Close
 


EXPLAINER: Mga duda sa 2022 elections
Hide Subtitles
Click any subtitle word to view Tagalog.com dictionary results.
Computer Shortcuts: Left / Right arrows to jump 2 seconds back or forward. +Enter or Space to toggle Play/Pause button. Full Screen Mode
Silipin natin ang mga paratang ng grupong TNTrio—at mga basehan nito—kaugnay sa 2022 presidential election.
Christian Esguerra
  Mute  
Run time: 11:26
Has AI Subtitles



Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )
00:00.0
Ferdinand Romualdez Marcos, Jr.,
00:03.8
the duly elected President of the Republic of the Philippines.
00:08.6
Honorable Sarah Zimmerman Duterte,
00:11.6
the duly elected Vice President of the Republic of the Philippines.
00:17.4
Tapos na ang eleksyon.
00:18.8
Ika nga, may nanalo na.
00:21.0
Landslide pa nga eh.
00:22.4
More than 31 million votes.
00:24.8
Consistent po sa mga pre-election surveys.
00:27.6
Pero sa kabila nito, meron pa rin po mga duda sa risulta.
00:31.0
Nagkadyaan daw.
00:32.8
Totoo kaya?
00:34.0
O baka naman, may mga hirap lang makamove on?
00:37.2
Ako po ay si General Eliseo Rio,
00:40.4
na-retired ng Armed Forces of the Philippines noong year 2000.
00:45.8
At ako'y naging NTC Commissioner from 2001 to 2003.
00:52.6
And naging Undersecretary ng Department of Information and Communication Technology.
00:58.0
Membro si General Rio ng Truth and Transparency Trio o TN Trio.
01:03.0
Ito yung grupong bumubusisi sa naging risulta ng May 2022 elections.
01:07.8
Partikular sa pagkapangulo.
01:10.0
Sinilip nila yung raw files na inupload ng COMELEC sa website nito.
01:14.2
As you all know, automated po yung eleksyon.
01:16.6
Yung mga balota, makina po ang nagbibilang
01:19.4
at nagtatransmit papunta sa COMELEC servers.
01:22.4
At dahil nga automated, inaasahang mabilis.
01:25.2
Hindi tulad nung unang panahon na mano-mano yung bilangan.
01:29.2
Pero para sa grupo ng General Rio, masyado naman yata mabilis.
01:33.6
Lalo nung unang oras pagkatapos magsara
01:36.8
ng mga presinto noong May 9, 2022.
01:40.2
Kung nagsara ng 7 p.m.,
01:43.0
mayroon pa sila dapat gawain.
01:45.0
From the time and motion study,
01:47.8
yung pag-print ng 8 copies ng election returns,
01:52.0
both national and local,
01:54.4
takes at least 12 minutes.
01:57.2
Hindi ka makatransmit
01:59.0
kung hindi ito na print
02:02.2
at naibigay sa mga poll watchers.
02:05.4
Kung lahat-lahat yun, suma total,
02:07.2
will take about 19 minutes.
02:10.6
So the earliest na transmission dapat,
02:12.6
if they just follow the strict instruction of COMELEC,
02:16.2
7-19.
02:18.2
Ito po ang proseso natin sa presinto.
02:20.4
Pagkatapos mabilang ang boto,
02:22.0
masuma total ang lahat ng boto,
02:24.8
yung mismong makina, nakikita po natin,
02:27.4
nagpi-imprintan mo siya,
02:28.6
muna siya ng election returns.
02:30.4
8 election returns.
02:31.8
Pagkatapos po makapag-imprintan,
02:33.4
tsaka po siya kakabit
02:35.0
yung mismong pang-transmit na kable.
02:37.8
Ikakabit upang yung makina ay makapag-transmit
02:40.4
mula sa presinto,
02:42.0
papunta sa bayan o sa city hall,
02:43.8
kung nasaan yung canvassing.
02:45.6
So pag nakapag-transmit na po siya,
02:48.0
muli po yung makina naman
02:49.6
ay mag-iimprinta ng 22 election returns.
02:53.0
So 8 nung una,
02:54.4
pagkatapos transmission,
02:56.0
pagkatapos imprenta ng 22.
02:58.8
So ang kabuan po,
03:00.8
30 election returns lahat
03:02.8
ang na-imprinta noong mismong makina.
03:05.8
Kine-question namin yung questionable
03:08.2
na 20 million plus votes na nabilang
03:12.2
noong first hour.
03:14.2
8.02 in the evening of May 9.
03:16.8
Sabi namin ay mukhang ito ay record.
03:21.4
Were there enough VCM transmission
03:24.4
in that very first hour
03:26.4
to account that record 20 million votes counted,
03:29.8
the highest in our history?
03:32.4
Yung pong na-itransmit,
03:35.4
sinasabi nila mga 20 million daw na results,
03:38.2
yan po ay hindi po individual na result
03:40.8
ng presidente, vice-presidente,
03:43.2
at saka hanggang konsihal.
03:44.8
Ang itinatransmit po
03:46.0
yung tinatawag na election returns
03:47.8
bawat presinto.
03:49.0
Voto po mula sa presidente
03:51.4
hanggang sa konsihal.
03:52.8
Yan po yung natransmit na result,
03:54.4
election returns.
03:55.4
Hindi po imposible
03:56.8
na ma-itransmit sa isang oras
03:58.8
ang buong 20 million
04:00.2
na nilalaman ng 13 or even 33,000
04:03.2
na election returns.
04:05.0
Kung ang buong Pilipinas po,
04:06.6
sabihin na po natin ay merong
04:08.0
107,000 presinks, presinto,
04:11.8
ibig sabihin meron din po
04:13.0
107,000 election returns.
04:15.0
Alam nyo po ba ang katumbas lang nung
04:16.6
para po kayo nagpadala lang ng piktur
04:18.6
sa sa inyo pong viber?
04:20.6
Okay.
04:21.6
Punta naman tayo dun sa
04:22.6
mas seryosong aligasyon.
04:24.4
It is a smoking gun.
04:26.4
Kaya raw palang
04:27.4
bilis ng transmission na mga resulta,
04:29.6
itinatransmit na mga boto
04:31.4
galing sa 20,300 vote counting machines
04:34.8
gamit ang iisang IP address,
04:37.6
yung 192.168.0.2.
04:42.4
Pero ano ba muna yung IP
04:43.8
o Internet Protocol Address?
04:45.8
Pwede natin iliken yan
04:47.2
to address ng isang bahay.
04:49.2
So meron kang bahay,
04:50.4
may address yung bahay na yun.
04:52.0
I'm Dominic Ligot,
04:53.8
founder of Data Ethics PH.
04:56.8
I've been a technology professional
04:58.8
for almost 25 years.
05:02.2
Ang expertise ko po ay
05:03.8
AI, data science,
05:06.8
and also work in cyber security.
05:09.8
So ano naman kung gumamit
05:11.0
ng same IP address
05:12.2
ang 20,300 VCM modems
05:14.8
na nag-transmit ng
05:15.8
milyong-milyong mga boto
05:17.2
wala NCR sa kakatabing probinsya?
05:20.2
Well, here's the thing.
05:21.6
May dinaanan raw na private device.
05:24.6
There is an illegal device
05:28.8
inside or created by
05:31.0
the Smartmatic contract
05:32.6
between Comelec
05:33.8
that had a device
05:35.6
with an IP address.
05:36.8
Hindi nila matanggi yan.
05:38.0
Nasa server nila.
05:39.6
Ito raw yung man-in-the-middle
05:41.4
na bawal ayon kay Rio.
05:43.4
It is a smoking gun.
05:45.4
Kung sa normal court cases yan,
05:48.6
it would be a prima facie case.
05:51.8
Man-in-the-middle, yung sabihin,
05:54.4
isa yung cyber security term
05:57.6
na between two stations
05:59.8
in the Internet,
06:01.0
between a private and a public network,
06:04.2
there is a device
06:06.0
na doon muna pumunta
06:07.8
yung mga dapat pumunta rito
06:09.8
sa actual recipient.
06:12.6
Siguro gusto makita
06:14.6
o makinig kung anong mga usapan,
06:17.4
but they can also alter
06:19.6
or they can produce clones.
06:21.8
Itong sinasabi namin na
06:24.4
kaya pala kabilis yan
06:26.0
dahil hindi dumaan sa
06:27.8
normal na network
06:29.4
ng mga telcos.
06:30.8
Dumaan or preloaded
06:33.0
at dito lahat dumaan
06:34.6
itong fresh out.
06:36.0
Iyong sabihin,
06:37.2
itong illegal na device
06:39.4
ay nakapagpadala ng kanyang karami
06:42.0
na hindi galing talaga sa
06:44.0
actual VCM.
06:45.4
So, paano nilang padala yan?
06:46.6
Preloaded.
06:47.2
In fact,
06:48.0
may mga ebidensya kami nakuha
06:51.0
na doon sa presinto,
06:53.6
sa Ilocos,
06:54.8
sa all over the consulate.
06:57.6
Aba, mayroong mga iba eh
06:59.6
na piprint pa lang na mga 10 p.m.
07:02.4
8 p.m. natanggap na ng server.
07:05.4
So, ibig sabihin,
07:07.0
galing yan doon sa device na yan
07:09.0
na alam na
07:10.4
yung anong ipapadala
07:11.4
nitong mga VCM na ito
07:13.0
nitong 20,300.
07:15.6
Alam na nila,
07:16.6
ay hindi po mangyayari yun
07:18.2
dahil hindi po pwede mangyayari
07:20.0
sa ating mga kababayan
07:21.0
yung magtatransmit
07:22.8
subalit hindi pa tapos
07:23.8
ang pagboto.
07:24.8
Hindi po,
07:25.6
wala po silang maipakita
07:26.8
kahit isang ebidensya
07:28.0
na nakapagtransmit
07:29.0
na hindi pa tapos.
07:29.8
Pag po nai-erase nila
07:31.2
yung issue ng pre-loading,
07:32.4
hindi sila rin po halimbawa
07:34.4
ang nagka-counter
07:35.8
sa kanilang kontensyon.
07:37.8
Pre-loading ibig sabihin
07:39.0
may boto na nakalagay
07:40.8
sa SD card.
07:41.8
Eh kung ganoon po pala
07:42.8
bakit dumadampas
07:43.6
at sinasabi nilang intermediary?
07:45.6
Ibig sabihin,
07:46.6
sa intermediary
07:47.6
doon mga inaayos
07:48.6
sabi nila eh.
07:49.4
Doon daw nila aayusin.
07:50.6
Eh di po ba ayos na
07:51.6
kapag pre-loaded na?
07:53.0
Ayos na dapat sa presidento.
07:54.2
So bakit ano pang aayusin?
07:55.6
Ibig sabihin,
07:56.0
nagdagdag ka ng 50,
07:57.0
magdagdag ka pa ng another 50
07:58.8
doon sa mismong
07:59.6
dinadaanan na gateway.
08:01.2
Kasi pag pre-loaded,
08:02.8
hindi mo na kinakalagdumaan
08:04.0
sa intermediary.
08:05.2
Nangangulugan,
08:05.8
wala pong pre-loading,
08:06.6
wala rin pong intermediary.
08:08.0
Wala pong man-in-the-middle
08:09.2
sapagkat para pong magkaroon
08:10.4
ng man-in-the-middle,
08:11.4
hingan po natin po sila
08:13.2
ng ebidensya
08:14.4
na yung man-in-the-middle,
08:16.0
kuno,
08:16.7
ay nagmanyoobra ng result
08:18.0
para iba po yung dumating.
08:19.4
Isandaan ang boto ni Pedro
08:20.8
sa presidento,
08:22.0
dumating po ba doon
08:23.2
sa mismong nagkakanbasing 50?
08:25.8
Eh kung dumating po doon
08:26.8
ay isandaan pa rin,
08:28.0
wala pong man-in-the-middle.
08:29.0
Dire-diretso po yung
08:30.0
pagtransmit ng results.
08:31.6
Walang kasiguruhan
08:32.6
dahil wala tayong datos doon.
08:34.6
Yan naman ay
08:36.0
pwedeng pag-aralan
08:37.2
na tinatawag na forensics,
08:38.8
digital forensics.
08:40.6
Isa din yan doon sa
08:41.8
mga ginagawa natin.
08:43.2
Parang inaalam natin
08:44.4
kung saan nanggaling nga yung atake.
08:46.6
So, sa ngayon,
08:47.6
wala tayong datos,
08:48.8
wala tayong proweba
08:49.8
na nangyari yung man-in-the-middle atake.
08:52.4
Ako si Lito Averia,
08:53.6
kasalukuyang chairman
08:55.4
ng National Citizens Movement
08:58.0
for Free Elections.
08:59.8
Isang organisasyon
09:02.2
na nagmumonitor
09:03.2
o nagbabantay ng ating eleksyon.
09:05.2
Nag-focus ako
09:06.2
sa tinatawag natin
09:07.2
practice na cybersecurity.
09:09.0
Hindi lang yung technical aspects
09:10.6
but policy development.
09:12.4
Oh,
09:13.4
na-convince ka ba na meron
09:15.0
o walang dayaan
09:16.2
noon na karaang eleksyon?
09:18.0
Ang malinaw,
09:19.0
kailangan pang mabusisi
09:20.6
ang mas maraming datos.
09:22.6
Kailangan ma-examine nga
09:24.2
yung mga devices na ginamit
09:25.8
at saka yung mga logs noon
09:27.4
kung may preloading.
09:29.4
Isa yan doon nga
09:30.4
sa kinatatakutan din noon
09:31.8
na maaaring tinatawag
09:33.0
na vulnerability
09:34.0
na mag-preload ng program
09:36.2
o ng datos.
09:38.0
Yun nga yung hinihingi nating datos
09:39.8
sa Comelec
09:40.6
para mapag-aralan mabuti
09:42.0
ano ba talaga ang nangyari
09:43.6
sa nakaraang eleksyon
09:44.8
at doon pa sa ibang eleksyon
09:46.0
na nakaraan.
09:48.0
Yung mga terms naman,
09:49.0
in the middle,
09:50.0
mga ganyan,
09:51.0
nakakatakot yun sa public
09:53.0
pag narinig mo
09:54.0
kasi totoo naman
09:55.0
merong man-in-the-middle attack.
09:56.8
Pero for us to really talk about it
09:59.0
ngayon sa yunitong bagay,
10:00.6
kailangan maprove din natin
10:02.0
paano kaya na man-in-the-middle yan
10:04.0
in the natural course
10:05.0
of the operation of the network.
10:06.4
Yun lang,
10:07.0
just being a non-political view,
10:09.0
just being objective about it.
10:11.4
Ako rin,
10:11.8
gusto ko rin maaintindihan
10:13.0
paano ba nagkaroon ng mga
10:15.0
kunyari, yung timestamp.
10:16.2
Para for me,
10:17.0
anomaly siya
10:18.0
pero pwedeng off.
10:19.4
Hindi nga synchronized lang yung clock.
10:21.0
Maka yun lang yung reason.
10:22.6
And then lahat ng logs.
10:24.2
As if it's a matter of national importance,
10:26.2
pakita nilang lahat ng logs.
10:27.6
Pasensya na po
10:28.2
dun sa nagka-aakusa
10:29.8
na may dayaan sa eleksyon,
10:31.0
lalo na patungkol sa automation,
10:33.0
wala po at hindi po makatutuhanan.
10:36.2
I'm doing this now
10:38.4
as an advocacy
10:40.0
so that our election
10:41.4
will be reformed, no?
10:43.4
Yun lang.
10:44.0
Yun lang.
10:44.6
Because kung ganito ang eleksyon natin
10:47.0
at palaging may duda,
10:48.6
anong klaseng democracy mayroon tayo?
10:51.0
Wala akong pakain na
10:53.0
to be used by anybody.
10:56.0
I am doing this for my children,
10:58.8
for my apo,
11:00.2
na sila will not suffer
11:02.8
a government that is not elected
11:05.8
by the will of the people.
11:08.2
In the end,
11:09.2
only time and evidence
11:11.2
will tell
11:11.8
kung totoo nga yung bintang ng TN Trio.
11:21.0
www.subsedit.com