01:03.0
Pero pag pinag-isipin niyo mabuti, napaka-importante nitong topic na ito, peace building.
01:08.4
And for this particular episode, we're fortunate dahil napagbigyan po tayo.
01:14.1
Nagpa-unlock po yung ating inibitahang guest for tonight.
01:18.7
She's one woman I really admire.
01:21.3
I've known her for a while.
01:23.3
Hindi na makamigyan ko ka-close pero I've been watching her work for many years.
01:27.9
Siya po yung dating Philippine Government Peace Panel Chief Negotiator
01:34.1
sa pakikipag-usap po ng kapayapaan sa Moro Islamic Liberation Front.
01:40.0
At yun po ay nag-culminate on 2014 doon po sa landmark peace agreement between the Philippine Government
01:46.8
and the Moro Islamic Liberation Front.
01:50.3
And recently, natanggap po niya yung isang napaka-prestigyosong award.
01:54.9
Yung Ramon Magsaysay Award.
01:56.9
Ito po yung kinukonsider na marami bilang Asia's version of the Nobel Prize.
02:02.7
Pabasahin ko lang ha para ang ganda kasi ng citation po sa kanya ng Board of Trustees ng Ramon Magsaysay Award.
02:12.0
They recognize her deep, unwavering belief in the transformative power of non-violent strategies in peace building,
02:21.1
her cool intelligence,
02:23.6
and courage in surmounting difficulties to convey the truth
02:27.4
that it is through inclusion rather than division
02:31.0
that peace can be won and sustained
02:33.9
and her unstinting devotion to the agenda of harnessing the power of women
02:38.9
in creating a just and peaceful world.
02:42.7
So pag-uusapan po natin yung gabi,
02:44.6
bukod po rin sa napaka-prestigyos na award na nakuha niya,
02:47.8
yung kanyang background in terms of peace building,
02:50.3
pag-uusapan din natin yung mga leksyon na pwede po natin mapulot
02:53.4
sa kanyang vast experience
02:55.0
in terms of promoting peace dito po sa Bangsamoro,
02:59.1
dito po sa Muslim Mindanao,
03:00.7
at saka pag-uusapan po natin,
03:02.1
alam ko marami sa inyo very, very, very interested
03:04.3
dun po sa ongoing conflict dyan po sa Gaza.
03:09.0
So without further ado,
03:10.3
although napakatindi ng adu ko,
03:13.1
I'd like to welcome to our program,
03:15.6
maraming maraming salamat po,
03:16.8
si Professor Miriam Coronel Ferrer.
03:20.4
Magandang gabi, ma'am, Professor,
03:22.2
and congratulations po.
03:23.4
Christian, yes, salamat, Christian.
03:26.3
Oo, kumusta po ba?
03:27.4
Natuwa na sa introduction mo na bangit mo na parang hindi sexy yung peace building na issue, diba?
03:36.1
Unfortunately, sa iba.
03:37.3
Sa iba, may issue.
03:38.9
Pero alam mo, yung West Philippine Sea is an issue of peace, diba?
03:44.6
And I think maraming concern siya.
03:46.9
Para sa Mindanao, malaking bagay pa rin yung usapin nga ng peace.
03:52.2
At dun sa mga nasasabak dito sa conflict natin sa communist insurgency,
03:58.6
andyan pa rin yan, no?
04:03.7
Sige, bago natin ano, bago tayo mag-delve dyan, no?
04:06.4
Although I agree, no?
04:07.4
Kasi nga minsan, miski naman sa media, parang ang lente na ginagamit sa coverage
04:11.6
focuses more on the conflict rather than the peace aspect, diba?
04:16.8
Napapansin niyo rin po ba yan minsan?
04:20.5
Kasi at the end of the day,
04:22.2
natin isusub yung problema na yan, diba?
04:25.8
Sa West Philippine Sea.
04:27.9
Kailangan talaga may process na mangyari dyan.
04:30.2
At hindi lang ngayon nanonood tayo araw-araw ng parang, ano nila eh,
04:36.1
banggaan at saka maneuvers, diba?
04:40.5
Pero hindi mawawala yung problema sa ganun lamang.
04:45.2
So sige, bago natin puntahan yung malalim na issues,
04:48.4
ako curious muna ako sa inyo.
04:52.2
Diba sa inyo finally that you got this very prestigious award?
04:57.3
Talagang busy yung nakaraan na linggo kasi sunod-sunod talagang activities.
05:01.3
At ang maganda kasi dito, nakasama ko yung ibang awardees.
05:05.3
At makikita naman talaga na talagang nakakabilib doon sa kanilang mga achievements.
05:12.6
Yung isa nga, yung si Corby from Bangladesh.
05:18.2
Yung free schooling na pinaprovide niya.
05:22.2
Si Dr. Ravi naman, yung free cancer treatment, rich or poor,
05:26.3
parehong binabayanan doon sa cancer hospital nila.
05:29.4
At si Ego Lemos mula sa East Timor.
05:33.1
Yung tungkol naman doon sa paano talaga ayusin yung agrikultura through permaculture
05:39.7
at saka pag-aayos ng water system kasi talagang napaka-dry sa East Timor.
05:45.1
Alam naman natin lahat yan connectado sa usapin din ng peace, diba?
05:48.7
So maski na parang political yung peace,
05:52.2
actually connectado naman sa isa't isa yung kaming apat na nabigyan ng award this year.
06:00.3
So most definitely, it's a very good bunch, a group.
06:04.7
You're in very good company.
06:06.2
At saka nandun yung body of work na talagang merong mahalagang impact sa lipunan.
06:10.6
Napaka-importante.
06:11.9
Pero inga, konting background lang po.
06:13.5
How did you get involved ba dito sa peace building po?
06:18.7
1986, after people power revolution.
06:22.2
So masyado nang mahaba yung panahon na nagkakagulo tayo.
06:26.2
Nagkaroon talaga ng opportunity para pag-usapan.
06:29.7
Pag-usapan sa magandang paraan kung paano natin matitigil yung bakbakan
06:35.8
at saka makahanap ng maayos na resolusyon.
06:39.1
At ganoon naman ang ginawa noong 1986 ni President Cory Aquino.
06:44.8
Pero hindi ito nangyari.
06:48.3
Hindi natapos yung mga usapin na yan.
06:50.6
So mula noon, sinubaybayang ko na talaga.
06:52.2
Naging malaking interes ko.
06:55.0
Pinag-aralan, tin-search, sumali sa peace movement na bagong panganak din after 1986.
07:04.5
Peace movement natin is post-1986 development na ang focus niya ay precisely
07:12.7
paano natin matitigil yung ating mga armed conflicts dito sa Pilipinas.
07:18.6
Kung matatandaan niyo, meron pa tayong military rebels.
07:22.2
At sila nga ang talagang naunang nagkaroon ng peace agreement
07:27.1
kung saan ay nabigyan ng amnesty yung mga nagkukudeta noong panahon ni President Cory Aquino.
07:36.5
So malaking bagay ito.
07:37.8
Hindi ito nawala hanggang sa umabot na tayo sa ilang presidente.
07:42.6
At sa pagsisikap, yung iba nagsikap, yung iba nang gera, paiba-iba rin.
07:49.0
Pero yun nga, at least sumantong na tayo sa usapin.
07:52.2
At yung kapayapaan dito sa Bangsamoro, dito ng 2014,
07:57.1
noong panahon naman ni, nang imaong president, Simeon Binigno Aquino III.
08:05.1
Okay, nabanggit niyo yung 2014 landmark peace agreement.
08:09.1
Ako, nung pa ako curious na alamin yung perspective niyo kasi it's been, what,
08:14.4
several years since the signing of that peace agreement and ngayon ongoing pa po yung transition.
08:19.0
Then po sa mga hindi familiar sa issue, di ba, meron po yan two tracks.
08:22.2
Yung tinatawag din ang normalization track at saka yung political and legislative track.
08:27.9
Pero huwag na natin yung mga complications na yun.
08:29.9
Dito ba so far, broad strokes muna tayo, how do you think the transition is doing?
08:36.2
Especially with the postponement of the first elections dapat ng 2022?
08:41.3
Ang number one gauge para sa buong mundo, sa pag-measure ng mga anong nangyari pa katapos na magkaroon ng peace agreement,
08:51.3
ay kung bumalik sa gera o hindi yung mga partido na kasama dito sa peace agreement na to.
08:58.4
At makikita naman natin na walang bumalik sa gera.
09:01.8
So on that score, medyo matuturing pa nga tayong one of the success stories in sustaining a peace agreement so far.
09:11.8
Magsasampang taon na the next year.
09:14.7
Pero syempre alam naman natin hindi lang naman yun yung layunin ng peace agreement.
09:18.0
Kaya nga ito comprehensive. May iba pa siyang layunin.
09:21.3
Ang layunin niya, baguhin yung sitwasyon, ayusin yung political system, magkaroon ng mas maayos na pamahalaan.
09:31.5
Lahat yan, kasama yan.
09:33.3
At saka yung mga dating lumalaban sa bahagi ng MILF ay maging kabahagi na ng normal citizenry, kaya nga normalization ang tinatawag.
09:44.9
So yun, yun ang medyo matagal, medyo mabagal.
09:48.6
Kumbaga parang ang bagal-bagal talaga natin.
09:51.3
Yung Aceh Peace Process sa Indonesia, unang-una, ang tagal na pasa ng batas, ilang taon inabot bago ito nangyari.
10:00.0
So hindi mo talaga ma-implement yung isang malaking bahagi ng agreement, which is the transition government.
10:07.7
Kasi napasa lang naman yung batas, 2019 na, di ba?
10:11.6
So in a way, ilang taon pa lang itong transition government, apat-apat na taon.
10:17.4
So, baski na medyo mabagal, at least nandyan pa rin.
10:25.1
At napasa na nila yung ilang mga batas na kailangan para talaga ma-stabilize yung situation.
10:32.9
Pa ganyan po, how do you deal with observers?
10:37.3
Ito kasi maraming stakeholders yan sa BARM, di ba?
10:39.5
Bukod po rin sa direct stakeholders dun sa Muslim in the Now.
10:44.1
Siyempre, whether we like it or not, stakeholders lahat tayo.
10:46.8
Ito yung buong Pilipinas.
10:48.2
And sometimes, maraming naiinip, di ba?
10:50.0
Pag inoobserbahan from afar.
10:51.7
Teka, meron na kayong binigay na kayo ng black grant, meron na kayong malaking pondo.
10:55.3
Di ba, ganun yung naging conversation.
10:57.5
Ano pa bang gusto nyo?
10:58.6
Bakit ang bagal ng progreso?
11:01.0
I mean, how do you respond to comments like that?
11:04.9
To a large extent, very, very unfair.
11:08.9
Siyempre, pwede ka naman talagang mainip.
11:12.7
Lalo na kung malaki yung expectation mo.
11:16.8
Lalo na kung malaki yung madi-deliver.
11:19.1
Pero kasi kung titignan naman natin, not only matagal, inabot ng ilang taon bago mapasa yung batas.
11:26.5
Pagkapasa niyan, nagka-COVID naman.
11:29.9
So, yung COVID, iniisip ko nga yung sitwasyon nung ni Mr. Mohagir Iqbal,
11:35.5
yung chair ng MILF panel na kinegosyate namin.
11:39.5
Siya yung Minister of Education.
11:41.1
Imagine mo na lang, paano ka magdi-deliver ng education?
11:44.8
Inaayos mo pa lang yung sistema.
11:46.8
Tapos ngayon, may COVID ka.
11:48.7
Hindi kayo, kailangan nyo mag-shift ka agad sa, sa ano, sa hindi pa nga hybrid at the time.
11:57.1
Talagang yung online teaching.
12:01.1
Eh kung dito nga sa Metro Manila, ang daming nahirapan ng mga schools at saka mga estudyante.
12:06.7
Doon, ang basic needs pa nga, wala pa eh.
12:09.2
School building, maayos na facilities, mga libro.
12:13.2
Tapos ipapashift mo sila sa online teaching.
12:16.8
I-step back ka doon.
12:18.2
Hindi, as in other places, sa economy, hindi lamang sa education, sa economic development,
12:25.8
sa maaari sanang pumasok ng mga investments, na-delay talaga lahat.
12:31.1
Dalawang taon yan, na-delay ng buong mundo, actually, dahil sa COVID.
12:37.2
So nakaka-recover pa lang talaga ngayon, 21, 22.
12:44.4
So, tapos inabutan ka pa.
12:46.0
Nagkaroon ka pa nitong Marawi, yung Marawi 5, ano, 6 na tinatawag, diba?
12:53.1
At saka malaking damage talaga yung nangyari sa mangyari.
12:56.8
Doon sa Marawi City, which is a major part of the Bangsamoro.
13:03.3
Magamat hindi naman ang MILF ang involved dito, ibang mga armadong grupo, yung tinatawag natin, violent extremist groups.
13:11.8
Siyempre, nasa ano yan eh?
13:13.7
Nasa loob pa rin yan nitong Bangsamoro government, na Bangsamoro Autonomous Region, na sinisikap pa rin nila.
13:23.9
Sinisikap pa nila na magkaroon ng kaunlaran.
13:27.4
Ang nangyari sa Marawi, kamukha na nakikita natin ngayon sa Gaza, talagang, although definitely mas maliit na scale, talagang na-damage ang maraming mga buildings, at saka na-displace yung mga tao.
13:40.7
Oo, napulbos yung ano eh.
13:44.9
Yung central portion yan.
13:46.5
Oo, medyo ano nga yan eh. Maraming mas maanloob dyan, pero that's a topic for another discussion. Mas complicated din siya in itself, no?
13:55.5
Nabanggit niyo po yung Gaza. Okay, marami kasi nag-aabang dito, and usually ang lente rito kampihan eh, no?
14:00.4
Hindi, online sinasabi, hindi, pro-Israel kami. Iba naman, free Palestine from river to the sea.
14:07.6
Pag-usapan natin yung perspective ng isang peace builder na katulad nyo, no?
14:11.7
I know this is a very complicated issue.
14:13.7
We won't be able to talk about solutions, and possible solutions won't be easy because of the long history.
14:20.2
Pero ano po ba yung mga lessons in peace building na pwedeng ma-apply dito when it comes to this complicated issue, Israel-Palestine conflict?
14:28.7
Yung number one dyan, i-recognize natin na may shared needs sila, no?
14:36.6
Ano yung needs nila? Basic needs. Israel security.
14:41.5
Kasi nung nangyari nga yung Hamas.
14:43.7
At nakita nila, despite having massive weaponry, talagang kilala yung armed forces ng Israel for their capability,
14:55.2
na napasokan pa rin sila at nangyari nga yung October 7 attack.
14:59.7
At the same time, sa bahagi naman ng mga Palestinians,
15:05.3
andyan din yung need nila for security based on a very basic premise,
15:12.7
yung kanilang freedom.
15:14.1
Kasi occupied nga yung nakitirang territory nila.
15:17.5
Una, nawala na yung malaking bahagi nung natayuin State of Israel.
15:21.7
Pero itong Israel pa rin na nagpaprovide ng security sa East Jerusalem, sa West Bank, at saka sa Gaza.
15:30.9
Napaka-restricted ng movements, tas ang daming displacement na nangyari.
15:35.1
So talagang walang-wala rin silang nararamdaman na security.
15:38.7
So kung hahanapin natin ngayon, paano ba magkaroon ng...
15:42.7
Security ang state ng Israel, at saka security,
15:47.4
hindi lang yung Hamas kasi nakikita natin, finish frame yung gera, Israel-Hamas.
15:53.4
Pero actually, buong mga Palestinians ang pinakamalaking tinamaan nitong gera na ito.
16:03.0
So ang kailangan talagang mag-evolve dito is yung security na mag-coexist sila on fair,
16:12.7
on equal terms, kasi ngayon napaka-un-equal ng relationship.
16:17.0
Hindi lang un-equal pagdating sa military strength, un-equal talaga sa lahat ng bagay
16:22.2
in terms of yung control, basic control dun sa buhay ng mga tao.
16:30.1
Talagang napaka-restricted ng buhay ng mga Palestinians sa existing order.
16:38.8
Hanggang ngayon, nakikita natin, maski sa West Bank na hindi naman dapat kasama,
16:42.5
sa gera, tuloy-tuloy pa rin yung pag-displace, pag-forcible na paglikas para maitayo yung mga Israeli settlement.
16:56.5
So, yun yung kailangan natin hanapan ng solusyon.
17:00.2
Tingin ko yun yung hinahanap din ng ibang mga nag-mediate dito na iba't ibang mga bansa,
17:05.7
yung tinatawag ng the morning after.
17:08.4
What do you do the morning after, diba?
17:11.0
Pero in the meantime,
17:12.5
napaka-basic bilang isang peacebuilder is yung panawagan nga na ceasefire.
17:18.8
Kasi masyado ng malaki yung cost sa buhay ng mga tao ang nangyari.
17:25.1
As a peacebuilder, you can only talk politics more effectively.
17:30.1
Even yung release ng hostages, mas effective mo yan magawa
17:33.9
kung magtigil putukan tapos mag-usap pa paano mangyayari.
17:40.0
Hindi yung talagang...
17:42.5
Ano na lang, ituloy-tuloy ito.
17:45.6
At the risk of killing your own hostages, diba?
17:51.2
So, yung incidentally, diba, there was a first resolution calling for a humanitarian ceasefire
17:56.8
coming from the UN.
17:58.9
Anong tingin niyo rin sa pag-abstain ng Philippine government?
18:03.2
Sorry, nadulas ako.
18:05.0
Ang reason na ginamit nila was...
18:06.7
Ano yan? Honest mistake, sorry.
18:07.9
Wala siyang intention na makasarap or whatever.
18:11.4
Ang reason na ginamit...
18:12.5
Ang reason na ginamit ng Philippine government
18:13.6
nung ating ambassador doon was
18:16.7
they were looking for a clear condemnation naman
18:19.3
doon sa October 7 attack ng Hamas.
18:22.1
Parang wala daw silang problema doon sa humanitarian ceasefire.
18:25.6
Pero sana raw, nakalagay yung in clear terms
18:28.5
yung pagkundina din doon sa Hamas attacks.
18:31.6
What do you think po?
18:33.3
Parang ano na lang yan eh.
18:35.6
Gymnastics sa lingwahe.
18:37.4
Kasi nakalagay naman doon sa resolution
18:39.5
we condemn all terrorist attacks,
18:42.5
yung indiscriminate
18:44.8
at indiscriminate bombardment.
18:47.8
So hindi minensyon ng Israel,
18:49.7
hindi minensyon ng Hamas.
18:53.5
Ganyan naman sa isang compromise document eh.
18:56.4
Pero kinundem mo,
18:57.8
parang sinasabi nila,
18:59.3
hindi tama yung nangyari.
19:01.5
Ngayon, kung insist...
19:02.6
Ang argument nga nung iba doon sa debate,
19:05.4
kung gusto mong imensyon yung Hamas,
19:06.9
imemensyon mo din yung Israel.
19:08.5
So parang ang pinaka-compromise mo dyan,
19:11.1
hindi mo na lang isusulat.
19:12.5
Either Israel or Hamas.
19:14.9
Pero kinundem mo yung mga nangyayaring aksyon.
19:18.1
So parang napaka-unfortunate nun,
19:20.1
kasi ang ASEAN naglabas na ng statement
19:23.5
na nanawagan ng ceasefire.
19:26.7
Eh, member tayo ng ASEAN
19:28.1
bago nagkaroon ng UN,
19:29.6
nagkaroon ng boto sa UN,
19:33.8
General Assembly.
19:39.5
dineside pa rin mag-abstain.
19:42.5
Pero ang maganda nitong huli,
19:43.9
yung bagong UNGA Resolution,
19:48.4
Nag-conquer na tayo.
19:50.4
Itong UN Resolution na huli,
19:53.4
itong nakaraan-araw lang,
19:57.4
occupying yung territories.
20:02.4
Kasi na-alarm na nga yung mga tao rin,
20:04.4
lalo yung sumangyari sa West Bank.
20:06.4
Ito yung isang bahagi
20:08.4
na kabahagi ng Palestinian state.
20:12.5
Pero nasa ilalim siya ng
20:14.5
Palestinian Authority.
20:15.5
Yung Gaza, nasa ilalim ng Hamas
20:18.5
na bahagi na nakahiwalay sila.
20:22.5
Talagang patuloy yung displacement.
20:26.5
Sinasabi doon sa Resolution,
20:28.5
it's an obstacle to peace
20:30.5
na gawin nga yung ganong klaseng
20:32.5
mga further aggression
20:44.5
sa mga tao, sa mga Palestinians in particular.
20:46.5
So nag-sign na tayo doon.
20:48.5
Nag-conquer tayo dito sa huling
20:54.5
ang nag-against, ang US,
20:56.5
Hungary, sino ba ba?
21:00.5
Iba ba nag-Canada? Oo, Canada.
21:02.5
Tapos yung iba nag-abstain.
21:04.5
So I think, nung nag-abstain tayo the first time,
21:08.5
it's because iniingatan natin yung relationship natin sa US.
21:11.5
Pero ngayon, buti na lang,
21:15.5
mas naging, mas informed na yung,
21:19.5
medyo mas naging independent na tayo doon sa boto natin.
21:23.5
Kasi mahirap talaga i-defend eh.
21:25.5
Although malaki yung impact to, no?
21:27.5
Kasi yung illegal settlements, that's a very thorny,
21:29.5
and thorny issue yan, diba?
21:32.5
So, edyo iba nga nagwulat dahil bumoto dyan in favor yung Pilipinas.
21:37.5
Ito po, gawin nating mas new ones pa yung discussion, no?
21:39.5
Kasi nga, yung mga nadidinig din ako, mga nag-oobserve dito, no?
21:43.5
If you want to play the blame game,
21:47.5
parang nagiging fixed sa isang point in history,
21:51.5
yung start nila eh.
21:53.5
Parang you get what I mean, no?
21:55.5
Parang, kunwari, ang comment nila, eh kasaralan ng Hamasyan kasi umataka sila October 7.
22:00.5
Kung doon magsisimula yung starting point ng discussion, mukhang malinaw.
22:04.5
Pero papag-uusapan naman, let's say, yung, ano, yung 1940.
22:13.5
Pwedeng meron ding ibang arguments regarding that, no?
22:16.5
Dito, pag-uusapan po muna natin, no?
22:18.5
Binabanggit nyo kasi yung ill-treatment dito sa mga Palestino.
22:22.5
Doon sa occupied territory.
22:24.5
Bakit ba humantong sa ganun?
22:26.5
Na sabi nga ng iba, parang second or third class citizens yung treatment doon sa mga Palestino.
22:34.5
Ang concept kasi talaga ng Israel is,
22:39.5
Yun nga, yung pagtatayo ng Israel as a Jewish state.
22:44.5
Kasi yun yung ideology nila, eh.
22:46.5
In Zionist movement.
22:48.5
Oo, tapos yung, kaya bakit sila nagmamobilize ng settlers nila na pumasok sa Palestinian area.
22:58.5
Nagpunta ko dyan nung nakarang taon, eh. Doon sa West Bank.
23:02.5
At nakita ko talaga, doon sa hillside,
23:07.5
isang malaking, ano na, ah,
23:10.5
Naging Israeli settlement na may kalsada, may tubig, lahat.
23:15.5
Eh, nasa loob ng West Bank ito.
23:18.5
At ang nangyari, yung mga fields nila,
23:21.5
kung saan sila nag-grace ng mga hayop nila, eh,
23:24.5
nababawasan ng nababawasan. Hindi sila basta makapasok.
23:28.5
Tapos, ah, hindi ka na nga kailangan bumalik pa sa 1948.
23:32.5
Itong taon lang na to, ilang Palestinians,
23:35.5
mga bata, teenager, ang pinatay.
23:37.5
For the slightest exception,
23:40.5
baril kagad ang, ang, ano,
23:43.5
of course, marami din, ah, nahuli, hinuhuli.
23:47.5
Nitong huling, ah, end of Ramadan, ah,
23:50.5
doon sa Al-Asqa Mosque, which is the holiest places
23:54.5
for the Muslims in Jerusalem, no,
23:57.5
ang security niyan, ah, Israel, mga Israelis,
24:02.5
nung gusto nilang pauwiin na yung mga tao,
24:05.5
binaril nila yung stained glass windows doon sa, ah,
24:07.5
doon sa parang yung sa kung saan yung, ano, diba, yung sa taas nitong mosque na to.
24:15.5
Para ma, yung tao, umuwi na.
24:17.5
Pero sisiray mo yung isang cultural, religious place
24:21.5
for your, ano, to enforce yung gusto mong mangyari for, for security.
24:25.5
So, it's not even, ah, it's been going on.
24:29.5
And most recently, under, ah, Prime Minister, yung Netanyahu, talagang, kasi nga si, si, yung,
24:35.5
yung Pangulo, yung namamuno sa kanila ngayon, talagang,
24:41.5
sinasabi, right-wing siya nga na.
24:43.5
Right-wing, ano, talagang nag-i-intensify yung situation.
24:49.5
Kaya, kaya, ano, ah, siguro, at that point, no,
24:54.5
pero sabihin na natin, maski mag-umpisa ka sa October 7,
24:58.5
ang 1,200 Israelis, ang laki, grabe, ang laking number, unprecedented.
25:03.5
Ang laking number, unprecedented.
25:06.5
So, okay, galit ka, at saka tapos may hostages ka pa.
25:10.5
Pero, after October 7, sobra-sobra na rin.
25:15.5
Kaya nga, yung public opinion, ah, even in the United States, yung survey nila,
25:20.5
recently nalinabas, 68%, hindi na nagsusupport dito sa continued, ah,
25:27.5
continued attacks ng Israel, at gusto na rin magkaroon ng C-square.
25:31.5
Sa ibang-ibang bahagi ng mundo, maski sa, sa Europe.
25:35.5
Ah, kung saan, yung ibang governments ay in favor pa rin of Israel.
25:40.5
Yung sa, sa UK, for, for example, kaya magkakaroon nga ng vote sa parlamente.
25:45.5
Kung mananawagan na ng C-square o hindi.
25:48.5
Yung mga tao mismo, nakikita nila, excessive na yung naging response.
25:53.5
Hindi na talaga proportional.
25:55.5
Doon sa origin, kung masasabihin mo na October 7 ang origin itong problema na ito,
26:00.5
hindi na siya proportional doon sa nangyari noong October 7.
26:04.5
Okay. Pag ganyan ba, ah, ano ba yung proportionate response?
26:09.5
Based doon sa, nasa sulat, no? Kunwari, sa UN.
26:12.5
Ano ba yung proportionate response na isang Estado pag inatake of that scale?
26:17.5
Like what happened noong, ah, October 7? Ano yung, ano yung limits ng right to defend itself?
26:23.5
Ray, actually, yung, kasi ang, ah, dito, asymmetric to eh.
26:28.5
Ang laki lang, ang, mas malakas di hamak yung, ah, yung Israel, diba?
26:32.5
Tapos baligtarin mo. Halimbawa.
26:33.5
Halimbawa, isipin yung sitwasyon natin sa West Philippine Sea.
26:37.5
Sabihin natin, inatake natin ng isang Chinese na, kunwari lang ah, ah, ah, isang, ah, Chinese vessel.
26:46.5
On our EEZ. Diba?
26:50.5
O on the teritory, contested territory, pero, ah, liriclaim natin.
26:56.5
Tapos, isipin ba na, eh, ang, ano yung rights ng China to defend what it claims to be?
27:01.5
Ah, to defend what it claims is its territory.
27:05.5
Tama ba na pupulbusin niya?
27:08.5
Pupulbusin niya, halimbawa, ano bang pinakamalapit na isle na, ano doon, ah, yung...
27:14.5
Pwedeng Zambales.
27:18.5
Kaya, sa kabila sa bandang baba, Palawan.
27:19.5
Tama ba na pupulbusin niya ito?
27:21.5
Dahil inatake mo yung, yung boat nila.
27:24.5
So, yung question ng proportionality, eh.
27:26.5
Ang, ang, ang, kung talagang...
27:29.5
Ang primary concern nila, eh.
27:30.5
Kung primary concern mo, may hostage taking na nangyari.
27:33.5
Ang primary concern mo ay inego, inegosyate yung release ng hostages.
27:38.5
Siyempre, gagamit ka, maaari kang gumamit ng carrot and stick, di ba?
27:41.5
Pero kung ganun ang focus mo, to release the hostage at saka, ah, mag, ah, i-vindicate yung mga pinatay sa site mo,
27:53.5
doon, pwede ka naman dumaan din sa hindi itong, ano eh, ah, sabihin mo na, ah,
27:58.5
gusto nilang eliminate ang Hamas.
28:02.5
Physically eliminate.
28:04.5
Kasi may political elimination. May physical elimination.
28:09.5
Sa kanila parang pareho, eh. Yun ang target, di ba?
28:12.5
Wipe them out of face of the Earth? Di ba yung Hamas?
28:17.5
Lalo kang nagpapaanak ng maraming Hamas na nangyayari sa kanila eh. Di ba?
28:21.5
Maaaring mawala yung Hamas. Pero mawawala ba yung radicalism after nangyari ito?
28:27.5
Oh, totoo yan. Actually, both sides yan eh, diba? Tama po ba?
28:32.0
Kunwari, yung mga naulila ng mga batang Israelis, syempre, mas ma-steal yung resolve nila talagang,
28:38.7
yan ang kalaban namin, sila yung demonyo. On the other side, ganun din.
28:42.6
Yung mga namatayan, diba? Talagang demonyo naman yung kabilang side.
28:45.9
Pameta, gawin natin mas complicated kasi ito rin yung mga sumutsaring parte ng konteksto dito.
28:52.8
Ang argument naman ng mga Israelis, tsaka ng mga sumusuporto rin, sinasabi nila,
28:57.5
it's not easy as it seems when it comes to discussions about proportionate response.
29:02.6
Talagang sinasabi nila, yung Hamas, ginagamit na human shields yung mga Palestinians.
29:08.1
Tapos yung mga military facilities, nakatago daw sa hospital compound, sa mosque mismo, sa mga bahay-bahay.
29:17.0
I mean, yung konteksto na yun, ano naman ang proportionate response sa ganung konteksto?
29:23.8
Okay, 36 hospitals na yung inatak.
29:27.5
So, apparently, itong sa Al-Shifa, which is parang one of the bigger hospitals,
29:34.0
at saka kung saan na nga tumakbo lahat ng mga tao for medical at saka treatment at saka refuge after attacking.
29:41.3
No, sorry, 18 of 36 hospitals inatak na, so halos kalahati.
29:47.4
Sa, ano yan, sa north, no? Mostly.
29:51.6
Tapos itong Al-Shifa, kung saan tumakbo yung mga tao, ito na yung huli.
29:55.4
And apparently, meron nakitang...
29:57.5
Ito sa latest report, diba, na nakikita natin ngayon, may tunnel.
30:04.5
Pero yung tunnel, dun sa across the street na bahay ng isang hamas na several floors.
30:12.7
So, hindi pa nila nakikita kung yung tunnel na yan nakakoneg.
30:15.9
Okay, sabihin natin nakakoneg.
30:17.7
Sabihin natin may underground tunnel, which is really basically how they are defending themselves.
30:23.0
Remember, occupied sila. Meron silang resistance na ano.
30:26.6
So, talagang yung existence ng tunnels is part of long-term defense building nila.
30:33.1
Still, ang question dyan, so naging military target na ba, according to internationally monetary law,
30:39.4
ang isang hospital, kung talagang ginagamit ito for military purposes, no?
30:46.1
May isa pang, may isa pang, precisely, yung sinabi mo ng salita, question of proportionality,
30:51.1
may isa pang criteria.
30:53.8
Maski na military target yan,
30:56.6
kung may responsibility ka pa rin na yung impact nung gagawin mong attack or military operation
31:06.0
should not be so excessive as to create so much damage on civilian infrastructure and civilian life.
31:17.2
So, hindi lamang issue na dahil military, ginagamit yan for military purposes,
31:23.3
legitimate target of attack na yan.
31:26.6
May question pa rin, precisely, ng proportionality.
31:28.9
So, up to now, wala pa naman silang napapakitang katawan ng isang hamas na nahukuli nila.
31:37.7
Ang nakikita natin, ang nakikita natin ay panaysirang buildings,
31:43.5
at saka mga tao na talagang lumilikas o kaya na-endure o kaya namatay na nga at linilibing.
31:52.5
So, nagsasakseed ba sila dun sa action?
31:56.6
So, yung actual intent na kuhanin yung leadership, naging blanket, ano na eh, naging blanket attacks na eh, diba?
32:05.1
So, talagang major issue itong question ng proportionality.
32:09.4
One hamas for Eb Hamini, sabihin mo na itong latest statement, diba?
32:15.8
Hahanapin namin kayo lahat ng buong hamas, sabi nung Defense Minister ng Israel, maski saan pa kayo.
32:22.5
Pero kung sabihin natin yung membership eh, ilan lang yan.
32:26.6
Kapatay, ilan, mayigit 11,000 na.
32:32.9
Professor, yun po bang issue ng proportionality?
32:36.6
Does it also apply to Hamas?
32:38.6
Considering na Hamas may be considered as a terrorist organization, nung kalaban, pero siya yung nag-govern sa Gaza?
32:45.5
It applies to all.
32:47.2
It applies to all.
32:48.5
Apo, paano po yan? Kasi diba ang response nila noong October 7 was to attack Israel civilians.
32:55.1
Pwede bang gamitin naman?
32:56.6
Eh, for the longest time, occupied yung territory, you're treating our citizens like...
33:01.6
So, may war crime din ang Hamas. Meron din silang war crime.
33:06.8
Oo. Pero dahil may war crime na ginawa sa'yo, pwede ka na bang magkumawa ng war crime?
33:15.5
At tapos, sobra-sobra na. 1,200.
33:21.0
Everyone counts, diba? May bata, may matanda nakasama din sa 1,200.
33:26.6
So, talagang yung attack on civilians, hindi yan mag-justify.
33:33.8
Pero ngayon, ikaw naman, bumawi ka.
33:37.3
Una, revenge is not a motive for war. Kailangan may political reason ka.
33:42.6
So, ano sinasabi ng political reason?
33:45.1
Actually, secondary or secondary pa nga yung release ng hostages eh.
33:50.0
Political or human.
33:50.9
Or reason para...
33:56.6
Ma-mitigate yung nangyari sa iyo.
34:00.6
Basically, to release the hostages, yung talaga yung pinaka-immediate na dapat mong goal.
34:05.6
Pero ngayon, nakikita natin, yung fierceness ng counter-attack,
34:12.2
ang laki ng motivation niyan, yung revenge na eh.
34:17.0
Yung political objective nga, hanggang ngayon pinag-uusapan pa.
34:20.0
Ano ba talagang political objective ng Israel?
34:24.7
I-take over ang Gaza?
34:26.6
O i-eradicate ang Hamas?
34:34.4
Occupy the whole of Gaza?
34:38.5
Isa yan sa very important issue afterward, no?
34:41.1
Parang nangyari sa Iraq, no?
34:42.4
After matanggal si Saddam.
34:45.0
Ito pala, may nagtatanong po.
34:46.6
Okay lang po ba, professor, no?
34:48.1
Maraming interested sa topic na ito eh.
34:50.2
And this is a learning opportunity for all of us, no?
34:52.8
Ang tanong dito ni Kintsugi, Maine.
34:55.9
Anong proper response po sa ginawa nung October 7?
34:59.6
Okay, anong proper response?
35:01.8
Nag-inayos mo yung security mo ulit sa loob ng iyong territory
35:07.3
para ma-prevent ang further attacks.
35:10.9
Number two, nag-file ka ng case sa International Criminal Court.
35:16.8
Tapos nag-ano ka?
35:19.0
Certainly, kung kailangan mo ng police arrest,
35:21.3
sila na nga ang security dun eh.
35:22.7
Sila'y nagkocontrol sa ingres-egres sa loob ng Gaza.
35:25.9
Kaya nga nagkaroon ng lab sa security nila.
35:29.8
Nung naka-attack pa rin itong, ano, di ba?
35:34.7
Madami-dami din yun eh.
35:37.2
So yun, i-address mo yung security, immediate security concern mo.
35:42.0
And then, you have the sympathy of the world.
35:46.2
On October 7, you had the sympathy of the world.
35:50.1
So, kung pwedeng nagkaroon ng political process where
35:55.2
eventually, you have the sympathy of the world.
35:55.8
But then, it was not necessarily na-force mag-step-down ng Hamas.
35:58.7
Because Hamas, like Netanyahu, hindi naman sila popular
36:01.5
nasa sarili nilang constituencies eh.
36:03.9
Correct. Yung isang konteksto.
36:07.4
And then, they have their own domestic context din, di ba?
36:10.6
Like Netanyahu wants to project an image of strength.
36:15.1
Ganun din naman yung Hamas.
36:16.1
Although marami rin garit sa kanila.
36:17.7
So, you think this should have been handled largely politically?
36:21.0
Yung political track?
36:22.4
May security track ka dyan,
36:24.0
which is your reinforcement.
36:25.8
of your own intelligence
36:31.8
Basically, because you're practically
36:34.3
the government over the government
36:42.8
international community.
36:44.5
Inaayos na nga nila actually yung
36:46.1
relationships nila with the
36:48.2
other Arab states.
36:51.1
You would have gotten the
36:52.2
sympathy of the world na
36:56.4
Hamas. Pabagsakin na yung government
37:00.7
Pwede na sana yun eh.
37:02.5
Ganun ba? Medyo an under.
37:05.3
Go ahead po. Sige po.
37:06.3
Go ahead. Although, mas kinapabagsakin
37:12.3
Israel might eventually accomplish
37:16.5
cause, you will still have the same problem.
37:21.3
What now, West Bank?
37:23.8
So, ano ba talaga
37:26.4
ang endgame dito?
37:31.6
Hindi naman nga papayag
37:33.3
yung buong mundo.
37:35.2
Oo nga eh. So far ngayon kasi talagang
37:37.2
there's a strong public opinion
37:39.5
against Israel. There's a strong public
37:41.4
opinion against Hamas.
37:43.4
Hindi yung mga paristino. At least
37:44.8
maliwanag yung ganun distinction.
37:47.4
Pero dito po ba, yung
37:48.7
in terms of solutions, ito hindi naman ito bago.
37:51.5
Lagi na, ilang beses na rin naman ito
37:53.8
Yung two-state solution. I mean,
37:56.4
uubra ba yan? Especially with what's
37:58.4
happening now? And how
38:00.4
do you work on something like that?
38:02.7
Kung yung namumuno ngayon, doesn't
38:04.3
really recognize the other.
38:06.3
And correct me if I'm wrong, diba? Ang Hamas
38:08.4
is committed to the destruction of
38:10.4
Israel. Paano po dapat
38:12.5
tinitingnan yung lahat na yan?
38:23.8
nawala ako. Medyo nawala.
38:25.4
Yung track ng question mo, paano na
38:28.7
Sorry, medyo loaded kasi yung tanong ko.
38:30.8
Hindi kasi, example, diba yung two-state solution.
38:33.6
Lagi naman binabanggit.
38:35.7
There's a two-state solution.
38:37.6
In the past, syempre, nireject din naman yun
38:39.4
ng kabila, ng mga palestino.
38:41.3
Yung boundaries, nagbago na rin kasi.
38:43.4
Yung nga, nag-iba na.
38:48.0
ng Israel ang northern Gaza.
38:51.3
So, ipupush niya naman,
38:53.8
basila, dun sa old boundaries.
38:55.6
Ngayon, ang binabalikan ng mga
38:58.9
Which is basically the, kasi may Oslo
39:01.0
process ka, at saka meron ka nung
39:03.2
67, yung resolution eh.
39:05.5
Yung Oslo Accord, nung 93.
39:09.0
Ang basic concept niya is
39:11.1
to stay, to coexist peacefully.
39:15.9
ang nakikita nga natin
39:19.2
is parang pinapalit, nang pinapalit
39:21.3
yung territory ng Israel.
39:25.5
lumiit na siya talaga ng lumiit.
39:27.2
So, how do you arrive at the territorial
39:29.2
boundaries? In a way, alam mo, sa Bangsamoro,
39:31.6
ito rin ang malaking issue namin eh.
39:35.2
noong 1900s, majority
39:37.9
Muslims sa Mindanao,
39:45.5
ilan percent na lang sila.
39:47.7
Kaya, hindi mo na tala, hindi na nila
39:49.3
maklaim yung sinasabi nilang Bangsamoro
39:51.2
homeland, kasi hanggang ngayon,
39:52.9
out of 27 provinces of Mindanao,
39:56.1
nag-settle na lang sila dito
40:02.4
nag-settle na yung
40:03.6
Palestine sa, dun sa
40:09.5
UN resolution, at saka yung
40:13.9
effectively dun sa
40:17.3
Pero, apparently, ngayon,
40:19.3
magiging malabo na,
40:21.2
even yung transition.
40:22.9
Northern Gaza, or even
40:25.2
Northern, yung, well, Northern Gaza
40:27.2
and the rest of Gaza,
40:28.8
southern part, where the people are
40:31.0
now moving to get out
40:33.2
via a chip, diba, sa Rafa
40:37.0
Ang hirap naman kung
40:38.6
ibibigay lang basta-basta sa
40:41.5
Palestinian Authority.
40:45.0
has it andang Palestinian Authority
40:46.8
who is ruling the West, who is governing
40:49.0
in the West Bank.
40:55.8
you will really have to go back
40:59.1
to some basic issues.
41:01.5
Ano territorial scope?
41:03.5
Tapos, papano yung
41:04.8
governance structure dyan?
41:06.7
Papano yung independence?
41:13.4
security cooperation.
41:16.6
if you feed nila yung insecurity ng isa't isa,
41:21.2
other states, really come,
41:23.7
a more symmetrical arrangement.
41:26.8
Kasi, napaka-asymmetrical,
41:28.7
uneven eh, unequal nung relationship
41:30.7
yun eh. So, equalize
41:33.0
that relationship and maybe you will
41:34.9
be able to generate more security
41:38.6
Ano yung ano dyan? Yung asymmetrical,
41:40.9
madalas ko madinigyan yung peace process,
41:42.8
peace talks. Kasi yung peace process
41:44.9
ongoing, yung peace talks na with the
41:46.8
MILF, yung asymmetrical
41:48.1
setup between the Bangsamoro
41:50.9
government and the national. Tama po ba?
41:52.9
Doon ginamit dyan eh. Okay, dito,
41:54.9
ano po yung nakikita niya yung low-hanging
41:56.5
fruits dito sa Gaza?
41:58.6
Tsaka, dito sa Gaza situation. Kasi,
42:00.7
for instance, kung bago bumalik
42:03.0
doon sa discussion uli, in earnest,
42:05.7
ng isang two-state solution
42:06.9
na kung sakali man, talagang
42:08.9
i-recognize ang bawat isa yung existence
42:10.9
ng the other, na? Tama po ba?
42:13.6
So, ano yung mga low-hanging
42:15.0
fruits na pwedeng
42:16.1
makamit dito, mapitas?
42:19.4
Wala kang option kung hindi
42:20.8
talaga ceasefire eh.
42:22.1
Kasi, ano eh, yung
42:23.9
distraction nag-accumulate,
42:27.8
Tapos yung displacement.
42:29.9
Kaya nga, bakit yung iba kakikita sa isang
42:32.1
Egypt, bakit ayaw nilang payagan
42:35.7
ganun naman ang plano talaga ng Israel.
42:38.3
If you heard yung
42:42.2
minister na dinideclare niya yung plan
42:44.1
very early on, a week after
42:46.0
October 7, sinasabi niya,
42:48.5
Egypt will have no choice but
42:50.1
to allow the Palestinians,
42:52.1
tapos magkaroon sila
42:55.7
sa territory ng Israel.
42:57.8
Which means, basically, you flush out
42:59.9
much of the population
43:01.8
and eventually, you take control
43:04.2
over the territory.
43:11.9
isang endgame na na-articulate
43:14.0
on the part of Israel.
43:16.3
But it's not really the endgame
43:17.8
because you will still have the problem.
43:20.2
So, low-hanging fruit, ceasefire,
43:27.3
On both sides. Pero ayaw
43:29.9
pa talaga ng Israel tumigil eh.
43:33.3
Pero parang silang
43:34.4
hindi naman willing to negotiate, di ba?
43:36.1
Correct me if I'm wrong.
43:37.2
No, there are negotiations. Kaya may paunti-unti.
43:41.2
Everyone else is...
43:44.1
Most Arab states are in negotiations
43:47.0
Hamas. Di ba even si Biden
43:50.1
sinabi niya, they expect
43:51.9
more release of more hostages.
43:56.5
circumstances mo naman,
43:58.3
siyempre, linileverage ka pa ngayon, di ba?
44:01.1
So, kung gusto nga
44:03.3
humanitarian pause,
44:04.5
which is not really the end of
44:06.5
the attacks, but just a pause,
44:14.1
negotiations on some basic
44:16.5
issues. So, is a pause, suggest
44:18.1
humanitarian assistance. Kasi ngayon,
44:20.7
nakakat-off ang power.
44:21.9
Ang supply, ang fuel, ang water,
44:24.6
ang entry of food supply.
44:26.8
Napaka-basic nun eh.
44:28.9
Kaya yung mga workers, yung humanitarian
44:30.3
workers, namamatay na sila. Ilan medics
44:32.6
na, ilan new and personnel na yung
44:34.4
namatay, 100 plus
44:35.9
in the last three weeks.
44:43.5
Hindi rin makapag-deliver
44:44.9
safely. Yung medical
44:46.4
workers, hindi makapag-perform
44:48.3
ng function nila. So, at the very
44:50.4
least, magkaroon,
44:52.5
ceasefire, better than just
44:56.0
a humanitarian pause.
44:58.3
Kasi, bira mo, four hours a day
45:00.1
ang in-open ng Israel na
45:01.9
window na hindi naman nila
45:06.5
in fact, binoba pa nila kung saan
45:08.1
dumadaan yung mga tao.
45:12.6
the next step. That's the immediate next
45:16.0
step, really. Otherwise,
45:21.6
for a few more weeks
45:26.1
And you will have real,
45:29.4
yung parang ano na nga,
45:34.1
parang buburahin mo na ba?
45:38.7
Buburahin mo na ba sa face
45:40.0
of the earth yung mga Palestinians
45:41.9
sa Gaza, at saka pati unti-unti
45:44.2
pati sa West Bank.
45:46.2
And then you lose the public. You lose
45:48.0
the international community.
45:50.2
So, masyadong nag-brink
45:51.5
manship din ang Israel dito eh.
45:54.5
Ang dami na talagang
45:58.0
nag-recall ng kanilang mga ambasador.
46:00.1
Dumadami na, no? Nag-recall ng kanilang
46:01.8
ambasador sa Israel.
46:04.2
Nag-fall apart na yung kanilang
46:09.8
Abraham Accords nila with the Arab
46:11.9
States. Nag-fall apart na yan eh.
46:14.9
Nag-re-restore na sila
46:16.1
ng friendly relations
46:17.6
with several Arab states.
46:21.5
sila. And then, wala na.
46:24.4
Na-antagonize na rin nila yan.
46:26.0
So, paano ka? Israel,
46:27.7
isa kang isla dito sa mundo na,
46:30.2
sa Arab world na to.
46:31.6
How can you really
46:33.3
get that kind of security
46:35.3
by antagonizing all your neighbors
46:37.7
and the very people
46:40.0
who are also in that same territory?
46:44.5
Masagay. Ma'am, finally, no?
46:47.8
hindi naman bihasa dyan sa mga
46:49.5
peace-building efforts na yan,
46:51.5
kasi pag pinagmamas din yung mga
46:54.2
images, yung mga balita tungkol dito
46:56.0
sa situation sa Gaza,
46:57.9
para ang hirap mag-optimistic.
47:00.7
I mean, based on your
47:02.2
experience, how do you
47:06.0
Odo, binanggit nyo kanina sa CISFAR, no?
47:07.5
Not just sa humanitarian force.
47:10.9
Ano pa yung ibang elements
47:12.0
that could lead to certain milestones?
47:15.5
how do you also encourage
47:17.5
optimism dun sa mga, hindi na
47:19.7
sa mga stakeholders and players, kundi rin sa mga stakeholders and players,
47:21.5
sa mga nag-o-observe, given the dire
47:25.0
Public opinion. International public opinion.
47:38.4
For Israel to rethink
47:39.7
what it's doing. And then
47:41.5
you need governments like
47:43.3
the US, which could have played
47:46.7
neutral role, sinasabi nga eh,
47:49.4
kung nag-mediate na sila from the beginning.
47:51.5
Pero ngayon, hindi na sila
47:53.2
pinakikinggan eh.
47:55.4
Ilan araw na sila nananawagan
47:57.3
ng humanitarian force, hindi pa binibigay
47:59.4
ni Netanyahu, diba?
48:01.9
Parang even they have
48:03.3
lost their influence.
48:07.0
si Blinken, ang mas
48:09.3
kinakausap niya na ngayon, yung mga
48:10.8
relying on the other states
48:17.2
really play a bigger role.
48:22.6
You need the big states
48:27.2
to the call for a ceasefire.
48:29.3
Which UK might do.
48:30.8
I don't know about Canada,
48:33.3
Germany, at saka yun nga.
48:37.1
Baka talagang public opinion na rin
48:38.9
from the US ang magpo-force
48:43.2
finally manawagan na rin
48:46.6
Kasi mag-threaten ka na mag-threaten.
48:48.7
Hindi ka na rin pinakikinggan.
48:49.7
Hindi ka na rin pinakikinggan
48:55.2
Parang ang in-encourage mo masyado eh.
48:57.6
Tapos hindi mo na mapigil.
49:00.5
Mahina yung solution ngayon
49:03.7
Anyway, maraming salamat po.
49:05.9
Medyo pasensya na po kayo.
49:07.0
Napahaba yung discussion. Pero again, as I mentioned,
49:09.5
this is a learning experience for all of us.
49:11.8
Peace building is a very complicated
49:13.6
process. And maraming salamat po,
49:15.3
Professor, dahil maraming po
49:17.6
kami napulot sa inyong karanasan
49:19.1
when it comes to peace negotiations
49:21.5
at peace building.
49:23.4
Again, congratulations po. At maraming maraming
49:25.5
salamat for joining us tonight.
49:27.9
Yes. Thank you, Christian.
49:29.0
Remember, there are always other
49:30.9
options than using extreme
49:33.2
violence. I think that's our
49:34.9
message. And then
49:37.0
when you have the violence,
49:39.0
find ways and means to de-escalate it
49:41.0
so that a political process
49:44.9
There will be space precisely for
49:51.1
That's all. Maraming salamat.
49:53.3
Okay. 2023 Ramon Magsaysay
49:55.7
Awardee, si Professor
49:57.0
Miriam Coronel Ferrer. Magandang gabi po
49:59.7
mami. And again, congratulations po.
50:04.0
Yan, si Professor
50:05.2
Miriam, no? Maraming tayong napulot
50:09.5
Nababasa ko po yung mga comments nyo, no?
50:11.6
Hindi ko lang po maipost lahat yan.
50:14.7
yung mga ganito kasi learning opportunities
50:19.1
So, marami pa tayong dapat
50:20.7
maintindihan, malaman, especially
50:22.3
dinuanses. So, I don't presume
50:24.5
to know a lot about these things.
50:26.9
Although, patagal ko na rin tinulutukan
50:28.4
yung issue na yan. Pero, I don't presume to
50:32.6
expert most definitely
50:33.9
dito sa issue na ito. Then, it's
50:36.2
if there's one thing I realize,
50:38.3
ang kinover ko kasi yung
50:39.6
Bangsa Moro Peace Process.
50:42.2
Pero, a bit familiar dun sa mga nangyayari dyan.
50:45.1
Talaga, yung tulad sinabi niya
50:46.2
ni Professor, no? There's always a way.
50:51.0
of a violent situation.
50:52.9
So, let's see. So, dapat, ano,
50:54.8
tutukan pa rin natin yan.
50:56.7
Okay. So, meron tayong mga ilang
50:58.5
ilang mga nagpapabati
51:00.7
dito. Sandali lang po, ah. Baka makalimutan ko.
51:02.8
Although, mag-iisang oras na tayo dito
51:04.9
pala, no? Napakaba yung discussion natin.
51:07.3
Nag-message po si Ron Reyes
51:09.1
Gutierrez. Sabi niya, magandang gabi po.
51:11.1
Pakibati naman po si Catherine Santiago.
51:13.9
Birthday po niya ngayon.
51:15.5
Siya po yung nag-recommend
51:16.9
sa amin ng YouTube channel nyo.
51:19.1
Uy. Okay. Catherine Santiago,
51:21.2
happy birthday to you.
51:23.7
Buta binanggit ni Ron Reyes
51:25.4
Gutierrez na birthday mo tonight.
51:27.0
Although, sayang, di natin alaman
51:28.9
kung ilang taong ka na. At least,
51:30.9
maganda, banggitin natin yun, no?
51:32.5
Okay. Tapos, from MCMC Rick.
51:36.0
Ayan, no? Nakakatawa to.
51:37.1
Sabi niya, di ako makachempo ng exact time
51:39.3
sa podcast. Gawa ako ng bagong grupo.
51:41.8
Diba? Meron tayong team replay.
51:43.4
Siya raw, team delay.
51:47.3
kaya nag-message siya. Ayan. Sabi niya,
51:48.9
thanks for the daily dose of knowledge
51:51.0
and information. May God bless you
51:52.8
and your family and your closest friends.
51:55.3
Ayan. Ingat ka lagi.
51:56.4
Ingat din po kayo. Okay. Maraming salamat sa inyo.
51:59.1
Sino pa ba? Si MJ watching from Singapore.
52:02.6
Si Juggernaut Goki. Lagi ito nagpo-post, no?
52:07.3
Galit na galit. One way or another, the war
52:09.0
will stop. Only then can peace
52:13.1
Ayan. Si Harold, magandang anong oras
52:14.8
ba dyan ngayon sa Vienna?
52:16.8
Magandang ano sa'yo?
52:18.9
Malamig na ba dyan?
52:21.5
Ayan. Ganda-ganda sa
52:22.6
sa city ni Harold.
52:25.2
Tsaka ni Giselle.
52:26.5
Si Dennis Leonardo. Happy birthday daw kay
52:28.6
Leila ni Marques.
52:38.3
Okay na. Okay na. Sige na.
52:41.3
Gabi na. Gabi na.
52:43.9
So, kita-kita tayo
52:45.1
tomorrow. Tomorrow is Thursday.
52:48.9
So, by the way, meron po tayong bagong
52:55.0
Facts Natics Unite.
52:57.0
Kung nabisita niyo po yung ating Facebook
52:59.2
page, so na-pinoast na po natin din yung
53:01.4
title na ating topic
53:03.2
for this week. Ang topic natin
53:05.4
is, ang question po ganito.
53:11.5
yung mga nagpakulong
53:12.9
kay Leila Dilima? Yun po yung tanong sa ating
53:15.1
Facts Natics Unite. Send your video
53:17.5
reactions up to one minute.
53:18.9
Pwedeng vertical, pwedeng
53:20.9
horizontal. Ipadalhin nyo po sa
53:22.9
aking Facebook page. That's Christian
53:24.7
Esguerra. Meron nung message. Diba?
53:26.9
Mag-message kayo. I-post nyo yung ano.
53:28.9
Yung video nyo. At pagsasamasamahin
53:31.3
po natin yan. At ipapalabas
53:33.0
po natin sa Friday. Tulad
53:34.7
po na lagi natin ginagawa.
53:38.9
just remember ha.
53:41.1
Alam ko, very impassioned kayo dito sa
53:42.7
topic na ito si Leila Dilima.
53:46.9
Focus on the issues.
53:50.3
Huwag kayong magsasabi na kung ano-ano ha.
53:52.0
Tukol doon sa mga kinaiinisan nyo.
53:54.3
Basta focus on the issues. Huwag nyo gagayahin
53:56.7
yung mga trolls na
53:57.7
walang mga trolls ngayon.
53:59.8
Ganun pala dapat na pag-complicated yung topic,
54:02.3
walang trolls. So, gawin natin medyo
54:04.3
nosebleed yung topic.
54:09.4
infested ng trolls yung ating
54:14.3
Kanina may nag-post sa Facebook.
54:16.1
Sabi niya, huwag daw pa ka siguro.
54:18.9
Out on bail lang naman daw si Dilima.
54:21.1
So, huwag daw pa ka siguro.
54:22.9
Kasi nagre-react doon sa tanong natin sa ating
54:24.9
Facts Notics Unite this week.
54:27.3
Sagotin ko na lang dito.
54:28.2
Ganito na lang. Ang ibig sabihin lang naman nun.
54:31.4
Diba, tatto yung kasong isinampa sa kanya
54:33.2
ng Duterte administration.
54:35.2
Acquitted na rin siya rin sa dalawa.
54:37.7
Dahil walang kakwenta-kwenta yung mga
54:38.9
ebidensyang isinampa.
54:41.3
And dito sa pangatlo, nag-atrasan na rin
54:43.1
yung mga witnesses. Diba?
54:45.5
So, miski hindi pa natin
54:47.6
nakikita yung talagang
54:48.9
At yung outcome nitong third case.
54:50.9
Acquitted na rin sa dalawa. Diba?
54:54.5
premature na itanong
54:57.1
yung tanong na yun. Okay?
54:59.3
Tama si Francisco.
55:00.9
No trolls? Day off? Oo.
55:03.0
Baka ganito ginawa nila.
55:04.7
Nakamonitor kasi. Ano man topic mamaya sa
55:06.6
Fox First? Sabi ng kanilang moderator.
55:09.5
Ramon Magsaysay Award.
55:11.4
Lessons in Peacebuilding.
55:15.3
Medyo magasos pag bumili tayo
55:16.8
ng tisyo at bulak para sa ilong
55:21.1
ano muna, break muna.
55:23.6
Ayan. Mukhang nag-break muna yung mga
55:24.9
trolls ngayong gabi. Kasi masyadong
55:27.1
nosebleed yung topic.
55:29.0
Diba? Kahit sino naman. Diba? Kunwari, troll
55:30.9
ka. Naghanap buhay ka lang.
55:32.8
Gusto yun mo bang dumugo yung ilo mo sa isang
55:34.8
topic na hindi naman masasagasaan
55:37.2
yung poon mo o yung panginoon mo.
55:39.0
Diba? Sayang yung effort.
55:41.1
So, baka bukas. No?
55:43.4
Namiss natin yung mga trolls.
55:46.7
Baka bukas. I-welcome natin sila.
55:48.8
Ano ba gusto nyo? Gawin natin ng ano?
55:50.6
Red carpet? Ano ba?
55:58.1
mabuting kalagayan
56:02.6
Ini-enjoy yung pera nila.
56:04.8
Yung mga bayarang analyst, no?
56:08.3
Nag-i-enjoy kayo sa mga perks nyo.
56:11.5
Yung mga nagpapangkap na analyst
56:15.8
Okay. Nga pala, batihin ko
56:17.0
ulit yung classmate ko, no?
56:18.8
Pag mag-message ito, si Tone.
56:20.8
Si Durante. Anthony Durante.
56:22.9
Tsaka yung kanyang anak, si
56:24.0
pangalan, Leander
56:29.3
Ayan. Magka-college na raw, no?
56:32.0
And nanonood ng ating
56:33.2
programa, gabi-gabi. Totoo ba yan?
56:35.1
O baka binabola lang tayo ni
56:36.4
Tone. Well, yung nga po,
56:38.9
thankful ako, no? Kasi miski yung mga topics
56:40.9
natin dito. Minsan, ginugutime
56:43.2
lang natin yung approach. Kasi nga,
56:44.6
narealize ko rito sa social media.
56:47.0
Pag masyadong seryoso yung approach sa
56:48.8
seryosong topic. May mga tao na
56:50.7
turn-off, eh, no? So,
56:52.8
medyo minimix-mix natin ng konting approach
56:54.8
natin. Tapos, sa mga, ano,
56:56.8
may ilan yata tayo mga viewers na offende,
56:58.9
no? Pag naiyayari ko si Ronald Llamas.
57:01.1
Ano lang yun? Joke lang yun.
57:03.7
Pag gano'n, maayos
57:04.9
kami mag-usap. Ano lang yun? Relax lang
57:06.8
kayo. Ayan. Tsaka game din yun.
57:09.6
Winawak-wak din ako ng pag
57:10.7
kami nagme-message, eh, no?
57:12.8
Parang it's also one way to lighten
57:14.9
up the mood when it comes to discussions.
57:17.6
And, kasi yan, napaka-commentary.
57:18.8
Complicated, eh. Kumaga,
57:20.4
isan, kahit gano'n ka
57:21.9
kahit gano'n ka katsagang magpaliwanag.
57:24.7
Kunwari lang, di ba? Pinapaliwanag natin. Bakit?
57:28.7
mali? Pag masyadong dominated
57:30.8
ng mga political dynasty siyang ating politika,
57:33.6
tapos, bigla may babanat.
57:34.8
Wala ka namang pinapatamaan.
57:37.0
Bigla magko-comment yung ilang mga
57:38.5
trolls, di ba? Eh, minsan,
57:40.5
nakakasawa. Ang haba ng
57:41.6
paliwanag mo, hindi naman maintindihan
57:44.3
o ayaw intindihin, di ba? So,
57:46.4
pag gano'n, o sige, sakyan na lang natin.
57:48.2
Baka kayo'n tama.
57:48.8
Di ba gano'n naman yung mga, ano?
57:50.5
Gano'n yung mga loyalista, eh. Eh, di ikaw na yung tama.
57:53.0
O, let's give them a dose of their own medicine.
57:55.5
And tingnan nila, di ba? Walang
57:56.7
pinatutunguhan. Pero in the process of that kind
57:58.8
of discussion, may mga napupulit
58:00.9
naman siguro tayong bits and pieces na
58:02.7
medyo useful sa ating buhay.
58:05.6
Ayan. Hindi, huwag naman.
58:07.0
O, grabe naman yung sabi ni Grace, no?
58:08.6
Oko lang yun. Lamutakin mo pa.
58:10.5
Hindi naman, hindi naman. Respetado naman
58:12.8
yan si, ano, si... As again, next time na
58:14.6
i-guess natin siya, we will be very, very
58:16.7
formal. So, gawin natin yung approach na
58:18.9
very respectful. Gawin natin
58:21.0
mag, ano, magkukurbata pa tayo, no?
58:23.2
Magkukoten tayo tayo. Kasi para
58:27.3
Ayan. Kasi mukhang
58:29.1
may fans na si, ano, eh. Hindi, hindi na rin tayo
58:30.8
gagamit ng sarcasm. Kasi
58:32.7
baka, may iba hindi nakakasakay, eh.
58:35.0
O, nao-offend sila for Llamas.
58:37.3
And, ay, sorry, sorry.
58:38.7
Nao-offend sila for, for
58:40.7
former secretary Ronald
58:42.8
Llamas. Pero kung napansin nyo, ha,
58:44.8
miski bardagulan yung discussion namin
58:46.7
sometimes, no? I never called him
58:48.8
directly na, yung, Hoy, Ronald. Yung gano'n,
58:50.9
diba? Napansin nyo ba? Kasi, malaking
58:52.6
age gap namin, eh. Kung napapanood nyo
58:54.7
siya sa iba, minsan, ang bata-bata nung
58:56.6
nag-i-interview sa kanya, parang fina first name
58:58.6
basis. Ako kasi, medyo
59:00.7
hirap ako mag-ano, eh. Ako yung mga dati
59:02.7
kong professors nung college na
59:04.9
technically colleagues ko na ngayon.
59:07.0
Nagkikita kami, eh, tawag ko pa rin, ma'am,
59:08.5
tsaka sir. I don't know.
59:10.6
That's how I was brought up, eh. So,
59:12.8
ganyan, ginagamit ko pa rin third person,
59:14.8
diba? Yung kayo, diba?
59:18.9
Hindi na. Marami nang nagagalit sa
59:20.8
sarcasm. Wala na. Seryoso na tayo lagi.
59:22.7
Nakasimangot lang tayong ganyan. Seryoso.
59:25.1
Ganyan na tayo lagi from now on.
59:28.9
Yan. Hindi na rin pwede yung mga joke
59:30.7
na ganyan. Yung mga Aldel Llamas. Huwag na, huwag na.
59:33.6
Hindi ko na gagamitin yan.
59:39.7
O, sige. Magandang gabi
59:40.9
sa inyo lahat. And, eh,
59:42.8
shout-out pala kay Herman.
59:44.8
Herman Maceda. Yan.
59:47.8
Bawal na yung mga ganyang mga
59:48.8
jokes, ha. Yung, yung ano, dala na lang
59:50.8
siya ng AK-47. Bawal yan. Bawal na.
59:53.3
Yan. Seryoso tayo
59:54.8
next time. Okay? Sige.
59:56.7
Magandang gabi po sa inyo lahat. And,
60:01.2
kita-kita po tayo tomorrow.
60:03.1
Again, sa Team Replay, tsaka sa Team Delay.
60:06.9
Maraming salamat sa inyo. Thank you.
