* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in
the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider
becoming a patron
to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com
00:00.0
Good evening guys! Welcome to tonight's episode of Facts First.
00:26.1
Ako po si Christian Esguerra. Today is November 13.
00:31.3
Maraming maraming salamat po sa patuloy niyo pong pagsuporta dito po sa ating programa.
00:36.0
Okay, dalaw po yung topic sa pag-uusapan natin ngayong gabi.
00:38.4
So medyo mahaba po yung programa natin.
00:40.3
So waraya po kasi yung mga developments na kailangan po natin tutukan.
00:43.8
Ang first part po ng ating programa ngayong gabi,
00:45.9
pag-uusapan natin yung latest incident dyan po sa Ayungin Shoal,
00:50.6
dito po sa loob ng West Philippine Sea,
00:52.2
kung saan hinaras na naman ng China.
00:56.1
Yung ating Philippine Resupply Mission papunta po dito sa Ayungin Shoal.
00:59.9
Yung po yung unang pag-uusapan natin.
01:01.6
Tapos dito po sa pangalawang part na ating programa,
01:04.1
pag-uusapan po natin yung pong decision po ng Korte kanina sa Muntinlupa
01:10.2
na payagan po na mag-post na po ng bail si former Senator Leila Dilima.
01:16.0
So dalaw po yung topics natin ngayong gabi.
01:17.6
Mamaya makakasama po natin si dating senador Sonny Trillanes
01:23.4
para pag-usapan po itong second topic.
01:26.1
Ito po yung unang topic natin na napaka-importante rin po.
01:29.4
Makakasama po natin.
01:31.0
Okay, ito, ihanda lang po natin.
01:32.7
Madalas na po natin siya ma-interview rito dahil napakaganda po ng kanyang mga insights
01:36.3
regarding this issue dito po sa West Philippine Sea.
01:39.5
I'd like to welcome to our program si retired Navy Rear Admiral Romel Jude Ong.
01:46.2
Magandang gabi po, sir.
01:47.3
And welcome again po dito po sa Faxper.
01:50.1
Salamat po for joining us.
01:54.8
Nakamute po kayo, sir.
01:56.1
Magandang gabi, Christian, and magandang gabi rin sa followers mo.
02:06.3
Pag-usapan natin itong latest incident dito po sa Ewing and Shoal.
02:10.5
Nagmumuka na siyang pattern eh, no?
02:12.9
Do you find anything different as far as the latest incident was concerned?
02:17.7
Ito po nangyari noong November 10.
02:20.6
Binomba na naman po ng water cannon yung ating Philippine Resupply Mission.
02:26.1
Itong unusual dito sa recent incident, no?
02:29.7
Yung nireport ng media at saka ng Coast Guard
02:32.6
na around 38 vessels ng China yung involved dito sa recent incident.
02:41.2
Then, of the 38, 11 yung nakapaikot sa Ewing and Shoal
02:45.7
versus yung ating pinadala ron, mga limang barko yata, kasama na yung supply boat.
02:56.1
Ito lang yung suspicion ko lang doon.
03:00.3
Kasi the incident happened a few days before yung meeting nila si Jinping at President Biden sa Amerika
03:06.7
during the APEC conference.
03:10.5
So, ang maaring rito is messaging to Nansina sa Amerika.
03:19.4
Not necessarily sa atin.
03:20.5
Kung matitingnan natin yung mga naratibo na lumalabas lately dito sa ating mga kaibigan,
03:26.1
tsaka doon na rin sa Chinese media,
03:30.9
ang pinapalabas nila yung parang ang Pilipinas,
03:34.9
walang karapatang ipaglaban yung kayang sovereign rights dito sa ating IISED.
03:42.7
At parang nakikialam tayo doon sa hidwa ang yung major power competition between yung Amerika at Sina.
03:50.8
Parang nangihimasok tayo doon.
03:52.8
Parang we're being part of this so-called proxy war.
03:55.3
Yan ang nararamdaman.
03:56.1
Yan ang nararamdaman, diba?
03:57.9
Yun yung ano, yung ano.
04:01.0
Then, meron din siyang messaging para sa Amerika.
04:08.0
Kung titingnan natin, ang purpose nito ay parang mag-drive ng wedge
04:11.9
o mag-lagay ng parang hidwaan between yung Amerika at Pilipinas
04:18.3
in terms of yung ating alliance.
04:21.0
How so po? How so?
04:26.1
Merong interest ang Amerika ngayon with Sina eh.
04:31.8
Number one, may mga during yung conference nila, yung meeting,
04:36.7
yung during the sidebar meeting nila ni Xi Jinping at ni President Biden sa US.
04:44.3
May mga nire-request yung Amerika.
04:48.7
May mga nine-negotiate na agenda items yung Amerika na kailangan ng Sina.
04:54.9
nire-request ng Amerika,
04:58.3
i-restore yung communication between yung military ng Amerika at yung military ng Sina.
05:07.0
Yung direct line, yung parang direct communication.
05:10.1
Kasi that is one of the confidence-building measures
05:12.5
at yung one of the...
05:14.4
Kung maroon man ng crisis, kailangan mo ng direct line.
05:17.3
For so long a time, pinutol lang Sina ito eh, itong direct line na ito.
05:21.6
So ito yung isa sa mga require, nire-request ng Amerika,
05:26.6
So, maaaring yung konteksto ng ayunginsyol nung recent incident
05:31.6
is parang leveraging ng Sina versus Amerika.
05:35.6
Meron kayong kailangan sa akin.
05:40.6
Maaaring ang hihingi niyan,
05:42.6
huwag niyo masyadong, kumbaga,
05:43.6
huwag niyo masyadong supportahan yung ka-Alyansya, no, yung Pilipinas.
05:48.6
Mag-giveaway kayo ng konti.
05:50.6
So yun yung nakikita ko maaaring dahilan kung bakit...
05:54.6
Unusual kasi yung isa-search mo yung 38 vessels for that incident alone eh.
06:02.6
Pero this is not the first time that they actually harassed a Philippine resupply mission.
06:07.6
So if they were trying to send the message now,
06:10.6
it has to do with the number of vessels that they sent, diba?
06:13.6
Pero ibig sabihin, it's the same banana basically.
06:15.6
Kasi ginagawa naman nila ito dati, diba po?
06:18.6
Tama yun. Tama po yun, Christian.
06:20.6
It's the same banana.
06:23.6
Paulit-ulit lang naman yung ano eh.
06:26.6
Nakalock tayo into a cycle eh.
06:28.6
Sila ang hinaharangan tayo.
06:31.6
Kailangan nating i-resupply yung ating mga tropa na nandun sa Sierra Madre.
06:36.6
Okay. Nabanggit niya yung lock in a cycle.
06:38.6
Actually ako mismo napro-frustrate na rin ako dahil hindi po ito first time na pinag-uusapan natin.
06:43.6
Nakakailang ulit na po tayo sa discussion na ito.
06:45.6
Siguro the other question is, and I think this is more important,
06:48.6
how do we break that cycle?
06:51.6
Gusto nating mag-resupply dito sa BRP Sierra Madre sa Ayungin Shoal hindi natin magawa.
06:57.6
O hindi natin magawa ng matiwasay.
06:59.6
Kahit pasok sa exclusive economic zone ito ng Pilipinas, tayo lang may sovereign rights dyan.
07:04.6
Diba po ulit-ulit po natin pinag-uusapan yan?
07:06.6
At wala pong nag-memay-ari ng Ayungin Shoal bilang isang teritoryo. Diba po?
07:12.6
Pero pasok siya sa EEZ natin sa ating exclusive economic zone.
07:16.6
So tayo lang may karapatan pagdating sa resources dyan.
07:20.6
How do we break this cycle?
07:22.6
Lagi na lang China harasses us.
07:25.6
Para po muna, bago natin pag-aralan niyo o pag-usapan niyang breaking the cycle,
07:30.6
siguro kailangan natin intindihin ano yung strategy niya at strategiya ng China kung bakit na ginagawa yun.
07:37.6
So kailangan niyang ano eh, dito sa South China Sea, kailangan niya mag-establish ang tinatawag namin sa Navy na sea control.
07:43.6
Kailangan niya mag-control yung South China Sea for its own interest.
07:50.6
for some reason, yung Ayungin Shoal is just one part of the universe of things that they need to do para ma-establish yung sea control sa South China Sea.
08:02.6
Para natin i-break yung cycle, kailangan natin number one, i-challenge yung assertion nila of sea control.
08:15.6
So hindi ganun kadali yun kasi merong issue on capacity.
08:19.6
Yung capacity to challenge ang problema dito.
08:22.6
Pero in theory, ang unang step na pwede mong gawin dito is tapatan mo ng presensya.
08:31.6
Kasi anong nangyayari sa atin, yung resupply natin, pupunta tayo doon pag resupply, then uuwi na tayo eh.
08:38.6
Tapos na yung mission eh.
08:40.6
But kung gusto mo i-challenge yung assertion of sea control ng China, kailangan,
08:46.6
kumbaga sa classroom session, physically present ka dapat.
08:51.6
That means, kailangan tapatan mo, hindi kailangan yung numero ng barko tapatan natin,
08:56.6
but dapat meron tayong barko doon na nagpa-patrolya sa labas ng Ayu Minsol.
09:01.6
Kasi yung loob, controlado natin.
09:03.6
Yung BRP Sierra Madre.
09:05.6
Oo, because of Sierra Madre.
09:07.6
But yung labas doon, hindi natin controlado, sila may control doon eh.
09:11.6
Minsan nagde-deploy sila, one or two Coast Guard vessels.
09:15.6
So dapat meron tayong namamalagi, merong naglalagi na Philippine vessel doon, yun po ang sinasabi niya?
09:21.6
Yes, kahit isa lang. Kahit isa lang. Para lang to challenge yung narrative na sila yung may control ng kaligid ng Ayu Minsol.
09:30.6
Ang tanong ko po sir, ito. Should it be a grey ship or a white ship?
09:35.6
Well, at this point, immaterial na eh. Kasi both are government vessels eh.
09:40.6
Whether we use a grey ship or white ship, that is within our research.
09:45.6
Instead, kung maka-discarte na natin ng gobyero ng Pilipinas kung ano yung padala dyan.
09:50.6
And China, ang China, walang pakialam kung ano yung padala natin doon.
09:55.6
Dahil nga sa atin yun eh, we can exercise sovereign rights at sea.
10:00.6
So malinaw yan, no? Kasi maraming nagde-defense sa China. Hindi natin sinasabing bayaran sila, no? Pero maraming nagde-defense sa ganyang naratibo, no?
10:11.6
So it doesn't matter kung ipadala natin ng Philippine Navy vessel or...
10:13.6
Philippine Coast Guard vessel. Basta meron tayong presence sa labas ng Ayu Minsol dahil walang pakialaman China kahit anong kulay ng vessel na i-deploy natin doon. Yun po ba?
10:25.6
Correct. Tama po yun. At saka kung titignan po natin, kasi nung una po na-capture tayo yung naratibo ng Grayson eh.
10:33.6
Yung Grayson Operation, Grayson Tacos. Para bang hindi? Kasi ang ginagamit lang din niya Coast Guard eh. O kaya yung milisya.
10:40.6
But makita natin dito. Eh hindi lang naman ito. Ito yung...
10:41.6
Itong recent incident eh. Even I think mga 2, 3 or 4 incidents ago. Nakikita na natin lumalabas na yung interplay between ginagamit na nila sabay-sabay yung kanilang Navy, yung Coast Guard, saka yung milisya.
10:57.6
And what I've been saying before is yung the way they operationalize yung sea control nila, hindi lang naman Coast Guard at saka yung milisya ang ginagamit nila, pati yung Navy mismo.
11:11.6
Kaya lang hindi lang, Tad. Pero makita natin itong recent incident, nilalapit na nila. Nilalapit na nila yung PLA Navy nila doon sa pagkakatapata natin ang puwersa dito sa labas ng Ayumensyol.
11:29.6
Eh kaya sir, buta binanggit niyo yan. Kasi yung naratibo ng Grayson coming from China, ilang taon ko na po nadidinig yan eh. Especially ginagamit nalang yan nung...
11:39.6
Especially ginamit nalang yan nung to justify their control of Scarborough Shoal no, noong 2012. Diba?
11:47.6
Paulit-ulit yan, binabanggit ng local embassy dito na, diba? Tama po ba? Sinasabi eh kasi dineploy nyo gray, ano eh, gray ship no, Navy to accost yung mga Chinese poachers.
11:59.6
And nadidinig natin yan I think recently sa isang senador, diba? Nung kinonfront niya yung mga official ng Coast Guard, diba? Nagkaroon sila ng parang debate.
12:07.6
Pagdating po rin sa nature ng Coast Guard, hindi siya makapaniwala, si Sen. Robin Hood Padilla, na hindi raw civilian yung identity ng Chinese, ng China Coast Guard.
12:17.6
So eh nga po, pero when it comes to deploying, eh nga pala no, bago ko lang ituloy yung tanong ko. Kasi kaya ko po inuulit-ulit ito.
12:25.6
Kasi ito yung pangsagot nating mga Pilipino, doon siya nagsasabi na pro-China na sinasabi eh kasi dineploy nyo gray ships eh, no? Noong 2012.
12:33.6
Ito nga eh, Philippine, ano ah, People's Liberation Army.
12:35.6
Ano? Ah, Philippine's Liberation Army Vessel, no? Yung pinadala nila. Tama po ba? Ayon sa ano? Sa Philippine Coast Guard, yung 38.
12:43.6
Nasama rin yung maritime militia vessel sa tinagpapanggap ng mga mangisda. Tapos meron din China Coast Guard vessel. So sila yung talaga may maliwanag na violation dito.
12:52.6
Ngayon, ang susunod kong patatanong sir, no? Sabi nyo kasi dapat meron tayong presence, hindi lang yung BRP Sierra Madre.
12:58.6
Dapat sa labas na ayungin. Pero in reality, can we sustain that? Do we have the ah, do we have sufficient resources?
13:04.6
To actually put a vessel there para bantayan yung ating interest?
13:09.6
Ah, that's why I said ah, kanina ah, Christian, meron tayong capacity issue dito eh. Ah, na we need to resolve.
13:15.6
And ito naman, hindi naman problema na ngayon lang natin na encounter eh. This has been going on for so many years.
13:21.6
So dapat, and ito sana yung dapat i-address ng, ng gobyerno. Ah, kasi labanan to ng quantity ng vessels eh.
13:29.6
Ah, and ah, hindi mo naman kailangan ng sophisticated vessel para kapataan in terms of capacity.
13:32.6
Ah, and ah, hindi mo naman kailangan ng sophisticated vessel para kapataan in terms of capacity.
13:33.6
Ah, and ah, hindi mo naman kailangan ng sophisticated vessel para kapataan in terms of capacity.
13:35.6
Ah, para magpakita ng bandera natin dito. Ah, and ah, hindi mo naman kailangan ng sophisticated vessel para kapataan in terms of capacity.
13:36.6
Ah, para magpakita ng bandera natin dito.
13:38.6
Ah, and ah, hindi mo naman kailangan ng sophisticated vessel para kapataan in terms of capacity.
13:40.6
Definitely, ah, we need to, we need more ships. And nakita natin, they can surge 38 ships tayo, tayo for that mission lima maximum.
13:50.6
And I don't think we can generate 38 ships ah, if we, even if we want to at this point in time.
13:55.6
So dito, ito dapat yung ina-address ng modernization both ng NIDI tsaka ng Coast Guard. Kapano ma-improve yung, in terms of number.
14:03.6
So dito, ito dapat yung ina-address ng modernization both ng NIDI tsaka ng Coast Guard. Kapano ma-improve yung ina-address ng Coast Guard. Kapano ma-improve yung ina-address ng Coast Guard.
14:05.6
Kaya malaking magandang balita yung recent agreement between the Philippine and Japanese government.
14:09.6
Yung magpaprovide yung Japan through the ODA nung limang 97-meter, another, limang 97-meter type OPVs or offshore patrol vessels.
14:22.6
Ito pala sir, tanong ko lang. In terms of logistics, kunwari mag-deploy dyan ng isang Coast Guard or isang Philippine Navy vessel,
14:30.6
realistically given our limited resources, gano'ng katagal ba tayo pwede mag-stay dyan at any given time?
14:38.6
Kagaya sinabi ko kanina, kung kailangan lang natin i-challenge yung naratibo nung sea control, assertion of sea control ng Sina,
14:47.6
kahit isang barko lang para lang meron lang nagwawagaywa yung baldila natin dun sa paligid ng human soil,
14:57.6
I think that can be sustainable.
14:59.6
I think that can be sustainable.
15:00.6
Kung isa o dalawa at any given time.
15:04.6
But of course, logistics-wise, I think supportable naman eh, kasi we've done that before.
15:10.6
And it can be supported from Palawan, yung those types of missions.
15:16.6
Pasensya na po, medyo napaka-simple nung mga tanong ko sa mga eksperto katulad nyo.
15:20.6
Pero sa aming mga civilians, paano ba nasa-sustain yun?
15:23.6
For instance, sa kahimpil dyan, dalawang barko natin, nandun yung presence.
15:27.6
Gano' ba kahirap yung resupply nyan?
15:29.6
How do you sustain those resources?
15:32.6
Ano? Ang tawag yan, parang meron kang rotation.
15:37.6
Ibig sabihin, let's say, meron kang dalawang barko.
15:40.6
At any given time, ang gusto mo lang naman isang barko dun nagpa-patrolya around a human soil.
15:47.6
So may rotation ka. Irorotate mo.
15:50.6
So after a certain period, kumbaga na medyo sa kotse, yung gasolina niya medyo alangani na,
15:58.6
or yung pagkain ng barko palangain na, may rotation na yan.
16:02.6
In the same way, yung tropa natin sa loob na naka-deploy sa Sierra Madre, niorotate natin yan.
16:09.6
At certain periods of time.
16:12.6
Para, for moral purposes, and of course, to replenish yung troops natin.
16:18.6
In the same manner, pwede rin natin gawin sa barko yun. May rotation policy ka doon.
16:23.6
Okay. Eto naman, Sir.
16:25.6
Hindi ito yung first time na binomba ng water cannons ng China, yung ating resupply mission.
16:30.6
Again, parang ano, sa mga siguro nalalabuan pa hanggang ngayon,
16:34.6
parang sa bakuran mo, naglalakad-lakad ka, tapos hinaras ka ng kapitbahay mo na pumasok sa bakuran mo,
16:41.6
at ikaw pa raw yung may kasalanan.
16:43.6
Option ba na gumanti na tayo in terms of water cannon?
16:46.6
Is that an option, or tuloy lang doon sa pag-iwas, tapos afterward, file ng diplomatic protest?
16:53.6
Nasa sa atin yun eh. Nasa papano natin nilatag yung rules of engagement natin eh.
16:59.6
Ang dapat lang natin maintindihan, within the range of yung non-kinetic options,
17:05.6
yung sabihin nyo, hindi ka gagamit ng weapon systems mo, pasok pa rin yun eh.
17:12.6
So either you use yung radio challenges, yung tatawagan mo siya to radio, using your siren,
17:22.6
or yung anything that can be heard by yung sound, sound-driven instrument,
17:29.6
pwede rin yung water cannon actually is allowed.
17:32.6
So within the range of yung options, nandun yun. So pwede natin gamitin yun.
17:37.6
Ang tanong nalang is, nasa discretion na, o nasa, ano yun eh,
17:43.6
nasa discretion na nung nag-i-issue ng rules of engagement eh kung papayagat siya.
17:47.6
Kumaga meron siyang menu of options na pwede niyang gamitin,
17:51.6
within the rules of engagement.
17:55.6
Sorry, ayoko ka na makisecond-guess yung nandun mismo no, yung ating tropa ron.
18:00.6
Pero do you think it's time for us to use water cannons as well?
18:07.6
Depende sa circumstances eh. Depende sa circumstances.
18:11.6
And tandaan natin, meron yung ano natin dito, pag nag-deploy tayo roon sa Ayung Insul,
18:20.6
hindi lang naman yung component na nandoon sa dagat yung pinag-uusap, yung labanan eh.
18:27.6
Nandun din sa information war. Nasa information war din tayo eh.
18:33.6
Nasa propaganda war din tayo eh. So medyo i-calibrate mo yun kung makakatulong o hindi.
18:38.6
Doon sa gusto mong kalalabasan nung mission na yun. Kung gusto mo mag-project ng strength o resistance,
18:49.6
then we can, ano, pwede yung i-consider yun na yung luwagan yung rules of engagement para i-allow yung water cannon.
18:57.6
Nung panahon niya ba sa Navy po, ganito rin ba yung rules of engagement? So iwas lang?
19:06.6
Ganito po yun eh. Nung ako po yung commander dyan sa Palawan, yung Naval Forces, bago po lumabas yung barko maglayad,
19:14.6
nag-i-issue po ako ng aking rules of engagement. Binibigay ko na yung rules of engagement.
19:19.6
Doon sa kapitan ng barko. More often than not, ang ROE na binibigay ko ay pwede mong gawin lahat except use of deadly force.
19:28.6
So bawal yung, pag use of deadly force, papaalam mo sa akin yan. When we say use of deadly force, that means gumagamit ka na yung weapon systems mo.
19:40.6
So beyond that, kayang ano, pwedeng may leeway yung kapitan ng barko. Two exercises.
19:49.6
Yung kanyang judgment ng sitwasyon.
19:54.6
Now dito naman sa Ayungin, ganun pa man, hindi naman siya, nung time kasi noon, mga 2016-2017, hindi pa ganun ka-agresibo yung sina.
20:08.6
Merong ano siya eh, merong cycle of, may mga cycle of aggression siya eh.
20:16.6
Eto naman pa pa, Admiral.
20:18.6
Yung, kunwari, di ba, dinidikitan tayo eh ng Chinese vessels, no? So it's not far-fetched to think na eventually baka talagang magkaroon ng ano eh, aksidente.
20:31.6
Kahit anong iwas ang gawin natin kasi tubig po yan, di ba, dagat siyan. So pag ganyan, yung pagbangga sa atin intentionally, how would that be classified or considered?
20:44.6
Pasok pa rin yan sa ROE.
20:49.6
Pwede yan, kung gugustuhin natin. Ang problema natin, capacity issue ulit. Kasi yung mga barko natin, I don't think designed siya for calibrated collision or ramming eh.
21:01.6
Pero ginagawa yan noon, kung babalik tayo nung panahon ng Cold War, nung between US tsaka nung yung Soviet-Russia, ginagawa yan, nagbabanggaan sila sa dagat. Okay?
21:18.6
Then kung babalikan natin yung Cold War ah, COD, Cold War between United Kingdom tsaka Iceland 1970s, ganon din, nagbabanggaan sila at doon sa Cold War na yun, natalo yung UK, yung United Kingdom, nanalo yung Iceland.
21:36.6
Kasi nai-ano nila, nai-paglaban nila yung kanilang, yung ano, exercise of sovereign rights doon sa kanilang dagat. Okay?
21:47.6
So pwede yun. Ang problema lang, yung mga barko natin mukhang hindi siya designed for those types of encounters.
21:55.6
Eto sir, lastly, hindi naman dahil, kasi marami tayong mga kababayan na pipiko na rin, although hindi natin in-advocate yung use of violence.
22:04.6
Pero ito, may nagtatanong, pwede ko ba gayahin natin ang Indonesia tsaka Vietnam sa pag-discarte sa China? I think he's referring doon sa tama ba may ginagawa ang Indonesia
22:15.6
pag may mga illegal fishing vessels sa kanilang karagatan, pinapasabog? Tama ba?
22:20.6
O tama yun. I think that was during the previous administration sa Indonesia.
22:26.6
Should that be an option for us now? Yung mga ganon? Assuming na gagawin natin?
22:30.6
Ano to eh, may konting calculation ko ang gagawin dito eh. Kasi ika-crisis management mo yan eh. Yung ano, yung if...
22:42.6
Kasi escalation yan. If we are going to escalate, we are going to escalate.
22:44.6
Ano yung potential response ng kabila? Okay. Then, kaya ba natin mag-counter doon sa escalation nila? Okay.
22:53.6
So, andun yung ano eh. Andun yung... Medyo pinag-iisipan yan. Okay.
23:00.6
Oo nga. Sabagay. Sige. Marami salamat po, Rear Admiral Romel Jude Ong sa inyong pagdalo po dito sa aming discussion, sa ating discussion ngayong gabi.
23:13.6
As usual, marami po natutunan yung ating mga viewers and ang ating mga listeners. Maraming maraming salamat po, Sir.
23:19.6
Maraming salamat eh, Christian. And good night. Thank you. Good night po.
23:22.6
Ayan, si retired Navy Rear Admiral Romel Jude Ong. Madaras po natin siyang nakakausap dahil maganda po yung kanyang mga insights pagdating po dito, no?
23:34.6
Punta naman po tayo sa ating second topic, no? Para pa lang galing sa Philippine Navy ang ating mga panauhin ngayong gabi, no? Ngayon ko lang na-realize. Okay?
23:42.6
Nandiyan na sa virtual studio natin si former Senator Sonny Trillanes. Ang pag-uusapan po kasi natin ngayong gabi ay yung pong... Ako, tega lang ah. Medyo na-disconnect siya. Intayin natin.
23:56.6
Ayan. Ayan na. Ayan na. Okay. I'd like to welcome si former Senator Sonny Trillanes. Magandang gabi po, Sir. And thank you for joining us dito po sa Facts First ulit.
24:06.6
Good evening sa inyo, Christian, at sa ating mga listeners.
24:10.6
Oo. Yung guest natin kanina si ano?
24:12.6
Si retired Rear Admiral Romel Jude Ong. Ngayon ko na-realize. Para pa lang galing sa Philippine Navy, no? Yung guest natin ngayong gabi.
24:19.6
Yes. And nagtuturo din siya sa Ateneo. Kaya magkasama rin kami doon.
24:24.6
Oo. Para po kayong professors of praxis, no? Sa Ateneo School of Government. Ayan. Small world. Hindi naman natin sinasadya na sila yung pagsabayin natin. Pero nagkataon lang.
24:34.6
Anyway. Ano? Kumusta? Magandang ngitiin niyo, Senator, ah. Dahil dito sa, I suppose, no? Decision ng Muntinlupa Regional Trial Court na i-grant siya.
24:40.6
Muntinlupa Regional Trial Court na i-grant yung billed petition ni ah.. Sen. Layla de Lima. Tama po ba?
24:46.6
Ah. Yes. Ano. Lahat ng mga ah.. sumusubaybay at nags Państa Davis. dun sa... journey. Difficult journey ni, Sen. Layla de Lima ay talagang napaka saya ngayon. Ano? Ah ... and, ah ... talagang, anoEto? Ah... ramdam na ramdam yung hirap na pinaginapit sa P redenciya ng mga p BJJ dan Rrijal blejo.
25:10.6
Gano ba ka-significant itong decision na ito ng Regional Trial Court po?
25:19.7
Well, according to the lawyers, very significant itong reversal ng earlier decision ng judge na pinalitan ito.
25:29.7
So itong si Judge Henner Hito, talagang tinignan niya yung merits of the case.
25:36.7
So yung totality ng pre-sent na evidence, iba talaga pagka-neutral, pagka-objective yung pagtingin sa batas.
25:49.2
Talagang walang ibang pupuntahan itong kaso na ito kung hindi itong pagbigay ng piyansa ngayon.
25:57.2
At ultimately, pag-dismiss ng kaso. Kasi pagpatas-patas talaga by merits maliwanag sa mga ito.
26:06.7
Mga judge na walang ibang impluensya.
26:11.0
Oo nga, pero it took her more than 6 years bago makuha itong favorable decision na ito.
26:18.2
And before this, dalawa ron sa tatlong kaso sa kanya, may kaugnayan daw sa illegal drugs or drug trafficking na ibasura dahil mahina yung ebidensya.
26:29.5
I mean, pardon me for asking siguro the obvious or a question the answer to which is obvious.
26:35.7
Eh bakit ba inhabot?
26:36.7
Bakit ba inhabot ng 6 years ito? May kaugnayan ba ito sa political climate noon at saka ngayon?
26:43.6
Definitely may kaugnayan ito.
26:46.3
So ang ginawa kasi kay Senator Laila, nito ni Duterte, ay gawin siyang sample.
26:54.3
Hindi lang ito dahil pang yung vengeance dun sa earlier role ni Sen Laila na naging CHR Commissioner.
27:05.6
Siya na inimbisigahan.
27:06.7
Siya na inimbisigahan niya si Duterte.
27:08.9
Eh noong mga panahon na yun, based dun sa informasyon na nakuha namin, na talagang nanginig sa takot si Duterte kasi it's the first time na iniimbisigahan siya and muntik na siyang makasuhan noon.
27:23.6
Kaya ngayon nagpresidente siya noong 2016, bit-bit niya yung galit na yun at talagang binalikan si Senator Laila.
27:33.6
Lalo na na siya yung nagsimula noong 2016.
27:36.7
So nakuha ni Duterte yung kanyang vengeance plus yung chilling effect na ginawa siyang sample sa mga political opposition and all the other senators na pagka pumayo kayo labang kay Duterte, gagawang kayo ng kaso at ang sample na nga si Senator Laila.
28:04.1
So hanggang 2022,
28:06.7
eh yun yung mga pangiipit na nangyari.
28:09.7
Kaso yung ibang kaso, hindi na nila mapigilan, kaya na-dismiss na yun.
28:14.6
At ngayon, itong to be fair dito sa kay Judge Henner Hito na siya yung nagbigay noong piyansa kay Senator Laila,
28:24.6
bago lang ito nag-assume kasi noong unang judge na pinalitan niya noong mga August, ito yung judge na yun ang nag-deny noong bail.
28:36.7
Tapos nag-file ng motion to inhibit siya na Senator Laila dahil biased nga yung ruling, nag-inhibit siya.
28:43.6
So itong si Judge Hito ay nag-assume lang ito nitong late August, early September, mga ganon.
28:52.5
Kaya makita nyo with fresh and objective eyes and unbiased eyes, nakita talaga na walang basihan itong kaso na ito.
29:05.3
Given po itong current political context na meron tayo, how would you describe itong desisyon ng RTC in favor of former Senator Laila de Lima?
29:17.2
So, well, doon natin makita. Pagkawalang the in or influensya ng national government, the judicial process talagang will lead to its normal conclusion, in this case, the granting of bail.
29:31.9
Kaya naman nagbigay ng pasasalamat din.
29:35.3
Si Senator Laila doon sa Marcos administration dahil hindi ginamit nito yung kanyang pudera at influensya para pihitin yung desisyon ng korte.
29:51.0
Kaya nangyari ito ngayong paglaya ni Senator Laila.
29:55.7
Pasensya na po ulit sa tanong ko, Senator. Pero diba sabi nila wala naman daw talagang influensya ang executive sa ating judiciary.
30:05.3
Hindi daw nakikialam, diba? Yan ang sinasabi ng nakara-administrasyon. So ano po yung sinasabi nyo na nagpasalamat kay Bongbong Marcos?
30:12.1
Well, depende kasi yan sa administration. Yung panahon kasi ni Duterte talagang ginamit niya yung kanyang puder to influence all branches of government para masunod yung gusto niyang mangyari.
30:29.7
Kaya itong nangyari kay pagpasalamat kay President Marcos.
30:35.3
Yung fact na hindi niya pinakialaman, hindi niya ginamit yung kanyang power and influence to interfere in the judicial processes.
30:45.6
While that's a normal thing, supposed to be in a functioning democracy, pero since galing tayo dun sa madilim na yugto na ating kasaysayan, this is a welcome development na for the first time hindi nakikialam yung administration.
31:05.3
Sa judicial processes and because of that, they deserve some credit also.
31:11.4
And this was the right thing to do, diba? Yan naman ang maliwanag dyan eh.
31:14.5
Pero pag ganun ba, dapat man tumanaw ng utang love si dating Sen. Lela de Lima kay President Bongbong Marcos dahil dito sa nangyari?
31:21.7
Palagay ko wala naman. It's just an expression of gratitude na yun na nga, while dapat normal na ginagawa yan,
31:32.3
dahil kaso nga galing tayo sa isang abnormal na sinasabi.
31:35.3
Ito yung situation nung 2016 to 2022 na talagang binaloktot iba't ibang institusyon, iba't ibang mga proseso.
31:47.7
Kaya nga ngayon, nakita natin it's a welcome development.
31:56.1
Kaya kumaga let's just give credit to where credit is due.
32:00.0
Na hindi man natin in-expect yan nung eleksyon, in-expect natin na talagang pagpapatuloy.
32:05.3
Pagpapatuloy yung mga pulisiya ni Duterte, pero gladly in this case, eh hindi naman nangyari.
32:15.2
To be fair naman, ito walang any hint of sarcasm ito.
32:19.8
To be fair kay President Bongbong Marcos, apparently mukhang hindi naman naka-alam.
32:24.4
Pinabayaan yung hostess siya na gumulong.
32:26.9
At di ba si Sen. de Lima naman, ever since she was very confident doon sa hina nung kaso laban sa kanya.
32:34.3
Kaya hindi siya naghanap ng mga shortcuts, eh. Tama po ba?
32:37.3
Yes. And in fact, early on, may mga overtures kay Sen. Laila.
32:43.7
Yung Marcos administration na bibigyan siya ng house arrest para makita niya yung kanyang ina.
32:52.1
Pero yun na nga, si Sen. Laila was determined to prove na inusente siya at kung ayaw niyang meron siyang special favors.
33:04.3
Kahit na may gano'ng early overtures yung Marcos administration, kasi nga nakikita rin nila yung injustice, pero hindi pa rin kinuha ni Sen. Laila.
33:21.0
Okay. Puntahan naman po natin yung ano. Siyempre, ito rin naman yung elephant in the room.
33:24.9
Meron bigger context siya, eh. Na binabangkit siya na naman ever since.
33:30.1
Ano sa tingin niya yung magiging reaction dito nung dating Pangulo?
33:34.3
Tapos, ano kaya yung pwede mag-i-effect na nito pagdating doon sa relation between the Duterte administration and the current Marcos Jr. administration?
33:45.0
Well, palagay ko, ang iisipin ng mga malisyoso at mga malilikot mag-isip, eh, parang inano ito.
33:55.8
Ginawa ito deliberately ng Marcos administration to spite si Mr. Duterte.
34:04.3
Ano? Pero, nakita mo, eh, yung base doon sa feedback ng mga abugado, eh, hindi ito house-show decision.
34:13.6
Talagang pinag-aralan ng gusto nung judge ito. Talagang by merits ito.
34:18.0
It may be coincidence and a lot of people may not believe in that, but that's just how it is.
34:25.7
However, since sila Duterte, alam nilang ganun ang gawain nila, ang isipin nila, ganun din ang ginawa sa kanila.
34:34.3
Ano yan? They will put two and two together.
34:38.9
Pero regardless, sa nakita ko, yung paglaya ni Sen. Laila de Lima would be the least of the worries nito ni Duterte.
34:47.1
Kasi ang dami ng naglalabasan ngayon ng mga anomalya niya, ng mga acts of corruption niya, hindi lang nitong kanyang administration.
35:01.1
Kung hindi, nung pati mayro siya.
35:03.1
So, alam niyang...
35:04.3
Parating na ito lahat.
35:07.0
At ibat-ibang kaso ang kakaharapin niya in the months or years to come outside patunong sa ICC.
35:19.0
Which, again, ano na ito?
35:20.7
Kung baga, tumatakbo na yung metro noon kung kailan ibabagsak yung warrant of arrest niya.
35:29.4
Senator, nandiyan pa ba kayo? Medyo nag-freeze.
35:31.3
Ayan, okay na. Okay na yung screen niyo.
35:34.3
Tingin niyo, ano ba yung mensahe nito?
35:35.6
Miski inadvertent.
35:36.7
Kasi nga, ang pinag-uusapan din ng ibang mga tao, yung girihan sa pagitan ng dating Pangulo at saka dito sa kasalukoy administration, di ba?
35:44.6
Tulad ng nangyari sa confidential fund issue dyan sa mababang kapulungan.
35:49.1
Yung girihan daw ng Marcos Enromualdez versus the Dutertes.
35:54.3
So, dito kasi, di ba?
35:55.2
Siguro na, dinig niya rin ito before, no?
35:56.8
Ang sinasabi ng iba, parang malaking dagok kay dating Pangulong Duterte kung sakali mapakawalan si Laila de Lima.
36:03.0
Kasi siya yung nakikita o tinitingnan bilang talagang naging sanhi na magpapakulong kay Laila de Lima.
36:09.0
Tapos ngayon, the fact na hindi naka-alam yung Marcos administration according to you dun sa kaso,
36:14.5
eh, baka isipin nila, teka, parang sinusundot siya ata yung dating Pangulo.
36:19.2
May bearing ba? Or meron bang, ano? Meron bang impact or meaning yung ganong pagtingin?
36:24.8
Eh, ganon talaga ang implication nun.
36:26.6
Sabi ko nga, dun sa banda nila, sa party nila, na alam nilang ganon ang gawain nila,
36:33.0
ganon lang talagang ang conclusion nila.
36:36.5
However, ang pinakang mensahe dito, yung simbolo nito ng paglaya ni Senator Laila
36:43.8
and eventual acquittal niya, no?
36:46.3
Lalabas dito that everything was a lie.
36:50.4
Dagdag na naman ito sa mga kasinungalingan ni Duterte, no?
36:54.8
And the worst part of this is, you have an innocent person,
37:00.6
nagagawan mo ng kaso, talagang fabricated ah, lahat, ginawa.
37:10.1
Diniktahan yung mga testigo, lahat-lahat, sinortkat yung proseso,
37:16.2
out of spite and vindictiveness, and to send a political message sa lahat ng national politician
37:25.3
who dare stand up to him na ganito mangyayari sa inyo.
37:29.3
Wala siyang pakialam.
37:31.2
Sa mangyayari dun sa innocent person na yun.
37:34.6
Sitting senator at that.
37:37.0
So, imagine ninyo.
37:38.1
Kaya kung walang laban yung isang senador, no?
37:41.5
Lalo nang walang laban yung ordinaryong Pilipino.
37:44.5
So, ito yun. Ito yung mensahe.
37:46.1
And I believe, in the days to come, days and weeks to come,
37:50.0
yung story ni Senator Laila Dilima, kung paano siya pin-execute,
37:54.4
yun ang babalandra sa mukha ni Duterte na sinungaling siya
38:00.6
at nag-persecute siya ng mga kanyang kritiko at kalaman sa politika.
38:08.5
Ano naman sa tingin niya, sir, yung dapat response dito ni former Senator Dilima?
38:15.7
Kasi dati nung na-acquit siya rin sa second case, sinasabi ng iba,
38:20.0
eventually talaga na-acquit na siya sa tatlong kaso na isinampas sa kanya ng Duterte administration,
38:25.2
eh dapat balikan niya yung mga nagkaso sa kanya for malicious prosecution.
38:30.3
Ano ba ang opinion niya dito?
38:33.8
Of course, I cannot speak for Sen Laila, pero siguro ang malamang na gagawin muna niya
38:42.5
is yung kanyang pagbisita sa kanyang ina, no?
38:48.6
So, siguro mag-re-recharge muna siya physically, spiritually, emotionally.
38:54.0
Then, at the proper time, ma-address itong mga concerns na ito.
39:02.9
Having met with her during itong six years, more than six years na nasa kulungan siya,
39:10.9
having visited her, ano eh, she's not going to be moved by, ano, or directed or controlled by vindictiveness.
39:22.3
Hindi siya magiging ganon.
39:23.6
Kung kailangan kasuhan, edi kakasuhan eventually, pero yun yun.
39:29.5
In the normal, ano na lang yun, course.
39:32.4
Pero, she won't go out of her way to run after these people.
39:39.4
Well, besides, kahit hindi naman niya nahabulin ito, talagang marami na naghahabul dito sa mga ito, no?
39:45.8
Yung pala, naalala niyo ba yung pagdinig dun sa mababang kapulungan
39:49.5
nung early jury diriterte administration, yung pinaglaruan, yung pagkababae ni Sen. Laila Dilima?
39:57.7
Naalala niyo ba yun, yung pagdinig, diba?
39:59.5
Parang grupo ng mga lalaki, pati mga babaeng kongresista, no?
40:03.4
Nagtatawa na, nyong saba.
40:05.0
I mean, looking back, anong naisip, ito yung maalala niyo yun?
40:10.2
Well, it's really painful to watch, ano?
40:13.6
Pero ito yan, ano? Nakita niyo si Miss Sandra Cam, nag-apologize na sa kanya personally.
40:23.7
Tapos nakita niyo si former speaker Pantalion Alvarez,
40:28.3
nag-apologize na rin sa kanya publicly.
40:31.5
And si Sen. Laila, ano siya eh?
40:35.6
She's gracious and magnanimous enough to accept these apologies, no?
40:41.7
Yung ordinaryong Pilipino siguro, hindi kayang gawin yun, pero ginawa niya eh.
40:48.0
And that's a sign of a good person na pinalaki ng maayos, no?
40:56.3
So, imbisipasyon.
40:58.3
Yung pagpeles na vindictiveness ang mangingibaba,
41:02.2
o otherwise, pag ganon din siya, baka she won't be any different from the people we're running after.
41:12.2
Tama naman yan, no, yung magnanimity.
41:14.5
Pero yun nga, pero sana rin, maalala ng mga tao kung gaano kabastos,
41:18.9
gaano kababo yung ilan sa mga nandyan sa mababang kapulungan ng mga panahon na yun, no?
41:23.7
Kasi makikita naman sa YouTube nyo kung gaano kabastos yung mga kongresista.
41:27.5
It's very unfortunate. Nawala yung konsepto ng innocent before being proven guilty beyond reasonable doubt in a court of law.
41:39.9
Walang ganun, di ba? Naalala ko lang yan lagi, nag-uusapan itong unfortunate incident kay Senator Dilma.
41:46.0
Well, Christian, sabi ko nga sa'yo, right now kasi itong moment is festive pa, it's an emotionally charged moment, so kumaga good vibes muna.
42:00.6
I'm not saying kinalimutan na yan ni Sen Laila, pero sa ngayon, ito muna yung emotions at the moment.
42:10.7
So ang concern niya is makapagpasalamat sa Diyos.
42:15.4
So magpipilgrimage siya to Malawag tomorrow and then immediately pupunta na siya sa kanyang ina na may sakit.
42:25.8
So yun yung kanyang focus and all this time, kapiling niya na yung kanyang mga anak at ibang miyembro ng kanyang pamilya.
42:37.1
And that's a good thing. Sabi ko nga, kumaga you would admire yung strength.
42:45.4
Strength of character, itong graciousness and magnanimity of Senator Laila despite yung ginawa sa kanyang persecution.
42:54.3
So alam nyo, nababasa lang natin sa Biblia yung mga ganyang uri na tao, pero we have one in front of us.
43:06.9
Mga kailangan, isulat niya yan sa isang libro para at least marami ma-inspire.
43:12.3
Ang hirap i-imagine yung strength of character ng isang...
43:15.4
tao, para makulong ka wrongly persecuted for more than six years.
43:23.4
It takes immense intestinal fortitude, yung tibay ng sigmura para manindigan.
43:29.9
Ito nga pala, sir, ano ba nakikita yung parang pwede mag-i-impact nito later on dito sa political opposition?
43:37.8
Do you think this could re-energize yung hanay na yun because of the release?
43:43.8
We'll have to wait and see.
43:45.4
Sabi nga natin, hindi naman natin pwede pangunahan kung ano yung mga plano ni Senator Laila.
43:54.6
So we'll just have to wait and give her that space.
43:59.1
Pero as it is kasi, meron ng realignments na nangyari.
44:05.1
At itong grupo ng mga Duterte kasi talagang pumupustura na sila yung magiging dominant opposition party.
44:15.4
Leading up to the midterm elections.
44:17.7
So with that, yung dating opposition, baka maging independent opposition siya.
44:25.3
So baka ganun ang maging linyahan dito.
44:28.7
For sure, itong kampo nila Duterte, talagang ano na yan, they would be positioning themselves as the opposition.
44:45.4
Okay. Ito nga pala, Senator, na-monitor ko lang sa isang panayam nyo.
44:50.6
Yung binabanggit kayo na tama ba yung, kasi may usap-usapan dito sa D-O-Money Destabilization against the Marcos administration.
44:58.5
Tama ba yung nabasa ko na parang base sa impormasyon nyo, nang gagaling yun sa direction ng mga Duterte? Tama po ba?
45:05.9
Yes. Yun din yung impormasyon na...
45:08.2
Ano pong basis? Ano pong basis nun?
45:10.8
Actually, galing din yan sa intelligence community.
45:15.4
Ng itong security forces.
45:20.7
So, tsaka doon sa mga network natin, yun din yung nakakalap natin.
45:28.3
And wala namang ibang magtatangka na patalsikin si President Marcos kung hindi itong kampo nila Duterte.
45:41.7
Kasi pag napatalsik nila si President Marcos, ang upo.
45:45.4
Si Sarah Duterte, the Vice President.
45:48.5
So, kumbaga, hindi mahirap i-analyze yun.
45:51.7
Plus, yung nakita nyo yung mga hard-hitting statements ni Duterte the past month.
46:00.5
Ano yun? Kumbaga, we would have to be politically insensitive not to feel na ano siya, na he has declared war against the Marcos administration.
46:13.4
So, may mga ano lang.
46:15.4
Kasi yan minsan eh, may forked tongue lang yan si Duterte minsan eh.
46:20.0
May bibira siyang ganito, may kakambi siya rito.
46:22.7
Para may pangahawakan, both sides, depende kung anong gusto mong paniwalaan.
46:30.5
Those that we know of sa loob, eh talaga nagpapaikot siya ng mga dati niyang kasamahan para maghikayat.
46:43.6
Kaya nga sinabi ko,
46:45.4
tama si General Browner na merong destabilization efforts.
46:52.2
Kasi pag-destabilization efforts kasi general yan, maaring political lang, political or civilian, socio-economic factors,
47:06.5
walang necessarily kasamang military component.
47:11.3
Ngayon, tama rin si Secretary Año.
47:14.5
Na wala pang plot.
47:16.2
Kasi iba na yung plot.
47:17.4
Yung plot talagang nakakamada na lahat.
47:21.0
May political component, may military component.
47:25.1
So, medyo may synergy na ron at gumugulong na towards a certain timeline.
47:32.4
So, in both cases, tama sila.
47:35.6
Pero, at the same time, yun nga.
47:39.2
Hindi naman na nalaman, nasabi kung sino, eto na ngayon.
47:44.5
base sa aming nakalap na impormasyon,
47:47.5
kampo nila Duterte yun.
47:49.1
So, aside from that,
47:51.4
pero sinasabi ko,
47:54.3
malayo pa sila dun sa recruitment.
47:56.5
Nag-a-agitate pa lang sila.
48:00.7
so, nagsosocialize lang muna.
48:02.8
O, nag-re-renew ng network.
48:06.2
So, parang, o, dito, mga natulungan nila.
48:10.4
So, kinakausap, gano'n.
48:11.7
Yan yung first step, eh.
48:13.1
Pero next step, kasi, is yung agitation.
48:16.1
Yung sasabihin, grabe na yung sitwasyon.
48:18.1
Ito yung mga iba't-ibang issue.
48:20.1
Kailangan nang gumalaw, ganun-ganun.
48:22.1
Pero hindi pa rin yun, ah, enough, no?
48:26.1
Kailangan mo nung recruitment na.
48:28.1
Yun na yung leveling.
48:30.1
Doon sa amin nun sa, ah, OCUD, meron pa kaming vetting, no?
48:36.1
Pagka after nung socializing and agitation, vetting na to.
48:42.1
Diyos ay i-re-register.
48:44.0
So, marabing, ano yan, ah, mga qualifiers or disqualifiers.
48:50.0
Then, saka pa lang kami magle-leveling.
48:53.0
Yung leveling, yung re-recruiting mo na directly.
48:57.0
So, technically, pag ginawa mo yan, pag nag-leveling na,
48:60.0
you're already committing a crime, which is conspiracy to commit a coup d'etat o rebellion.
49:06.0
Ngayon, si Duterte nga, since wise siya, gagawin niya, ah, socialization.
49:13.0
Ipaharap sa kanya.
49:14.0
Ipapamit sa kanya.
49:15.0
Then, naalis siya sa room para wala siyang culpability, no?
49:21.0
Tapos, yung maiiwan, yun ngayon yung mag-a-agitate.
49:25.0
Tapos, eventually, iba naman yung mag-le-leveling.
49:29.0
Pero, ang mahirap kasi pag kayong tinatawag na layering, yung iba yung nag-le-leveling.
49:36.0
Ang tanong kasi dito, eh, teka, alam ba to ni-
49:40.0
Gusto nila na maririnig nila si Duterte mismo.
49:42.0
Which he won't do, kasi nga, ah, may prima facie case na sa kanya, eh.
49:48.0
Kasi kung yung nire-recruit niya ay mag-a-gumawa ng affidavit, di may kaso na siya.
49:54.0
So, yun yung dead end nila.
49:56.0
And besides, kung si Duterte, ang feedback, ah, ng mga junior officers saka mid-ranking officers, eh, natiturn off kasi pro-China siya.
50:06.0
So, they won't, ah, join him.
50:08.0
Kasi otherwise, alam nila na ang ending nito is, basically,
50:11.0
ah, letting China in.
50:15.0
Again, similar to what he did from 2016 to 2022.
50:20.0
Ah, factor pala yung pagiging pro-China niya, no?
50:23.0
Eh, in comparison naman, si President Marcos, hindi pro-China.
50:27.0
Tsaka matinoy yung diskarte niya sa West Philippine Sea.
50:29.0
Again, ah, sa mga viewers, wala pong bahid ng sarcasm yun.
50:33.0
Talagang tama naman yung ginagawa so far ng Marcos administration.
50:37.0
Ito pala, sir, binanggit niyong, ano, destabilization efforts, no?
50:40.0
Hindi siya technically plot, ah, pa.
50:43.0
Eh, gano ka seryoso naman itong ginagawa nila?
50:46.0
Ah, and as far as you know, kailan ba nagsimula ito?
50:49.0
Ang monitoring namin dito, early on pa lang, no?
50:53.0
Nung, ah, hindi binigay na ginawang speaker si GMA.
50:59.0
Nung, ah, hindi binigay yung National Defense Portfolio kay, ah, Vice President Sara.
51:06.0
So, doon pa lang.
51:10.0
Ah, disgruntled sa mga hanay nila, no?
51:13.0
Tapos, eventually, itong si Vic Rodriguez ay tinanggal nila.
51:19.0
So, nagkaroon ng gano'ng dynamic.
51:22.0
So, doon pa lang, nag-aano na sila?
51:24.0
Nagkahanap na ng mga opening.
51:26.0
Pero, ah, nung January, ginamit rin yung Fixed Term Law, no?
51:32.0
At, ah, yung pag-reshuffle nun yung Chief of Staff, diba?
51:37.0
Si General Macaron nun.
51:38.0
Test tinanggal, ganyan.
51:40.0
Ah, ginamit yung, ah, sentimiento nung mga Class 88 nun, yung mass resignations.
51:48.0
Kung baga, sinasakyan nila ng sinasakyan.
51:51.0
So, yun ang nakikita namin.
51:53.0
Then, eventually, nung Mayo, nung, ah, araw na tinanggal si, si GMA from the Senior Deputy Speaker position,
52:04.0
doon na namin nakita.
52:06.0
Doon sa kanilang communications group, yung social media teams nila.
52:10.0
Doon na nagsisimula na bumanat.
52:13.0
Ah, una ang tinitira lang si, ah, Speaker Romualdez.
52:18.0
But, eventually, ang tinitira na, ah, the whole Marcos administration na.
52:24.0
So, makita mo, meron na silang communication plan.
52:28.0
Meron na silang, ah, civilian political component.
52:31.0
Pero ang missing sa kanila is yung, ah, military.
52:34.0
Is yung, ah, military component.
52:37.0
So, it's very serious, sabi ko nga.
52:39.0
Ah, kahit sasabihin na yung mga retired lang naman yan, walang power, ganyan.
52:46.0
Ah, kaya pwede nilang pabayaan.
52:48.0
Natandaan nila yung EDSA 2.
52:50.0
Mga retired ang naghikayat nun sa mga active.
52:52.0
Diba? Sina General Dibilia, sina General Ramos.
52:56.0
So, dapat hindi paranoid.
52:59.0
Ay, dapat paranoid yung security and intel, ah, forces.
53:03.0
Ng Marcos administration para masiguradong hindi lalagyan, hindi lalaki yan, ah, unnecessarily.
53:13.0
So, yan, ganun ka, serious na.
53:16.0
Meron silang overall plan kung paano nila, ah, babanatan yung Marcos administration.
53:24.0
Pero, siyempre, hindi naman lahat ng, ah, pinaplano nila ay necessary lang nangyayari.
53:32.0
Actually, I think, diba, meron tayo, I think, nagkasalubong tayo, Senators, sa isang forum few months back, no?
53:38.0
Doon sa same forum na yun, may nakausap akong Duterte loyalist.
53:42.0
And then, nadinig ko sa kanya yung narrative na, hindi, ang sabi raw sa kanya, eh, support kami sa Marcos administration for now.
53:50.0
Pero, pag may nakakita kami, talagang babanat daw sila.
53:53.0
Tapos, in the course of that conversation, muhabanat na siya, diba, yung pinag-uusapan niya.
53:58.0
Ito, tama ba? Ito yung mga nadinig ko narrative ever since, eh.
53:60.0
Sabi nila, ang daming addict ngayon, magulo na uli, parang mahina yung presidente, buti pa dati, matapang.
54:08.0
Tapos, every little issue na nakikita nila sa Marcos administration, pina-play up nila.
54:13.0
Yan ba mga ganyan narrative na nadinig natin, miski sa ibang mga tao?
54:17.0
Is that part of the, ah, destabilization effort sa binabanggit nyo?
54:22.0
Yes, kasi yan yung tinatawag na build up, no?
54:25.0
Kailangan mag-be-build up ka yung social volcano.
54:29.0
Dapat, eh, ano, yung, ah, eventually, pag masyado nang marami yung pressure, yung issues, puputok siya.
54:38.0
So, that's the, ah, theoretically, that's how it works.
54:42.0
So, itong iba't-ibang issue, yan, mag-i-interview sila sa palengke.
54:46.0
O, nung masasabi nyo, nagtaas ang presyong bilihin, ina-agitate nila, no?
54:50.0
So, sino binoto mo? Nagsisisi ka ba?
54:52.0
Yung ginaganon nila para lang, ah, makalap yung, ah, support.
54:57.0
Eh, kasi, remember, this...
54:59.0
This group, itong Duterte Camp, eh, they have mastered the propaganda game sa social media, no?
55:05.0
Whether gaslighting, outright lies, di ba, fake news, lahat-lahat yan.
55:09.0
Gagamitin nila yan, no? Para ma-pursue nila yung agenda nila.
55:14.0
So, naghanap sila ng iba't-ibang issue para, para yun nga, ma-agitate.
55:20.0
Pero makikita mo yung communication... Kung sophisticated yung monitoring mo, makikita mo, ma-identify mo yung mga...
55:28.0
mga Duterte influencers, parehas yung kanilang narratives.
55:34.0
Yung sinasabi nyo na grabe na yung mga addict na yun, nagbalikan, grabe na yung drugs, tapos grabe na yung crime, nawala lang si Duterte.
55:44.0
By implication, kaya kailangan ulit bumalik ang Duterte, di ba?
55:49.0
Pero titignan nyo yung mga nahuhuling drugs, ito yung mga kasangkot dun sa sindikato nila ng mga dabaw group, no?
55:56.0
Kung baga nabuko, yung dating hindi nila hinuhuli, ngayon hinuhuli na, di ba?
56:02.0
Tapos yung mga police na ginawa nilang part ng criminal syndicate, yun yung mga pinagtatanggal sa pwesto, di ba?
56:11.0
O ngayon, ang hindi magandang naririnig namin is pwede silang gumawa ng mga high-profile crimes, tapos ang by implication, lalabas dun...
56:26.0
Ano na, weak yung, yung ano, nagkaroon ng gulo, magulo na, chaotic yung administration, kaya kailangan nang tumasok.
56:38.0
Kasi kailangan mo ng kausa, eh, no? Para pang maghikayat ka ng mga sundalo later on, ano ba ang kausa dito, yung casus belli na tinatawag?
56:53.0
Tsaka ngayon, di ba? Siguro napapansin nyo rin.
56:55.0
Away-away yung mga vloggers na dati eh, kampi kay President Duterte, sumuporta sa UNITEAM, ngayon biyak eh, no? Nag-aaway sila mismo.
57:03.0
Nagbabakbakan eh. Ano bang, ano bang ibig sabihin yan? Meron bang indikasyon yan?
57:07.0
Ayun na, kasi ano na eh, yung, kumbaga nag-draw na ng line eh, yung nasa payroll nitong isa, dito, yung nasa payroll ng isa, natural, iba yung narrative.
57:18.0
So, ganun, yung, kaya ang dali mo malaman kung sino yung nasa payroll ng Duterte ka.
57:24.0
Kasi, yun yun eh.
57:27.0
Kumbaga, ang dami nyong napapansin na problema ngayon, pero nung panahon ni Duterte, para kayo nasa paraiso, may problema kayo kung totoo, kung hindi kayo bayad, may problema kayo sa pag-iisip.
57:42.0
Di ba? Kasi, ano yun, sabi ko nga. Tapos, ganun din naman sa mga sundalo, no?
57:49.0
Yung, kung sino man yung mahihikayat nila ngayon, ano?
57:54.0
Teka muna, nung panahon ni Duterte, lahat ng reasons para maging rebelde eh, nandodoon na eh. Hindi nga ginawa eh. Di ba?
58:03.0
Tapos ngayon, magre-rebelde kayo, parang ano yung ano? Ano yung kausa? Di ba? So, ganun lang yun.
58:12.0
Oo nga eh. Tsaka, ang madalas ko rin madanig, Senator, no? Sinasabi nila, weak yung President ngayon. I think ginagamit nila yung binanggit before ni President Duterte, no? Sinabi niya na weak leader.
58:24.0
Si Wood, yung, di ba? Bago manalang Presidente si President Marcos. Yung ganun, di ba? Malakas bang impact nun? Pag inuulit-ulit yun ng mga supporters nila?
58:34.0
Weak leader, yung sa amin malakas.
58:37.0
Yes. Yun yung pagka-gaslight eh. Di ba? Actually, pero kung titignan mo, ganyan yung sinasabi nila kay Pinoy, ganyan sinasabi nila ngayon kay President Marcos. Pero tignan mo, doon na lang sa West Philippine Sea. Madali bang, ano? Masasabi ka bang weak?
58:53.0
Pagka tumayo ka sa China, the same way na ginawa ni President Noy-Noy Aquino, at ngayon na ginagawa ni President Marcos. Pero siya, na sinasabi nilang tigasin, eh, siya nga yung tumitihaaya na lang eh. Di ba? So, doon mo makikita na siya yung weak, actually, pero yung pagka-gaslight nila, babalikta rin nila. Di ba?
59:18.3
And they will have all the different narratives to cover for that week.
59:23.0
He is actually the one who is weak and a coward. Pero como tough-talking siya, pero ano, ang impresyo nila ngayon talagang pasigasiga. Pero baliktad ang pangyayari.
59:41.3
Lastly, Senator, ito gusto kong tanungin. Kasi kanyang binanggit nyo rin yung karanasan nyo doon sa Oakwood Mutiny. Kailan ba ito? 2003, tama po ba?
59:53.0
Batang reporter po po ako noon eh. Mas bata pa kayo noon.
59:57.3
Okay. Naalala ko lang, no? Kasi nga, parang ang impression na nakukuha ko ngayon dito sa mga binabanggit nyo, correct me if I'm wrong, ah, it's important to keep the stability of the current government, tama po ba, ng Marcos administration, in the face of this so-called destabilization efforts allegedly coming from the former president.
60:17.6
Galing sa isang tulad nyo na talagang may ganong karanasan, no?
60:22.1
Noong Oakwood Mutiny.
60:23.0
Tama ba na mas importante na to make sure na yung mandato nitong presidente ngayon matapos hanggang 2028 at hindi payagan yung destabilization kung meron man? Iyon ang impression na nakukuha ko eh. Am I correct po?
60:40.3
Yes. Well, kami sa aming grupo talagang inaanalyze namin yung sitwasyon and we came to a conclusion na it's in the interest of the country.
60:53.0
na matapos ng Marcos administration yung kanilang termino hanggang 2028. Dahil pagka ito ay nakatshort at mag-assume ang Sarah Duterte as president, babalik tayo dun sa 2016 to 2022 nightmare na I hope na talagang huwag naman na nating pagdaanan muli kasi para na tayong mga masokista, no?
61:23.0
At natin yun, ano? Yung pangyayari na yun. So yun yung national interest perspective. And yung causa, sabi ko nga, I would be the first to say kung meron kang dahilan para mag-rebelde ngayon, eh bakit hindi ka tumayo noong panahon ni Duterte na talagang winawalang hiya yung ating bayan, ginagahasa yung ating konstitusyon,
61:53.0
pinagpamapatay yung mga Pilipino, hindi ka tumayo, di ba? So walang causa sa ngayon na kita kong magja-justify ng any uprising from the military ranks.
62:09.1
Tapos besides yung internal factors, yung moral and welfare, yun, inayos na yung term limits, yung reason kung bakit medyo marami na lulomoral, no?
62:23.0
Tapos na yun, etong MUP pension na reform, inayos na rin para hindi mapabawasan yung sweldo ng mga active. So kumaga ina-address, eh. It's not as if pinapabayaan itong mga issue na ito to fester, no?
62:41.3
So pag nawawala yung internal and external reasons for military intervention, then wala nang ano.
62:55.3
Okay. Sige. Napahaba po yung interview ko sa inyo. Pero maraming salamat dahil antyagaan nyo po sa pagsagot sa mga tanong.
63:02.5
Maraming salamat, former Senator Sonny Trillanes. And again, congratulations sa inyo.
63:07.7
Pwede ko naman sabihin yun, because you have long been advocating for the release of Senator Dilima kasi nga grave injustice itong nangyari sa kanya.
63:17.0
Maraming salamat po, Senator Trillanes.
63:19.6
Maraming salamat, Christian.
63:23.0
Yan po, si former Senator Sonny Trillanes. Nakasama po natin ngayong gabi.
63:29.9
Napahaba yung discussion natin. Alam nyo pa kung bakit? Eh kasi ang dami natin kailangan pag-usapan, eh, no?
63:35.2
Actually, talagang last week pa, marami na nakaabang, including myself, dito sa mangyayari sa regional trial court kaninang hapon.
63:42.9
Kasi pwedeng, ano nga, eh, diba? At least, I think justice was served this afternoon.
63:49.7
And pasalamat tayo sa Panginoon, no?
63:53.0
Ah, may makababatiin lang po tayo ngayong gabi. Talagang mga nag-request ito. Pasensya na po, no?
63:57.6
Unahin natin, nag-message yung classmate ko ng high school, si Tune. Talagang nanonood, no?
64:01.6
Ah, kasama yung kanyang anak si Leander Aston. So, ang ganda gabi sa inyong mag-ama.
64:07.1
Ah, favorite daw na rin issue ng West Philippine Sea.
64:10.1
Tapos, eto, may dati po akong estudyante sa USD Journalism, si Micah Lucero.
64:15.2
Ayan, nag-reach out sa akin sa Facebook.
64:18.2
Ah, yung daddy raw niya, yung papa niya, ang term na ginamit niya.
64:23.0
Ah, papa, fanboy daw, would love to be included in your shout-out list in one of your segments.
64:29.3
Ah, walang problema.
64:31.3
Ah, kay daddy Oliver Lucero, ah, maraming maraming salamat po sa patuloy niyo pong pag-suporta.
64:37.4
Isa raw siya sa mga chefs from Daruma Sushi, located in Rome.
64:43.5
Ayan, naka-base pala sa Rome.
64:45.5
Yung daddy niya, Micah Lucero, si Mr. Oliver Lucero.
64:51.3
Isa po siyang chef.
64:53.0
Chef sa Rome, sa Daruma Sushi.
64:55.7
Magandang gabi po sa inyo.
64:56.9
Ah, hindi, hapon ngayon dyan sa Roma.
65:00.3
Hi po sa inyo, Sir Oliver.
65:02.0
Maraming salamat po from the bottom of my heart dito sa pag-suporta.
65:05.7
At sana may napulot naman si Micah dito po sa mga klase namin.
65:09.3
Yung pala, wala pala akong kwentang t-shirt.
65:11.7
Baka yun ang kwento sa inyo.
65:13.5
Micah, sana may napulot ka naman kahit papano.
65:16.3
Tapos ito, si Victor Canlas Jr. nag-reach out sa akin.
65:20.5
Wow, nag-avail siya ng t-shirt na Fox First.
65:23.0
Eto, small world.
65:26.2
Asawa pala siya ng aking kauna-unahang high school advisor, class advisor sa San Beda High School.
65:34.1
Nakalala ko yun, si Ma'am Weng Canlas.
65:37.5
Batang bata po po ako noon eh, noong 90s, early 90s.
65:42.7
So, ang unang-una ko po naging class advisor sa high school, si Ma'am Weng Canlas.
65:48.3
Asawa pala niya si Mr. Victor Canlas Jr.
65:51.2
So, shout out po sa inyo, Ma'am Weng.
65:53.0
At saka kay Sir Victor.
65:54.5
Magandang gabi po sa inyo.
65:56.3
Tapos, ito po, si Linda Gabriel.
65:59.5
Pinabati po natin ang kanyang anak na nasa Qatar.
66:03.0
Birthday po niya last November 11.
66:08.5
Hindi ko po siya nabati last week.
66:10.4
Ang pangalan niya si Maria Cecilia.
66:13.3
Anak po siya ni Linda Gabriel.
66:15.1
Happy birthday sa'yo, belated.
66:18.2
Tapos, si Edna Malana.
66:29.4
Shout out din sa kanya.
66:31.2
Nanonood po siya.
66:34.0
Pasensya na, lumalam pa siya ano.
66:36.2
Insan, pabati naman si Prancel De La Rosa.
66:39.0
Kasama ko siya ngayon.
66:41.0
Jonathan, hi na rin sa'yo.
66:44.3
Naging bati-uncession na hindulo natin.
66:46.3
Pero okay lang naman yun.
66:51.9
Pasensya na po kayo.
66:52.7
Yung mga nagtatanong ng mga mugs
66:55.7
Pero po tayong malalaki
66:58.0
Na maraming supplies
67:00.1
Kasi ang dami nagre-request eh
67:01.7
Iba gusto rin nilang
67:03.0
Pangregalo sa Pasko
67:04.3
Huwag kayong magalala
67:06.7
Marami tayo ngayon supplies
67:08.2
Hindi tayo mauubusan
67:16.7
Yan malamig na siguro dyan
67:21.8
Sige imbitahin natin next time
67:23.1
Si Senator Leila Dilima
67:24.8
Ayoko naman makapaggit-gitan
67:27.4
Sa ibang mga reporter
67:29.0
Makapagpahinga siya kahit papano
67:30.5
Kasi I can only imagine
67:34.7
For more than 6 years
67:35.9
Hindi natin siya makapagpahinga
67:45.0
Watching from Laguna
67:48.7
Nasa UST ako kanina
67:49.9
May nakasulubong ako
67:51.7
Ako usap ko kanina
67:57.5
Nakalimutan ko yung pangalan niya
67:59.5
Madreslo siya manood
68:03.3
Ma'am pasensya na po
68:04.6
Nakalimutan ko yung pangalan niyo
68:05.9
Pero alam niya na po
68:08.5
Nagpicture kami kanina
68:11.4
Or kaninang umaga
68:12.4
Hapon na yata yun
68:15.2
Maraming salamat po sa inyo ma'am
68:16.8
Nakalimutan ko yung pangalan niya
68:26.7
Watching from Austria
68:29.5
Yung kaibigan natin
68:31.0
Nagcomment kanina
68:32.9
Nakita ko yun Harold ha
68:34.4
Magandang gabi sa iyo
68:35.3
Sa inyo ni Giselle
68:40.5
Madras manood yan
68:42.7
Si Gerardo Bautista
69:00.3
Napakalibig na siguro dyan
69:11.1
Madalas manood to
69:17.2
Naliligawan mo ba to
69:18.3
Parang lagi mong pinapabati
69:21.5
Kuwento naman dyan
69:26.6
Naghanap ng hoodie
69:30.3
Kung gusto nyo ng hoodie
69:34.4
Si Frederick Concepcion
69:44.3
Magkita kita tayo
69:47.4
Hindi ko mababati
69:49.5
Ito si Pacifico Cruz
69:51.8
Sige magandang gabi po sa inyo
69:54.7
Balagan from South Korea
70:00.1
Mga kaibigan natin dyan
70:06.5
Baka mapadpad tayo
70:09.4
Baka magkasalubong tayo
70:10.7
Sa Shibuya Crossing
70:16.5
Si Kennedy Santos
70:17.5
Shoutout sa anak niya
70:21.4
Kalia Magdalene Santos
70:22.9
From Milan, Italy
70:23.8
Birthday niya ngayon
70:24.8
14 years old na siya
70:29.4
Happy birthday sa'yo
70:35.1
Si Mare Victorinidad
70:36.2
Magandang gabi rin sa'yo
70:37.3
Shoutout from California
70:43.9
Mare Victorinidad kanina
70:55.8
Si Jerry Bautista
70:57.3
Nabati na natin yan
71:01.6
Yung mga nagre-request na naman sa inyo
71:06.4
Kasi nga talagang wala akong napapara
71:09.1
Hindi ko alam kung kayo may
71:10.1
Napupura kayo dito
71:12.5
Kay Ronald Llamas
71:13.5
Pag-iisipin ko mabuti
71:17.6
Kung i-invite natin siya ulit
71:19.9
Nakaban muna itong Ronald Llamas na yan
71:23.4
Walang kwenta yung mga pinagsasabi
71:26.0
Ayaw natin ng ganun
71:27.9
Si Ophelia Magcalas
71:41.7
From Island ba to?
71:43.5
68 years old na po siya
71:50.4
Gusto niya mag-request ng song
71:51.8
Ano bang kanta gusto mo?
71:56.2
Ang harsh mo kay si
71:59.2
Eh dun tayo sa totoo no?
72:01.4
Facts first tayo rito no?
72:03.0
Pag walang kwenta yung kausap natin
72:04.8
Sinasabi natin yan
72:07.4
Baka i-record nyo to
72:10.3
Hindi ginawa ko last week
72:11.4
Diba binabanatan ko si Llamas
72:13.0
Miss Kid Joke lang
72:13.9
Kinot ko yung video
72:14.7
Pinadala ko sa kanya eh
72:19.9
Gerson King Villanueva
72:23.3
Ano sa'yo na ba to?
72:25.9
Al from Rhode Island, USA
72:30.9
Last na po talaga ito no?
72:34.4
Birthday niya today
72:36.5
Watching from Molino
72:40.8
And happy birthday
72:42.6
Diyan na po tayo nagtatapos
72:44.4
And kita-kita tayo bukas ah
72:45.7
Meron po tayong live episode
72:49.3
Maraming maraming salamat po sa inyo
72:51.4
Sana may napulot po kayo
72:52.4
Sa ating discussion niyan
72:53.6
Magandang gabi po
73:19.3
Thank you for watching!
