01:00.0
At ang bunso namin kapatid na si Inday ay naiwan sa pangangalaga ng aming lalabas.
01:05.0
Nangyari ito, dikada sa isenta, kung saan nasa sampung taong gulang nanoon ang tiyuhin na nakatira sa Sultan Kudarat sa Mindanao.
01:18.0
Wala kaming ina noon mga panahon na iyon.
01:21.0
Umalis ito ilang buwan nang nakalipas matapos nitong maipanganak ang aming bunsong kapatid.
01:28.0
Ang paalam ito sa amin ay pupunta siya sa kuya niya na noon ay nakatira sa Mindanao.
01:33.0
Pero lumipas ang ilang linggo, buwan, mga taon, ay hindi pa rin nakauwi ang aming ina.
01:42.0
Kung kaya't nagdesisyon na ang aking ama na pumunta ng Mindanao para hanapin ang aming ina noon.
01:49.0
At doon ay nagbihay kami mula Kapis papuntang Mindanao.
01:54.0
Dalsa hindi naman kami pwedeng iwanan lahat sa lolo at lola namin, kaya nagpasya si tatay na isama na kami ni kuya.
02:02.0
At yun na nga, iniwan na namin ang aming bunsong kapatid na noon ay mahimbing pang natutulog.
02:09.0
Alas dos ng madaling araw kaming umalis noon.
02:12.0
Umiiyak pa kami ni kuya noon.
02:15.0
Ayaw namin iwan si bunso pero kahit anong iyak namin, wala namang kaming magagawa.
02:24.0
Habang nakasakay sa truck na maghahatid sa amin sa pantalan, nakikita namin ang lungkot sa muka ni tatay.
02:31.0
May pagkakataon pang nasusulyap ko itong umiiyak pero itinatago niya ito sa amin.
02:38.0
Kami naman ni kuya ay pilit ng tinigilan ng pag-iyak at tinataga na lamang namin ang aming kalohoban.
02:45.0
Halos sinabot kami ng tatlong araw sa paglalayag bago namin marating ang daungan sa karagatan ng Mindanao.
02:52.0
At mula doon ay sumakay ulit kami ng bangka patawid sa isla ng Sultan Kudarat.
02:57.0
Kung saan nakatira ang tiyuin namin na si Abel.
03:03.0
Nakakatandang kapatid ito ng aming ina.
03:06.0
Maayos naman kaming sinalubong ng aking tiyo Abel.
03:10.0
Naglakad pa kami ng kalahating oras para marating ang kanilang tahanan.
03:16.0
Pagkarating namin ay kagad naman kaming pinakain at pinagpahinga na muna dahil ginabi na kami bago makarating noon.
03:22.0
Kumain naman kaagad kami ni kuya at tatay.
03:25.0
Pagkatapos ay pumasok na agad kami sa silid na inihanda para sa amin.
03:32.0
Magkatabi kami ni kuya na nakaiga sa papag.
03:36.0
Si tatay naman ay nanatili pa sa sala habang kausap ang aking tiyuin.
03:44.0
Kuya, makikita kaya natin dito?
03:47.0
Tanong ko kay kuya Abet.
03:50.0
Hindi ko alam din do.
03:52.0
Sana nga makita natin kagad sinanay no?
03:55.0
Para makabalik na kaatahe kagad sa kapis.
03:59.0
Walang kasama si Inday doon eh.
04:01.0
Kawawa naman siya.
04:06.0
Napaiyak ako ng tahimik lang noon.
04:09.0
Hanggang sa inyo.
04:11.0
Napaiyak ako ng tahimik lang noon.
04:14.0
Hanggang sa hindi ko na namalaya na nakatulog na pala ako.
04:18.0
Tanghali na nang nagising kami ni kuya.
04:22.0
Kinabukasan, nakita namin si tatay na nasa labas nakausap ang aming tiyo Abel.
04:29.0
Mukhang masinsinan ng kanilang pinag-uusapan.
04:33.0
Halata namin ang haluhalong emosyon sa mukha ng aming ama.
04:36.0
Nang mga oras na iyon.
04:39.0
O, gising na pala kayo.
04:41.0
Wika ni tiya Elena.
04:43.0
Asawa ni tiyo Abel.
04:46.0
Opo, kakagising lang po namin tiya.
04:49.0
Masensya na po kayo ah.
04:53.0
Halina kayo at makapag-almusal na.
04:56.0
Alis kami ng tiyo niyo papunta sa may laot, maging isda.
05:01.0
Pwede na naman tayo mag-iisda.
05:02.0
Pwede mo ba kaming sumama tiya?
05:06.0
Pero hindi pumayag si tiya noon.
05:09.0
Kasi nasa malalim na bahagi doon sila pupunta ng mga oras na iyon.
05:15.0
Babalik din kami mamayang alas dos.
05:17.0
Ilang oras lang kaming mamimingwit ng tiyo Abel niyo.
05:21.0
Mamayang hapon na kayo sumama sa amin ah.
05:24.0
Sa ibasan, maglalatag din kami ng mga lambat doon bago kami magpatuloy sa pamimingwit.
05:27.0
Ilang sa ganon, may aanihin tayo mamayang hapon.
05:34.0
Sumunod na lamang kaming dalawa sa sinabi niya.
05:38.0
Umupo na kami sa hapag para kumain habang nagkahanda si tiya.
05:44.0
Natuwa kami sa pagkain, sir.
05:47.0
Malaking isdang tulingan na inihaw.
05:50.0
Medyo matagal na kasi kaming isda.
05:52.0
Mabuti na kami ng isda.
05:53.0
Malayo naman kasi ang aming lugar sa kapis sa tabing dagat.
05:55.0
Kung kaya't bihira lang din kaming makakain ng malalaki at sariwang isda noon.
05:59.0
Palagi nalang gulay o tuyo.
06:02.0
Kaminsan-minsan naman ay kumakatay si tatay ng mga alaga naming manok.
06:06.0
At kapag nakakaluwag naman sa pera ay makakatikim kami ng paborito naming sardinas.
06:15.0
mabuti na kami ng isda.
06:17.0
Mabuti na kami ng isda.
06:19.0
Mabuti na kami ng isda.
06:20.0
At kapag nakakaluwag naman sa pera ay makakatikim kami ng paborito naming sardinas.
06:26.0
Maya-maya pa ay pumasok na si tatay at sinabayan niya kami ni Kuya Abet sa pagkain.
06:31.0
Tay, may balita na po ba kayo kay nanay?
06:35.0
Bumuntong hininga lamang si tatay sa tanong ko sabay sabing,
06:39.0
pumunta daw ng Manila ang nanay niyo mga anak
06:42.0
para doon siya magtrabaho.
06:45.0
Sana naman makauwi na siya sa atin.
06:48.0
Kawawa naman si Bunso.
06:50.0
Hindi man lang siya nakita,
06:52.0
hindi man lang naalagaan ng nanay niyo yung Bunso natin.
06:58.0
Magsisimula na naman sana akong umiyak noon pero,
07:01.0
pinigilan ko na lamang.
07:04.0
Nakakaya na rin kasi gawa ng nagiging iyakin ako sa mga nangyari sa buhay namin.
07:10.0
Mabait naman kasi si tatay.
07:13.0
Hindi ko lang alam kung meron ba silang pinagawayan ng aming ina,
07:16.0
kung kaya't naisipan nitong umalis.
07:21.0
Kailangan pa natin manatili dito mga anak.
07:24.0
Kailangan ko muna makapagtrabaho para
07:26.0
makapag-ipon ang pamasayin natin sa Bapor,
07:28.0
pabalik ng Kapis,
07:33.0
Hanggang kailan tayo dito tayo?
07:36.0
Tingnan natin kung makuha ko sa tatlong linggo na pangingis na ang pamasayin natin.
07:41.0
Hindi naman kasi pwede na hindi tayo bibili ng pagkain natin dito diba?
07:45.0
Hindi naman mayaman ang tiyo at tiya nyo para silang magpakain sa atin
07:48.0
habang nandito tayo.
07:51.0
Sige na, kumain na muna tayo at magpahinga pa ulit.
07:54.0
Mamayang hapon na tayo pupunta ng Hibasan para matulungan ang tiya at tiyo nyo.
07:59.0
Wika ni tatay sa amin.
08:02.0
Tinapos naman namin ni kuya ang pagkain
08:04.0
at hinugasan na namin lahat ng hugasan sa kusina
08:08.0
bago kami bumalik ulit sa pagpapahinga.
08:11.0
Masyado talaga kaming napagod sa napakahabang biyahe.
08:17.0
Mga alas tras na ng hapon nang muli kaming nandito.
08:21.0
Pagkain na kami nito para makasama kami sa kanila
08:24.0
sa pag-ani ng mga nahuli nilang isda sa lambat.
08:28.0
Mabilis naman kaming bumangon ni kuya Abet
08:31.0
dahil gustong gusto namin makaranas na manghuli ng isda sa dagat.
08:36.0
Gagad naman kaming umupunas sa hapag at kumain na din kasabay nila.
08:41.0
Pagkatapos kumain ay iniligpit na namin ni kuya ang hapag nun.
08:45.0
Hinugasan ang mga pinagkainan
08:47.0
at mabilis na lumabas na mga isda sa labat.
08:50.0
Pagkain na kami nito para makasama kami sa bahay.
08:53.0
Nananabik kaming makapunta ng Dalampasigan.
08:58.0
Inabot kami ng sampung minuto sa paglalakad
09:00.0
bago namin narating ang Dalampasigan na yon.
09:05.0
At mula doon, sumakay kami ng bangka paikot sa isla
09:09.0
kung saan doon ni Tia at Tio inilatag ang lambat.
09:16.0
Pagdaong ng bangka ay kaagad naman kaming bumaba
09:18.0
at tinungo na ang lambat na yon.
09:20.0
Pagkainan kami ng isang bahagi ng lambat
09:25.0
Doon ko nakita ang napakaraming isda
09:27.0
na nabitag sa lambat.
09:29.0
Sobrang saya ako nun sir Seth.
09:31.0
Ganon din si kuya.
09:33.0
Nawala pang samantala
09:35.0
ang nararamdaman naming lungkot
09:37.0
at tampo sa aming ina.
09:40.0
Tinuruan kami ni Tatay
09:42.0
kung paano tanggalin ang mga isda sa lambat na yon.
09:45.0
Pero hindi ako marunong
09:47.0
at natatakot akong matinik
09:48.0
na nag-obserba na lamang
09:50.0
muna kami ni Kuya
09:52.0
at nagkasya na lamang
09:54.0
sa pagbibit ng basket
09:56.0
kung saan nilalagay ang mga nahuli namin.
09:58.0
Tuwang tuwa kami ni Kuya
10:00.0
panay ang sigaw at turo namin sa Tatay
10:02.0
kung saan ang unahin
10:04.0
at kung gaano kalaki ang mga ito.
10:08.0
Sa hindi kalayuan
10:10.0
ay may nakita kaming matanda
10:12.0
na nakamasid sa mga ginagawa namin.
10:15.0
Nang tingnan ko ito
10:16.0
ay humisi ito sa akin
10:18.0
na parang malinaw pa ang paningin ito
10:21.0
kahit na malayo ito sa amin.
10:27.0
nang tila ba may nakita kong mahabang dila dito
10:30.0
at tila matutulis na mga ngipin.
10:35.0
Nang makita ito ni Tiyo Abel
10:37.0
ay kaagad kaming nilapitan nun
10:42.0
at pinakilala kami sa matanda.
10:46.0
mga pamangkin ko po sila
10:48.0
sa bahay sila nakatira.
10:51.0
Ito naman yung kanilang ama
10:55.0
pagpapakilala sa amin ni Tiyo.
10:58.0
Tumangulang ang matanda
11:00.0
at kaagad din na umalis.
11:02.0
Napailing naman si Tiyo Abel
11:04.0
sa naging tugon ng matanda niyon.
11:06.0
Mukhang hindi niya nagustuhan
11:08.0
ang ginawa mong pagpapakilala
11:10.0
sa mga bata Abel ah.
11:11.0
Wika ni Tiya Elena
11:16.0
mukhang iba yata yung balak gawin.
11:19.0
Sagot naman ni Tiyo nun
11:24.0
mukha po siyang nakakatakot ah.
11:27.0
Iwasan niyo yung matandang yun ah.
11:29.0
Wika ni Tiya sa amin nun
11:32.0
kapag binigyan kayo ng kung ano-ano
11:34.0
huwag niyong kukunin
11:39.0
basta huwag na huwag niyong kakainin
11:45.0
Tumangu naman kami nun.
11:48.0
Bumalik naman na kami sa pag-aanin
11:50.0
ng mga nahuling isda sa lambat.
11:53.0
Noong nakalapit naman kami kay tatay
11:55.0
ay sinabi nito na
11:57.0
iba nga ang kutob niya sa matandang yun.
12:01.0
Nakakatakot nga po siya
12:03.0
pag tinitigan na maigitay eh.
12:05.0
Sagot ko sa aking ama
12:06.0
nakita ko po yung mahaba niyang dila
12:08.0
tapos yung hangipin niyong may malaki
12:12.0
pero matutulis po yun ah.
12:16.0
Hindi kaya aswang yung matanda kuya?
12:19.0
Pabulong kong tanong sa aking kuya.
12:22.0
Hindi ko alam din do.
12:25.0
Hindi pa naman ako nakakakita ng ganun eh.
12:29.0
Basta kayong dalawa
12:31.0
magiging magiging
12:34.0
Basta kayong dalawa
12:36.0
magingat kayo ah.
12:38.0
Huwag kayong pumunta sa kung saan saan
12:40.0
lalo na kung hindi nyo kami kasama.
12:48.0
habang ang aming atensyon
12:50.0
ay nabaling na sa isang malakas
12:52.0
na hampas ng tubig.
12:54.0
Malaki yung tiyo ah.
12:58.0
habang lumalapit sa kung saan malakas
13:00.0
ang paggalaw ng tubig nun.
13:02.0
Huwag kang lumapit dyan
13:04.0
baka maapakan mo yung buntot
13:06.0
at matinik ka pa.
13:08.0
Napakadelikado nyan.
13:10.0
Saway ni tiyo kay kuya.
13:13.0
Anong isda po ba yan tiyo?
13:18.0
Malakas makatinik ang buntot nyan.
13:22.0
Dahil dun ay tumabi kami ni kuya
13:24.0
habang bitbit pa rin ang basket
13:26.0
na noon ay malapit ng mapuno
13:28.0
sa mga nahuli namin.
13:30.0
Nilapitan ni tiyo at tatay ang pagi.
13:33.0
Masyado silang naging maingat
13:37.0
na ang klase ng pagi
13:39.0
nakatamtaman lang ang laki.
13:43.0
ay mainam na gawing latigo
13:47.0
At ang matulis na bahagi naman
13:49.0
ay mainam din gawing armas
13:51.0
pangontra sa asuwang
13:53.0
at sa iba pang masasamang elemento.
13:54.0
Maingat nilang inangat
13:58.0
at pinagtulungan na makuha
14:00.0
ang pagi na hindi ito pinapatay.
14:03.0
Dahil mawawalan din
14:05.0
ang bisa ang kapangyarihan
14:11.0
ang mismong katawan
14:13.0
bago pa ito putulin.
14:17.0
Mayamaya pa ay nagawa
14:19.0
ngang makuha ni tatay at tiyo
14:22.0
Pinagtulungan nila itong
14:26.0
na nakaangat sa tubig.
14:28.0
Nagusal muna si tiyo
14:32.0
ng buhay na salita
14:34.0
bago putulin ang buntot.
14:36.0
Pagkaputol naman ang buntot
14:40.0
hindi man lamang ito dumugo.
14:44.0
ang napagputulan nito
14:46.0
pero ni isang patak na dugo
14:48.0
ay wala man lang lumabas
14:50.0
sa kanilang pinagputulan.
14:53.0
Manghang-mangha kami ni kuya
14:55.0
sa nangyari, Sir Seth.
14:57.0
Gustong-gusto namin magtanong
15:01.0
hindi man lamang yon dumugo
15:03.0
pero pinigilan na lamang
15:05.0
naming magtanong.
15:09.0
mataman kaming nagmamasid
15:11.0
habang namamangha
15:13.0
sa mga pinapanood namin.
15:16.0
Gumagalaw-galaw pa
15:18.0
ang buntot ng pagi
15:20.0
kahit naputol na ito.
15:22.0
Si Tiyo Abel naman
15:24.0
ay ginamot niya ng halamang dahon
15:26.0
ang buntot ng pagi na kanilang pinutulan.
15:30.0
Sinigurado muna nilang
15:32.0
nasa maayos itong kalagayan
15:34.0
bago nila binalik sa dagat
15:41.0
ang dami palang malilit na tinik
15:43.0
ang buntot ng pagi, no?
15:45.0
Kaya nga dindo eh.
15:49.0
Huwag mo munang hawakan yan.
15:50.0
Mabilis pa na lumipas
15:54.0
Si Tatay ay sumasama
15:56.0
kay Tiyo Abel sa pangingisda.
15:59.0
Minsan naman ay pumupunta sila
16:01.0
sa bundok para magkainin.
16:03.0
Madalas kaming sinasama
16:05.0
ni Tatay sa bundok.
16:11.0
dumating ang dalawang kapatid na lalaki
16:15.0
Doon din muna sila
16:17.0
mananatili sa bahay nila Tiyo Abel.
16:18.0
Dahil maliit lang naman
16:20.0
ang bahay na mag-asawa
16:22.0
ay nahihiya na kaming makipisan
16:26.0
Lalo na't paminsan-minsan
16:28.0
naririnig namin ni Kuya
16:30.0
na nagtatalon sila mag-asawa
16:32.0
kapag walang hitay.
16:34.0
Hindi maganda ang pakikitungo
16:36.0
ng mga kapatid ni Tiya Elena
16:40.0
Minsan, nagtalon sila
16:44.0
Si Tatay at Kuya Abet
16:46.0
ay nanguhan ng paggatong
16:48.0
naririnig ko ang pagtatalon nila
16:50.0
habang nagwawalis ako
16:52.0
sa may likod na bahagi ng bahay.
16:56.0
Masyado nang matagal
16:58.0
ang pagtira ng mag-ama dito, Abel.
17:00.0
Ano bang plano ni Nestor?
17:02.0
Tanong ni Tiya Elena.
17:05.0
Eh, nag-iipon pa sila
17:07.0
ng pamasaay pabalik sa kapis eh.
17:09.0
Ismid ang sinagot
17:11.0
ni Tiya Elena kay Tiyo.
17:13.0
At ako naman biglang nahiya
17:15.0
kaya hindi na muna ako pumasok
17:16.0
para mag-agahan nun.
17:18.0
Pinag-igihan ko na lamang
17:20.0
ang paglilinis ng bakuran.
17:22.0
Gustoin ko mang umiyak
17:24.0
ay hindi din naman yun makakatulong.
17:28.0
Habang tinitipon ko
17:30.0
ang mga nawalis ko mga dahon
17:32.0
sa isang lugar para sigaan
17:36.0
ang matandang babae na
17:38.0
nakita namin sa dalampasigan.
17:41.0
Nakatingin ito sa akin
17:43.0
habang nakangisi nun.
17:45.0
Mabuti na lang at lumabas
17:47.0
si Tiyo Abel kaya
17:49.0
agad-agad akong lumapit sa kanya.
17:51.0
Nakita naman niya
17:53.0
ang takot sa mukha ko
17:55.0
kung kaya't nagtanong ito
17:57.0
kung ano ang nangyari.
17:59.0
Kagad ko namang itinuro
18:01.0
sa kanya ang matanda
18:03.0
pero wala na ito doon
18:07.0
Hinawakan na lamang ako
18:09.0
ni Tiyo Abel sa ulo
18:13.0
kaya magingat ka ha.
18:15.0
Delikado yung matanda na yan.
18:18.0
Kapag nakita mo siya
18:20.0
pumasok ka na agad sa bahay
18:22.0
huwag ka na munang lumabas ha.
18:27.0
Pagkatapos sabihin ni Tiyo yun
18:29.0
umalis ito papunta sa bangka
18:31.0
dahil nagsimula na naman
18:33.0
magbunga nga si Tiya.
18:35.0
Kung kaya't kahit takot
18:37.0
ay hindi na muna ako pumasok sa bahay.
18:39.0
Lalo na at gising na
18:40.0
ang mga kapatid ni Tiya
18:42.0
na lasing noong nakarang gabi.
18:46.0
Ilang sandali pa ay dumating na
18:48.0
sina Tatay at Kuya.
18:50.0
Doon lumakas ang boses ni Tiya
18:52.0
na halatang kami ang pinariringgan niya.
18:55.0
Nakita naman namin ni Kuya
18:57.0
ang pamumula ng Itay
18:59.0
dahil siguro sa pagkapahiyanon.
19:03.0
Tinanong ako ni Itay kung nasaan si Tiyo.
19:06.0
Sinagot ko naman na pumunta na sa laot.
19:08.0
Pumuntong hininga na lamang si Tatay
19:10.0
sabay iaya sa amin ni Kuya
19:12.0
na sumama sa kanya sa bundok.
19:17.0
Sumama kami kahit wala pa kaming
19:19.0
almusal na mag-aama.
19:21.0
At kahit gutom na
19:23.0
hindi na lamang namin
19:25.0
yung ininda pa sa daan papunta sa bundok.
19:27.0
Maraming namang prutas
19:29.0
lalo na ang bayabas.
19:31.0
Yun na lamang ang aming pinagkukukuha
19:33.0
at kinain habang naglalakad noon.
19:35.0
Pagdating sa kaingin
19:37.0
ay chempo namang nandoon
19:39.0
ang may-ari ng sakahan.
19:41.0
Mabait ang may-ari ng bukid
19:43.0
na sinasaka ni Tatay.
19:48.0
nandyan na pala kayo.
19:52.0
daladala mo na naman yung
19:54.0
dalawang bodyguard mo ah?
19:56.0
Oo, para naman may katulong ako
20:02.0
nangangailangan ho ba kayo
20:06.0
sa may-ari ng sakahan.
20:08.0
Sumagot naman ito
20:10.0
nangangailangan siya gawa
20:12.0
ng maraming magnanakaw
20:14.0
ng mga pananim doon.
20:16.0
Pero wala naman umanong
20:18.0
interesado na manirahan doon.
20:20.0
Mas pinipili kasi ng mga tao
20:22.0
ang malapit sa dalampasigan
20:24.0
dahil sa pangingisda.
20:26.0
Kami humanong kung okay lang sa inyo.
20:28.0
Handa po kaming magbantay dito.
20:31.0
Napatingin naman ang may-ari ng lupa
20:33.0
kay Tatay at tinanong ito
20:35.0
kung sigurado na ba siya
20:37.0
sa disisyon niya.
20:39.0
Sabi naman ni Tatay
20:41.0
ay naghahanap talaga siya
20:43.0
ng lagar na pwede kaming
20:45.0
makapagpatayo ng kubo
20:47.0
na pwede naming tirahan.
20:51.0
natuwa ang may-ari ng sakahan
20:53.0
at kaagad-agad na sinabihan na niya
20:55.0
si Tatay na pumutol na
20:57.0
ng mga kahoy at kawayan
20:59.0
na pwedeng magawang poste
21:01.0
pang kubo at pang dingding nun.
21:03.0
Yung bubong naman ay inalok na
21:05.0
ng may-ari ng bahay
21:07.0
yung sobra nilang bubong nayero
21:11.0
at meron din silang pinaglumaang bubong
21:13.0
na pwede pang bubong sa kusina.
21:18.0
tuwang-tuwa kami ni Kuya Obet.
21:21.0
Noon din mismo araw na yun
21:23.0
ay nagsimula ng magputol
21:25.0
ng mga kahoy at kawayan.
21:27.0
Tumulong naman kami ni Kuya sa kanya
21:29.0
pati yung may-ari ng sakahan
21:32.0
ipinagpaliban na muna nila
21:34.0
ang pagtatanim ng araw na yun.
21:37.0
Bumalik naman kami sa bahay nila
21:39.0
Tiyo Abel nung hapon na yun
21:41.0
para magpaalam na ng kusa sa kanila
21:43.0
at sinabi ni Tatay na may kumuha
21:45.0
sa aming maghama para magtrabaho sa sakahan
21:47.0
at doon na tumira.
21:51.0
Nakita ko ang pagaliwalas
21:53.0
ng mukha ni Tiya Elena
21:55.0
at miyaya pa kami maghapunan muna
21:59.0
kung hindi na si Tatay
22:01.0
dahil naghihintay na sa amin
22:03.0
ang magiging amo namin noon.
22:07.0
Mabilis na dumaan na mga araw
22:11.0
hanggang sa nagbinatana kami ni Kuya
22:14.0
hindi na kami nakabalik pa ng kapis
22:18.0
wala na kaming balita sa aming ina
22:20.0
at sa kapatid namin na naiwan noon.
22:24.0
Naririnig namin paminsan-minsan
22:26.0
na humihikbi si Tatay pero
22:28.0
wala namang kaming magagawa
22:30.0
nagustuhan na rin namin ang tiniraan namin
22:32.0
at nakapag-aral na rin kami doon.
22:35.0
Hanggang sa isang araw
22:37.0
nakita na naman namin ni Kuya
22:39.0
ang matanda Sir Seth
22:41.0
ganun na ganun pa rin ang itsura niya
22:45.0
hanggang sa nagka-asawa na si Kuya
22:47.0
sa bahay sila nakatira
22:49.0
na noon ay maayos na may kanya-kanya kaming kwarto
22:52.0
si Tatay naman ay nasa salas natutulong noon.
22:55.0
Maayos ang buhay namin at tahimik
22:57.0
hanggang sa nabuntis ang aking hipag
23:00.0
doon na kami nakaranas
23:02.0
ng hindi kaaya-ayang karanasan
23:07.0
sa mga unang mga buwan
23:11.0
hanggang sa ika-apat na buwan
23:13.0
ng pagbubuntis noon
23:16.0
doon na unti-unting gumulo
23:18.0
ang paligid gabi-gabi
23:20.0
may mga pangontra naman
23:21.0
itinanim si Tatay pero
23:25.0
ay mas lalong dumadami
23:27.0
ang mga nilalang na umaaligid sa bahay noon
23:33.0
may pangyayari na kung saan
23:35.0
bumalot sa amin ng sakit
23:37.0
at habang buhay na pangungulila
23:41.0
umuwi si Kuya Obet at Ati Lisa
23:43.0
galing magpakonsulta sa sentro
23:46.0
ginabi sila dahil nilalagay
23:49.0
ginabi sila dahil bumuhos
23:51.0
ang napakalakas na ulan
23:53.0
malakas din ang kulog at kidlat
23:56.0
kung kaya tinintay na muna nilang
23:58.0
humupa yun bago umuwi
24:01.0
pero nang nasa daan na sila
24:04.0
tila ba may sumusunod sa kanila
24:07.0
nagmamadali silang makarating sa bahay
24:09.0
at kahit malaki na
24:11.0
ang tiyan ni Ati Lisa
24:13.0
binuhat yun ni Kuya Obet
24:15.0
kesa madapa siya sa mapuntik na daan
24:17.0
sa galit ni Tatay
24:19.0
ay lumabas siya ng gaming yun
24:21.0
dahil naririnig namin
24:23.0
na nasa paligid lamang ang aswang
24:25.0
na humahabol sa kanila
24:30.0
na ginagamit ni Tatay
24:34.0
mabilis ito na lumabas
24:36.0
ako naman ay kinuwa ko
24:38.0
ang tabak na ginagamit din namin
24:40.0
sa paggapas ng mga damo
24:42.0
hindi naman na lumabas pa rin
24:45.0
dahil kailangan niyang bantayan si Ati Lisa
24:49.0
ang aswang ng Duelo Serset
24:54.0
ang naririnig namin nung una
24:56.0
pero sinabuyan ni Tatay
25:00.0
ang bahagi ng halaman
25:02.0
ng Chinese Bamboo
25:06.0
nang gagaling ang tunog
25:10.0
may lumabas na isang
25:11.0
napakalaking pusa
25:13.0
na dalidaling sumunggab kay Tatay
25:16.0
mabilis akong lumapit
25:18.0
sabay hahampasin ko
25:20.0
na sana ito ng buntot pagi
25:22.0
na daladala ko din
25:26.0
tinamaan na ito ni Tatay
25:30.0
nasugata ng ninalang
25:32.0
sa bewang kong kaya't
25:34.0
humiyaw ito ng napakalakas
25:36.0
muli pa itong tinaga ni Tatay
25:39.0
namaan naman ito sa likuran
25:41.0
kung saan ay nakita naming
25:45.0
at unti-unti na itong bumabalik
25:51.0
nakita ko na ang pusang yon
25:53.0
ay ang matanda na dati pa naming nakikita
25:58.0
dun pa lamang gumapang
26:00.0
ang kilabot at takot sa katawan ko
26:03.0
nang bigla na lamang
26:05.0
may sumunggab kay Tatay
26:07.0
na isang napakalaking aso
26:09.0
na naging sanhipa
26:13.0
at sa kasamaang palad
26:15.0
ay tumama ang ulo nito sa bato
26:20.0
pumutok ang bungo niya
26:22.0
pagkasunggab ng aso kay Tatay
26:25.0
kasabay nito ang pagbuhat
26:27.0
sa napatay ni Tatay na ninalang
26:29.0
at tila bahangin ito
26:31.0
sa bilis na nawala
26:34.0
nakita ko na lamang
26:36.0
si Tatay na nakaslampak na sa bato
26:38.0
habang nakadapa nun
26:40.0
at nang pinatihaya ko ito
26:43.0
nakita ko ang sugat niya sa dibdib
26:46.0
at ang putok nitong bungo
26:50.0
kagad kong nabitawan ang bitbit kong tabak
26:52.0
at buntot ng pagi
26:54.0
habang pasigaw na tinatawag si Tatay
26:57.0
napilit kong ginigising nun
27:01.0
napisil pa nito ang palad ko
27:04.0
habang nagsasabi na
27:06.0
uwian ko umano ang kapatid ko
27:08.0
nasiinday sa kapis
27:11.0
tumatango ako habang umiiyak
27:13.0
na tinatawag ang pangalan ni Tatay
27:15.0
pero pumikit na lamang ito
27:18.0
at doon nawalan ng hininga
27:23.0
gumuho ang mundo ko
27:25.0
ng mga oras na yun
27:27.0
si kuya naman ay tuluyan
27:29.0
ang napalabas ng bahay
27:31.0
at kagaya ko hanggang pagsigaw na lamang
27:33.0
ng Tatay ang naggawa nito
27:36.0
hindi naman na namin nakita pa
27:38.0
ang nilalang simula nun
27:40.0
nailibing si Tatay at nakapanganak
27:42.0
ang hipag ko ng maayos
27:44.0
pero lumipat kami sa bayan
27:46.0
ng Sultan Kudarat
27:48.0
at doon na nanirahan
27:51.0
dalamang taon ang lumipas
27:53.0
dalawamput-anin na taong gulang ako nun
27:56.0
nagpa siya kaming magbakasyon sa kapis
27:59.0
may asawa't mga anak nasiinday
28:02.0
at noon din nabalitaan namin
28:03.0
na nakauwi din ang aming ina
28:05.0
pero meron na itong pamilya sa Manila
28:09.0
namuhang galit at pagkamuhiko sa aking ina
28:12.0
hiniwan kami ng walang paalam
28:15.0
hinanap siya ng aming ama
28:17.0
na naging sanhin ang pagkakaiwalay namin
28:19.0
sa bunso naming kapatid
28:23.0
pinagpalit niya lang kami sa iba
28:26.0
masakit man pero wala na rin kaming magawa nun
28:31.0
at hindi na namin
