* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in
the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider
becoming a patron
to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com
00:00.0
Good evening po sa inyo lahat.
00:24.7
At ako po si Christian Esquera and thank you po sa pagsama nyo po sa amin ngayong gabi dito po sa ating Facts First Program.
00:32.4
So today is November 10, Friday. So baka gigil na kayo mag-weekend.
00:38.2
Pero oh siyempre, may pag-uusapan muna tayo ngayon dito sa ating programa dahil napaka-importante po ng issue ang pag-uusapan natin.
00:44.5
Kung napapansin nyo, nung pumutok po itong issue ng confidential funds at ang naging focus nga ng attention ay si Vice President Sara Duterte
00:52.1
at ang development nga ay hindi niya napinush yung paghingi ng confidential funds para sa kanyang opisina at sa DepEd dito sa Senado para sa 2024.
01:03.6
Kasi nga in the first place, hindi binigay sa kanya ng House of Representatives.
01:07.7
Nakailang episode na po tayo, pinapaliwanag yung konteksto niyan.
01:11.5
Huwag na nating ulitin kasi maraming magagalit lalo yung mga supporters niya.
01:14.9
Bakit ba paulit-ulit yung usapan nyo tungkol sa confidential funds?
01:17.2
Pag-usapan nyo naman yung iba, yung tinatawag na confidential at yung extraordinary.
01:22.1
At saka miscellaneous expenses nung mga nasa Kongreso.
01:25.9
Pag sinayo po nating Kongreso, ito po yung mga nasa Senado at saka yung mga nasa House of Representatives.
01:32.0
So sige, yan ang pag-usapan natin ngayon.
01:33.8
Pero syempre, ilagay po natin sa tamang perspective ito.
01:36.5
Hindi natin ito pinag-uusapan dahil syempre, gigil na gigil yung mga pro-Duterte forces, yung mga supporters, yung mga loyalista.
01:45.2
Pati nga, ang daming trolls.
01:46.8
So talagang tag ng tag, nangungulit.
01:49.1
Hindi nyo pag-usapan itong extraordinary.
01:52.1
Miscellaneous expenses ng Kongreso.
01:54.9
Para naging instant advocate sila ng transparency and accountability pagdating sa public funds.
02:01.4
Isa napapaisip tayo.
02:02.9
Di ba? Pati, sina Harry Roque, di ba?
02:04.9
Nagre-raise ng issues regarding that.
02:06.8
Tapos si dating Pangulong Rodrigo Duterte, nagsalita, gusto niya ipa-audit yung Kongreso.
02:11.8
Pero pag inisip nyo, Mr. President, ba't hindi nyo po yan ginama nung panahon nyo?
02:17.3
Kasi, 6 na taon po na kayo sa pwesto.
02:20.7
At hawak nyo po yung supermajority sa Kongreso.
02:25.7
Eh kung ang talagang focus natin is transparency and accountability, well, you were well within your powers to actually do that.
02:32.1
Nakapagpasara nga kayo ng isang network, di ba?
02:35.2
Hindi po madaling gawin yun.
02:37.2
So, anyway, sige, pag-usapan natin.
02:39.4
Kasi nga, whatever the motivation, eh baka naman talaga may punto sila.
02:43.5
So yun po yung pag-uusapan natin ngayong gabi.
02:45.2
Pero syempre, iwas lang po tayo kasi, eh syempre,
02:48.9
eh madaling magamit yung mga ganitong discussion for propaganda purposes.
02:55.0
Tayo, doon lang naman tayo sa tama.
02:56.8
Okay? Doon lang po tayo sa tama.
02:58.7
At tulad ng paulit-ulit ko po minabanggit sa inyo,
03:01.7
at least dito maliwanag po yung values na ini-espouse natin.
03:05.2
Dito sa programang ito, malalaman nyo naman, di ba?
03:07.6
Hindi naman tayo yung katulad ng ibang mga kung sino-sino nagkalat yan sa social media,
03:11.7
yung ibang mga pseudo-analyst na alam po natin mga mersenaryo.
03:17.9
Kung paninong politikas,
03:19.6
kung sinong politiko yung nagbabayad,
03:23.5
Maraming ganyan, miski sa mainstream media, yung mga mersenaryo.
03:28.0
pag-uusapan po natin itong issue ng
03:29.6
Extraordinary and Miscellaneous Expenses,
03:35.7
Yung nyatang acronym nila dyan.
03:37.5
Ah, pala, bago kayo pakilala yung guest natin,
03:40.0
para may konting perspective lang.
03:42.9
Pagdating po kasi sa budget, meron tinatawag na expense class.
03:46.3
Ito po yung MOOE,
03:47.5
Maintenance and Other Operating Expenses.
03:50.2
Nandito naman po yung PS.
03:51.6
Ito po yung tinatawag na personal services o yung mga pasweldo.
03:55.0
Tapos yung CO, Capital Outlay.
03:57.2
So, yan po yung makikita nyo sa proposed national budget
04:00.5
in the form of the NEP, National Expenditure Program.
04:04.5
Pag nasa kongreso, ang tawag po dyan ay GAB.
04:07.0
Habang pinag-uusapan, General Appropriations Bill.
04:09.6
At pagpasado na, ang tawag na po dyan ay GAA,
04:11.9
General Appropriations Act.
04:13.8
Okay, nagmagaling na naman itong Christian Esguerra.
04:15.8
Pero tama po yung sinasabi ko, no?
04:18.1
Tama yung sinasabi ko.
04:19.2
Pwede nyo i-Google, ha?
04:21.5
Okay, I'd like to welcome to our program.
04:23.4
Para pag-usapan itong Extraordinary and Miscellaneous Expenses,
04:27.7
I'd like to welcome to our program si Professor Shelo Magno.
04:32.2
Magandang gabi po, Professor.
04:33.5
And thank you for joining us dito sa Facts Verse.
04:36.9
Magandang gabi, Christian.
04:38.5
At excited nga ako actually sa discussion natin ngayon.
04:41.9
Kaka-post ko lang ng TikTok tungkol dito.
04:45.2
Nga pala, ba't yan napunta sa TikTok?
04:48.1
Nakikita ko yung mga posts nyo, no?
04:50.9
Bakit napunta kayo sa TikTok?
04:54.3
Actually, matagal ko nang iniwasan ng social media.
04:56.9
Sa Facebook lang talaga ako nakipag-bardagulan.
05:00.7
But then na-realize ko na kailangan talaga ng public education.
05:04.8
Kailangan mag-share ng mga insights.
05:06.7
At saka kailangan magkaroon ng pag-uusap.
05:09.3
Paglilinaw sa mga issues.
05:11.5
Bumunta na ako ng TikTok para doon harapan tayong mag-discuss ng mga issues.
05:18.5
Tsaka I think you're also very active sa Twitter.
05:21.1
Nagpapaliwanag kayo, no?
05:24.3
Mostly about confidential expenses.
05:26.3
Tama ba? Confidential points.
05:28.5
Oo. Kasi kakasali ko lang ng TikTok.
05:30.7
At saka ng Twitter nung pagkaalis ko sa DOF.
05:34.9
So yung mga issues na mainit, yun ang tinututupan natin.
05:38.1
Ano bang account name nyo sa TikTok?
05:44.3
Prof. Shelo, ayan.
05:45.3
Doon sa mga gusto sumubay-bay.
05:46.8
Kasi at least kung alam nyo naman sa TikTok, no?
05:50.0
Maraming magandang information, maraming ring basura.
05:53.0
Kung gusto nyo makahanap ng makabuluhang detalye at impormasyon,
05:56.0
e-follow nyo po si Prof. Shelo.
05:58.0
Siyempre, yung mga trolls,
05:59.0
Hoy! Hoy! Si Shelo Magno nasa TikTok daw.
06:03.0
Sumasagot ako doon. Sige.
06:06.0
Tsaka sa Twitter, anong pangalan nyo?
06:12.0
O sige, doon. Pag-uusapan natin ito.
06:15.6
Kinukulit din ba kayo ng mga loyalista, mga supporters,
06:18.8
mga kaalyado ng mga Duterte
06:21.8
pagdating dito sa extraordinary and miscellaneous expenses?
06:25.8
Oo. Actually, sa lahat ng platform,
06:28.8
every time magdidiscuss ako ng confidential fund,
06:31.8
yan ang pinatanong sakin lagi.
06:32.8
Discuss nyo din itong miscellaneous and extraordinary expense,
06:38.8
Ang pinagtataka ko naman, sabi ko nga,
06:40.8
for the past days din, wala akong ginawa kundi magdiscuss
06:43.6
kung saan kukuhanin yung data, kung paano mag-research.
06:46.8
Kasi napakadaming information, di ba, yung sa confidential fund lang,
06:50.8
ilang agencies yan, ilang LGUs yan.
06:52.8
Alam naman ako lahat ang gagawa. Ano ko? Researcher ng bayan.
06:55.8
So, tinuturuan natin yung mga tao para ma-enable tayo ba
06:59.8
na humanap ng data.
07:01.8
At kapag makikipagdebate tayo, data-driven yung debate natin.
07:05.8
Pero wala namang gumagawa, tanong pa rin ang tanong.
07:08.8
So, nag-research na nga ako tungkol dito sa MOOE at saka kasi
07:12.6
M-O-O-E at saka Extraordinary Expenses.
07:15.8
Okay. So, ano ba itong M-E na ito?
07:18.8
Yung Extraordinary and Miscellaneous Expenses.
07:21.8
Base sa inyong pagsasaliksik.
07:24.8
Oo. So, tama ka. Under the M-O-O-E,
07:27.8
doon pumapasok yung tatlong items na ito. Merong
07:30.8
Confidential Expense, Intelligence Expense,
07:33.8
and the Extraordinary and Miscellaneous Expenses.
07:37.8
Doon sa Confidential Expenses at saka
07:41.6
Intelligence Expenses.
07:43.8
Yaan yung mga pinagkakagastusan na hindi kailangan ng resibo.
07:47.8
Yan yung Certification Audit lang.
07:50.8
Pakiulit. Pakiulit. Sorry. Pakiulit.
07:52.8
Ano yung Certification Audit?
07:54.8
Oo. So, wala yung resibo, no?
07:56.8
Kapag nanghingi ka ng pera na yan,
07:59.8
ilalagay mo lang kung ano yung mga programang pinaplano mong gastusan.
08:02.8
Every quarter, sasubmit mo sa COA in an envelope.
08:07.8
Nakalagay. O, ito yung mga activities na ginawa ko dyan.
08:10.6
At ginastos ko yung pera na yan ayon sa activities na yan.
08:13.8
Yun lang. Pipirmahan ng responsible person doon sa fund
08:17.8
or the head of the agency.
08:19.8
Wala yung mga resibo o hindi kailangan mag-comply sa procurement law.
08:24.8
Kaya napakaluwag ng paggamit sa pondong yan.
08:27.8
Hindi rin yan nakikita ng, unlike yung regular audit,
08:30.8
na binubusise, tinitingnan kung paano talaga ginasta yung pera,
08:34.8
ito naka-envelope. Tapos yung mga high level officials lang ng COA ang makakakita yan.
08:38.6
Isang tao lang. So walang public accountability dyan.
08:42.8
Itong sinasabing extraordinary and miscellaneous expenses,
08:47.8
meron siyang COA audit. In fact, nahanap ko na rin.
08:51.8
COA circular number 89-300. Nung 1989 pa inisyo to ng COA.
08:58.8
At naka-enumerate dyan yung pwedeng pagkagastusan ng miscellaneous and extraordinary expenses.
09:05.8
From letter A to B.
09:09.8
At nakalagay dito na kailangan dyan ng resibo kung gagastusin yan.
09:14.0
At hindi pwedeng pagbalibalik na rin.
09:16.0
Talagang kailangan pag ginasta yan. Limited lang dito sa naka-itemize sa COA.
09:20.0
So hindi ko, tinry kong intindihan kasi sinasabi nila wala yung certification.
09:25.0
Ito nga yung nakakatawa eh.
09:27.0
Kasi pag nagdi-discuss ako ng confidential fund ni Sarah,
09:31.0
sasabihin nila, hindi, may audit yan.
09:33.0
Nagsisinungaling ka kapag sinasabi mo wala yung audit.
09:36.0
Teka lang, correction po ah.
09:37.6
Alam niya po dito magalang tayo, no?
09:40.8
Vice President Sarah Duterte o mahal na Vice Presidente.
09:44.8
Huwag niyo kakalimutan yung mahal.
09:46.8
Ayaw natin ma-high blood yung mga trolls dito.
09:48.8
Ano bang mahal yan? Expensive or love?
09:51.8
Pwedeng gano'n, oo.
09:53.8
Sige, sige. Si kagalang-galang na pinunong Vice Presidente Sarah Duterte.
09:58.8
Tuwing i-discuss natin yung confidential fund.
10:01.8
Sorry, you're referring kanina dito sa COA, circular number 89-300 ba?
10:07.8
So sinasabi natin, pag confidential fund nga,
10:11.8
ano lang ang kailangan eh, certification audit.
10:13.8
So hindi yun yung totoong audit as we know it.
10:16.8
O sasabihin itong mga supporters ni kagalang-galang Vice Presidente Sarah Duterte
10:22.8
na nagsisinungaling tayo kasi may audit naman.
10:25.8
Pero hindi natin inaaral itong miscellaneous and extraordinary expense.
10:30.8
Ayan daw, certification lang yung kailangan.
10:32.8
So sige, pagbigyan, i-research.
10:35.6
Pining ko, kahit sila gulong-gulo sa pinaglalaban nila.
10:39.8
Kasi nga malinaw naman sa dokumento na kapag extraordinary expense, merong resibo.
10:45.8
Pero baka ang nire-refer nila, yung bawat senador kasi may allocation.
10:51.8
At dun sa allocation na yun, pag dinownload nyo sa COA website,
10:56.8
yung itemized list of expenditure of each senator, ang pinakalatest na nakita ko dito 2020 pa.
11:03.6
Merong item dyan na other MOOE.
11:09.8
Nandito yung mga...
11:11.8
Halimbawa, kasi first letter eh.
11:14.8
Juan Edgardo Angara, 2020.
11:17.8
Ang total na kanyang other MOOE ay 14,578,964 pesos.
11:32.6
Ibig sabihin ito yung nagastos.
11:37.8
Ngayon, itong other MOOE na ito, so hinanap natin,
11:40.8
na-trace natin yung sinasabi rin nilang concurrent resolution number 10.
11:47.8
May concurrent resolution number 10 na in-issue.
11:50.8
May ibig sabihin, joint resolution ito ng House and Senate.
11:53.8
So it applies to both houses.
11:55.8
In-issue ito ng panahon na si Juan Ponce Enrile ang Senate President.
12:00.8
O kagalang-galang.
12:01.6
Kailangan ba kagalang-galang?
12:02.8
Kagalang-galang na Juan Ponce Enrile.
12:06.8
Sorry, ang application lang yan pag Duterte tsaka Marcos.
12:11.8
Pero pag mga Robredo, pwede ng Lenny.
12:17.8
Pwede ng Pacquiao.
12:19.8
Yan ang rule natin dito.
12:20.8
Pag Panginoon, ganun.
12:26.8
Yan, sa panahon ni Enrile, yan.
12:29.6
At sinasabi na kapag MOOE ng Senate at House para magampanan daw nila yung kanilang tungkulin na very sensitive, no?
12:37.8
I-allow sila ng liquidation by certification din.
12:43.8
So hindi yung, e tama sila na merong item na hindi nililiquidate ng resibo, kundi nililiquidate ng certification.
12:54.8
Pero hindi yun yung extraordinary expense.
12:58.6
Nang bawat opisina ng senador at congressman.
13:03.8
Ang nakakatawa nga dyan, diniscuss ko din to doon sa TikTok.
13:06.8
Unang-unang, well, at least yung pinaka earliest memory ko na sumabog yan.
13:11.8
Ang panahon ni Enrile at namigay siya ng mga Christmas gift.
13:18.8
Buhay pa si Miriam.
13:20.8
Nag-away si Miriam at si Enrile dahil namigay ng milyong-milyong Christmas gift.
13:26.6
At additional MOOE si Enrile dahil maraming savings nung magtatapos ng taon ng 2012.
13:34.8
So sumabog yung issue na yan.
13:37.8
So yan yung MOOE na sinasabi na na walang liquidation.
13:41.8
At tama naman, consistent sa panawagan natin na kailangan nililiquidate yan.
13:46.8
Kailangan din binabantayan yan.
13:48.8
Ang pinagtatakahan ko lang.
13:50.8
Sorry, clarify lang natin, no?
13:52.8
Anong part ng MOOE?
13:56.4
Ang part lang sa certification audit.
13:58.6
Yung hindi mo kailangan maglaba.
14:00.6
Yung buong MOOE ng bawat senador.
14:04.6
Ng bawat senador.
14:07.6
At house member, tama ba?
14:09.6
House and Senate.
14:11.6
Okay. So, hindi ganun din yun.
14:15.6
The same manner ng...
14:20.6
Hindi ba ganun din yun? Kasi ang confidential funds, ang liquidation yan is by certification.
14:26.4
Hindi ba ganun din yan?
14:28.6
Yan ang sinasabi ko rin.
14:29.8
Kaya nga sabi ko, meron pala tayong pinag-aagrehan
14:32.8
nitong mga DDS supporters, hardcore.
14:35.8
Parehas tayong nananawagan ng transparency and accountability.
14:39.8
So ngayon baka maiintindihan na nila kung anong pinaglalaban natin sa confidential fund.
14:44.8
Dahil sinasabi ko nga, parehas yung sinasabi nilang certification audit dito sa MOOE.
14:49.8
Doon sa sinasabi natin, certification audit ng confidential fund.
14:53.8
Okay. Pwede na ba silang gomento?
14:59.8
Meron na kayong magagamit na clip.
15:02.0
Pwede na namin gamitin sa mga socmed namin yung sinabi ni Shelo Magno.
15:09.0
Pero alam niyo, pinagkaiba niyan kasi.
15:11.2
Ang pinagkaiba niya yung motivation sa totoo lang.
15:15.4
Pero may pangalawang panawagan sa kanila.
15:20.4
Kasi nga, at least tayo, kapag sinabi nating abolished confidential fund,
15:25.2
ang tina-target natin ay kongreso.
15:29.4
Sinasabihan natin yung Congress and Senate, abolish nyo na yan.
15:32.4
Wala yang kwenta.
15:33.4
Hindi natin kailangan yan.
15:34.4
Nakukorap yung pera ng taong bayan.
15:36.6
Ang sinasabihin natin si kagalang-galang nakataas-taas ang Vice President Sarah Duterte,
15:43.4
na ibalik mo na yung 125 million kasi yung paggastos mo illegal eh.
15:47.4
Di yan pwedeng pang tree planting.
15:49.4
Kasi sila yung may aksyon.
15:51.4
Yung pwedeng umaksyon dito sa kahilingan natin.
15:53.2
Ang pinagtatakot ko lang sa mga kagalang-galang din na DBS, eh bakit tayo yung kinukulit?
15:58.4
Eh wala naman tayong aksyon dyan, diba?
16:01.4
So sabi ko nga sa kanila, diba pag matagal ka nang nagtatrabaho sa reform,
16:06.4
alam mo na paano maging successful yung kampanya mo,
16:09.4
kailangan maghanap ng champion sa loob ng kongreso, diba?
16:14.4
Eh meron naman sila dyan si Pulong, Duterte.
16:18.4
Share pa yan ng committee on accounts ng house.
16:21.4
Yung committee on accounts.
16:23.2
Yan yung in-charge sa budget.
16:25.4
Internal budget ng House of Representatives.
16:28.4
So kaya siya tayo yung kinukulit nila at nagre-research.
16:30.4
Ito si Pulong Hans, eh sorry, kagalang-galang kataas-taas ang congressman,
16:37.4
Ang expert dyan sa budget ng House of Representatives.
16:42.4
So baka dapat Christian i-guest mo siya para ipaliwanag niya tong ano,
16:47.4
MOOE na niliquidate lang by certification.
16:54.4
Doon sa mga DDS dyan, doon sa mga nangungulit,
16:56.4
imbis na inuubos niyo yung energy niyo sa pagtatag sa akin at saka kay Prof. Shelo Magno,
17:01.4
oo nga, nabadi niyo nalang kulitin si congressman Pulong.
17:04.4
Siya nga pala ang head ng committee on accounts.
17:06.4
Alam niyo po, yung committee on accounts, isa po yan sa mga pinaka-powerful na mga komite sa House of Representatives.
17:13.4
Hindi yan binibigay sa opposition o sa minority.
17:16.4
Kailangan sanggandikit yan supposedly ng speaker.
17:20.2
Hindi naman sanggandikit yung Pulong Duterte at saka yung speaker, no?
17:25.4
Accommodation to keep the peace.
17:26.4
I don't know, ha?
17:27.4
Nagtatanong lang po ako.
17:28.4
Wala naman po tayong alam dyan.
17:30.4
Baka pala konting break lang ano, ha?
17:35.4
Mukhang muntik maging Sheldoc no, no?
17:38.4
Eto, merong DDS dito.
17:40.4
Eh, gusto ko lang i-call out.
17:41.4
Kasi, Alan, medyo bastos ka yata kay mahal na Pangulong Rodrigo Duterte.
17:46.4
Binanggit mo lang siya na Duterte.
17:48.4
Huwag kang bastos.
17:50.2
Magagalit sa'yo yung mga kapwa nating supporter ni mahal na Pangulong Rodrigo Duterte.
17:56.4
Hindi pwedeng Duterte lang, ha?
17:59.4
Kasi siya yung nangungulit dati.
18:00.4
Bastos daw pag walang kagalang-galang.
18:06.4
Tuloy natin yung usapan.
18:07.4
Ang isa rin, ano.
18:09.4
So, dapat kulitin nila.
18:11.4
Kasi meron pala silang tao dyan sa Kongreso, no?
18:14.4
Na pwedeng gumawa ng concrete action.
18:16.4
Eto pala yung tanong ko.
18:18.4
Eto, medyo napapaisip.
18:20.2
Inamin din naman ito ng Senate tsaka House leadership.
18:24.6
Kung saan ba pwedeng gastusin yung extraordinary and miscellaneous expenses.
18:29.6
Nakalagay kasi dito.
18:31.6
Di ba binanggit niyo yung 1989 circular?
18:35.6
Gagamitin siya sa meetings, seminars and conferences,
18:39.8
official entertainment, whatever that means,
18:42.8
public relations, educational, athletic and cultural activities,
18:48.0
contribution to civic and charity activities,
18:50.2
charitable institution, membership in government organizations,
18:54.4
membership in national professional organizations credited by the PR,
18:58.8
Professional Regulatory Commission, membership sa IBP.
19:02.2
Eto yung mga pambayad siguro, no?
19:03.6
Subscription to professional technical journals.
19:06.2
Walang problema yan.
19:07.2
Kailangan nila yan.
19:08.2
Office equipment and supplies.
19:09.6
Tapos other similar expenses not supported by the regular budget allocation.
19:14.8
Ang tanong ko rito, di ba masyadong vague din yung ibang words dito?
19:19.4
Na baka naman pwedeng maaboso?
19:22.6
For instance, ano ba ibig sabihin ng public relations at official entertainment as far as you know?
19:29.6
Actually, kung gusto nilang busisiin yan, tingnan nila yung mga COA audit report.
19:35.6
Doon sa executive summary, magkakaroon ng kwento dyan kung paano ina-appreciate ng COA
19:41.6
itong mga items na ito na bumabagsak sa official entertainment and public relations.
19:48.2
Ang alam mo, Christian, ang pinag-iisipan ko rin talaga, okay, may mahigpet na COA audit guidelines dito sa miscellaneous and extraordinary expenses.
19:58.4
At hindi lang ito para sa Congress.
20:00.4
Pati yung mga executive offices, merong mga ganito.
20:03.4
Pero with respect to Congress at i-audit natin yung mga senador at congressman, inisip ko lang kahit na Constitutional Commission ng COA, protected sila.
20:16.0
Pero taon-taon humihingi rin sila ng budget sa Congress, di ba?
20:21.2
So palagay mo ba i-deny nila yung Congress? Nagbibigyan nila ng negative audit na mag-refund kayo, ganyan-ganyan.
20:29.2
Tapos humihingi sila ng budget.
20:31.2
Doon talaga lalabas yung power of the purse.
20:33.2
Yes. So parang feeling ko, isa din yan sa dapat pinag-iisipan, di ba?
20:39.2
How do we ensure the independence of the Commission on Audit?
20:43.8
Ang pag-audit talaga ng pera ng bayan, especially sa local level na lang.
20:49.0
Di ba yung mga kwento sa local government kung paano tinatakot yung mga co-auditors natin.
20:56.0
So isa sa mga importanteng kailangang pag-iisipan.
21:00.0
Kasi ito yung iniisip ko. Example, meetings, seminars, and conferences.
21:05.0
I suppose yan yung pag-attend nila sa mga meetings, seminars, and conferences.
21:10.0
I don't know kung kasama dyan yung hotel accommodation
21:12.8
at saka yung plane ticket.
21:15.0
At meron ba limit yan for instance?
21:18.0
Dapat ba lagi silang business class dahil ano yun?
21:21.0
Kung baga akma sa kanilang posisyon.
21:24.0
Di ba sa ordinary opisina, meron ano yan? May limits yan.
21:29.0
For instance, pupunta ka sa conference sa Europe, iba yung daily allowance mo.
21:35.0
Kumpara sa conference sa Thailand o sa Singapore, mas mababa.
21:41.0
I don't know kung meron din silang ganun.
21:42.8
Meron yan. So based experience ko nung nasa Department of Finance ako.
21:48.0
Hanbawa kung saan ka pupunta, ang basihan ng honorarium at saka yung budget mo for hotel,
21:53.0
UNDP rate. So hindi ka pwedeng lumagpas doon.
21:56.0
Pero minsan may mga privileges. Halimbawa USEC ka, Secretary ka.
22:01.0
Pwede kang mag-business class. Pwede kang mag-go beyond the cost ng UNDP
22:07.0
with permission from Malacanang. Pero ako kasi nung USEC ako,
22:10.8
alam ko naman kung saan ako tumitindig nun. Hindi ako nangingi ng request sa Malacanang
22:15.0
para makapag-business class at saka magkaroon ng social na hotel.
22:19.0
So may mga limitations dyan. Kailangan UNDP rate ka lang. Hindi pwedeng 5-star hotel.
22:26.0
So you're a flying coach?
22:28.0
Ano din ako. Kahit nasa South America ako pinapupunta, 35 hours yung flight ko.
22:36.0
Doon tayo sa economy.
22:39.6
Meron. Meron mga nagre-request dyan na exemption. At kailangan ng approval ng Malacanang dyan.
22:45.8
Pero kasi diba may mga official na ayaw nila. I don't fly coach. May mga ganun magsalita diba?
22:53.8
Iyon nga. Diyan papasok yung perspektiba mo pag nasa gobyerno kayo na entitlement ba siya
23:00.8
or service siya sa bayan. Yung consciousness mo na ginagastos ko yung pera ng taong bayan dito tuwing lalabas ako,
23:07.6
mag meeting ako o magta-travel ako. Diba?
23:10.8
Okay. Ito actually, ako ano, hata ko dito sa issue na ito rin. Hindi dahil kinukulit tayo ng mga DDS at yung mga...
23:24.8
Behave ako. May naisip akong word pero hindi ko gagamitin. Okay. Kailangan medyo zen. Kailangan ng konting pasensya.
23:32.8
Papagalang kita ng bonsai.
23:35.4
Sige, sige. Nakakaano ba yan? Nakakakalm ba yan?
23:39.6
Nakakarelax. Ito, ano kayo ibig sabihin ng public relations na ito? Kasi iniisip ko ganito. Ito honestly, pwede bang gamitin yan?
23:47.6
Let's say may isang politiko. Hindi ko sinasabing ginagawa ito ng ilang mga senador at ilang mga kongresista. Hindi ko sinasabing ginagawa nila ito.
23:56.6
Pero yung item na yan, public relations. Again, naulitin ko. Hindi ko sinabing ginagawa nila ito. Okay?
24:02.6
Pwede bang gamitin niyang ano yan?
24:05.4
Alocation na yan para let's say, mang ayos.
24:08.6
Kunwari, meron silang gustong bayagang vlogger o isang influencer o kaya isang reporter. Parang gusto silang bigyan ng monthly. Pwede ba nilang gawin yun?
24:19.6
Actually, baka nga hindi pa dito sa miscellaneous expense papasok yun. Kasi tinitingnan ko yung mga expenses nila. Meron silang item for professional and consultancy fee.
24:29.6
Meron silang mga items for staff. So, pwede nilang ilagay as staff nila or consultant yung mga work.
24:35.4
Ang mga vloggers. Hindi naman na, hindi ko alam kung tinitingnan nila kung ano yung credential ng vloggers na ito na magmamatch doon sa sweldo binabayad.
24:45.6
So, kung talagang gusto mo lang magpasweldo at maglagay doon sa opisina mo ng mga vloggers or troll na babayaran mo, pwede pwede. Maraming options.
24:56.6
Pag tinina mo dito sa expenses incurred by congressmen and senators.
25:03.4
Ang problema kasi sa akin, masyado akong prank eh. Kumbaga madaldal. Walang pre na minsan eh.
25:09.6
Ang hindi natin pwedeng gawin sa mainstream media. Ikinwari, imagine nyo itong usapan nito sa ANC.
25:14.6
At ako, magwawala yung CEO. Miski totoo yung pinag-uusapan natin. Anyway, dahil sa akin naman itong programa nito, wala akong pake.
25:23.6
Noong reporter ako nung ano, nag-cover kasi ako nung matagal dyan eh. Sa House of Representatives at saka sa Senate.
25:29.6
And I tell you, may mga nang-aayos dyan.
25:32.4
Ngayon kung corrupt ka na reporter, napayag ka.
25:35.6
And of course ako ah, pwede ko silang titigan sa mata. Hindi ko nagmamarinis, pero I assure you and others, wala akong tinanggap.
25:43.6
And eventually kasi pag alam na nila na hindi ka tumatanggap, hindi na sila lalapit sa'yo eh.
25:49.6
Pero at the start, may mga mag-aattempt dyan. At kilala ko kung sino yung mga corrupt na mga kasama ko.
25:54.6
Paano ang arrangement? Binibigyan para hindi mo na i-discuss yung mga issues nila ganun or pababanguhin sila?
26:02.4
Minsan yata ganun. Yung iba naman inaalagaan na. Kumbaga nag-i-invest na.
26:05.6
Kunwari ito, bibigyan ko ito ng ano, parang retainer yata ang tawag doon.
26:09.6
Yung parang bata kita.
26:11.6
Para lagi kang nasa news, ganun.
26:13.6
Oo, kaya basta ano, pagkailanganin ka. May mga ganun.
26:18.6
Mayroon nga ako dati na yung content na reporter eh, nagpapadala ng email eh, storya niya.
26:24.6
Sabi ko, bakit ka nagpapadala ng storya mo sa amin? Nakabuyline pa sa kanya.
26:29.6
Baka raw sakaling gamitin.
26:31.4
Eh kasi kargado yung storya.
26:32.2
I mean, mangyayari yan, di ba? May mga inaayos.
26:35.4
So for instance, yung mga press release na di ba ang daming congressmen eh, ilan ba sila?
26:40.4
Sabihin natin ano, conservatively 250, although nasa 300 yan, di ba?
26:44.4
So assuming na dalawampu lang dyan yung naglabas ng press release, eh ilan ba rin yung lalabas sa mainstream media?
26:52.4
So iba dyan, nagbabayad, di ba?
26:54.4
Again, kinikwento ko po ito, hindi para sirain yung industriya.
26:58.4
Sinasabi ko nangyayari yan, pero di hamak na mas maraming pa rin pong matitino.
27:01.2
Kumpara doon sa mga mercenaryo.
27:04.4
At buti pa nga sa media, may ganitong discussion.
27:07.4
Eh yung bang mga pinapanood yung mga vloggers, tsaka mga pseudo-analyst na yan.
27:11.4
Isang katutak siguro yung tinatanggap na pera niyan, di ba? Mga walang kaluluwa yan.
27:15.4
Anyway, ang point ko, eh saan kaya kumukuha ng pera yung mga yan?
27:19.4
Kasi may mga ganyan before, narinasan ko yan.
27:21.4
Minsan nung bagong-bagong reporter's house, pagupo ko pala doon, nasa inquirer pa ako, biglang bumaba yung staff ng isang...
27:30.2
Hindi ko napapangalanan kasi umasenso na siya sa posisyon eh.
27:33.4
Ibubulong ko na lang sa inyo.
27:35.4
Lumapit yung staff niya, tapos naga ano, sabi,
27:38.4
Uy, pinapatawag ka ni congressman. Sabi ko, bakit kabago-bago ko rito?
27:41.4
Bago reporter ako ng inquirer doon sa house.
27:44.4
Pero by that time, siguro mga more than ano na ako.
27:47.4
Siguro more than six years na ako nagkocover.
27:50.4
Alam ko na pag gano'n, di ba? Pinatawag ka. May gusto kong kunin sa'yo. Kasi hindi ko naman siya kailangan.
27:55.4
Wala naman ako interview, di ba? Alam ko na.
27:57.4
So sabi, hindi, hindi, hindi.
27:58.2
Sabi ko, pakisabi na lang, may ginagawa ako.
28:00.4
Bumalik, after a few minutes, may envelope na, makapal.
28:05.4
Kasi nabibigay ni congressman. Sabi ko, pakibalik.
28:08.4
Sabi ko, tapos ano yung pag gano'n, kumuha ako ng ebidensya.
28:11.4
Tapos tinetext ko yung congressman, di ba?
28:13.4
Sinasabi ko, ayan, nasinuli ko. Lumapit yung tao niyo.
28:16.4
I mean, yung ganun pera, di ba? Samba nila kukunin yun.
28:19.4
Kasi mamaya sabihin, tinanggap mo eh, di ba?
28:21.4
So mas maganda na ebidensya hindi mo tinanggap.
28:27.2
Pwedeng kuhanin dun sa MOOE.
28:29.4
Kasi yung MOOE, certification lang eh.
28:31.6
Tinitingnan ko ito ngayon. Iba, ang laki-laki ng MOOE nila.
28:34.6
Mga 18 million, 21 million eh.
28:37.6
Oo, tama. 21 million, 27 million a year ha.
28:44.0
Ang total ng MOOE sa Senate.
28:46.2
Yung mga ganun, pwedeng kunin yan.
28:48.4
Kunwari, magpapaparty sila sa mga kaibigan nila, di ba?
28:53.4
Pwedeng kunin din yun.
28:55.8
Oo, kasi walang resume.
28:56.8
Walang resi-resibo eh.
28:58.0
Sa-certify mo lang na nag-gastos mo dahil sa paggawa mo ng mga aktividades related sa pagiging congressman or senador.
29:05.2
Yun na, tapos na.
29:07.2
Yan ang sinasabi ko dyan eh.
29:08.4
Kasi nung nandyan pa ako, nakikita ko ang daming perang umiikot.
29:12.4
So, eko i-pull kaya yung perang umiikot para pampapogi ng ilang mga politiko.
29:18.6
Pang-ayos sa mga, to get a good press.
29:21.8
Eko i-pull na lang yun.
29:23.0
Tapos siguro, gamitin sa feeding program.
29:25.8
Para maibsan yung child malnutrition, di ba?
29:30.0
Kasi tingnan mo ha, ito 500 million MOOE for 2020.
29:35.0
Eh, 2.5 million ng isang classroom.
29:39.2
Ito ang bang classroom?
29:41.4
O, ilang classroom na itong nagawa mo pagka ginastos mo dito sa 500 million, di ba?
29:48.6
Ah pala, kamusta yung patience level niyo, Professor, ngayong gabi?
29:51.4
Okay lang ba kayo?
29:55.8
Sige, kaya ano eh.
29:58.2
Eto, may nag-comment to.
29:59.4
Kuwentong barbero ito.
30:00.6
Nag-a-agree naman tayo sa kanil eh.
30:03.8
Padala kita ng bulak para ano, dito yung, baka dinudugo yung ilong, hindi maintindihan yung usapan mo.
30:09.0
Wala akong sinabing hindi totoo ah.
30:10.2
Yung mga kinuwento ko kayo, nangyari lahat yun.
30:14.2
Alam mo, ang ano ho nga, sinasabi ko doon sa TikTok ko kanina.
30:19.4
Nung time kasi na sumabog itong MOOE na pinamigay ni Enrile bilang Christmas gift.
30:24.6
Ang nagreklamo noon, at saka nakipag-away sa kanya doon, si Miriam Santiago.
30:29.8
So at least, within the ranks, may nagsasalita.
30:33.0
Ngayon, ito yung challenge ko sa kanila, itong sa mga tanong ng tanong sa atin, di ba?
30:37.2
Kung seryoso kayo dyan sa advokasya nyo, na ina-align sa advokasya natin ng transparency, accountability, di ba?
30:46.4
Oo, di ano, tawagin natin si Pulong, baka pwede naman siyang mag-privilege speech.
30:51.6
Kasi last month, nag-privilege speech na si Congresswoman.
30:54.6
Congresswoman Edsel Lagman eh, tungkol dyan sa extraordinary expenses ng house.
30:58.8
At tinatanong niya, paanong binagastos? Kasi given na may co-guidelines nga, paanong binagastos sa house?
31:05.0
Nagtanong na si Kong Edsel, eh, ito naman, ang nagre-raise ng issue ay, di ba, si kagalang-galang kataas-taasang dating Pangulong Duterte.
31:14.2
Eh, anak naman niya si kataas-taasang kagalang-galangang Pulong.
31:18.4
Kasi dapat champion na yan na ito, no?
31:20.6
Para na masulit yung binabayad sa kanya ng taong bayan bilang Congresswoman.
31:24.6
Baka naman magandang madinig natin siyang mag-privilege speech.
31:27.8
Yung kanyang experience bilang chair ng accounts ng house.
31:32.0
Dahil, kayo dito, pwede tayong magkwentuhan, i-analyze yung dokumento, mga numbers.
31:37.2
Pero siya, may first-hand experience kasi congressman na siya.
31:40.4
Chair pa siya ng accounts committee.
31:42.6
In-charge siya sa budget ng house.
31:44.8
So kung may mag-expose dyan, si Pulong yun. Ay, si kagalang-galang kataas-taasang Pulong.
31:51.0
Eh, intayin natin. Kasi nga, kung yun ang pulong,
31:54.6
ang position niya sa kongreso, eh di dapat nga.
31:57.8
That's within his power. Actually, alam naman niya yung mga nangyayari dyan.
32:03.0
Diba? Siya yung head ng committee on accounts.
32:06.2
Eh nga lang, sana nakakasunod lalo yung mga trolls ngayong gabi.
32:09.4
Medyo complicated ito, no? Nasusundan niyo po ba?
32:12.6
Paano ba? Paano po bang isisimplify ito?
32:15.8
Isummarize natin. Isummarize natin.
32:19.0
Pwede bang simplihan?
32:21.2
Ang kongreso, dalawang kapulungan. Parang bahay.
32:24.6
Co-equal sila. Okay? May kanya-kanyang komite. May kanya-kanyang membro.
32:29.8
Ang tawag puro to, ano ba tawag? Politiko? Senador? House member?
32:35.0
And I'm just being, I'm just playing around.
32:38.2
Okay. Anyway, sige, sige, sige. Okay.
32:40.4
Simplihan natin para ano naman, makasunod.
32:45.8
So meron, kapag sinabi natin kongreso, nagre-refer yan sa senado at saka sa house of representatives.
32:53.6
So minsan, pwede silang mag-issue ng mga joint circular na nag-a-apply sa kanilang dalawa.
32:58.8
Ngayon, sa overall budget natin, katulad na binanggit ni Christian kanina, merong personal services.
33:05.0
Ito yung mga ginagamit pang sweldo sa tao.
33:07.2
Yung mga MOOE or maintenance and other operating expense, ito yung sa operations.
33:13.4
And then capital outlay kapag bibili ka ng mga bagay-bagay. Lupa, opisina, etc. Ganyan.
33:19.6
Ngayon, under MOOE, may mas itemized na detalye pa yan.
33:23.6
So under MOOE, doon pumapasok yung confidential expense, intelligence expense, at saka miscellaneous and extraordinary expense.
33:33.8
So yun pa lang yung pinag-uusapan natin.
33:36.0
Ngayon, ang sinasabi natin, batay sa mga existing na regulation, yung confidential and intelligence fund, ang kailangan lang yan for liquidation at audit ng COA ay certification.
33:49.2
Meaning, sinasabi ng head or person responsible for the fund.
33:53.2
Ito yung mga ginastos ko yan.
33:54.4
Ayon doon sa sinuggest kong mga programs and projects.
33:57.6
Pero yung extraordinary expense, may malinaw na COA, ang tawag dyan, order.
34:08.0
COA circular 89-300.
34:11.2
Nakailangan may resibo kapag ginastos yung extraordinary expense na yan.
34:17.2
Tapos biniskas na natin yung mga items dyan.
34:20.2
Ngayon, yung MOOE.
34:23.2
Itong MOOE na sinasabi na ginagamitan, na ina-apply yung circular 10.
34:28.4
Meaning, certification lang din ang ginagamit.
34:31.4
So hindi yan yung katulad ng extraordinary expense.
34:33.6
Bawat opisina ng congressman at senador ay may naka-allocate na MOOE sa kanila.
34:41.8
At yung MOOE, para i-liquidate, ay kailangan lang din ng certification, katulad ng confidential and intelligence fund.
34:50.0
So, tama po. Nag-aagree tayo.
34:53.2
Na minsan hindi sapat lang yung certification audit para patunayan na talagang nagagamit para sa kapakanan ng bayan ang mga pondong ito.
35:03.4
So agree tayo dyan.
35:05.4
Sa pangalawang punto lang, hindi kami ni Christian ang gumagawa ng batas.
35:10.4
Hindi rin kami yung nag-manage ang mga pondong ito.
35:14.4
So kung seryoso tayo sa reformang ito, i-address natin sa kongreso yung ating mga kahilingan.
35:21.2
At ang recommendation nga natin, dahil tayo naman kanya-kanyang hanap ng champion para sa mga advokasya natin,
35:28.4
ay tinatawagan natin ng atensyon ni kagalang-galang kataas-taasang kinatawan ng Davao na si Honorable Representative Paulo Duterte
35:40.6
na mag-expose kung paano nga ba ginagastos itong MOOE ng mga congressman at mga senador.
35:52.4
O Christian, ikaw na mag-explain bakit siya.
35:54.6
Ayoko magpanggap eh, hindi ko maalam yan eh.
35:56.8
Hindi, siya po kasi yung head ng committee on accounts.
36:01.0
Ah pala, Professor, napakalinaw ng paliwanag niya pero baka in the future pwede kayong gumawa ng parang drawing o comics o stick drawing to further simplify it.
36:11.2
Tapos siguro ipamudmod doon sa ayaw pa rin unawain o hindi pa rin makaunawa.
36:18.4
Dahil siguro masyadong nabubudur.
36:21.2
Ang bulag ng kanilang politika.
36:25.4
Alam mo, pag ganyan wala na talagang, wala na tayong magagawa eh.
36:30.4
Pag in-effort na natin, pinagalog na natin.
36:33.4
Kaya mo mag-aaral akong mag-drawing ng comics.
36:35.4
Baka sa susunod after TikTok, magko-comics na rin tayo.
36:42.4
At then lastly, Professor, kidding aside.
36:47.4
Kasi nga tinitindang ko yung scope and coverage nitong ano eh.
36:51.2
Yung extraordinary and miscellaneous expenses.
36:55.4
Parang hirap pa rin tanggapin na hindi ito magiging prone to abuse.
37:00.4
Alam natin na napaka makapangyarihan ng Kongreso, meaning the House and the Senate pagdating sa budgeting.
37:07.4
Although yung nga, nagdagaalaman doon po sa mga matatalino natin taga pakinig na mga trolls no.
37:13.4
Ang tawag din po roon sa budget prepared by the President.
37:16.4
Ang tawag po roon, the President's Budget.
37:18.4
Tama po ba ako dyan?
37:20.0
May reason kung bakit tinatawag siyang President's Budget.
37:23.2
Siguro that's a topic for another occasion.
37:26.2
Pero ang point ko is, paano ba natin mas magagawang transparent itong paggasta?
37:33.2
Mas maiiwasan yung possible leaks or misuse.
37:39.2
Kasi kapag tinignan natin yung wording, medyo ano eh, they enjoy wide latitude.
37:45.2
May nakikita ba kayong paraan para mabawasan mo lang?
37:49.0
Napaka-broad nga naman diba?
37:51.2
Lalo na itong ano, official entertainment.
37:54.2
Pwede ba dyan i-charge yung Netflix subscription?
37:57.2
Baka dapat dito magsalita yung COA no? How they interpret that no?
38:02.2
Oo eh. Kasi very very broad din talaga.
38:06.2
Pero yun nga, alam mo ang interesting dyan sa COA kasi diba may iba-ibang auditors yan.
38:11.2
Dahil minsan napaka-broad ng mga ganitong policies. Kanya-kanyang interpretation sila.
38:17.0
Ang concern ko nga lang, how do we ensure that they are very independent?
38:24.2
Ang pinaka-importante din, katulad nung binagat mo, meron tayo nung president's budget.
38:30.2
Yung available yan sa website ng DBM.
38:35.2
So mahalaga na medyo complicated itong pag-usapan, pag-aralan.
38:39.2
Pero maaaring pagka-downtime natin, tingnan natin itong mga dokumentong to.
38:45.0
Lalo na kung involved tayo sa mga certain issues.
38:48.2
Halimbawa, healthcare, diba? Yung PhilHealth.
38:51.2
Bayad tayo ng bayad niyan. Paano ginagastos yung pondo ng PhilHealth?
38:55.2
Ilan na bang hospital yung nire-reimbursed ng PhilHealth?
38:58.2
Magkano ang budget ng PhilHealth every year?
39:01.2
Yung bang binabayad natin sa PhilHealth, binabalik sa atin bilang kabayaran ng health expenditure natin?
39:07.2
O nagiging bonus ng mga nasa board ng PhilHealth?
39:10.2
Yung mga yan, nakikita natin yan, maaaring tingnan sa COA reports naman.
39:14.0
Lahat na yan naka-upload sa COA website.
39:16.2
Interestingly, nung budget deliberation, naalala mo si ombudsman?
39:22.2
Ang pangalan ng ombudsman natin?
39:25.2
Yes. Gusto niyang ipatanggal yung availability ng mga reports na ito online, ha?
39:30.2
Gusto niyang pigilan yung COA.
39:33.2
Siyempre, ang COA sabi, bahagi yan ng accountability.
39:36.2
Yung pagpapublish ng mga individual COA reports ng mga ahensya ng pamahalaan.
39:41.2
Pero dinadaan niya.
39:42.0
At na-raise yan during the hearing.
39:44.2
At meron mga nag-suggest na baka dapat nga tanggalin na lang, i-FOI na lang.
39:48.2
Tapos dapat may proper reasoning pa kapag in-FOI natin yung mga ganyang informasyon.
39:54.2
Kaya ako nagsasalita kasi malaking issue sa akin ito bilang taxpayer.
39:57.2
Pera ko yan, tapos pahihirapan mo pa akong magtanong kung paano mong ginasta yung pera ko.
40:02.2
Parang boss ka sa kumpanya, diba?
40:06.2
Nag-hire ka ng empleyado. Binigyan mo ng budget.
40:09.2
O, bumili ka ng ano?
40:11.0
Supply dito sa opisina.
40:14.2
Pagbalik, hiningi mo yung resibo.
40:16.2
Tapos sabihin sa'yo ng empleyado mo, magbigay ka muna sa akin ng matinding paliwana kung bakit kailangan ko ibigay sa'yo yung resibo.
40:23.2
Kung paano ko ginastos yung binigay mo pang bilhin ng materya.
40:26.2
Parang ganun yung thinking, diba?
40:28.2
Kailangan natin mabago yung thinking na yun.
40:31.2
Kasi, tayo yung nagbabayad para tumakbo yung pamahalaan.
40:35.2
Sa atin ang gagaling yung tax na yan.
40:38.2
Pagkatapos, tayo yung pinapahirapan.
40:41.0
Para malaman kung paano nila ginagasta.
40:44.2
Yung isang reason din, Christian, kaya ako talaga dinidiscuss to.
40:47.4
Kasi, ang laki ng utang ng pamahalaan natin.
40:50.4
Diba? More than 60% tayo.
40:52.4
Dahil sa inutang na inutang nung panahon ni kataas-taasang dating Pangulong Duterte.
40:57.6
Kagalang-galangan. Nakalimutan niyo. Kagalang-galangan.
41:00.8
Kataas-taasang kagalang-galangan dating Pangulong Rodrigo Duterte.
41:06.0
Nangutang tayo ng nangutang nung pandemic.
41:08.2
Kahit siya ay may 4.5 billion confidential funds.
41:11.0
So, putting that aside, ang tanong, mataas ang utang natin.
41:15.2
Pero kung sinusundan niyo yung mga conversation, ang collection ng BIR bumababa.
41:20.4
So, paano nating mababayaran yung utang na yan kung yung revenue ng gobyerno bumababa?
41:25.6
Ibig sabihin, at some point, maaaring magdagdag ng tax ang pamahalaan.
41:30.8
At nangyari yan. Panahon ni GMA, 2004, nag-declare na may fiscal crisis tayo
41:37.0
dahil ang laki-laki ng utang ng Pilipinas na hindi nababayaran.
41:40.0
2005, anong nangyari?
41:42.2
Yung VAT in-increase from 10 to 12 percent.
41:45.4
So, kung sasabihin natin na masyadong technical yan, hindi ako apektado niyan, that's not true.
41:51.6
Nakatayo, nararamdaman.
41:53.8
O, pag bumili ka ng soft drinks, meron na yung excise tax, meron pa yung VAT.
42:01.0
So, pag tinaas yan, mas lalong mamamahal yan yung budget mo.
42:05.4
So, huwag nating sabihin na masyadong complicated ito.
42:10.0
Namumulite ka lang tayo.
42:12.2
Ang pinag-uusapan po natin dito ay interest natin bilang taong bayan na taxpayer na rin.
42:18.4
Lino ng paliwanag ni Prof. Shell Magno, no?
42:21.6
Bago ko po kayo pakawalan, meron ditong nagsabi, dapat daw nasa Senado kayo.
42:26.8
Pwede bang ako na sumagot?
42:29.0
Masyadong yatang matino si Prof. Magno.
42:31.2
Masyadong pleasing yung personality niya para mapunta sa Senado.
42:37.6
Parang magagalit siya sa sabihin ko.
42:40.0
Pag nabawasan siguro yung IQ tsaka yung talina ni Prof. Shell, baka may fighting chance siya.
42:48.8
Mas masarap dito eh. Malaya tayong nakakapag-discuss.
42:53.0
Ang contribution na lang natin ay yung bawat tao na mapapaliwanaga natin at mai-engage natin.
42:59.2
Nakakatulong tayong pumiliin ng mas mabuting kandidato.
43:02.4
Kasi marami din naman talagang options.
43:04.6
O sa 2025, mag-ielection na.
43:06.8
Nandito tayo para i-guide.
43:10.0
At makipag-diskusyon.
43:12.2
Para ma-broaden yung mga basihan natin sa pagpili ng tamang kandadato.
43:15.4
May kanya-kanyang role tayo.
43:16.6
Hindi kailangan laging pumupunta sa Senate at Congress.
43:21.0
Buti pa. Buti pa kayo.
43:22.2
Napaka-optimistic niyo ako kasi lately.
43:30.0
Pagka naggagabi na tsaka Friday na, parang ayoko na, nakapagod na to.
43:34.4
Hirap mahalin ng Pilipinas.
43:35.6
Tsaka ang hirap makipagbuno doon sa mga...
43:38.6
Yung mga makikitid yung utak.
43:40.8
Tsaka talagang kahit mali pinaninindigan dito sa programa.
43:44.0
Kaya ginagawa ako.
43:45.2
Agree na lang, okay na.
43:46.4
Ang sarap kaya ng pakiramdam ninanakawan tayo ng mga inihalal natin.
43:52.6
Sarap na na, diba?
43:54.0
At saka kung selfish lang tayo din,
43:56.2
ba't natin ito pinag-aaksayahan ng panahon?
43:58.2
Wala namang bayad sa atin dito, diba?
44:00.0
Nasa-stress pa tayo.
44:01.6
Oo nga, nakaka-stress.
44:02.8
Kasi alam mo, napag-iwanan na tayo ng Vietnam,
44:06.8
napag-iwanan na tayo ng Thailand.
44:08.6
Nagpasa na tayo ng Cambodia.
44:10.4
Yung hindi ko ito ginagawa para na lang sa sarili ko eh.
44:13.6
Para na lang doon sa mga anak natin.
44:15.4
Yung mga mayayaman, yung mga komportable sa buhay,
44:18.6
pwedeng mag-migrate.
44:19.6
Mga artista natin bumibili na ng property sa Spain
44:22.6
para makapag-change ng citizenship, diba?
44:24.8
Teka lang, bakit napaka-specific ng example niya, Profesor?
44:29.8
Kasi may nagkwento sa akin nang sang-araw.
44:32.2
Pag bumili ka daw ng condo sa Spain, madaling mag-apply for citizenship.
44:38.6
Hindi naman yung condo.
44:39.8
Hindi ko alam eh. Hindi ko kasi ma-afford yun eh.
44:42.2
Kaya wala tayong choice. Kailangan natin ayusin yung Pilipinas.
44:44.8
Kasi hindi tayo makakabili ng condo sa Spain.
44:47.2
Nagulat ako rin sa example.
44:49.0
Sabi ko, where did that come from? Napaka-specific ah.
44:52.2
May nagkwento sa akin nang isang araw na ganun daw kadali yung magkukuha ng citizenship sa Spain.
44:59.8
Kapag nakabili ka na ng property doon, in a few years, pwede ka na rin mag-apply for citizenship.
45:05.0
Sabi ko naman, ang saya naman no.
45:07.8
Pagka mayamang ka, pwede kang bumili ng property. Iba na citizenship mo.
45:12.0
Tayong naiiwan sa Pilipinas, wala tayong choice eh. Kailangan natin ayusin yung pamahalaan.
45:18.0
Baka naman pwedeng unahin muna yung bibili ka lang ng kapirasong lupa.
45:23.0
Toilet muna yung papatayo mo. Tapos over the years, paso muna hanggat mabuo yung bahay.
45:28.2
Siguro in 60 years. Partial citizenship muna. Baka naman pwede.
45:33.2
Baka retired na tayo nun.
45:35.2
Wala pang 1 square meter yung nabibili ka.
45:37.8
Babilin nating lupa.
45:40.0
Okay. Sige, sige. Maraming salamat, Professor Shelo Magno.
45:43.2
Kidding aside, napaka-useful ng ating discussion. Mainly because of you.
45:48.4
Maraming salamat sa optimism tsaka sa matsagang pagpapaliwanag.
45:53.6
Of course, di naman tayo magkasawang magpaliwanag sa mga tao.
45:56.8
Kahit doon sa mga talagang ayaw tanggapin yung liwanag, eh ganun talaga eh.
46:02.0
Okay lang naman yan. Okay. Maraming salamat, Professor Shelo Magno.
46:05.8
Thank you, thank you, Christian. At magandang gabi sa inyong lahat. Sige, bye-bye.
46:11.0
Yan po si Professor Shelo Magno. Teka lang, ayusin lang natin.
46:16.2
Okay. Yung mga nagtatampo sa atin last time kasi hindi raw natin nabati eh.
46:20.4
Mahina yung kalaban, alam nyo naman. Hindi natin mababasa lahat ng mga comments nyo.
46:24.6
Pero ito, isa-isahin natin, oh.
46:26.4
Babatiin ko uli yung aking classmate nung high school, si Tone, si Anthony Durante tsaka yung kanyang anak.
46:33.6
Nakakalimutan ko yung pangalan ng anak mo.
46:35.6
So, boy, magandang gabi sa'yo. Ha?
46:40.8
Pagtyagaan mo ni tatay mo. Ganyan talaga yan eh.
46:44.0
Makulit kasi yan si Tone nung high school eh. Nakakatawa. Masarap kasama yan. Yung kumikero.
46:48.2
Talagang ano eh. No dull moments.
46:51.4
Anyway, ito yung mga nagpapashoutout sa atin. Babatiin natin ah.
46:55.6
Una, si Jennifer Gatdula. Sabi niya avid fan here. Always team replay.
46:59.8
But finally now able to watch live. Ayan.
47:03.0
Good evening. Pashoutout po.
47:04.8
Watching live from Gunma, Ken, Japan. From Jenny Morishima.
47:10.0
Ayan. Maraming salamat sa'yo. Jennifer Gatdula.
47:13.2
Ayan. Shoutout sa'yo. Jenny Morishima from Japan.
47:19.4
Tapos si JB Cabs. Ayan. Hi to you.
47:23.6
Kay JB Cabs. Tapos si Francisco Tabaniag.
47:28.8
Ayan. Shoutout sa'yo. Birthday niya ngayon. Okay. Tama.
47:32.8
Happy birthday sa'yo, Francisco Tabaniag. Tama ba pronunciation ko?
47:37.0
Tapos si Alex de los Santos.
47:41.0
Pinapabati niya si Annalyn Tale. Related happy birthday no November 7.
47:46.2
Although nabasa ko na yata ito kahapon. Pero wala namang masamara, no?
47:49.4
Happy birthday sa'yo, Annalyn. In high kay Alex de los Santos.
47:54.6
Then I'd also like to greet si Fem Gonzalez. Ayan. Shoutout sa'yo.
48:00.8
Tagaano po sila? Malolos Bulacan.
48:04.0
Tapos ito. Nagtatampo yata ito kahapon. Kasi sinesave ko, ini-screenshot ko yung mga nababasa kong messages sa Facebook, Instagram.
48:12.2
Yung alam niya yung ini-screenshot ko tapos nilalagay ko sa notes ng telepono.
48:16.4
Eh yung kay Ian Olfindo kasi. Nung ini-screenshot ko yata, may mga pumasok ng notification. So natakpan yung pangalan.
48:22.6
So hindi ko siya nabasa kahapon. Anyway, binabasa na natin ngayon. So shoutout sa'yo, Ian Olfindo. Ayan.
48:30.4
Maraming maraming salamat sa'yo. Ian Olfindo, maraming salamat sa supporta mo, ha?
48:36.5
Tapos si Menchi Mizuno. Shoutout from Japan. Ayan. Menchi Mizuno.
48:43.2
Si Dennis Ray. Magandang gabi sa'yo. Sabi niya, team replay din po ako kasi gabi raw yung work niya.
48:50.2
Lagi ako nanonood ng programa mo sa YouTube. Pati mga kapatid ko na si Ate Mabel at Inat nakikinood na din at marami raw silang natututunan ako.
49:00.4
Maraming salamat. Minsan wala namang kakwenta-kwenta yung pinag-uusapan natin dito. Hindi ko alam kung bakit yung pinagtsatsagaan.
49:06.4
Shoutout sa pamilya nila. Yung Ray family. Yung asawa ni Dennis na si Jackie. Mga anak nila na si Denise, Jasmine, and Janine.
49:15.6
Puro babae anak mo, Dennis, ha? Mukhang colorful lang yung pagkabinata, ha? Nabihiyaan ka ng puro lalaki, ha? Joke lang.
49:26.3
Pabati din po yung na... Ayan. Greetings din po sa mami ni Dennis.
49:30.4
Si Mam Baby. Nakikinood din daw siya kapag nagigising sa gabi kapag nanonood sila. Nabubulabog siguro sa mga pinag-uusapan natin dito ng puro bad news.
49:41.6
Si Ron Reyes Gutierrez. Shoutout po kay Ron. Pati kay Catherine Santiago sa Marikina City. Marami pong salamat sa makabuluhan na pagtalakay sa mga issue. Lagi po kami nag-aabang sa YouTube. Maraming salamat.
49:55.7
Tapos kay Susan Flores. Pinapabati niya ang kanyang asawa.
50:00.4
Si Melvin Flores na kaarawan. Today ba to or yesterday? Pasensya na po, ha? Di ko na nasundan yung date.
50:08.0
They're from Hayward, California. Ayan. I think I was able to visit yung Hayward before pero ang tagal na, no? Siguro mga more than 15 years na yata, no?
50:20.5
Napuntahan ko yung lugar na yun, eh. Maraming Pilipino dyan, no? Tama po ba? Ayan. Okay. Sino pa ba?
50:27.7
Ayan. Gabi na. Manggagawin pa ako.
50:30.4
O si Toy. Shoutout from
Taguig. Wow. Nanonood ka everyday, ha? Salamat sa'yo, Toy.
50:38.8
Tapos sino pa ba? Si Alan. Omalay.
50:46.5
Tsaka sa asawa mong si Ellen. Alan and Ellen. Watching from Norway. Layo, ha? Malabig na po ba dyan sa Norway?
50:53.9
Hindi ko nakakalimutan yung masarap na hotdog dyan sa Norway, no? Yung binabalot sarap.
50:58.8
Nabibenta sa para mga 7-Eleven.
51:00.4
Ang sarap-sarap nun. Tapos meron kayong keso dyan, eh. Tawag ba? Parang hindi blue cheese, eh.
51:06.5
Basta meron kayong keso. Medyo boring kasi yung almusal dyan sa Norway, eh. Parang sandwich lang, diba?
51:12.3
Pero yung keso, masarap. Ayan.
51:15.1
Si Reynaldo Juan. Avid fan. Lagi raw siyang nanonood. Tsaka yung kanyang asawa. Maraming salamat.
51:21.1
Si June de Leon. From Taytay Rizal. Si Estrella Quicho. Watching from Orion. Tama ba? Orion.
51:30.4
Bataan. Ayan. Si Ian Binondo. I think si Ian isa sa mga nag-request itong topic natin for tonight.
51:38.1
Ayan. Si Christopher Mandia. Maraming salamat sa'yo. Si Rosanna Narumi. Si The Passionate Teacher. Ayan. The Passionate Teacher.
51:48.7
Si Tisoy Diego. Sino pa ba? Lito Reyes. Merry Christmas daw sa lahat. O nga, namalapit na magpasko.
51:55.4
Si June Ramos. Watching from Sydney, Australia. Ayan.
52:00.4
Si Maria Lu Maeda. Watching from Japan. Maraming tayong mga kaibigan from Japan ngayon. Kalat kayo ah.
52:10.2
Ito si Karina Ponzalan. From Nueva Ecija. Kumusta naman po ang init sa Nueva Ecija? Kung mainit sa Metro Manila. I can only imagine na mas mainit po dyan sa Vienna.
52:22.2
Tapos si Teresa Biscocho Sanggalang. Watching from Vienna, Austria.
52:27.9
Speaking of Vienna, Austria. Hi kay Ma'am Melchor.
52:30.4
Laura May. Nagme-message siya. Nagko-comment siya. Tapos yung mga kaibigan natin dyan sa Vienna.
52:38.5
Ayan. Si Sir LP. Ayan. Buong gang. Maraming salamat sa inyo.
52:44.7
Tapos si Jonathan Dionisio.
52:51.5
Ayan. Nagagalit si Jonathan Dionisio. Sabi niya, soft ka Christian. Pagsunod-sunuran yung guest mo sa'yo. Napaka-software mo.
53:00.4
Soft ba yun? Soft? Okay. Eh pasensya na. Hindi lahat matutuwa sa ating mga panayam.
53:06.4
Ayan. Pasensya ka na Jonathan ah. Oo. Sorry. Sorry.
53:12.8
Okay. Si F.A. Team Replay. Here sa Los Angeles. But this is my first live. Whoa. 5am ng umaga dyan sa LA. Grabe naman.
53:23.5
Dato naman kayo gumising ng ganyang kaaga. O baka naman, ayan. Talagang nagising lang kayo. Tapos, ayan.
53:30.4
Maraming salamat ah. Si Rick Salvador. Hello. Si Jet Lu. Fellow Tomasian. Wow. Salamat sa'yo.
53:37.4
Si Cher Rush from Madrid, Spain. You know.
53:43.8
Okay. Sige. Okay na po.
53:46.8
Pasensya na ah. Hindi ko mabasa lahat. Ayan. Ayan. Nabasa na natin yung iba.
53:53.6
Si Jonathan Trinidad. Si Larry Arillano. Seven Samurai. Mga solid.
54:00.4
Ayan. Talaga lang ah. Kayo ba yung boy band ng Foxverse? Ayan. Mukhang ano ah. Nag-meet up na ba kayo?
54:10.5
Ayan. May nanonood from Rhode Island, USA. Birthday niya next year. Hoy. Advanced happy birthday kay Al. Next year.
54:17.9
Ang layo pa nun ah.
54:20.3
Si Atoy Octaviano. Shout out to Julia, Gian, Jaja from Cherry Hill, New Jersey.
54:26.9
Ayan. Maraming Pilipino dyan ah sa New Jersey.
54:29.2
Si Shelo Belila. Shout out po sa asawa niya na si Raymundo Grildi Belila.
54:36.5
Tapos si El Bulakenyo. Shout out po kay Yan Yan Chin Chin Jeje at Cedric from Marikala.
54:42.3
Pangalam ba yan? Yan Yan Chin Chin Jeje at Cedric.
54:48.2
Okay. Mga nicknames naman yata lahat no. Okay. Sige. Sige.
54:52.2
Si Albert. Baka magtampo. Araw-araw daw siya nanonood. Ayan.
54:59.2
Bakit pong mahilig magpa-shout out ang mga nanonood?
55:03.7
Ano bang reason dyan?
55:06.3
Ewan ko. Masaya diba? Masarap yung pakaramdam na parang part kayo ng programa.
55:11.4
Naralasan ko yan eh. Kasi one time pinanood akong parang YouTube program.
55:16.4
Yung mga kaibigan ko nag-anot sila. Nag-uusap sila ng...
55:19.9
Alam mo yung term? Hallyu ba yun? O Hallyu? Whatever. Yung parang ano?
55:23.9
Yung mahilig sa Korean. Ganun-ganun.
55:26.3
Nag-comment-comment lang ako.
55:27.9
Ang sarap palang pakaramdam nung binabasa nalang yung comment ko.
55:30.5
Kasi parang nandun yung feeling na ano ka. Yung involved ka.
55:35.1
Ito yung hindi mo magagawa pag sa TV. Kasi pag sa TV very one way.
55:39.8
So hindi tayo makapag-interact ng ganito.
55:42.7
Ito masarap yung ganitong pakaramdam.
55:45.6
Sabi ni Raquel, masarap ang feeling na ma-acknowledge.
55:48.2
Yung alam mo kayo magtatampo pag hindi ko nabasa yung iba. Kasi nga ang dami nito eh.
55:52.0
Ayan. Pasensya na po kayo.
55:53.7
Ayan. Si Alex nag-comment ulit.
55:57.5
Ayan. Kennedy Santos, kanya-kanyang kasiyahan lang po yan, ma'am.
56:00.6
Kung maga-kanya-kanyang trip lang yan.
56:06.0
Tama yan. Sabi ni Andrea. Parang feeling mo. Parang ano mo lang. Kahuntahan mo lang.
56:11.0
Tapos, parang magkasalubung kayo sa mall. Feeling mo, uy, parang magkakalala tayo ah.
56:15.8
Diba? Maganda yung ganun, ano. Maganda yung ganun feeling.
56:18.4
Ayan. Si Mylene Encinas Fajardo, watching from Canada.
56:23.7
Ito si Alan. Yung ano, yung Duterte Lawyeries. Sabi niya,
56:27.5
Magpapa-shoutout. Ewan, but I don't like it.
56:30.3
Eh, kahit ayaw mo, shoutout pa rin sa'yo, Alan Huachon.
56:33.2
Ayan. Huwag mong kakalimutan yung reminder ko kanina, ha?
56:35.7
Huwag kang babangkit ng Duterte lang. Dapat merong honorific, ha?
56:39.0
Kabastusan yun sa ating mahal na pangulo.
56:42.0
Ayan. Shoutout kay Alan Huachon.
56:44.5
Dahil ayaw niyang magpa-shoutout, shoutout sa'yo.
56:50.0
At least, si Alan talagang, ano...
56:52.4
Nagtsaga hanggang dulo, nanonood, oh.
56:56.1
Okay, nag-thank you si Alan.
56:57.5
O sa Duterte tayo. Ayan. Diyan tayo.
57:01.4
Alam mo, alam ba sa respectful yung discussion?
57:03.7
Okay lang yan, eh. Seryoso. Nakakabanas lang minsan yung talagang, ano eh.
57:07.3
Yung masakit sa bank sa mga comments, eh.
57:17.1
Ano muna, nagagawin pa ako. Pasensya na kayo, ha?
57:19.3
Hindi pa kasi ito yung end ng work week ko, eh.
57:20.9
Meron pa tayong, marami pa tayong trabaho.
57:22.9
Okay, FA, maraming salamat sa'yo.
57:24.9
Ayan. Padala siya ng, ano, super thanks.
57:27.5
Maraming salamat po sa mga nagpapadala.
57:29.2
Si Jun B, tapos si Lynn Mendoza, si Best Friend, si Joy Ito.
57:33.5
Maraming salamat sa'yo. Thank you, thank you po.
57:35.7
Tapos si Luz Cali. Ayan.
57:38.0
Nagpapabate si Luz Cali.
57:39.4
Ayan, maraming salamat sa'yo. Okay?
57:42.6
Juver Marquez, shoutout sa kanyang pamilya.
57:45.7
Buong pamilya yata ito.
57:47.1
Hindi ko na alam yung pangalan nyo, pero shoutout po sa'yo.
57:49.2
Maraming, maraming salamat sa'yo.
57:51.2
Really, from the bottom of my heart.
57:53.5
So, kita-kita po tayo sa, kailan ba?
57:56.0
Sa Monday, and have...
57:57.5
Have a blessed, restful weekend.
58:01.4
Okay? Maraming, maraming salamat po sa inyo.
58:03.1
Ako po si Christian Esguerra sa Team Replay.
58:05.5
Sana may napuloy kayong kapakipakinabang dito sa episode natin ngayong gabi.
58:10.6
Maraming salamat sa inyo, ha?
58:12.8
Naisip ko nga magpagawa ng, ano eh, parang special edition shirt
58:15.4
para sa inyo nakalagay.
58:17.9
Diba? Inisip ko pa lang, ha? Okay?
58:20.2
Okay. Maraming salamat sa inyo at magandang gabi pa.
58:27.5
Thank you for watching!
