* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in
the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider
becoming a patron
to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com
00:00.0
BANGAKUWETO NI THERMO
00:16.0
Tawagin niyo na lamang po ako sa pangalang Hulayon.
00:22.0
Tanging pagsasaka lamang ang aming hanap buhay.
00:26.0
Tubong upi ako, bandang kotabato.
00:31.0
Pero sa bandang unahan pa't isa po akong tribal people na Tiduray tribe.
00:38.0
Hindi ako masyadong marunong gumawa ng mga kwento o
00:42.0
kumbaga hindi ko alam kung paano ikikwento ito ng maayos or sa pero
00:46.0
kayo na po ang bahala.
00:50.0
Noong bata pa kami ay lagi kaming pinapagalitan ng mga magulang namin.
00:55.0
Yung lola namin kung naglalaro kami sa labas nun.
00:57.0
Lalo na kung wala masyado ang kalangitan.
01:01.0
Yung palubog ng araw.
01:03.0
Kasi baka makabangga o mano kami na mga nilalang nakong tawagin ay
01:11.0
Marami kasi o manong inkanto sa amin.
01:14.0
Ayon sa kapatid ni Lolo.
01:18.0
Kwento ko lamang Sir Seth ang karanasan ng aking papa noong nagkasakit siya.
01:23.0
Namaga ang kanyang kaliwang pa.
01:25.0
Noong una maliit pa ito na
01:28.0
akala niya isa lang yung tinik na nakuha niya sa pagsasaka niya sa bukirin.
01:33.0
Pero noong nagtagal ay naging malala na ito.
01:37.0
Natigil pa siya sa pagtatrabaho niya sa bukirin.
01:41.0
Nagaalala na po kami noon.
01:44.0
Bukod sa hindi na makapagtrabaho si tatay namin ay
01:47.0
buntis pa si mama
01:49.0
sa bunsu namin ngayon na babae kaya
01:51.0
nagdesisyon si tatay na ipagamot na lamang sa ospital.
01:56.0
Pero pagkarating sa ospital
01:59.0
ang sabi ng doktor
02:01.0
wala daw siyang makitang sakit samantalang
02:04.0
namamaga na nga ito.
02:07.0
Kaya naman binigyan na lamang siya ng reseta at gamot para mainom niya pero
02:11.0
nang makauwi si tatay namin ay
02:14.0
nagdesisyon siya na ipatingin niya ang paan niya sa lolo namin
02:19.0
Itong kapatid ni Lolo ay kilala bilang isang tanyag
02:24.0
at kilalang babaylan sa amin.
02:28.0
Noong bata paumano siya
02:30.0
paglabas na paglabas niya sa sinapupunan niya
02:33.0
itong kapatid ni Lolo na
02:36.0
tawagin na lamang nating Ernesto.
02:38.0
Hindi ito umiiyak.
02:41.0
Di ba nga ang normal na sanggol kapag bagong labas sa tiyan ng ina
02:49.0
Hindi din umano siya gumagatas sa kanyang ina
02:52.0
na umabot ng siyam na araw
02:54.0
at siyam na gabi.
02:57.0
Pero pagkatapos ng siyam na iyon
03:03.0
Noong medyo lumakilaki naman ito na pwede nang kumain ay hindi rin siya kumain
03:07.0
ng siyam na araw at siyam na gabi.
03:10.0
Kwento pa nga sa amin ng Lolo namin
03:12.0
na si Lolo Ernesto.
03:14.0
May nagbigay sa kanya ng kakayahan.
03:17.0
Galing umano sa tagapaglikha.
03:24.0
Kulay puti ang isa.
03:26.0
Isa naman ay kulay pula
03:28.0
na merong halong itim.
03:35.0
pagtingin niya sa ibon na nagbigay noon.
03:38.0
Ibon talaga umano yun.
03:39.0
Pero nakatayo umano ito sa bundok
03:42.0
na para bang naaabot nito ang langit at lupa.
03:46.0
Dahil doon ito sa pagitan kung saan
03:49.0
parang napakababa ng langit.
03:53.0
Sabi ng lalaki sa kanya
03:55.0
magiging isang tanyag umano siyang babailan
03:59.0
na tumutulong sa mga taong may sakit at sa iba pa.
04:03.0
Kaya niya umanong kausap
04:08.0
kaya niya umanong kausapin lahat ng bagay sa mundo
04:12.0
at kaya niyang kontrolin lahat.
04:15.0
Kaya niyang makita ang hinarap.
04:18.0
Sabi pa nga niya sa amin noon
04:20.0
yung kamag-anak nila na hindi umanong nininiwala na may kapangyarihan siya.
04:25.0
Tila sinubukan nito si lolo.
04:28.0
Gusto niya umanong pakidlatin yung kalangitan kahit na
04:32.0
tirik ang araw noon.
04:33.0
Kung tunay umanong may kapangyarihan si lolo Ernesto.
04:40.0
Pinakitaan niya ito ng abilidad.
04:45.0
tumakbo umanong ito doon sa kinaroroona ng bukirin
04:49.0
kung kakayanin niya ang pitong kidlat na
04:53.0
sabay-sabay natatama sa kanya.
04:56.0
Tatawa-tawa na lamang umanong tumakbo
04:58.0
itong pinsa niya na hindi naniniwala noon
05:02.0
na tila ba gusto siyang subukan sa abilidad niya.
05:06.0
Pero kada apak niya umanong sa lupa noon nung nasa gitna nang siya ng bukid
05:11.0
doon tumatama yung kidlat na napakalakas pa naman
05:15.0
kahit na may araw noon.
05:22.0
hindi umanong niya nilagyan ng ngipin ng kidlat dahil baka
05:25.0
masaktan o ikamatay ito ng pinsa niya.
05:29.0
Pero hanggang tatlong kidlat lamang umanong dahil
05:32.0
tila ba natakot na itong pinsa niya.
05:36.0
Miaya niya na lamang ito
05:38.0
na paupo na lamang umanong yung pinsa niya sa takot na baka
05:42.0
tamaan siya ulit ng kidlat noon.
05:45.0
Nagmamakaawa itong
05:49.0
itigil na niya at naniniwala siya kay lolo.
05:53.0
kung naliligo si lolo namin ay bigla-bigla na lamang uulan ng malakas
05:57.0
pagkatapos niyang maligo.
05:59.0
Kahit napaka-init at tirik ang araw ay
06:03.0
bigla-bigla yung iitimang kalangitan.
06:07.0
Yung sunog na sa amin dati sa malawak na bukirin
06:10.0
marami kasi mga saging na nakatanim doon.
06:13.0
Pagkatapos yung mga bukirin,
06:15.0
yung mga saging na nakatanim doon
06:17.0
yung mga saging na nakatanim doon
06:19.0
D.A. ang pangalan ng may-ari ng kampanyang noon.
06:23.0
Kung nagtatanim ka umano doon ng saging
06:26.0
ay meron kang tatlong sako na bigas na NFA.
06:30.0
Nasunog umano ang dinadaanan niya
06:33.0
papunta kasi sa bahay ng kanyang anak sa highway
06:37.0
medyo malayo pa ang kalsada sa amin sa bukid noon.
06:41.0
Nadadaanan lamang umano niya yung malaking apoy
06:45.0
at noong nakalampas na siya,
06:46.0
bigla na lamang umulan ng malakas
06:49.0
kaya nangatay yung malakas na apoy na iyon.
06:55.0
Isang beses naman noong nag-inuman sila noong mga araw na iyon
06:59.0
na nag-aarari yung lolo namin na si Lolo Ernesto
07:03.0
habang natutulog umano siya na nagpapahinga sa may kubo niya
07:07.0
kasama ng kanyang kalabaw na nakatali lamang din malapit sa kubo na iyon.
07:11.0
May malaking aso umano na umaaligid sa kanya
07:15.0
nakasing laki ng pinakamalaking kalabaw.
07:22.0
nakahandang kagatin si Lolo pero
07:25.0
bigla siyang tumayo at sinabihan yung aso na
07:29.0
kung gusto mo pang mabuhay
07:33.0
Walang pag-aalin lang ang umalis na lamang bigla itong aso ngito
07:37.0
na parang takot na takot.
07:40.0
Ayon pa sa kwento
07:43.0
merong asawa si Lolo Ernesto
07:49.0
pinakamatapang umano sa lahat ng mga ingkanto.
07:53.0
Meron din ng isang sarili
07:56.0
at ibang isang sarili
07:59.0
na mga ahali sa ipinilala.
08:01.0
Meron din siyang dalawang anak na lalaki na
08:05.0
pangalanan na lamang nating si Jomar at Bugoy.
08:09.0
Hindi nila tunay na pangalan.
08:12.0
Yung totoong pangalan nila ay nakakamangha umano
08:15.0
pero hindi pwedeng sabihin kasi baka
08:17.0
malaman o marinig nila.
08:20.0
Bata pa lamang umano sila Bugoy at Jomar kapag naglalaro ang mga ito.
08:25.0
May mga kabataan doon sa baryo namin na sumasali sila pero
08:28.0
hindi sila nakikita ng karaniwang tao.
08:32.0
Yung tatay lamang nila ang makakakita.
08:37.0
Bigla na lamang umanong nawawala ang mga pera na mga
08:41.0
taong mga batang naglalaro pero
08:46.0
makikita na lamang din nila sa tabi ng daanan
08:49.0
o sa baba ng mga puno ng mangga na malapit sa nilalaroan nila.
08:54.0
Kapag naman umanong may tumatawa ng malakas
08:58.0
o yung palagi nalang tumatawa
09:01.0
hindi umano bumabalik yung bibig nila
09:06.0
nakabukas at parang hindi kayang itiklop yung bunga nga nila pero
09:12.0
makalipas ng ilang minuto
09:14.0
bumabalik din naman ito
09:16.0
kung minsan ay si lolo ang gumagamot
09:19.0
at kahit yung mga pamangkin ni lolo at mga kabarkada nila ang madalas naglalaro
09:24.0
sinabihan ni lolo Ernesto yung mga anak niya na hindi nakikita
09:29.0
na huwag na umanong makipaglaro dun kasi kawawa naman yung mga taong kabataan nun
09:35.0
tsaka hindi naman daw sila nakikita ng mga ito
09:39.0
eto naman ay kwento ng tatay ko
09:42.0
yung ate daw niya noon naanod sa ilog
09:46.0
malakas yung ulan
09:48.0
galing umano sila ng eskwelahan nun
09:50.0
papa uwi na sana sa bahay
09:53.0
biglang bumuhos ang napakalakas na ulan
09:58.0
ang pinagtataka nila malakas ang anod ng ilog
10:03.0
napakalakas daw yung agos
10:05.0
samantalang sa kabilang bundok o baryo walang ulan
10:11.0
magkakasama sila papa, mga kapatid niyang lalaki, kasama na yung mga pinsan niya
10:17.0
ang diskarte daw nila para makatawid ay
10:20.0
nagalasa sila ng mga malalaking bato na tama lang na makarga sila nun
10:25.0
naghahawak kamay sila para daw walang iwanan at hindi sila maanod
10:30.0
kumbaga nilagyan nila ng pabigat ng kanilang sarili
10:33.0
kaya nakatawid sila na maayos
10:36.0
eh nga lang talaga
10:38.0
nung tumawid na ang ate nila
10:41.0
doon na siya biglang naiwan
10:45.0
gawa ng lalong lumakas yung agos ng tubig
10:51.0
syempre, nagulat at natakot sila tatay at mga kapatid niya
10:56.0
pati na rin yung pinsan
10:58.0
inutusan ni tatay ang dalawa na umuwi ng bahay para ipagsabi na nalulunod nga si ate nun
11:06.0
sila tatay naman ay bahalang maghabol kung nasaan na ito inanod
11:09.0
nung nakarating na umanoy yung mga kapatid ni tatay sa bahay nila
11:13.0
sinabi naman nila kaagad ang nangyari na nalunod nga si ate nila
11:19.0
nagulat naman yung isa pa nilang kuya at mga magulang nila kaya nataranta na raw sila noon
11:24.0
tumakbo sila pa punta sa ilog kung saan naroon ang ate nila na naaanod sa baba
11:30.0
gawa ng pababa kasi ng bundok yun eh
11:36.0
ayon naman kay Lolo Ernesto
11:39.0
hindi pa umano nakakarating ang mga magulang ni tatay
11:43.0
na siyang kuya nga ni Lolo Ernesto yung tatay ni tatay nun
11:48.0
alam na niya ang nangyari
11:51.0
pumapano kasi yung kaluluan niya noong mga panahon na yun
11:55.0
habang natutulog ito ay lumalakbay ang kanyang kaluluwa
11:59.0
na parang siya na rin ang gumagalaw
12:01.0
o kahit na ano paman yung katawan niya na parang totoo
12:06.0
dalidaling nagpunta at naglakbay ang kaluluwa ni Lolo Ernesto pa punta doon
12:11.0
sa kung saan nalulunod ang tita ko
12:15.0
kitang kita niya umano na inaalis na mga inkanto
12:19.0
kapag may mga ugat ng puno siyang madadaanan
12:23.0
pinuputol umano ng inkanto para sa mga mga mga katawan
12:28.0
pinuputol umano ng inkanto para hindi makahawak
12:33.0
o para hindi masagip itong ate ni tatay
12:36.0
may nagkakagusto kasing inkanto dito
12:39.0
na para bang gusto siyang kunin nun
12:42.0
hanggang sa inanod na lamang siya doon
12:45.0
nahinto lamang sa pagkakaanod si tita nun
12:49.0
nang makarating ito sa malaking balete
12:52.0
bigla na lamang itong nawala
12:54.0
itong si Lolo Ernesto
12:57.0
tinanong niyong mga nakatirang lamang lupa sa balete na iyon
13:03.0
marami din daw sila doon
13:07.0
kung may nakita nga daw ba sila na babae na
13:10.0
yun nga, amangki ni Lolo
13:15.0
pero dahil wala daw sumagot ay
13:17.0
hinawakan ni Lolo yung isa sa mga kapatid ng inkanto
13:22.0
ang sabi ni Lolo na kapag hindi nila nailabas
13:26.0
itong ate ni tatay
13:28.0
hindi naman nila makikita itong batang inkantong
13:33.0
hawak-hawak ni Lolo nun
13:37.0
kaya ayun, natakot sila
13:40.0
inilabas nila si tita nun
13:43.0
binigay kay Lolo Ernesto
13:46.0
pero ang ibinigay lamang sa kanya
13:48.0
ay ang kaluluan ni tita
13:51.0
ang katawan ni tita ay hindi pa nakita nun
13:56.0
naganap pa sila nang naghanap hanggang sa makita nila ito sa tabi ng pangpang
14:01.0
nakahiga ng walang kamalay-malay
14:05.0
akala nila hindi na siya nakaligtas kawan ng
14:08.0
hindi na raw siya humihinga
14:11.0
dinalan na kaagad nila ito sa bahay
14:13.0
pero pagkalipas ng ilang minuto
14:15.0
nagulat sila nang biglang umubo ito
14:23.0
meron pang isang kwento ang Lola namin
14:26.0
Lola ng tatay namin o mama niya
14:30.0
eto yung mga panahon na wala pa kami
14:33.0
meron umanong naghamon sa kanya na makipagdigmaan
14:37.0
kumbaga makipagpatayan
14:40.0
yun ay ang mga inkanto
14:41.0
at ng mga panahon na yun ay
14:43.0
binata pa ang mga anak ni Lolo Ernesto ng mga inkanto
14:48.0
pumayag na makipagdigmaan si Lolo Ernesto
14:52.0
sa mga malalaking bundok
14:55.0
mga malalaking kahoy na may malaking umaagos na ilog
15:00.0
nung nakipagdigmaan si Lolo
15:03.0
ang daloy o manonong tubig ay kulay pula
15:06.0
dahil ito ay isang isang isa
15:08.0
at ang daloy o manonong tubig ay kulay pula
15:11.0
dahil dun sa mga dugo ng mga inkanto na
15:16.0
kaya simula noon noon noon
15:18.0
nung natalo ng Lolo ko yung mga naghamon sa kanya
15:21.0
naging kilala na umano siya ng mga iba pang inkanto
15:25.0
takot na rin sila kay Lolo noon
15:28.0
wala na gustong lumaban sa kanya
15:31.0
kahit yung mga malalaking nila lang
15:36.0
nung nag-aaral pa kami kapag nagpapainrol kami sa school
15:41.0
humingi kami ng mga pinsan ko sa kanya ng
15:44.0
malakasang diskarte para lapitin din kami ng mga chicks noon
15:49.0
sinabihan niya kami na kumuha daw kami ng baso sa loob ng bahay nila
15:55.0
dapat ay mapuno yung baso kaya ayun
16:00.0
tapos ay parang may sinasabi lamang siya dun sa tubig na yon
16:04.0
hiniipan lamang niya
16:06.0
pagkatapos ay ipinainom sa amin
16:10.0
pagkarating namin sa school namin aba
16:13.0
gulat na gulat kami
16:15.0
ibang klase talagang epekto
16:18.0
malayo pa lamang kami
16:20.0
marami nang nakatingin sa amin ang mga babae
16:23.0
yung iba kinikilig na
16:25.0
para bang may gustong sabihin pero nahihiya lang pero
16:29.0
may isa talagang nakapansin sa akin
16:32.0
papunta na sana kami noon ng kantin pero may tumawag sa amin noon
16:37.0
sabi niya regards lamang daw
16:40.0
sabi nitong kasama namin
16:43.0
binanggit niya na yung natitipuhan naman noon ng kasama nila ay nakabluang damit
16:48.0
eh ako lang naman yung nakaasol noon
16:51.0
yan naman nagkakansyawan tuloy yung mga babae
16:54.0
patin na rin yung mga kasama ko
16:56.0
nagtatawa na na lang
16:58.0
kaya nung nag-aaral pa kami sir Seth ay maraming galit sa amin ng mga lalaki kung
17:03.0
bakit daw sa amin lang yung atensyon ng mga babae
17:06.0
eh kahit nga babae eh pinapadalan pa kami ng mga love letter noon
17:11.0
syempre dahil yung sa kakaya ng aming lolo Ernesto
17:16.0
madako na po tayo sa ibang kwento
17:18.0
baka sabihin mo pang mahangin ako sir Seth eh
17:21.0
pero hindi po talaga
17:23.0
naikwento lang namin yung bahagi na yon
17:25.0
kagaya ng sinabi ko
17:27.0
nasa lahi namin o nasa dugo namin ang pagiging babaela ng mga gamot
17:34.0
meron pa isang kamag-anak sila lolo noon na
17:38.0
nung kabataan nila
17:40.0
matindi din umano
17:42.0
kayang-kaya niya umanong utusan noon yung mga malalaking itim na ahas
17:47.0
yung mga makamandag umano
17:51.0
kung mangingis daw umano sila sa ilog
17:54.0
isinasama niya umano itong ahas na ito kasi alam naman niya na
17:58.0
malayo yun sa mga tao at kabahayan
18:01.0
kaya walang matatakot
18:03.0
kasi nasa bandang kagubatan yon
18:09.0
pero hindi daw sila manguhuli noon kundi yung alaga niyang malaking ahas
18:14.0
isang sipol lamang daw nito
18:17.0
isang sipol lamang daw nitong kamag-anak ni Lolo Ernesto
18:22.0
bigla na lamang sumisisid yung malaking ahas at
18:26.0
nakakakuha siya ng mga igat
18:30.0
yun naman noon ang madalas na inuulam nila
18:33.0
bukod ba dito ay nanggagamot na rin umano siya ng mga kinagat ng kahit nanong hayo po insekto
18:42.0
ang kapalit sa kanyang tinataglay ay
18:44.0
kung magsasaka ka umano
18:46.0
wala kang makukuhang mga tanim
18:50.0
magtanim ka ng mais o palay dyan
18:55.0
kasi parang sa ahas na rin naman noon yung buhay mo
19:01.0
dati nung nag-aaral pa ako ng high school
19:04.0
etong pinsan ko na ito na
19:08.0
napahanga ako dito sa kakayaan niya
19:12.0
sa kanya kapag kasi nagsasama kami
19:15.0
ipinapakita niya yung kanyang mga abilidad
19:19.0
tulad na lamang nung nagsama kami
19:22.0
na biglang may paparating na malakas na ulan
19:26.0
sabi ko patay tayo neto
19:29.0
wala kaming masisilungan noon
19:31.0
kasi nga nasa gitna kami ng daanan sa may mga bundok at buki rin
19:36.0
walang kabahay bahay
19:40.0
nagaalala ako nun gawa ng baka mabasa mga papel namin sa bag
19:45.0
tinawanan lamang ako ng pinsan ko na ito
19:49.0
huwag umano akong mag-alala
19:52.0
siya umano ang bahala
19:54.0
pagmastan ko lamang umano ang gagawin niya
19:59.0
kitang kita ko na nung nakaharap siya sa paparating na ulan
20:04.0
may ibinubulong lamang siya na salita pero
20:07.0
hindi niya nilakasan
20:09.0
yung tipong hindi ko tinig
20:10.0
sabay ihip nun patungo sa kaliwa hanggang dalawang beses
20:16.0
sabi na okay na umano
20:18.0
hindi na umano kami mababasa noon
20:22.0
pagkalipas ng ilang minuto
20:24.0
pagkatapos niyang gawin yun
20:27.0
nag-iba ang direksyon ng malakas na ulan
20:32.0
himbis napapunta sa amin
20:35.0
napunta sa ibang lugar
20:36.0
sa kabilang bundok
20:40.0
hindi kami nabasa
20:42.0
tinanong ko siya kung ano ang ginawa niya
20:45.0
ang sabi niya sa akin ay
20:47.0
umusal umano siya ng dasal ng latin
20:50.0
pampapigil ng ulan
20:52.0
o kayang kontrolin ng ulan para mag-iba ng direksyon
20:56.0
para hindi umano kami mabasa noon
21:00.0
kaya niya rin umano'ng pigilan ng ulan
21:02.0
isang palapak lamang umano niya sa kamay
21:05.0
o isang sigaw lang daw
21:07.0
manghihina na umano ang apoy at unti-unting mamamatay
21:12.0
dasal ng latin din umano ang gamit niya noon
21:15.0
ultimong ang sugat
21:17.0
kaya niyang pigilan sa pagdurgo
21:20.0
para hindi masobrah na umaubusan ng dugo
21:23.0
ang may mga malalalim at malalaking sugat
21:26.0
kaya niya rin umano'ng pagdurgo
21:28.0
para hindi masobrah na umaubusan ng dugo
21:30.0
ang may mga malalalim at malalaking sugat
21:33.0
at hindi umano mararamdaman ng sakit
21:37.0
ito naman umano ay nangyari noong dekada 70
21:41.0
kwento lamang ng lola namin ito
21:44.0
kukonti pa lamang sila sa baryo namin noon
21:47.0
sila sila pa lamang magkakamag-anak noon na
21:53.0
may pumunta na mga kalalakihan sa mga bahay nila
21:56.0
na may mga dalang maahabang mga armas
22:00.0
nakita nila ang mga ito habang papalapit sa kabilang tahanan
22:05.0
mga sampu umano, tancha nila
22:09.0
kagad silang nagsipagtakbuhan sa labas
22:12.0
gawa ng malapit na ang mga ito sa bahay nila
22:16.0
puso pa yung gyeran noon
22:18.0
nakawan na mga manok
22:20.0
minsan pa nga ay nananakit din sila pag may naabutan sila mga kalalakihan
22:26.0
kaya nga sila tumakbo para makatakas sa kamay ng mga masamang tao na yon
22:31.0
hindi nakauniforme ang mga ito kaya alam nilang hindi mga sundalo yon
22:37.0
nang nakarating daw sila sa may dabuhan
22:41.0
sabi ni Lolo Ernesto na
22:44.0
tumapa sila para hindi sila makita
22:47.0
gawa ng hinahanap na nga sila noon
22:50.0
hinabul pa ang mga ito kung saan sila nagpunta
22:57.0
nung titingin-tingin na umano
23:00.0
yung isa sa mga lalaking malapit sa kinaroroonan nila
23:05.0
nakadapa na sila noon para hindi sila makita sa mga dabuhan
23:10.0
sabi ni Lolo na pabulong
23:13.0
huwag umano silang mag-alala
23:15.0
siya na umano ang bahala noon
23:18.0
hindi umano sila makikita
23:20.0
bigla na lamang umanong nilamon ng hamog
23:27.0
hindi umano sila nakita ng mga armadong kalalakihan na yon
23:32.0
halos matapakan na umano sila ng isa sa mga lalaking na may hawak na baril pero
23:37.0
hindi sila napapansin o nakikita
23:43.0
gagagawan umano ni Lolo yon
23:46.0
para proteksyonan sila
23:48.0
para hindi sila makita ng mga masamang tao na yon
23:52.0
nung nagsawa na umano ang mga ito sa kakahanap
23:55.0
ay umalis na lamang din sila
23:59.0
ligtas sila Lola noon
24:01.0
sa kamay ng mga armadong kalalakihan
24:06.0
etong sumunod na kwento naman
24:08.0
lumabas muna tayo sa karanasan ng aking mga angkan
24:12.0
eto ay kwento ng aking mga angkan
24:14.0
eto ay kwento ng aking kabarkada
24:17.0
na pangalanan na lamang nating Ador
24:21.0
na naginip umano siya ng isang kalabaw na binibigyan daw po ito ng isang ipin niya
24:27.0
nagulat siya na nagsalita ang kalabaw na ito
24:33.0
kunin umano nitong si Ator ang ipinagkaloob niyang ipin dahil
24:38.0
mabuting tao umano ito
24:42.0
wag gamitin sa masama
24:44.0
magagamit niya umano ito sa araw-araw na gawain para makatulong sa kanyang kapwa
24:51.0
kinuha umano ng kaibigan ko yon pero
24:54.0
nang magising na siya
24:56.0
gawa ng naiihi na nga siya noon
24:59.0
pagdilat niya ng mga mata
25:02.0
alas 4 na raw ng madaling araw
25:05.0
agad siyang bumaba sa bahay ni Lola
25:07.0
para umihi sa labas
25:09.0
at nung umihi siya ay
25:11.0
may naaninag siya na kulay puti na parang bato
25:15.0
banda sa may kung saan lupa siya umihi noon
25:20.0
nagtaka siya gawa ng nakapatong ito sa isang bato
25:25.0
kaya nung tapos na siyang umihi ay kaagad niya itong nalapitan
25:30.0
laking gulat niya
25:32.0
na yung nakita niyang puting yon
25:35.0
ay kaparehas na kaparehas ng
25:38.0
ngipin ng kalabaw sa may panaginip niya
25:42.0
na ibinigay sa kanya ng mismong kalabaw na nagsasalita
25:48.0
dinampot niya ito
25:52.0
inutusan daw siya ng nanay niya na magigib ng tubig dahil
25:56.0
wala na umano silang may kapwa
25:58.0
gawa ng ang kukuhanan pa niya ng tubig ay medyo may kalayuan
26:04.0
nung nakarating na siya sa may igiban ng tubig na yon
26:08.0
siyempre sumahod siya
26:10.0
kumuha siya doon sa kuhanan nila
26:13.0
at nung napuno na umano yung lagayan na
26:16.0
pinaglagyan niya ng tubig na yon
26:19.0
laking gulat niya dahil
26:21.0
may nakita niya ito
26:26.0
laking gulat niya dahil
26:28.0
sobrang gaan lamang umano sa pakiramdam niya
26:32.0
nung binuhat niya yung lagayan na yon
26:35.0
samantalang kapag dinadala niya naman yon
26:38.0
kukuha pa siya ng bwelo para
26:44.0
nang pauwi na siya
26:46.0
mas lalo siyang nagtaka dahil
26:48.0
hindi siya nagpapahinga
26:50.0
doon sa mga mataas na daanan niya
26:52.0
samantalang dati kapag nag-iigib siya ng tubig
26:55.0
ay pangatlong beses daw po siyang magpahinga pero
27:00.0
tuloy tuloy lang siya
27:02.0
napaka gaan umano nang binuhat niya
27:05.0
hindi man lamang siya pinagpapawisan
27:08.0
o hinihingal man lamang
27:10.0
at noong kinapa daw po niya yung bulsa niya
27:13.0
dawanang nangangat ito
27:15.0
nakita niyang naroro o nangipin ng kalabaw sa bulsa na yon
27:20.0
naghinala na siya na baka
27:23.0
yung ipin ng kalabaw ang dahilan
27:26.0
kaya siya nagkaroon ng ganong klaseng lakas
27:29.0
at hindi nakakaramdam ng pagod
27:33.0
etong si Ador ay maalam din pagdating sa paghilot
27:37.0
lalo na sa mga nabaling mga kamay at katawan
27:43.0
kaya naman magmula noon
27:45.0
tuwing nag-iigib siya
27:46.0
dalawa na yung dinadala niyang container na pangigib noon
27:51.0
kasi alam niya na kayang kaya niya
27:54.0
kaya tulad din daw nang una ay magaan sa pakiramdam
27:57.0
kahit targa-karga niya yung dalawa na yon
28:00.0
wala ding pahipahinga sa daanan
28:04.0
nagtataka umano yung mga tao kung bakit sobrang lakas nito
28:08.0
para etong kalabaw na
28:10.0
hindi naman nila alam na may tangan-tangan pa lang siyang ngipin ng kalabaw
28:14.0
kaya lang daw sir siya at kapag sinabihan mo siya na sobrang lakas niya
28:18.0
bigla na lamang hindi niya kakayanin yung dala niya na container
28:24.0
kumagakahinaan umano nila yon kapag pinuri mo sila
28:29.0
kapag sinabihan mo naman umano na hindi mo kaya yan gawa ng mabigat yan
28:34.0
gagaan daw sa kanya yon
28:36.0
kahit ilang sako pa
28:39.0
kaya pati naman yung mga tao
28:40.0
hindi na kami nagtaka kung
28:44.0
kumakarga ng isang sako ng mais na siya lamang din mag-isa
28:48.0
para kagahin niya sa sarili niyang katawan
28:51.0
hindi biro ang bigat ng mais sir Seth
28:55.0
tungkol naman doon sa pagihilot niya
28:58.0
maalam ito sa mga pilay
29:00.0
may isang matanda sa amin na hindi siya naniniwala kung magaling nga ba siyang manghilot
29:06.0
sabi naman ang kaibigan ko na ito
29:08.0
manghuli umano siya ng isang manok
29:11.0
at ibigay sa kanya
29:13.0
yung malaking manok
29:17.0
sumunod ang matanda
29:19.0
hinuli ng matanda yung manok nila habang
29:22.0
kumakain sa kainan ng baboy nila
29:25.0
at nang makuha na niya yung isang tandang na manok
29:28.0
sabi ng kaibigan ko
29:30.0
may isang matanda
29:31.0
at nang makuha na niya yung isang tandang na manok
29:34.0
sabi ng kaibigan ko
29:36.0
balian niya umano ng paano
29:39.0
hihilutin umano nito ni Ador
29:42.0
aayusin niya yung paa para muling makalakad
29:47.0
umayaw pa yung matanda gawa ng
29:50.0
naaawa daw ito sa kanyang manok
29:52.0
siya na lamang umano yung babalian kung gusto niyang balian ng isang paa
29:58.0
pero sabi ng kaibigan ko
29:59.0
siya na lamang umano magpabali sa sarili niya
30:02.0
kasi baka alam mo na
30:05.0
magkunwa rin binalian siya nito ni Ador pero hindi naman pala diba
30:14.0
walang nagawa ang matanda
30:16.0
binalian ito ang sarili niyang manok
30:21.0
pagkabali ay sinabi ng kaibigan ko na
30:24.0
bitawan ng manok na yon
30:25.0
hayaang makatayung mag isa
30:29.0
nung patatayuin na umano ng matanda yung manok
30:32.0
hindi kinaya o hindi nagawa ng manok na makatayo
30:36.0
dahil nga sa bali nitong paa
30:39.0
kinuha ito ni Ador
30:41.0
hinaplus-haplus niya yung binte
30:44.0
at may ibinulong na kung anong salita
30:49.0
pagkatapos noon na umano nito
30:54.0
pagkatapos noon ay binitawan niya yung manok
30:57.0
saka naman tumakbo yung manok sa takot kaya
31:00.0
gulat na gulat yung matanda
31:03.0
dahil tuwid na tuwid ang takbo ng manok niya noon
31:06.0
samantalang kani-kanina lang ay halos hindi makatayo gawa ng
31:10.0
bali ang isang paa nito
31:14.0
magmula din noon ay naniwala na umano yung matanda sa kaibigan ko
31:18.0
etong kwento naman ay tungkol sa papa ng lola ko nung buhay pa ito
31:23.0
isa din siyang babaylan
31:25.0
isa din siyang malakas na mambabarang pero
31:28.0
hindi ako sigurado kung barang ba talagang tawag yun sa Tagalog pero sa lingwahe namin
31:33.0
ramot ang tawag namin doon
31:36.0
yung may kapangyariyan na kayang pumatay ng tao na
31:39.0
hindi malalaman ng ordinaryong tao lang
31:47.0
nasa lahi daw talaga namin yun
31:50.0
etong tatay ni lola
31:59.0
pero ang babae ay taga-kabilang barangay pa
32:02.0
kailangan pa nilang sumakay para makarating doon
32:06.0
sabali fast forward
32:08.0
narorooda sila sa lugar ng babae
32:09.0
yung kasal ka si noon sir Seth kapag
32:12.0
ikinasal ang lalaki
32:15.0
pumapasok ito sa loob ng kulambu kung saan
32:18.0
hindi makikita ng lahat ng tao sa paligid
32:21.0
may maliit na bandila sa unahan na
32:24.0
daladala ng isa sa mga kamag-anak nila
32:28.0
tsaka doon sa loob ng kulambu
32:30.0
mga tansya namin na apat o lima ang kasha sa loob
32:34.0
yari ang kulambu sa tela
32:36.0
nilagyan siya ng kawayan para may hawakan sila
32:40.0
pero sakanan nila ito ginagawa kapag nasa malapit na sila sa bahay ng babae
32:45.0
tsaka may parang mga banda din yung mga matatanda na daladala nila
32:50.0
kailang maliit lang siya
32:53.0
basta parang combo ang tinatawag doon ng mga drummer sa English sir Seth
32:58.0
basta ganon yung tawag
33:01.0
noong nakarating na nga si sir Seth
33:02.0
naglagay na yung mga kababaihan o yung mga kamag-anak ng babae
33:06.0
ng kinasal ng kung ano man doon
33:09.0
yung lola ko naglagay sila ng mga sari-saring pagkain sa banig
33:13.0
kung saan nakalagay ito sa lupa
33:16.0
noong ipinasasayaw na raw nila itong mga ikinasal sa harap ng maraming tao
33:22.0
itong kuya ni lola
33:24.0
bigla na lamang natumbah
33:28.0
kaya agad-agad pinuntahan ang tatay ng lola ko
33:31.0
tapos ang sabi niya
33:33.0
may nang barang umano sa kanya
33:37.0
sumigaw ang tatay ni lola sa harap ng maraming tao
33:44.0
huwag na huwag umanong makipagsubukan
33:47.0
hindi pakikipagsubukan ang tatay ni lola
33:50.0
hindi makipagsubukan ang tatay ni lola
33:53.0
hindi makipagsubukan ang tatay ni lola
33:56.0
kung hindi makipagkasalan o makipagsayahan
34:02.0
pero kung yun umano ang gusto nila
34:05.0
papalag umano ito
34:08.0
kagad na kinuha ng tatay ni lola
34:13.0
ipinainom ng tatay niya ng tubig na may lamang mga gamot na may orasyon yun
34:18.0
kaya nahimasmasan ito
34:22.0
may kinuha din yung tatay nila na gamit niya na bato omot siya
34:27.0
ibinigay ito sa nani nila para hindi daw silang matamaan na mga itinatapon sa kanila ng mga orasyon o barang
34:35.0
nagsabi ang tatay ni lola
34:38.0
na tatapusin niya umano yung mga yun
34:42.0
ikinumpas niya ang kanyang hinduturo sa mga kabahayan
34:46.0
at biglang may mga hinimatay na mga kabataan
34:51.0
bawat isa doon sa mga bahay na yun
34:56.0
nagsisisigaw ang mga ito na itigil na daw niya
35:00.0
at humihingi na sila ng pasensya
35:04.0
ang gumawa daw noon sa kuya ng lola ko
35:12.0
dito na itinigil ng tatay ni lola
35:15.0
yung ginagawa niya
35:17.0
binalaan niya ang kung sino man ang gumagawa noon ng trip-trip lang
35:23.0
dahil isang kumpas lamang niya ng hinduturo niya
35:27.0
maraming madadamay na inosente
35:31.0
humihingi ng pasensya yung mga tao doon
35:38.0
eto naman ay kwento sa akin ni lola
35:41.0
tungkol din ito sa tatay niya
35:44.0
marami daw silang tanim na mga niyog at mga mangga at langka pero
35:48.0
dun sa langka nila
35:49.0
maraming bunga yun na malapit na talagang mainog
35:53.0
pero nagtataka ang tatay nila kung bakit
35:56.0
bigla nalang nawawala ang mga bunga nito
36:00.0
makailang beses na naulit yun
36:02.0
wala siyang naabutan na hinog na bunga ng langka
36:06.0
kaya ang sabi ng tatay ni lola noon
36:09.0
lalagyan umano niya ito ng patibong na salitang latin
36:14.0
hindi ko lang alam kung anong tawag ito sa tagalog pero
36:16.0
bingat po ang tawag sa amin nun
36:20.0
ibinulong niya sa bunga ng langka
36:25.0
kaya nung sumunod na araw
36:27.0
nagpunta ulit yung tatay ni lola doon sa puno ng langka nila
36:31.0
na nasa kabilang bundok
36:34.0
hindi naman ito kalayuan
36:36.0
pero natabunan ito ng bundok
36:38.0
kaya madalas ay ninanakawan talaga yung lugar na yun
36:42.0
lakasin ang mga bunga
36:43.0
laking gulat ni tatay
36:45.0
nang makita niya ang kamag-anak niya na
36:48.0
daladala yung langka na nakapatong sa may ulo niya
36:53.0
maisapin pa umano ang ulo niya na damit nun para hindi masakit
36:58.0
nakatayo lamang ito
37:02.0
nakahakbang lamang doon ito ng isang hakbang
37:06.0
tapos ay nanigas na ang buong katawan
37:09.0
kaya hindi nilalaman
37:12.0
kahit umanong gawin niya
37:14.0
ni kumembot o makayuko
37:17.0
ay hindi niya magawa
37:19.0
kahit iangat pa umano nung kamag-anak nila yung paan niya
37:25.0
dahil umano yun sa nilagay ng tatay ni lola na
37:29.0
dasal sa langka na yun
37:31.0
na kung sino man ang magtangkang kumuha
37:34.0
ay hindi niya magawang maigalaw ang kanyang buong katawan
37:37.0
hanggat hindi sinasabi ni tatay na pwede na siyang maglakad
37:43.0
hindi niya umano magagawa yun
37:48.0
kaya sabi ng tatay ni lola
37:52.0
pre, ikaw pala yan
37:55.0
kaya pala naubos na yung mga bunga ng mga langka ko
37:58.0
ikaw pala yung kumuha
38:00.0
pwede ka naman kumuha nang hindi naman ako nagagalit diba
38:04.0
basta magpaalam ka lang
38:06.0
ang ayaw ko lang yung inaabangan ko na hinug na
38:10.0
iba na pala yung kumuha
38:13.0
pero ano pa bang magagawa ko
38:19.0
nagmakaawa itong kamag-anak nila
38:24.0
alisin na umano siya sa kinatatayuan niya
38:27.0
hinang-hina at uhaw na uhaw na umano siya nun
38:31.0
ilang oras na siyang nakatayo
38:34.0
at hindi niya magawang makalakad o makatakpuman lang
38:39.0
natawa na lamang umano ang tatay ni lola
38:46.0
ibaba mo na yung langka
38:48.0
kakainin natin yan
38:50.0
tutal pinites mo na yan
38:53.0
dun palang nakagalaw ito
38:55.0
at nang maigalaw niya ang mga paan niya
38:58.0
nagawa na niyang yumuko at umupo
39:01.0
napatumba ito sa pagod
39:04.0
yung damit umano na suot-suot niya ay basang basa na dahil sa pawis kasi
39:08.0
bilad siya sa araw dun
39:11.0
kinain na lamang dilang dalawa ito
39:14.0
pinagsabihan siya ni tatay ni lola
39:17.0
na sa susunod ay magpaalam ito para
39:19.0
hindi na maulit sa kanya
39:22.0
ang nangyaring hindi pagalaw
39:26.0
humingi ng tawad itong kamag-anak niya
39:29.0
at nangakong hindi na mauulit pa
39:32.0
putol-putol na mga kwento na ito sir Satay
39:35.0
mga kwento lamang ito na mga lolo, lola at mga kanunununuan ko
39:41.0
maraming maraming salamat pa rin kung sakaling mabasa mo
39:45.0
magandang gabi sa lahat
