From maritime to territorial dispute, is it time for the Philippines to file another case against China?

Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )

* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider becoming a patron to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com

Good evening po sa inyong lahat. Ako po si Christian Esguerra and welcome po sa ating episode ngayong gabi.

First day of November po. November 1, 2023. Ako po si Christian Esguerra and thank you po sa patuloy niyo pag-suporta dito sa ating Facts First podcast.

Okay, ito talagang alam niyo po, isa po ito sa mga topics na madalas natin pag-usapan dito sa programa. Yung patuloy na pangharas, pang-abuso ng SINA dito sa West Philippine Sea.

And then I think it's time for us to be clarified really once and for all. Ano ba yung mga pinag-aawayan? Ano po ba yung nature ng dispute dito sa West Philippine Sea at sa larger South China Sea?

Ano po pinagkaiba ng maritime dispute at territorial dispute? Yung pag-uusapan natin ngayong gabi. And of course ang takeoff natin dito, yung warning na pinalabas ng Chinese military dahil illegal daw yung pagpasok ng ating vessel sa Scarborough Shoal.

So isa po yan sa mga lilinawin natin. Wala ba tayong karapatan dyan? Hindi ba tayo pwedeng pumasok dyan talaga? Tulad ng pinapakalat ng China at propaganda. Kasama na po rin ang mga di umunay Pilipino na talagang halatang halata ay sinusulong interest ng China.

Thank you for joining us again dito sa Facts Verse. Magandang gabi Christian, magandang gabi sa mga viewers natin.

May pangalan ng Scarborough Shoal. The first name ng Scarborough Shoal, Panakot. Before that walang pangalan ng Scarborough Shoal. It appeared in other maps of European cartographers pero walang pangalan.

May pangalan yan in 1734 sa Pedro Murillo Velarde map. Yung Pedro Murillo Velarde map, official map of Philippine territory during the Spanish time. The first official map of Philippine territory during the Spanish regime.

... to go around the world to collect specimens of flora and fauna. Para i-chart yung mga Spanish waters, para i-survey. So in 1792 si Malaspina pumunta sa Scarborough Shoal, he surveyed it, nag-hydrographic survey, miniature niya yung mga depths, yung mga dalim ng tubig.

Yung Scarborough ship, British sticklipper Scarborough ship, ran aground. Tumama sa mga bato ng Scarborough, nag-run aground. Kaya yung mga European cartographers, tinawag yang shoal na yan, Scarborough Shoal.

1792 ito. So 1792 meron na tayong survey ng Scarborough Shoal na map out na natin yan. Tsaka in 1808, lumabas yan sa 1808 Carta General del Arquipiago Filipino, official map of Philippine territory. Gawa yan yung China, yung Spain had a mapping agency Dirección Hidrografía.

So gumawa ng mapa ng Pilipinas, sinama yung Scarborough Shoal. Ang linagay doon yung survey ni Malaspina, siningit doon sa mapa. 1875, the last Spanish map of Philippine territory, andoon rin Scarborough Shoal at Spratlys as part of Philippine territory.

Ang China claimed Scarborough Shoal in 1947 lang sa nine dash line map nila. Sinama nila sa nine dash line map nila yung tuldok lang, isang dot lang doon sa mapa pero walang pangalan. So 1947 na wala pa silang pangalan sa Scarborough Shoal.

Ngayon, klarong-klaro sa atin yan. Kasi nauna tayo yung China na hindi nila alam yan yung pinuntaan niya ni Alessandro Malaspina. So sabi nila kanila, let's submit it to arbitration.

So threat of force, bawal yan. You cannot settle a dispute by threat of force or use of force. So hamunin natin ang China. Let's submit it to arbitration. Katulad ng arbitration sa Dahag which settled the maritime dispute.

Kasi iba yung territorial dispute, iba yun sa maritime dispute. Maritime dispute, mga exclusive economic zone yan. Yung territorial dispute, yung lupa talaga. Pag pinag-aaway, may ari ng lupa, ng rock above water at high tide.

Sabi ng China, sa kanila yung Scarborough Shoal. Sabi natin, let's submit it to arbitration kasi yan ang mandando ng UN Charter. Hindi kayo pwede mag-aaway. Submit it to arbitration if your negotiation reached a deadlock. Deadlock na tayo, matagal natin pinag-uusapan yan.

Ang hula ko yan, hindi papayagyan kasi walang base talaga yung claim nila. Johnny Camley sila. 1947 lang sila nag-claim ng Scarborough Shoal. Tayo, nasa mapa na natin yan, 1734 pa.

Sobrang maaga. Di hamak na nauna tayo sa pag-claim. Pero I noticed yung term na ginamit niyo, we claim Scarborough as our territory. Why didn't you use the more straightforward sentence, it is our territory? Bakit po ganun?

In 1734, clean name natin. That was the start of our claim na una tayo. Kasi you have to fix a date. Kailan ba tayo nag-claim? Kailan natin ma-point yung date na sinabi natin atin yan, 1734. That was the date of our claim.

Kasi before that, wala naman pangalan yung Scarborough Shoal. At saka yung 1734 map, that was the first official map of Philippine territory. So we can start our claim there although alam natin andyan yan before that.

Pero for purposes of documentation, 1734. Wala naman mas maaga pa. No earlier claim by any other state.

So napakalinaw. Pero ito po ba, what makes up a territorial claim? Parang in the case of Scarborough Shoal, itong Bajo Mansinloc, how can it be considered as the Philippines' territory aside from the Philippines claiming it as early as 1734?

Well, kasi yung territory kailangan above water at high tide. Pag hindi yan above water at high tide, hindi yan territory. Part of the dagat yan, part of the sea.

It can be part of your exclusive economic zone. Pero yung Scarborough Shoal, may mga apat na bato dyan above water at high tide. Pero maliit lang. Siguro mga sapong tao lang pwedeng tumindig doon sa biggest rock.

So sinama natin yan as part of our territory in 1734. Inulit yan sa 1808 map. Inulit yan sa 1875. At saka in 1939, during the Commonwealth government,

sabi ng mga Filipinos were running the government already, yung Commonwealth government. Tinanong nila yung mga Amerikano, yung Scarborough Shoal ba part of Philippine territory?

Kasi pag part of Philippine territory yan, talagyan namin, tatayuan namin ng lighthouse. Kasi natatapot yung mga leaders natin noon na baka angkinin ng ibang bansa.

So sumunat sila sa U.S. Secretary of State. Sumagot naman yung U.S. Secretary of State, Colonel Hall. Sabi niya oo, part of Philippine territory yan under the Treaty of Washington, 1900 Treaty of Washington.

So 1939 pa may response ng U.S. kasama yan sa Philippine territory. So lahat ito really series of documents yan na part of Philippine territory.

Ang China, anong dokumentong mapakita nila? 1947 lang, umpisa ng 1947. Wala pa silang pangalan sa Scarborough Shoal, 1947. Nagkaroon sila ng pangalan, 1950s na.

Pero ang pangalan nila, translate lang nila into Chinese yung Scarborough. Sabi nila Sikabulo. So hindi original yung pangalan nila.

They just transliterated the English name Scarborough to Sikabulo. Kaya pinagtatawalan nga ni Bill Hayton yan kasi Bill Hayton mag-adopted.

Pero in terms of distance from the Philippines, ano ang pasok sa ating maituturing na territory po?

Well if you measure the distance of Scarborough, 120 nautical miles yan from Zambales, the nearest landmass sa Pilipinas. From Hainan, 550 nautical miles. Sobra, three times farther.

More than three times farther. So ang layo sa China. Kaya nga hindi lumabas yan sa mapa ng Chinese dynasties. Alam mo yung People's Republic of China published in three volumes, at last of ancient maps in China.

Three volumes, official publication of People's Republic of China. Lahat ng mapa ng Chinese dynasties, Song, Yuan, Ming, Qing. The last dynasty was the Qing, it ended in 1912.

Tingnan mo lahat yung mapa nila. The southernmost territory of China was always Hainan Island. Hindi sumobra ng Hainan Island. So up to 1912, hindi kiniklaim ng China any of the South Sea islands except Hainan Island.

So ngayon sinasabi nila yung nine-dash line since 2,000 years ago. Wala naman silang dokumento. Ang mapakita lang nila nine-dash line. Pero 1947 lang yan ginawa.

Okay. Eto Josh, sa mga nalilito, I think even some people sa media, they tend to use loosely the term maritime dispute at territorial dispute.

So yung sinetel ng Permanent Court of Arbitration in 2016, that was the maritime dispute. Ibig sabihin maritime entitlement, sino may karapatan. Tama po ba?

Tama yan. Kasi dalawang dispute yan. Yung UNCLOS regulates only maritime dispute. Maritime dispute means beyond the territorial sea.

Beyond the territorial sea, you have the exclusive economic zone and extended continental shelf. At saka kasama sa maritime dispute, ano ba itong rock na ito?

Isla ba ito? Above water of high tide or submerged at high tide? Maritime issues yan. At saka common fishing ground ba ito? Maritime issue din yan.

So yung dito, yung Pilipinas, ang pinag-uusapan natin dito, ang sinasabi nyo it's time to file another case against China. This time para isettle territorial dispute. Tama po ba?

Well hamunin natin ng China kasi wala kasing convention o treaty na nagbibigay ng compulsory jurisdiction to any tribunal pag territorial dispute.

Pag territorial dispute, both states must agree to submit to arbitration. Wala tayong treaty. Sa South America may treaty sila, the treaty of Bogota.

Pag maritime or territorial dispute, may compulsory submission to arbitration. Dito sa Asia wala.

So we can go to the ICJ, file a case against China, but the ICJ will ask China, papayag ba kayo to submit to arbitration?

Sabihin ng China hindi. So hindi mag-proceed yung case natin. It will not proceed.

So ang value niyan, hamunin natin. Kung talagang malakas yung titulo nila, they have a stronger claim, lalaban yun. Pero pag alam nila weak yung claim nila, matatalo sila, hindi sila magpapakita.

Q1. Assuming for the sake of argument, academic discussion, assuming mayagyong China na magkaroon ng arbitration sa ICJ, International Court of Justice, paano ang proseso and how long do you think this would take to be settled?

Well kasi pag mag-file tayo ng claim, they will also file their answer, their response or comment. Tapos magkakahiring yan, magsasubmit ng mga dokumento, evidence, lahat yan papasok yan.

So yung mga dokumento natin, yung mapa, yung letter ng Sec. Cardinal Hall, madami tayong mga ebidensya. Ginamit pa yan natin ng bombing range during the American regime, yung nasa Subic at Clark sila.

Firing range yan ng air force. So magkakaroon ng hearing. After that, mag-decision yung ICJ and that decision will be final. Wala ng motion for reconsideration, wala ng appeal. Tansya ko it will take 2 to 3 years.

Q1. If you were China, why would you even go to the legal route kung kaya mo naman palang controlin yung isang Scarborough Shoal? Realistically?

At kung may decision in their favor, tapos na ang kwento. We will be bound by the decision. Pero alam nila mahina sila sa legal title, ginamit nila ang puwersa, the use force. Kaya they seized it. Bawal yan under the UN Charter, dapat you submit your dispute to negotiation mediation and finally to arbitration.

On the maritime dispute, pumunta tayo sa UNCLOS tribunal. Panalo tayo. Kaya lang ang UNCLOS tribunal walang jurisdiction sa territorial dispute. Pwede rin natin dalahin nga pero hindi sisipot rin yan China. Alam nila matatalo rin sila.

Q1. If you were China, why would you even go to the legal route kung kaya mo naman palang controlin yung isang Scarborough Shoal? Realistically? At kung may decision. Pwede rin natin dalahin nga pero hindi sisipot rin yan China. Alam nila matatalo rin sila. Pwede rin natin dalahin nga pero hindi sisipot rin sila.

Kasi China is claiming the maritime zone under the 9-line. Kini-claim din China yung island territories under the 9-line. Pero sinabi ng tribunal sa Hague, sabi nila yung 9-line walang historical basis.

So ganyan din mangyari yan. Pero technically the sovereignty issue who owns Scarborough Shoal hindi pa na-resolve. Who owns basically that is the question. Who has sovereignty or ownership over Scarborough Shoal hindi pa na-resolve kasi wala namang jurisdiction ng UNCLOS tribunal.

Q1. Pwede siyang i-adopt kasi napag-decision na isang international tribunal? Tama po ba yan?

A1. Yung sovereign rights final na yan. Pero when you talk of sovereign rights, beyond the territorial sea. Beyond the territorial sea. You do not talk of land territory or territorial sea. Beyond.

Q2. How about pag-invalidate ng PCA sa 9-line? Pwede ba i-adopt na lang yan sa ICJ?

Okay. Parang trap na natin yan. Huwag din dadalhin ang argument sa ganoon dahil ito na yung sagot malinaw.

Eto Justice, may nagbanggit na isang nanonood. Pwede din po pala natin dadalhin sa ICJ yung Saba issue. If I'm not mistaken talagang sinalledge din natin yung Malaysia before.

Dadalhin natin sa ICJ pero it was Malaysia that didn't actually agree dahil noong time na yan. Panahon yata ni Marcos po. Marcos Sr.

Yung Malaysia, kasi part of the decolonization process, when the territory was a former colony, ang gagawin diyan kung may conflicts, kiniclaim natin yung Saba, kiniclaim din ng Malaysia,

ang solution diyan magkakaroon ng plebiscite. Kaya nagkaroon ng referendum sa Saba kung kanino sila gusto. Ang basis niyan, there is a right to self-determination.

People in the colonies have a right to decide anong gusto nila, sasama ba sila sa colonizer sa isang bansa o magsasarili sila, magiging independent state sila. So important yan, that's part of the principle of international law, the right to self-determination of the people.

So the most that we can do, kasi dinaan natin sa legal process, we ask for a plebiscite. A plebiscite was held, kaya lang the people decided to join Malaysia.

Ang sabi natin, hindi free consent kasi hindi maganda yung pag-conduct ng referendum. That is the issue. The issue really, if we want to push our claim to Saba, we will ask for another referendum.

Kasi hindi naman sasabihin ng korte o sa Pilipinas yan. Kasi ang pinakaimportante ngayon is the will of the people, their free choice kung saan sila gusto, where they want to join or they want to be independent.

Hindi pwede na because you belong to us before, you will still be with us. Hindi na. Kasi part of the decolonization process. So pag sinabi natin, okay let's go to ICJ, ang action natin, there should be another referendum. Yun lang.

Hindi na yung dating arguments natin.

Yes. In other words, kasi sinasabi natin the election was not fair. The referendum was not fair. Yan ang sinasabi natin.

Well the solution is to hold another referendum. Pero ang sabi ko nga, pag nagkaroon ng referendum yan, bumoto ba sila to join us?

Para malabo yata yan.

Yan nga kaya sabi ko, let's put that in the backburner. Huwag natin i-post muna yan. Let's put it in the backburner.

Pag ipilit natin yan, pag sabihin ng Malaysia, sige mag-referendum tayo, patay tayo. So let's just put it in the backburner.

Hindi ko na-relation justice because all along I was thinking, kung sakaling bumalik tayo, kunwari dumulog talaga tayo sa ICJ at pumayag ang Malaysia, we would still be using the old arguments na ginagamit natin.

Because kinestion lang natin ang referendum. So the court will say then we'll hold another referendum. E wala tayong panalo dyan kasi in-control sila ngayon.

Tsaka of course Malaysia is more progressive than us.

Ang sabi ko, let's put that in the backburner. Because maybe 20, 50, 100 years from now, iba na ang principle of international law, hindi the self-determination.

So right now, the legal environment does not favor us. Kasi the only recourse we can do is to ask for another referendum.

Q. In reality, bakit ba kiniklaim ng China itong Scarborough Shoal and how does it figure sa overall design nila sa South China Sea?

Well kasi ang sabi ng China, China wants to control the South China Sea within the nine-dash line. To control the South China Sea within the nine-dash line,

they have to have air and naval bases in three areas. Sa Paracels, meron sila ngayon sa Woody Island. Sa Spratlys, ang dami nilang naval base.

At yung air and naval base nila, Subi Reef, Mischief Reef, at saka Fiery Cross Reef. Kulang sila sa Northeast, dito sa area ng Scarborough.

Butas ang kanilang coverage. If they want to control, they need an air and naval base sa Scarborough area para triangle yan,

makokontrol mo yung, your missiles and your airplanes can cover the entire area within range of your air and naval bases.

You need three air and naval bases para makover mo yung entire South China Sea. So napaka-importante sa kanila yung Scarborough Shoal to control the South China Sea.

At saka yung Scarborough Shoal, malapit yan sa Bassay Channel. The Bassay Channel is the outlet, only outlet of China to the Pacific.

Yung mga nuclear submarines nila, based in Hainan. Ando yung naka-birth yung nuclear submarines.

Yung mga missiles nila in the nuclear submarines, if they fire the missiles in the South China Sea, hindi aabot sa U.S.

They have to go nearer. So lalabas sila ng South China Sea, papasok sila ng Pacific, dadaan sila sa Bassay Channel. Wala sila ibang dadaanan.

So they need an air and naval base in Scarborough to protect their passage through the Bassay Channel.

So napaka-importante magkaroon sila ng air and naval base sa northeast of area of the South China Sea. That is the area where Scarborough Shoal is located.

Okay. Yung isa na mga side of the coin. Why is it important for the Philippines not to yield Scarborough Shoal dito sa Chinese designs?

Kasi binabanggit yung strategic triangle.

That's our territory. Every state will defend its territory. Ati yan. Noon pa. Wala namang question during the Spanish regime.

Kasama yan sa mapa during the American regime, sinabi ng Americano, part of Philippine territory yan.

Ngayon na lang pumasok yung China. Kasi for China, they need to control Scarborough Shoal. They need to put an air and naval base there.

So tayo naman, because it's ours, why will we give it up? At saka when you give up Scarborough Shoal, you give up the territorial sea.

Yung territorial sea na yan, 12 nautical miles around the rock yan. Malaking area yan. That's as big as Metro Manila, yung territorial sea na yan.

Parang ginagive up yung territorial sea, including all the fish, oil and gas and other mineral resources within that area. Napakalaki yan. Bakit natin pamimigayan?

So in the meantime, walang karapatan ang China na sitahin tayo kung nandito kayo sa Scarborough.

They're just using force Mike. Kaya ang sagot natin dyan, submit it to arbitration. If you believe manalo ka, if you believe you have the evidence, you have the clitel, ilaban ninyo sa arbitration.

Okay. Napakalinaw. Justice, bago ko kayo pakawala, may pahabol na tanong lang dito, unrelated, pero very legal.

Justice, bakit po ang land dispute ng Makati at Taguig hindi dinaansa plebisito, kumpara sa kapakano ng mga mayan? Tinatanong ni Akoy Cagayano.

Well iba naman, wala namang right to self-determination. Iba naman yung prinsipyo under the decolonization process. We have our own.

Kasi ang BGC, part of the military reservation yan. So it doesn't apply in short. It doesn't apply kasi iba naman yung principle.

Okay. Justice Carpio maraming salamat po sa inyong pagkapaliwanag and thank you for your continued service sa ating bansa. Kahit retired na kayo, wala pa rin kayong sawang magpaliwanag dito sa mga issues na ito.

Napak komplikado para sa maraming tao. Pero pag tinignan natin, simple lang naman pag pinag-usapan yung tama at mali. Maraming salamat Justice.

Thank you Christian and thank you to our viewers.

Belated happy birthday pala sa inyo.

Thank you also. Thank you.

Thank you. Thank you sir. Ayan po si Justice Carpio nakakasama po natin. I think birthday po niya noong October 26 kung hindi po ako nagkakamali.

Ayan. Pasensya na po medyo hirap ulit ako magsarita dahil meron na naman akong singaw for some reason. Ang sakit-sakit. Okay. Sana hindi po lumala.

Okay. Maraming salamat po sa mga nagtatanong, nag-i-engage. Nga pala, nag-post po tayo ng tanong para po mag-re-resume po yung ating Facts na Attention Night series.

Papalabas po natin yung videos nyo sa Friday. Ang tanong po natin, pinaos ko po sa Facebook page natin at saka po sa ating YouTube channel.

Ang tanong po, dapat na bang papasukin ni BBM ang ICC? Yan po yung tanong. So ano po ba yung opinion nyo doon? Ano po ba yung sagot nyo? Okay.

So you send a 1-minute video kung ano po yung opinion nyo regarding that. Isa nyo po yung video sa aking Facebook page. That's Christian Esguerra.

And then pagsasamahin po natin yung mga videos nyo, then ipapalabas po natin sa Friday. Okay ba?

Tapos sa mga naubusan ng t-shirt, don't worry may paparating po. At nagkahanda na po tayo ng day hammock na mas maraming shirts.

Yung mugs available na po ulit. Gagawin natin available sa Shopee and Lazada. Tapos may konting na natira doon po sa last batch natin. Mga 2XL yata at saka small.

Pasikatin natin ito. Sino ba ito? Si JM Carrezo. Hoy baklang Christian. Lintik ka sa bayan, JM.

Sana masarap ang pagkain mo. Kasi baka nahihirapan ka unawain yung usapan ngayong gabi. Kasi baka masyado nakakabobo o baka masyado nakakamatali.

So baka hindi mo lang naintindihan kaya yung nahihirit mo. Or baka naman ito, naghanap buhay ng na-troll na napag-utusan niya yung gabi.

Well, it's still not an excuse. Yung kababuhan ng comment mo. Ayan. Binigyan na kita ng ano ilan? 10 seconds ba yan? Para sumikat ka naman kahit papano.

Ayan. Yan ang mga problema natin sa bayan. Isipin mo. Pag maganda yung diskusyon, malalim at matalino, may mga kababayan tayo na talagang salat sa pag-iisip.

Kulang sa comprehension. In short, bobo. So ganoon na lang yung kayang sabihin. Hindi makasunod sa usapan. Ganoon talaga.

Ayan. Nag-comment kanina si JM Cazero. Kung sino man siya. Nabubuhay sa kabastusan.

Okay. Yan ang mga nagkalat sa social media. Kasi kung pinakingganyong pinag-usapan natin, di ba makikinabang tayo lahat doon pag hindi natin pinabayaan ang Kinningin China yung SCARB brochure?

Kasi atin yun. Bakit may mga ganyan nagagalit? Bakit kaya? Kasi uso rin ang mga bayaran ng China rito. May mga bayaran ng China.

Ang lumalabas, mga propagandista. Nagpapanggap ng mga analysts. Nagpapanggap ng mga non-partisan analysts. Pero pag iniisip nyo parang sinusulong talaga interest ng China. Halatang halata naman masyado.

Ayan. Okay. Yung mga nagpapabate. Si Luz Cali, magandang gabi po sa inyo. Tapos si Ramon Cruz, good evening watching from San Francisco, California.

Si Lormin Construction, watching from Binangonan Rizal. Si Marisa Aguas, watching from Baguio. Ayan. Shoutout po sa kanyang asawa. Si Mr. Matthew Aguas. Wow. Maraming salamat po Sir Matthew. Maraming salamat po sa inyo.

Sino po ba? Nawala na nag-comment na JM kanina. Ano ba yun? Dahil nakasingil na? Nakapag-comment na eh. Nakasingil na siguro yun. Nawala na eh.

Nasaan ka JM? Nawala ka. Si Juver Marquez. Ayan. Magandang gabi sa iyo Juver. Tapos si Rosano. Magandang gabi sa iyo. Si Hamal Nadi Salatir. Shoutout po sa kanyang misis na taga-uste. Ayan.

Eto may latecomer. Okay lang naman kasi pwede pa rin kayo manood ng replay. Ayan. Tapos si Rafi V. Shoutout po. Ay bagong subscriber. Maraming salamat naman sa iyo. Buti napapagsagawa mo itong programa natin.

Ayan. Sino pa ba? Si Juver pala. From Japan. Si Anna from the Netherlands. Si Mother Lily sa Amerika. Producer ba to? Sigat ha. Si Perpetual from Japan. Si Heneral Luna. Oo mukhang nakasingil na. Nawala na eh. Ayan.

Alam niyo naman ba't natin binabasa rin yung mga comments sa ibang mga trolls. Kasi syempre tumutulong tayo sa hanap buhay nila. Tumutulong din tayo sa kanilang livelihood kahit papano.

Ayan. Sino pa ba? Ayan. O sige. Okay na.

Sabi rito may bungabanat daw sa atin eh. Well alam niyo naman tayo. Marami naman talaga tayong kritiko. Maraming bungabanat sa akin sa totoo lang. Dati pa po yan.

Pero ang sa akin, malinaw po sa akin kung anong tama at mali. Pag malinis ang konsensya nyo at malinaw kung saan kayo tumitindig at ang tinitindigan nyo po yung tama, unbothered.

Ang dapat mabother yung mga propagandista ng China. Yung mga bayaran ng China. At kilala nyo po kung sino mga yan. Sila dapat ang mabother. Hindi po tayo.

Okay. So maraming salamat po kay Al from Rhode Island. Maraming salamat sa iyo.

About China. Yung pinaplano rin ng China. So yun po yung pag-uusapan natin. Yahabol natin si Rom DeCipolo. Shoutout from Saudi.

Yan. Si Rufino. Wala. Si Rufino Castejon. Watching from Winnipeg, Canada. Sino pa ba?

Uy di naman ako umabot sa live. Tagal nagali live pa rin to. So umabot ka pa rin. Okay?

Sino pa ba? Si Ed. Watching from Houston, Texas. Ay naku, kung alam nyo lang kung sino yung mga bayaran, magugulat kayo.

Maraming bayaran sa mainstream media. Maraming bayaran ng mga vloggers. Mandidiri kayo. Yung mga taong sinasalaking prinsipyo.

Tapos dahil tinutuligsan natin yung mga yan, yung mga walang utak na mga tao sa social media sabihin, ikaw nga yung bayaran eh. Yan ang problema sa inyo.

Ako kayo kayong titigan sa mata derecho. Daroon talaga pag walang tinatago eh. Eh sila ba kayo lang gawin yun?

Diba? May mga tao kasi na yung konsensya talagang nabura na. Alam nyo po ang konsensya may pagkakaiba yan. It's not enough that someone has a conscience.

Dapat ang konsensya, well formed conscience. Di sapat yung may konsensya ka lang.

Kasi miski mga bayaran ng mga mersenary na yan. May mga konsensya rin naman yan. Pero talaga nagiging kalus na, kinakalyo na yung kanilang konsensya.

Wala naman silang pakialam dyan. Kumaga pera-pera sa kanila yan. Diba? Yan ang problema sa bahay natin ngayon.

Dapat meron tayong well formed conscience to begin with. Ang tama yung pagkakahulma. Tapos kung nandun tayo sa ganoong level na merong well formed conscience, eh dapat hindi naman mawala yan.

Dapat hindi kalyuhin. Kasi pag gumawa ka ng isang mali, kunwari tumanggap ka ng pera, kunwari nagpabayad ka sa isang...

Kunwari dito sa program natin, kunwari may isang politiko na, oi interviewin mo naman ako, bayad ako ng ganitong kalaking pera.

The moment na pinayagan natin yan, sulud-sulud na yan. The rest you will justify it.

Pero kasi pag inisip nyo, kung naniniwala kayo sa Panginoon, naniniwala naman tayo ang karamihan sa atin, God provides ultimately.

Masyado rin problema sa atin maraming sakim, greedy. Yung biski hindi naman ganoon ka problema yung pera, talagang they would really want to have so much money that they can afford to spend even in their lifetime.

Ako I honestly believe yung pinaka problema natin sa mundo, greed. Greed. Kasi someone or a lot of people want to take more than what they should.

Kaya naiiwan yung iba. It's all about greed. Ganyan din yung mga, kunwari, meresenaryong vlogger, bayarang reporter, bayarang journalist, o corrupt na politiko. It's all about greed.

It's all about greed. And the moment that you start justifying a wrongdoing, an illegal act, dire diretsyo na yan. Domino effect na yan. Yung values mo babagsak na yan isa isa.

And before you know it, masamang tao ka na at sinusunod na yung kaluluhaw mo sa impyerno. Yun ang mangyayari sa mga bayaran.

Dyan. Yun. Okay? Tama na. Masakit na talaga yung singaw ko.

Pagod ng gabi sa inyo lahat at kita kita po tayo bukas. Ako po si Chris Chirezguera and maraming salamat po sa Team Replay. I hope you enjoyed this program. Sana may napunod po kayong kapaki-pakinabang na information. Maraming salamat po.

Thank you for watching!