper bags
21:45.0
na nakukuha natin
21:46.0
pag bumibili tayo
21:49.0
Maliit na bagay yan,
21:50.0
pero nakakatulong din.
21:51.0
Question number 10.
21:52.0
Some families use
21:55.0
What is the negative
21:56.0
consequence of this
22:07.0
Meron tayong 20 seconds
22:11.0
meron mga gumagamit
22:16.0
Lalo na sa probinsya.
22:18.0
Yung sinimbak na kahoy
22:26.0
Is it air pollution,
22:28.0
or water pollution?
22:30.0
Ang tamang sagot ay
22:32.0
Ang pagkamit ng kahoy
22:35.0
na epekto sa kalikasan
22:36.0
dahil nakadagdag ito
22:38.0
sa air pollution.
22:40.0
kombosyon na nangyayari
22:42.0
at sa nirelease nito
22:45.0
Habang tumatagal,
22:48.0
sa respiratory problems
22:50.0
kapag lagi nating
22:53.0
Kung nakikita natin
22:54.0
minsan kahit hindi
23:01.0
Ito ay nakaka-epekto,
23:06.0
sa kalusugan ng mga tao
23:13.0
merong kasabihan,
23:15.0
May team na usok.
23:17.0
sa katawan pumasok.
23:18.0
Naalala niyo pa ba yun?
23:20.0
Isa yun sa mga unang tula
23:23.0
Kaya mas pinopromote natin
23:25.0
ng efficient na stoves
23:26.0
and alternative fuels
23:28.0
to reduce the environmental
23:31.0
na paggamit ng kahoy
23:34.0
So, nang ingindihan natin,
23:35.0
marami sa ating mga kababayan,
23:38.0
ang meron silang access dito.
23:41.0
na kung kakayanin naman.
23:42.0
Bakit hindi natin gamitin
23:43.0
ang iba pang paraan
23:48.0
ang may perfect score?
23:50.0
Congratulations sa inyong lahat.
23:54.0
Again, we are here
23:55.0
to keep learning new things.
23:56.0
Sana marami kayong
23:58.0
hindi lang patungkol
24:00.0
or physical and chemical change.
24:01.0
Kunti pati na rin
24:08.0
kung may mabuting change.
24:12.0
na alamin ang mga bagay na ito.
24:15.0
ang responsibilidad natin
24:18.0
sa ating kalikasan.
24:20.0
nakikiraan lamang.
24:22.0
Magandang ingatan natin
24:23.0
at pahalagaan nito
24:25.0
kalusugan sa ngayon
24:34.0
I-comment nyo lamang
24:36.0
sa Knowledge Channel
24:38.0
nang maipilan natin yan
24:39.0
sa mga susunod pa nating
24:41.0
Maraming salamat,
24:43.0
Huwag kalimutan na
24:44.0
i-share ang video na ito
24:45.0
para mas marami pang
24:48.0
This is Coach Laika
24:49.0
and lagi ninyong tatandaan
24:50.0
learning never stops
24:54.0
I'll see you next time
24:55.0
dito sa aking lab.
24:57.0
at paborito natin
24:58.0
na Knowledge On The Go
24:59.0
Trivia Challenge.
