Close
 


Lessons in peacebuilding from Miriam Coronel Ferrer
Hide Subtitles
Click any subtitle word to view Tagalog.com dictionary results.
Computer Shortcuts: Left / Right arrows to jump 2 seconds back or forward. +Enter or Space to toggle Play/Pause button. Full Screen Mode
Catch our one-on-one interview with Prof. Miriam Coronel Ferrer, who received the 2023 Ramon Magsaysay Award for her unwavering effort in and strong commitment to peacebuilding. Professor Ferrer headed the government peace panel that signed a landmark peace agreement with the Moro Islamic Liberation Front in 2014.
Christian Esguerra
  Mute  
Run time: 01:00:37
Has AI Subtitles



Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )
00:00.0
Good evening guys! Welcome to tonight's episode of our Facts First Podcast.
00:27.9
Ako po si Christian Esguerra and maraming maraming salamat po sa patuloy niyo pong pag-suporta dito po sa ating programa.
00:34.8
Today is November 15. It's a Wednesday. I hope everyone is doing well.
00:41.6
Maraming maraming salamat po dito po sa pagdala niyo dito po sa ating episode ngayong gabi.
00:46.1
Alam niyo po yung pag-uusapan natin ngayong gabi, peace building.
00:49.7
To a number of people, mukhang hindi siya sexy topic.
00:52.2
Parang siguro pa nagbabasa kayo ng pahayagan o nagbabrowse kayo ng internet.
00:56.0
Parang siguro iba sa atin ininis.
00:57.9
Skip kasi hindi siya as controversial as the other issues siguro.
01:03.0
Pero pag pinag-isipin niyo mabuti, napaka-importante nitong topic na ito, peace building.
01:08.4
And for this particular episode, we're fortunate dahil napagbigyan po tayo.
01:14.1
Nagpa-unlock po yung ating inibitahang guest for tonight.
01:18.7
She's one woman I really admire.
01:21.3
I've known her for a while.
01:23.3
Hindi na makamigyan ko ka-close pero I've been watching her work for many years.
01:27.9
Siya po yung dating Philippine Government Peace Panel Chief Negotiator
01:34.1
sa pakikipag-usap po ng kapayapaan sa Moro Islamic Liberation Front.
01:40.0
At yun po ay nag-culminate on 2014 doon po sa landmark peace agreement between the Philippine Government
01:46.8
and the Moro Islamic Liberation Front.
01:50.3
And recently, natanggap po niya yung isang napaka-prestigyosong award.
01:54.9
Yung Ramon Magsaysay Award.
01:56.9
Ito po yung kinukonsider na marami bilang Asia's version of the Nobel Prize.
02:02.7
Pabasahin ko lang ha para ang ganda kasi ng citation po sa kanya ng Board of Trustees ng Ramon Magsaysay Award.
02:10.8
Sabi sa kanya,
02:12.0
They recognize her deep, unwavering belief in the transformative power of non-violent strategies in peace building,
02:21.1
her cool intelligence,
02:22.3
kung totoo yan,
02:23.6
and courage in surmounting difficulties to convey the truth
02:27.4
that it is through inclusion rather than division
02:31.0
that peace can be won and sustained
02:33.9
and her unstinting devotion to the agenda of harnessing the power of women
02:38.9
in creating a just and peaceful world.
02:42.7
So pag-uusapan po natin yung gabi,
02:44.6
bukod po rin sa napaka-prestigyos na award na nakuha niya,
02:47.8
yung kanyang background in terms of peace building,
02:50.3
pag-uusapan din natin yung mga leksyon na pwede po natin mapulot
02:53.4
sa kanyang vast experience
02:55.0
in terms of promoting peace dito po sa Bangsamoro,
02:59.1
dito po sa Muslim Mindanao,
03:00.7
at saka pag-uusapan po natin,
03:02.1
alam ko marami sa inyo very, very, very interested
03:04.3
dun po sa ongoing conflict dyan po sa Gaza.
03:08.4
Okay?
03:09.0
So without further ado,
03:10.3
although napakatindi ng adu ko,
03:11.9
napakahaba,
03:13.1
I'd like to welcome to our program,
03:15.6
maraming maraming salamat po,
03:16.8
si Professor Miriam Coronel Ferrer.
03:20.4
Magandang gabi, ma'am, Professor,
03:22.2
and congratulations po.
03:23.4
Christian, yes, salamat, Christian.
03:26.3
Oo, kumusta po ba?
03:27.4
Natuwa na sa introduction mo na bangit mo na parang hindi sexy yung peace building na issue, diba?
03:36.1
Unfortunately, sa iba.
03:37.3
Sa iba, may issue.
03:38.9
Pero alam mo, yung West Philippine Sea is an issue of peace, diba?
03:43.7
Tama.
03:44.6
And I think maraming concern siya.
03:46.9
Para sa Mindanao, malaking bagay pa rin yung usapin nga ng peace.
03:52.2
At dun sa mga nasasabak dito sa conflict natin sa communist insurgency,
03:58.6
andyan pa rin yan, no?
04:01.9
Anyway, sige.
04:03.7
Sige, bago natin ano, bago tayo mag-delve dyan, no?
04:06.4
Although I agree, no?
04:07.4
Kasi nga minsan, miski naman sa media, parang ang lente na ginagamit sa coverage
04:11.6
focuses more on the conflict rather than the peace aspect, diba?
04:16.1
Tama po ba?
04:16.8
Napapansin niyo rin po ba yan minsan?
04:19.8
Totoo, no?
04:20.5
Kasi at the end of the day,
04:22.2
natin isusub yung problema na yan, diba?
04:25.8
Sa West Philippine Sea.
04:27.9
Kailangan talaga may process na mangyari dyan.
04:30.2
At hindi lang ngayon nanonood tayo araw-araw ng parang, ano nila eh,
04:36.1
banggaan at saka maneuvers, diba?
04:40.5
Pero hindi mawawala yung problema sa ganun lamang.
04:45.2
So sige, bago natin puntahan yung malalim na issues,
04:48.4
ako curious muna ako sa inyo.
04:49.7
Kumusta, ma'am?
04:51.1
Nag-sync in.
04:52.2
Diba sa inyo finally that you got this very prestigious award?
04:57.3
Talagang busy yung nakaraan na linggo kasi sunod-sunod talagang activities.
05:01.3
At ang maganda kasi dito, nakasama ko yung ibang awardees.
05:05.3
At makikita naman talaga na talagang nakakabilib doon sa kanilang mga achievements.
05:12.6
Yung isa nga, yung si Corby from Bangladesh.
05:18.2
Yung free schooling na pinaprovide niya.
05:22.2
Si Dr. Ravi naman, yung free cancer treatment, rich or poor,
05:26.3
parehong binabayanan doon sa cancer hospital nila.
05:29.4
At si Ego Lemos mula sa East Timor.
05:33.1
Yung tungkol naman doon sa paano talaga ayusin yung agrikultura through permaculture
05:39.7
at saka pag-aayos ng water system kasi talagang napaka-dry sa East Timor.
05:45.1
Alam naman natin lahat yan connectado sa usapin din ng peace, diba?
05:48.7
So maski na parang political yung peace,
05:52.2
actually connectado naman sa isa't isa yung kaming apat na nabigyan ng award this year.
06:00.3
So most definitely, it's a very good bunch, a group.
06:04.7
You're in very good company.
06:06.2
At saka nandun yung body of work na talagang merong mahalagang impact sa lipunan.
06:10.6
Napaka-importante.
06:11.9
Pero inga, konting background lang po.
06:13.5
How did you get involved ba dito sa peace building po?
06:18.7
1986, after people power revolution.
06:22.2
So masyado nang mahaba yung panahon na nagkakagulo tayo.
06:26.2
Nagkaroon talaga ng opportunity para pag-usapan.
06:29.7
Pag-usapan sa magandang paraan kung paano natin matitigil yung bakbakan
06:35.8
at saka makahanap ng maayos na resolusyon.
06:39.1
At ganoon naman ang ginawa noong 1986 ni President Cory Aquino.
06:44.8
Pero hindi ito nangyari.
06:48.3
Hindi natapos yung mga usapin na yan.
06:50.6
So mula noon, sinubaybayang ko na talaga.
06:52.2
Naging malaking interes ko.
06:55.0
Pinag-aralan, tin-search, sumali sa peace movement na bagong panganak din after 1986.
07:04.5
Peace movement natin is post-1986 development na ang focus niya ay precisely
07:12.7
paano natin matitigil yung ating mga armed conflicts dito sa Pilipinas.
07:18.6
Kung matatandaan niyo, meron pa tayong military rebels.
07:22.2
At sila nga ang talagang naunang nagkaroon ng peace agreement
07:27.1
kung saan ay nabigyan ng amnesty yung mga nagkukudeta noong panahon ni President Cory Aquino.
07:36.5
So malaking bagay ito.
07:37.8
Hindi ito nawala hanggang sa umabot na tayo sa ilang presidente.
07:42.6
At sa pagsisikap, yung iba nagsikap, yung iba nang gera, paiba-iba rin.
07:49.0
Pero yun nga, at least sumantong na tayo sa usapin.
07:52.2
At yung kapayapaan dito sa Bangsamoro, dito ng 2014,
07:57.1
noong panahon naman ni, nang imaong president, Simeon Binigno Aquino III.
08:05.1
Okay, nabanggit niyo yung 2014 landmark peace agreement.
08:09.1
Ako, nung pa ako curious na alamin yung perspective niyo kasi it's been, what,
08:14.4
several years since the signing of that peace agreement and ngayon ongoing pa po yung transition.
08:19.0
Then po sa mga hindi familiar sa issue, di ba, meron po yan two tracks.
08:22.2
Yung tinatawag din ang normalization track at saka yung political and legislative track.
08:27.9
Pero huwag na natin yung mga complications na yun.
08:29.9
Dito ba so far, broad strokes muna tayo, how do you think the transition is doing?
08:36.2
Especially with the postponement of the first elections dapat ng 2022?
08:41.3
Ang number one gauge para sa buong mundo, sa pag-measure ng mga anong nangyari pa katapos na magkaroon ng peace agreement,
08:51.3
ay kung bumalik sa gera o hindi yung mga partido na kasama dito sa peace agreement na to.
08:58.4
At makikita naman natin na walang bumalik sa gera.
09:01.8
So on that score, medyo matuturing pa nga tayong one of the success stories in sustaining a peace agreement so far.
09:11.8
Magsasampang taon na the next year.
09:14.7
Pero syempre alam naman natin hindi lang naman yun yung layunin ng peace agreement.
09:18.0
Kaya nga ito comprehensive. May iba pa siyang layunin.
09:21.3
Ang layunin niya, baguhin yung sitwasyon, ayusin yung political system, magkaroon ng mas maayos na pamahalaan.
09:31.5
Lahat yan, kasama yan.
09:33.3
At saka yung mga dating lumalaban sa bahagi ng MILF ay maging kabahagi na ng normal citizenry, kaya nga normalization ang tinatawag.
09:44.9
So yun, yun ang medyo matagal, medyo mabagal.
09:48.6
Kumbaga parang ang bagal-bagal talaga natin.
09:51.3
Yung Aceh Peace Process sa Indonesia, unang-una, ang tagal na pasa ng batas, ilang taon inabot bago ito nangyari.
10:00.0
So hindi mo talaga ma-implement yung isang malaking bahagi ng agreement, which is the transition government.
10:07.7
Kasi napasa lang naman yung batas, 2019 na, di ba?
10:11.6
So in a way, ilang taon pa lang itong transition government, apat-apat na taon.
10:17.4
So, baski na medyo mabagal, at least nandyan pa rin.
10:25.1
At napasa na nila yung ilang mga batas na kailangan para talaga ma-stabilize yung situation.
10:32.9
Pa ganyan po, how do you deal with observers?
10:37.3
Ito kasi maraming stakeholders yan sa BARM, di ba?
10:39.5
Bukod po rin sa direct stakeholders dun sa Muslim in the Now.
10:44.1
Siyempre, whether we like it or not, stakeholders lahat tayo.
10:46.8
Ito yung buong Pilipinas.
10:48.2
And sometimes, maraming naiinip, di ba?
10:50.0
Pag inoobserbahan from afar.
10:51.7
Teka, meron na kayong binigay na kayo ng black grant, meron na kayong malaking pondo.
10:55.3
Di ba, ganun yung naging conversation.
10:57.5
Ano pa bang gusto nyo?
10:58.6
Bakit ang bagal ng progreso?
11:01.0
I mean, how do you respond to comments like that?
11:04.9
To a large extent, very, very unfair.
11:08.9
Siyempre, pwede ka naman talagang mainip.
11:12.7
Lalo na kung malaki yung expectation mo.
11:16.8
Lalo na kung malaki yung madi-deliver.
11:19.1
Pero kasi kung titignan naman natin, not only matagal, inabot ng ilang taon bago mapasa yung batas.
11:26.5
Pagkapasa niyan, nagka-COVID naman.
11:29.1
Di ba?
11:29.9
So, yung COVID, iniisip ko nga yung sitwasyon nung ni Mr. Mohagir Iqbal,
11:35.5
yung chair ng MILF panel na kinegosyate namin.
11:39.5
Siya yung Minister of Education.
11:41.1
Imagine mo na lang, paano ka magdi-deliver ng education?
11:44.8
Inaayos mo pa lang yung sistema.
11:46.8
Tapos ngayon, may COVID ka.
11:48.7
Hindi kayo, kailangan nyo mag-shift ka agad sa, sa ano, sa hindi pa nga hybrid at the time.
11:57.1
Talagang yung online teaching.
12:01.1
Eh kung dito nga sa Metro Manila, ang daming nahirapan ng mga schools at saka mga estudyante.
12:06.7
Doon, ang basic needs pa nga, wala pa eh.
12:09.2
School building, maayos na facilities, mga libro.
12:13.2
Tapos ipapashift mo sila sa online teaching.
12:15.7
Talagang basic.
12:16.8
I-step back ka doon.
12:18.2
Hindi, as in other places, sa economy, hindi lamang sa education, sa economic development,
12:25.8
sa maaari sanang pumasok ng mga investments, na-delay talaga lahat.
12:31.1
Dalawang taon yan, na-delay ng buong mundo, actually, dahil sa COVID.
12:37.2
So nakaka-recover pa lang talaga ngayon, 21, 22.
12:43.5
Ayun.
12:44.4
So, tapos inabutan ka pa.
12:46.0
Nagkaroon ka pa nitong Marawi, yung Marawi 5, ano, 6 na tinatawag, diba?
12:53.1
At saka malaking damage talaga yung nangyari sa mangyari.
12:56.8
Doon sa Marawi City, which is a major part of the Bangsamoro.
13:03.3
Magamat hindi naman ang MILF ang involved dito, ibang mga armadong grupo, yung tinatawag natin, violent extremist groups.
13:11.8
Siyempre, nasa ano yan eh?
13:13.7
Nasa loob pa rin yan nitong Bangsamoro government, na Bangsamoro Autonomous Region, na sinisikap pa rin nila.
13:23.9
Sinisikap pa nila na magkaroon ng kaunlaran.
13:27.4
Ang nangyari sa Marawi, kamukha na nakikita natin ngayon sa Gaza, talagang, although definitely mas maliit na scale, talagang na-damage ang maraming mga buildings, at saka na-displace yung mga tao.
13:40.7
Oo, napulbos yung ano eh.
13:43.7
Ang Marawi, no?
13:44.9
Yung central portion yan.
13:46.5
Oo, medyo ano nga yan eh. Maraming mas maanloob dyan, pero that's a topic for another discussion. Mas complicated din siya in itself, no?
13:55.5
Nabanggit niyo po yung Gaza. Okay, marami kasi nag-aabang dito, and usually ang lente rito kampihan eh, no?
14:00.4
Hindi, online sinasabi, hindi, pro-Israel kami. Iba naman, free Palestine from river to the sea.
14:07.6
Pag-usapan natin yung perspective ng isang peace builder na katulad nyo, no?
14:11.7
I know this is a very complicated issue.
14:13.7
We won't be able to talk about solutions, and possible solutions won't be easy because of the long history.
14:20.2
Pero ano po ba yung mga lessons in peace building na pwedeng ma-apply dito when it comes to this complicated issue, Israel-Palestine conflict?
14:28.7
Yung number one dyan, i-recognize natin na may shared needs sila, no?
14:36.6
Ano yung needs nila? Basic needs. Israel security.
14:41.5
Kasi nung nangyari nga yung Hamas.
14:43.7
At nakita nila, despite having massive weaponry, talagang kilala yung armed forces ng Israel for their capability,
14:55.2
na napasokan pa rin sila at nangyari nga yung October 7 attack.
14:59.7
At the same time, sa bahagi naman ng mga Palestinians,
15:05.3
andyan din yung need nila for security based on a very basic premise,
15:12.7
yung kanilang freedom.
15:14.1
Kasi occupied nga yung nakitirang territory nila.
15:17.5
Una, nawala na yung malaking bahagi nung natayuin State of Israel.
15:21.7
Pero itong Israel pa rin na nagpaprovide ng security sa East Jerusalem, sa West Bank, at saka sa Gaza.
15:30.9
Napaka-restricted ng movements, tas ang daming displacement na nangyari.
15:35.1
So talagang walang-wala rin silang nararamdaman na security.
15:38.7
So kung hahanapin natin ngayon, paano ba magkaroon ng...
15:42.7
Security ang state ng Israel, at saka security,
15:47.4
hindi lang yung Hamas kasi nakikita natin, finish frame yung gera, Israel-Hamas.
15:53.4
Pero actually, buong mga Palestinians ang pinakamalaking tinamaan nitong gera na ito.
16:03.0
So ang kailangan talagang mag-evolve dito is yung security na mag-coexist sila on fair,
16:12.7
on equal terms, kasi ngayon napaka-un-equal ng relationship.
16:17.0
Hindi lang un-equal pagdating sa military strength, un-equal talaga sa lahat ng bagay
16:22.2
in terms of yung control, basic control dun sa buhay ng mga tao.
16:30.1
Talagang napaka-restricted ng buhay ng mga Palestinians sa existing order.
16:38.8
Hanggang ngayon, nakikita natin, maski sa West Bank na hindi naman dapat kasama,
16:42.5
sa gera, tuloy-tuloy pa rin yung pag-displace, pag-forcible na paglikas para maitayo yung mga Israeli settlement.
16:56.5
So, yun yung kailangan natin hanapan ng solusyon.
17:00.2
Tingin ko yun yung hinahanap din ng ibang mga nag-mediate dito na iba't ibang mga bansa,
17:05.7
yung tinatawag ng the morning after.
17:08.4
What do you do the morning after, diba?
17:11.0
Pero in the meantime,
17:12.5
napaka-basic bilang isang peacebuilder is yung panawagan nga na ceasefire.
17:18.8
Kasi masyado ng malaki yung cost sa buhay ng mga tao ang nangyari.
17:25.1
As a peacebuilder, you can only talk politics more effectively.
17:30.1
Even yung release ng hostages, mas effective mo yan magawa
17:33.9
kung magtigil putukan tapos mag-usap pa paano mangyayari.
17:40.0
Hindi yung talagang...
17:42.5
Ano na lang, ituloy-tuloy ito.
17:45.6
At the risk of killing your own hostages, diba?
17:50.2
Okay.
17:51.2
So, yung incidentally, diba, there was a first resolution calling for a humanitarian ceasefire
17:56.8
coming from the UN.
17:58.9
Anong tingin niyo rin sa pag-abstain ng Philippine government?
18:01.8
Ang excuse...
18:02.6
Ay, sorry.
18:03.2
Sorry, nadulas ako.
18:05.0
Ang reason na ginamit nila was...
18:06.7
Ano yan? Honest mistake, sorry.
18:07.9
Wala siyang intention na makasarap or whatever.
18:11.4
Ang reason na ginamit...
18:12.5
Ang reason na ginamit ng Philippine government
18:13.6
nung ating ambassador doon was
18:16.7
they were looking for a clear condemnation naman
18:19.3
doon sa October 7 attack ng Hamas.
18:22.1
Parang wala daw silang problema doon sa humanitarian ceasefire.
18:25.6
Pero sana raw, nakalagay yung in clear terms
18:28.5
yung pagkundina din doon sa Hamas attacks.
18:31.6
What do you think po?
18:33.3
Parang ano na lang yan eh.
18:35.6
Gymnastics sa lingwahe.
18:37.4
Kasi nakalagay naman doon sa resolution
18:39.5
we condemn all terrorist attacks,
18:41.7
we condemn...
18:42.5
yung indiscriminate
18:44.8
at indiscriminate bombardment.
18:47.1
Lahat yan.
18:47.8
So hindi minensyon ng Israel,
18:49.7
hindi minensyon ng Hamas.
18:51.8
So patas, di ba?
18:53.5
Ganyan naman sa isang compromise document eh.
18:56.4
Pero kinundem mo,
18:57.8
parang sinasabi nila,
18:59.3
hindi tama yung nangyari.
19:01.5
Ngayon, kung insist...
19:02.6
Ang argument nga nung iba doon sa debate,
19:05.4
kung gusto mong imensyon yung Hamas,
19:06.9
imemensyon mo din yung Israel.
19:08.5
So parang ang pinaka-compromise mo dyan,
19:11.1
hindi mo na lang isusulat.
19:12.5
Either Israel or Hamas.
19:14.9
Pero kinundem mo yung mga nangyayaring aksyon.
19:18.1
So parang napaka-unfortunate nun,
19:20.1
kasi ang ASEAN naglabas na ng statement
19:23.5
na nanawagan ng ceasefire.
19:26.7
Eh, member tayo ng ASEAN
19:28.1
bago nagkaroon ng UN,
19:29.6
nagkaroon ng boto sa UN,
19:33.8
General Assembly.
19:36.6
Pero, yun.
19:38.3
Hindi pa rin,
19:39.5
dineside pa rin mag-abstain.
19:42.5
Pero ang maganda nitong huli,
19:43.9
yung bagong UNGA Resolution,
19:47.2
nag-ano na tayo?
19:48.4
Nag-conquer na tayo.
19:50.4
Itong UN Resolution na huli,
19:53.4
itong nakaraan-araw lang,
19:55.4
ay nagsasabi na
19:57.4
occupying yung territories.
20:02.4
Kasi na-alarm na nga yung mga tao rin,
20:04.4
lalo yung sumangyari sa West Bank.
20:06.4
Ito yung isang bahagi
20:08.4
na kabahagi ng Palestinian state.
20:12.5
Pero nasa ilalim siya ng
20:14.5
Palestinian Authority.
20:15.5
Yung Gaza, nasa ilalim ng Hamas
20:18.5
na bahagi na nakahiwalay sila.
20:22.5
Talagang patuloy yung displacement.
20:26.5
Sinasabi doon sa Resolution,
20:28.5
it's an obstacle to peace
20:30.5
na gawin nga yung ganong klaseng
20:32.5
mga further aggression
20:40.5
doon sa
20:41.5
sa
20:42.5
mga tao,
20:44.5
sa mga tao, sa mga Palestinians in particular.
20:46.5
So nag-sign na tayo doon.
20:48.5
Nag-conquer tayo dito sa huling
20:50.5
UNGA Resolution.
20:52.5
And as usual,
20:54.5
ang nag-against, ang US,
20:56.5
Hungary, sino ba ba?
20:58.5
Canada.
21:00.5
Iba ba nag-Canada? Oo, Canada.
21:02.5
Tapos yung iba nag-abstain.
21:04.5
So I think, nung nag-abstain tayo the first time,
21:08.5
it's because iniingatan natin yung relationship natin sa US.
21:11.5
Pero ngayon, buti na lang,
21:15.5
mas naging, mas informed na yung,
21:19.5
medyo mas naging independent na tayo doon sa boto natin.
21:23.5
Kasi mahirap talaga i-defend eh.
21:25.5
Although malaki yung impact to, no?
21:27.5
Kasi yung illegal settlements, that's a very thorny,
21:29.5
and thorny issue yan, diba?
21:32.5
So, edyo iba nga nagwulat dahil bumoto dyan in favor yung Pilipinas.
21:37.5
Ito po, gawin nating mas new ones pa yung discussion, no?
21:39.5
Kasi nga, yung mga nadidinig din ako, mga nag-oobserve dito, no?
21:43.5
If you want to play the blame game,
21:47.5
parang nagiging fixed sa isang point in history,
21:51.5
yung start nila eh.
21:53.5
Parang you get what I mean, no?
21:55.5
Parang, kunwari, ang comment nila, eh kasaralan ng Hamasyan kasi umataka sila October 7.
21:59.5
Diba?
22:00.5
Kung doon magsisimula yung starting point ng discussion, mukhang malinaw.
22:04.5
Pero papag-uusapan naman, let's say, yung, ano, yung 1940.
22:09.5
1947 to 1948.
22:13.5
Pwedeng meron ding ibang arguments regarding that, no?
22:16.5
Dito, pag-uusapan po muna natin, no?
22:18.5
Binabanggit nyo kasi yung ill-treatment dito sa mga Palestino.
22:22.5
Doon sa occupied territory.
22:24.5
Bakit ba humantong sa ganun?
22:26.5
Na sabi nga ng iba, parang second or third class citizens yung treatment doon sa mga Palestino.
22:34.5
Ang concept kasi talaga ng Israel is,
22:39.5
Yun nga, yung pagtatayo ng Israel as a Jewish state.
22:44.5
Kasi yun yung ideology nila, eh.
22:46.5
In Zionist movement.
22:48.5
Oo, tapos yung, kaya bakit sila nagmamobilize ng settlers nila na pumasok sa Palestinian area.
22:58.5
Nagpunta ko dyan nung nakarang taon, eh. Doon sa West Bank.
23:02.5
At nakita ko talaga, doon sa hillside,
23:06.5
ah,
23:07.5
isang malaking, ano na, ah,
23:09.5
malaking area.
23:10.5
Naging Israeli settlement na may kalsada, may tubig, lahat.
23:15.5
Eh, nasa loob ng West Bank ito.
23:18.5
At ang nangyari, yung mga fields nila,
23:21.5
kung saan sila nag-grace ng mga hayop nila, eh,
23:24.5
nababawasan ng nababawasan. Hindi sila basta makapasok.
23:28.5
Tapos, ah, hindi ka na nga kailangan bumalik pa sa 1948.
23:32.5
Itong taon lang na to, ilang Palestinians,
23:35.5
mga bata, teenager, ang pinatay.
23:37.5
For the slightest exception,
23:39.5
reason,
23:40.5
baril kagad ang, ang, ano,
23:43.5
of course, marami din, ah, nahuli, hinuhuli.
23:47.5
Nitong huling, ah, end of Ramadan, ah,
23:50.5
doon sa Al-Asqa Mosque, which is the holiest places
23:54.5
for the Muslims in Jerusalem, no,
23:57.5
ang security niyan, ah, Israel, mga Israelis,
24:02.5
nung gusto nilang pauwiin na yung mga tao,
24:05.5
binaril nila yung stained glass windows doon sa, ah,
24:07.5
doon sa parang yung sa kung saan yung, ano, diba, yung sa taas nitong mosque na to.
24:15.5
Para ma, yung tao, umuwi na.
24:17.5
Pero sisiray mo yung isang cultural, religious place
24:21.5
for your, ano, to enforce yung gusto mong mangyari for, for security.
24:25.5
So, it's not even, ah, it's been going on.
24:29.5
And most recently, under, ah, Prime Minister, yung Netanyahu, talagang, kasi nga si, si, yung,
24:35.5
yung Pangulo, yung namamuno sa kanila ngayon, talagang,
24:41.5
sinasabi, right-wing siya nga na.
24:43.5
Right-wing, ano, talagang nag-i-intensify yung situation.
24:49.5
Kaya, kaya, ano, ah, siguro, at that point, no,
24:54.5
pero sabihin na natin, maski mag-umpisa ka sa October 7,
24:58.5
ang 1,200 Israelis, ang laki, grabe, ang laking number, unprecedented.
25:03.5
Ang laking number, unprecedented.
25:05.5
Ang pinatay.
25:06.5
So, okay, galit ka, at saka tapos may hostages ka pa.
25:10.5
Pero, after October 7, sobra-sobra na rin.
25:15.5
Kaya nga, yung public opinion, ah, even in the United States, yung survey nila,
25:20.5
recently nalinabas, 68%, hindi na nagsusupport dito sa continued, ah,
25:27.5
continued attacks ng Israel, at gusto na rin magkaroon ng C-square.
25:31.5
Sa ibang-ibang bahagi ng mundo, maski sa, sa Europe.
25:35.5
Ah, kung saan, yung ibang governments ay in favor pa rin of Israel.
25:40.5
Yung sa, sa UK, for, for example, kaya magkakaroon nga ng vote sa parlamente.
25:45.5
Kung mananawagan na ng C-square o hindi.
25:48.5
Yung mga tao mismo, nakikita nila, excessive na yung naging response.
25:53.5
Hindi na talaga proportional.
25:55.5
Doon sa origin, kung masasabihin mo na October 7 ang origin itong problema na ito,
26:00.5
hindi na siya proportional doon sa nangyari noong October 7.
26:04.5
Okay. Pag ganyan ba, ah, ano ba yung proportionate response?
26:09.5
Based doon sa, nasa sulat, no? Kunwari, sa UN.
26:12.5
Ano ba yung proportionate response na isang Estado pag inatake of that scale?
26:17.5
Like what happened noong, ah, October 7? Ano yung, ano yung limits ng right to defend itself?
26:23.5
Ray, actually, yung, kasi ang, ah, dito, asymmetric to eh.
26:28.5
Ang laki lang, ang, mas malakas di hamak yung, ah, yung Israel, diba?
26:32.5
Tapos baligtarin mo. Halimbawa.
26:33.5
Halimbawa, isipin yung sitwasyon natin sa West Philippine Sea.
26:37.5
Sabihin natin, inatake natin ng isang Chinese na, kunwari lang ah, ah, ah, isang, ah, Chinese vessel.
26:46.5
On our EEZ. Diba?
26:50.5
O on the teritory, contested territory, pero, ah, liriclaim natin.
26:56.5
Tapos, isipin ba na, eh, ang, ano yung rights ng China to defend what it claims to be?
27:01.5
Ah, to defend what it claims is its territory.
27:05.5
Tama ba na pupulbusin niya?
27:08.5
Pupulbusin niya, halimbawa, ano bang pinakamalapit na isle na, ano doon, ah, yung...
27:14.5
Pwedeng Zambales.
27:15.5
Zambales.
27:16.5
Zambales.
27:17.5
Ang gasanan.
27:18.5
Kaya, sa kabila sa bandang baba, Palawan.
27:19.5
Tama ba na pupulbusin niya ito?
27:21.5
Dahil inatake mo yung, yung boat nila.
27:24.5
So, yung question ng proportionality, eh.
27:26.5
Ang, ang, ang, kung talagang...
27:29.5
Ang primary concern nila, eh.
27:30.5
Kung primary concern mo, may hostage taking na nangyari.
27:33.5
Ang primary concern mo ay inego, inegosyate yung release ng hostages.
27:38.5
Siyempre, gagamit ka, maaari kang gumamit ng carrot and stick, di ba?
27:41.5
Pero kung ganun ang focus mo, to release the hostage at saka, ah, mag, ah, i-vindicate yung mga pinatay sa site mo,
27:53.5
doon, pwede ka naman dumaan din sa hindi itong, ano eh, ah, sabihin mo na, ah,
27:58.5
gusto nilang eliminate ang Hamas.
28:02.5
Physically eliminate.
28:04.5
Kasi may political elimination. May physical elimination.
28:09.5
Sa kanila parang pareho, eh. Yun ang target, di ba?
28:12.5
Wipe them out of face of the Earth? Di ba yung Hamas?
28:17.5
Lalo kang nagpapaanak ng maraming Hamas na nangyayari sa kanila eh. Di ba?
28:21.5
Maaaring mawala yung Hamas. Pero mawawala ba yung radicalism after nangyari ito?
28:27.5
Oh, totoo yan. Actually, both sides yan eh, diba? Tama po ba?
28:32.0
Kunwari, yung mga naulila ng mga batang Israelis, syempre, mas ma-steal yung resolve nila talagang,
28:38.7
yan ang kalaban namin, sila yung demonyo. On the other side, ganun din.
28:42.6
Yung mga namatayan, diba? Talagang demonyo naman yung kabilang side.
28:45.9
Pameta, gawin natin mas complicated kasi ito rin yung mga sumutsaring parte ng konteksto dito.
28:52.8
Ang argument naman ng mga Israelis, tsaka ng mga sumusuporto rin, sinasabi nila,
28:57.5
it's not easy as it seems when it comes to discussions about proportionate response.
29:02.6
Talagang sinasabi nila, yung Hamas, ginagamit na human shields yung mga Palestinians.
29:08.1
Tapos yung mga military facilities, nakatago daw sa hospital compound, sa mosque mismo, sa mga bahay-bahay.
29:17.0
I mean, yung konteksto na yun, ano naman ang proportionate response sa ganung konteksto?
29:23.8
Okay, 36 hospitals na yung inatak.
29:27.5
So, apparently, itong sa Al-Shifa, which is parang one of the bigger hospitals,
29:34.0
at saka kung saan na nga tumakbo lahat ng mga tao for medical at saka treatment at saka refuge after attacking.
29:41.3
No, sorry, 18 of 36 hospitals inatak na, so halos kalahati.
29:47.4
Sa, ano yan, sa north, no? Mostly.
29:51.6
Tapos itong Al-Shifa, kung saan tumakbo yung mga tao, ito na yung huli.
29:55.4
And apparently, meron nakitang...
29:57.5
Ito sa latest report, diba, na nakikita natin ngayon, may tunnel.
30:04.5
Pero yung tunnel, dun sa across the street na bahay ng isang hamas na several floors.
30:12.7
So, hindi pa nila nakikita kung yung tunnel na yan nakakoneg.
30:15.9
Okay, sabihin natin nakakoneg.
30:17.7
Sabihin natin may underground tunnel, which is really basically how they are defending themselves.
30:23.0
Remember, occupied sila. Meron silang resistance na ano.
30:26.6
So, talagang yung existence ng tunnels is part of long-term defense building nila.
30:33.1
Still, ang question dyan, so naging military target na ba, according to internationally monetary law,
30:39.4
ang isang hospital, kung talagang ginagamit ito for military purposes, no?
30:46.1
May isa pang, may isa pang, precisely, yung sinabi mo ng salita, question of proportionality,
30:51.1
may isa pang criteria.
30:53.8
Maski na military target yan,
30:56.6
kung may responsibility ka pa rin na yung impact nung gagawin mong attack or military operation
31:06.0
should not be so excessive as to create so much damage on civilian infrastructure and civilian life.
31:17.2
So, hindi lamang issue na dahil military, ginagamit yan for military purposes,
31:23.3
legitimate target of attack na yan.
31:25.5
May question.
31:26.6
May question pa rin, precisely, ng proportionality.
31:28.9
So, up to now, wala pa naman silang napapakitang katawan ng isang hamas na nahukuli nila.
31:37.7
Ang nakikita natin, ang nakikita natin ay panaysirang buildings,
31:43.5
at saka mga tao na talagang lumilikas o kaya na-endure o kaya namatay na nga at linilibing.
31:52.5
So, nagsasakseed ba sila dun sa action?
31:56.6
So, yung actual intent na kuhanin yung leadership, naging blanket, ano na eh, naging blanket attacks na eh, diba?
32:05.1
So, talagang major issue itong question ng proportionality.
32:08.8
Sige.
32:09.4
One hamas for Eb Hamini, sabihin mo na itong latest statement, diba?
32:15.8
Hahanapin namin kayo lahat ng buong hamas, sabi nung Defense Minister ng Israel, maski saan pa kayo.
32:22.5
Pero kung sabihin natin yung membership eh, ilan lang yan.
32:26.6
Kapatay, ilan, mayigit 11,000 na.
32:30.8
So, yan.
32:32.9
Professor, yun po bang issue ng proportionality?
32:36.6
Does it also apply to Hamas?
32:38.6
Considering na Hamas may be considered as a terrorist organization, nung kalaban, pero siya yung nag-govern sa Gaza?
32:45.5
It applies to all.
32:47.2
It applies to all.
32:48.5
Apo, paano po yan? Kasi diba ang response nila noong October 7 was to attack Israel civilians.
32:55.1
Pwede bang gamitin naman?
32:56.6
Eh, for the longest time, occupied yung territory, you're treating our citizens like...
33:01.6
So, may war crime din ang Hamas. Meron din silang war crime.
33:05.3
So, parang yan?
33:06.8
Oo. Pero dahil may war crime na ginawa sa'yo, pwede ka na bang magkumawa ng war crime?
33:13.5
Hindi nga eh.
33:15.5
At tapos, sobra-sobra na. 1,200.
33:21.0
Everyone counts, diba? May bata, may matanda nakasama din sa 1,200.
33:26.6
So, talagang yung attack on civilians, hindi yan mag-justify.
33:33.8
Pero ngayon, ikaw naman, bumawi ka.
33:37.3
Una, revenge is not a motive for war. Kailangan may political reason ka.
33:42.6
So, ano sinasabi ng political reason?
33:45.1
Actually, secondary or secondary pa nga yung release ng hostages eh.
33:50.0
Political or human.
33:50.9
Or reason para...
33:54.7
Kung baga...
33:56.6
Ma-mitigate yung nangyari sa iyo.
34:00.6
Basically, to release the hostages, yung talaga yung pinaka-immediate na dapat mong goal.
34:05.6
Pero ngayon, nakikita natin, yung fierceness ng counter-attack,
34:12.2
ang laki ng motivation niyan, yung revenge na eh.
34:17.0
Yung political objective nga, hanggang ngayon pinag-uusapan pa.
34:20.0
Ano ba talagang political objective ng Israel?
34:24.7
I-take over ang Gaza?
34:26.6
O i-eradicate ang Hamas?
34:30.5
And then what?
34:34.4
Occupy the whole of Gaza?
34:36.9
O, don't take...
34:37.6
Tama, oo.
34:38.5
Isa yan sa very important issue afterward, no?
34:41.1
Parang nangyari sa Iraq, no?
34:42.4
After matanggal si Saddam.
34:43.9
What now, no?
34:45.0
Ito pala, may nagtatanong po.
34:46.6
Okay lang po ba, professor, no?
34:48.1
Maraming interested sa topic na ito eh.
34:50.2
And this is a learning opportunity for all of us, no?
34:52.8
Ang tanong dito ni Kintsugi, Maine.
34:55.9
Anong proper response po sa ginawa nung October 7?
34:59.6
Okay, anong proper response?
35:01.8
Nag-inayos mo yung security mo ulit sa loob ng iyong territory
35:07.3
para ma-prevent ang further attacks.
35:10.9
Number two, nag-file ka ng case sa International Criminal Court.
35:16.8
Tapos nag-ano ka?
35:19.0
Certainly, kung kailangan mo ng police arrest,
35:21.3
sila na nga ang security dun eh.
35:22.7
Sila'y nagkocontrol sa ingres-egres sa loob ng Gaza.
35:25.9
Kaya nga nagkaroon ng lab sa security nila.
35:29.8
Nung naka-attack pa rin itong, ano, di ba?
35:34.7
Madami-dami din yun eh.
35:37.2
So yun, i-address mo yung security, immediate security concern mo.
35:42.0
And then, you have the sympathy of the world.
35:46.2
On October 7, you had the sympathy of the world.
35:50.1
So, kung pwedeng nagkaroon ng political process where
35:55.2
eventually, you have the sympathy of the world.
35:55.8
But then, it was not necessarily na-force mag-step-down ng Hamas.
35:58.7
Because Hamas, like Netanyahu, hindi naman sila popular
36:01.5
nasa sarili nilang constituencies eh.
36:03.9
Correct. Yung isang konteksto.
36:06.0
Totoo yan.
36:07.4
And then, they have their own domestic context din, di ba?
36:10.6
Like Netanyahu wants to project an image of strength.
36:15.1
Ganun din naman yung Hamas.
36:16.1
Although marami rin garit sa kanila.
36:17.7
So, you think this should have been handled largely politically?
36:21.0
Yung political track?
36:22.4
May security track ka dyan,
36:24.0
which is your reinforcement.
36:25.8
of your own intelligence
36:28.3
yung may power
36:30.0
of arrest ka.
36:31.8
Basically, because you're practically
36:34.3
the government over the government
36:36.5
of Hamas eh.
36:39.1
Tapos meron kang
36:40.3
meron kang
36:42.8
international community.
36:44.5
Inaayos na nga nila actually yung
36:46.1
relationships nila with the
36:48.2
other Arab states.
36:51.1
You would have gotten the
36:52.2
sympathy of the world na
36:53.8
tapusin na itong
36:56.4
Hamas. Pabagsakin na yung government
36:58.4
ng Hamas.
37:00.7
Pwede na sana yun eh.
37:02.5
Ganun ba? Medyo an under.
37:05.3
Go ahead po. Sige po.
37:06.3
Go ahead. Although, mas kinapabagsakin
37:08.6
mo yung Hamas
37:10.2
as you might, as
37:12.3
Israel might eventually accomplish
37:13.9
at a huge
37:16.5
cause, you will still have the same problem.
37:19.4
What now, Gaza?
37:21.3
What now, West Bank?
37:23.1
Diba?
37:23.8
So, ano ba talaga
37:26.4
ang endgame dito?
37:30.0
Israel lang.
37:31.6
Hindi naman nga papayag
37:33.3
yung buong mundo.
37:35.2
Oo nga eh. So far ngayon kasi talagang
37:37.2
there's a strong public opinion
37:39.5
against Israel. There's a strong public
37:41.4
opinion against Hamas.
37:43.4
Hindi yung mga paristino. At least
37:44.8
maliwanag yung ganun distinction.
37:47.4
Pero dito po ba, yung
37:48.7
in terms of solutions, ito hindi naman ito bago.
37:51.5
Lagi na, ilang beses na rin naman ito
37:53.0
pinropose.
37:53.8
Yung two-state solution. I mean,
37:56.4
uubra ba yan? Especially with what's
37:58.4
happening now? And how
38:00.4
do you work on something like that?
38:02.7
Kung yung namumuno ngayon, doesn't
38:04.3
really recognize the other.
38:06.3
And correct me if I'm wrong, diba? Ang Hamas
38:08.4
is committed to the destruction of
38:10.4
Israel. Paano po dapat
38:12.5
tinitingnan yung lahat na yan?
38:17.9
Yung
38:18.6
ang mangyayari
38:20.1
ngayon kasi,
38:22.0
teka,
38:23.8
nawala ako. Medyo nawala.
38:25.4
Yung track ng question mo, paano na
38:28.0
ang mangyayari?
38:28.7
Sorry, medyo loaded kasi yung tanong ko.
38:30.8
Hindi kasi, example, diba yung two-state solution.
38:33.6
Lagi naman binabanggit.
38:35.7
There's a two-state solution.
38:37.6
In the past, syempre, nireject din naman yun
38:39.4
ng kabila, ng mga palestino.
38:41.3
Yung boundaries, nagbago na rin kasi.
38:43.4
Yung nga, nag-iba na.
38:44.2
Pag na-occupy
38:48.0
ng Israel ang northern Gaza.
38:50.7
Diba?
38:51.3
So, ipupush niya naman,
38:53.8
basila, dun sa old boundaries.
38:55.6
Ngayon, ang binabalikan ng mga
38:57.1
Arab states, 67.
38:58.9
Which is basically the, kasi may Oslo
39:01.0
process ka, at saka meron ka nung
39:03.2
67, yung resolution eh.
39:05.5
Yung Oslo Accord, nung 93.
39:09.0
Ang basic concept niya is
39:11.1
to stay, to coexist peacefully.
39:14.5
Kaya lang,
39:15.9
ang nakikita nga natin
39:19.2
is parang pinapalit, nang pinapalit
39:21.3
yung territory ng Israel.
39:23.8
Dun sa,
39:25.5
lumiit na siya talaga ng lumiit.
39:27.2
So, how do you arrive at the territorial
39:29.2
boundaries? In a way, alam mo, sa Bangsamoro,
39:31.6
ito rin ang malaking issue namin eh.
39:34.0
Kasi diba,
39:35.2
noong 1900s, majority
39:37.1
yung mga
39:37.9
Muslims sa Mindanao,
39:41.0
early 1900s, by
39:42.5
the year 2000,
39:45.5
ilan percent na lang sila.
39:47.7
Kaya, hindi mo na tala, hindi na nila
39:49.3
maklaim yung sinasabi nilang Bangsamoro
39:51.2
homeland, kasi hanggang ngayon,
39:52.9
out of 27 provinces of Mindanao,
39:56.1
nag-settle na lang sila dito
39:58.1
for five.
40:00.2
In a way,
40:02.4
nag-settle na yung
40:03.6
Palestine sa, dun sa
40:05.7
framing dati,
40:08.3
based on the
40:09.5
UN resolution, at saka yung
40:12.1
pinayagan nila
40:13.9
effectively dun sa
40:15.1
Oslo Accord.
40:17.3
Pero, apparently, ngayon,
40:19.3
magiging malabo na,
40:21.2
even yung transition.
40:22.9
Northern Gaza, or even
40:25.2
Northern, yung, well, Northern Gaza
40:27.2
and the rest of Gaza,
40:28.8
southern part, where the people are
40:31.0
now moving to get out
40:33.2
via a chip, diba, sa Rafa
40:35.1
Crossing.
40:37.0
Ang hirap naman kung
40:38.6
ibibigay lang basta-basta sa
40:41.5
Palestinian Authority.
40:44.1
Kasi, in fact,
40:45.0
has it andang Palestinian Authority
40:46.8
who is ruling the West, who is governing
40:49.0
in the West Bank.
40:49.8
But not Gaza.
40:52.9
But not Gaza.
40:54.8
So, yun yung,
40:55.8
you will really have to go back
40:59.1
to some basic issues.
41:01.5
Ano territorial scope?
41:03.5
Tapos, papano yung
41:04.8
governance structure dyan?
41:06.7
Papano yung independence?
41:10.7
And maybe,
41:12.2
evolve some
41:13.4
security cooperation.
41:15.3
Imbis na,
41:16.6
if you feed nila yung insecurity ng isa't isa,
41:20.0
with the help of
41:21.2
other states, really come,
41:22.9
come up with
41:23.7
a more symmetrical arrangement.
41:26.8
Kasi, napaka-asymmetrical,
41:28.7
uneven eh, unequal nung relationship
41:30.7
yun eh. So, equalize
41:33.0
that relationship and maybe you will
41:34.9
be able to generate more security
41:37.0
on both sides.
41:38.6
Ano yung ano dyan? Yung asymmetrical,
41:40.9
madalas ko madinigyan yung peace process,
41:42.8
peace talks. Kasi yung peace process
41:44.9
ongoing, yung peace talks na with the
41:46.8
MILF, yung asymmetrical
41:48.1
setup between the Bangsamoro
41:50.9
government and the national. Tama po ba?
41:52.9
Doon ginamit dyan eh. Okay, dito,
41:54.9
ano po yung nakikita niya yung low-hanging
41:56.5
fruits dito sa Gaza?
41:58.6
Tsaka, dito sa Gaza situation. Kasi,
42:00.7
for instance, kung bago bumalik
42:03.0
doon sa discussion uli, in earnest,
42:05.7
ng isang two-state solution
42:06.9
na kung sakali man, talagang
42:08.9
i-recognize ang bawat isa yung existence
42:10.9
ng the other, na? Tama po ba?
42:13.6
So, ano yung mga low-hanging
42:15.0
fruits na pwedeng
42:16.1
makamit dito, mapitas?
42:19.4
Wala kang option kung hindi
42:20.8
talaga ceasefire eh.
42:22.1
Kasi, ano eh, yung
42:23.9
distraction nag-accumulate,
42:26.2
diba?
42:27.8
Tapos yung displacement.
42:29.9
Kaya nga, bakit yung iba kakikita sa isang
42:32.1
Egypt, bakit ayaw nilang payagan
42:33.8
mag-ano? Kasi,
42:35.7
ganun naman ang plano talaga ng Israel.
42:38.3
If you heard yung
42:40.2
yung isang
42:42.2
minister na dinideclare niya yung plan
42:44.1
very early on, a week after
42:46.0
October 7, sinasabi niya,
42:48.5
Egypt will have no choice but
42:50.1
to allow the Palestinians,
42:52.1
tapos magkaroon sila
42:54.3
ng refugee camp
42:55.7
sa territory ng Israel.
42:57.8
Which means, basically, you flush out
42:59.9
much of the population
43:01.8
and eventually, you take control
43:04.2
over the territory.
43:06.7
So, yun yung
43:08.0
yun yung
43:10.1
yun yung parang
43:11.9
isang endgame na na-articulate
43:14.0
on the part of Israel.
43:16.3
But it's not really the endgame
43:17.8
because you will still have the problem.
43:20.2
So, low-hanging fruit, ceasefire,
43:22.1
release of
43:23.7
hostages. Yan.
43:26.0
Feasible yan.
43:27.3
On both sides. Pero ayaw
43:29.9
pa talaga ng Israel tumigil eh.
43:33.3
Pero parang silang
43:34.4
hindi naman willing to negotiate, di ba?
43:36.1
Correct me if I'm wrong.
43:37.2
No, there are negotiations. Kaya may paunti-unti.
43:41.2
Everyone else is...
43:42.4
I mean, most...
43:44.1
Most Arab states are in negotiations
43:46.3
with
43:47.0
Hamas. Di ba even si Biden
43:50.1
sinabi niya, they expect
43:51.9
more release of more hostages.
43:55.1
Pero under what
43:56.5
circumstances mo naman,
43:58.3
siyempre, linileverage ka pa ngayon, di ba?
44:01.1
So, kung gusto nga
44:03.3
humanitarian pause,
44:04.5
which is not really the end of
44:06.5
the attacks, but just a pause,
44:09.0
even that might
44:10.4
pave the way
44:11.8
for some
44:14.1
negotiations on some basic
44:16.5
issues. So, is a pause, suggest
44:18.1
humanitarian assistance. Kasi ngayon,
44:20.7
nakakat-off ang power.
44:21.9
Ang supply, ang fuel, ang water,
44:24.6
ang entry of food supply.
44:26.8
Napaka-basic nun eh.
44:28.9
Kaya yung mga workers, yung humanitarian
44:30.3
workers, namamatay na sila. Ilan medics
44:32.6
na, ilan new and personnel na yung
44:34.4
namatay, 100 plus
44:35.9
in the last three weeks.
44:39.3
O mag-ide, last
44:40.4
four weeks, no?
44:43.5
Hindi rin makapag-deliver
44:44.9
safely. Yung medical
44:46.4
workers, hindi makapag-perform
44:48.3
ng function nila. So, at the very
44:50.4
least, magkaroon,
44:51.9
magkaroon ng
44:52.5
ceasefire, better than just
44:56.0
a humanitarian pause.
44:58.3
Kasi, bira mo, four hours a day
45:00.1
ang in-open ng Israel na
45:01.9
window na hindi naman nila
45:03.7
tinupad. Kasi,
45:06.5
in fact, binoba pa nila kung saan
45:08.1
dumadaan yung mga tao.
45:10.4
So, parang
45:11.1
that's
45:12.6
the next step. That's the immediate next
45:16.0
step, really. Otherwise,
45:20.7
magpapatuloy to
45:21.6
for a few more weeks
45:23.9
or even longer.
45:26.1
And you will have real,
45:28.1
real serious
45:29.4
yung parang ano na nga,
45:32.1
di ba, yung
45:33.3
hindi na
45:34.1
parang buburahin mo na ba?
45:38.7
Buburahin mo na ba sa face
45:40.0
of the earth yung mga Palestinians
45:41.9
sa Gaza, at saka pati unti-unti
45:44.2
pati sa West Bank.
45:46.2
And then you lose the public. You lose
45:48.0
the international community.
45:50.2
So, masyadong nag-brink
45:51.5
manship din ang Israel dito eh.
45:54.5
Ang dami na talagang
45:56.2
ang dami nang
45:58.0
nag-recall ng kanilang mga ambasador.
46:00.1
Dumadami na, no? Nag-recall ng kanilang
46:01.8
ambasador sa Israel.
46:04.2
Nag-fall apart na yung kanilang
46:06.0
detent
46:08.7
or through yung
46:09.8
Abraham Accords nila with the Arab
46:11.9
States. Nag-fall apart na yan eh.
46:14.9
Nag-re-restore na sila
46:16.1
ng friendly relations
46:17.6
with several Arab states.
46:20.7
In the process,
46:21.5
sila. And then, wala na.
46:24.4
Na-antagonize na rin nila yan.
46:26.0
So, paano ka? Israel,
46:27.7
isa kang isla dito sa mundo na,
46:30.2
sa Arab world na to.
46:31.6
How can you really
46:33.3
get that kind of security
46:35.3
by antagonizing all your neighbors
46:37.7
and the very people
46:40.0
who are also in that same territory?
46:43.6
Okay.
46:44.5
Masagay. Ma'am, finally, no?
46:46.9
Sa amin na mga
46:47.8
hindi naman bihasa dyan sa mga
46:49.5
peace-building efforts na yan,
46:51.5
kasi pag pinagmamas din yung mga
46:54.2
images, yung mga balita tungkol dito
46:56.0
sa situation sa Gaza,
46:57.9
para ang hirap mag-optimistic.
47:00.7
I mean, based on your
47:02.2
experience, how do you
47:03.8
build steps?
47:06.0
Odo, binanggit nyo kanina sa CISFAR, no?
47:07.5
Not just sa humanitarian force.
47:10.9
Ano pa yung ibang elements
47:12.0
that could lead to certain milestones?
47:14.4
And, I mean,
47:15.5
how do you also encourage
47:17.5
optimism dun sa mga, hindi na
47:19.7
sa mga stakeholders and players, kundi rin sa mga stakeholders and players,
47:21.5
sa mga nag-o-observe, given the dire
47:23.5
situation now?
47:25.0
Public opinion. International public opinion.
47:28.0
Which is really
47:28.9
parang
47:31.0
the shifting
47:33.2
tremendously
47:35.3
against Israel.
47:38.4
For Israel to rethink
47:39.7
what it's doing. And then
47:41.5
you need governments like
47:43.3
the US, which could have played
47:45.4
a more
47:46.7
neutral role, sinasabi nga eh,
47:49.4
kung nag-mediate na sila from the beginning.
47:51.5
Pero ngayon, hindi na sila
47:53.2
pinakikinggan eh.
47:55.4
Ilan araw na sila nananawagan
47:57.3
ng humanitarian force, hindi pa binibigay
47:59.4
ni Netanyahu, diba?
48:01.9
Parang even they have
48:03.3
lost their influence.
48:06.4
And that's why
48:07.0
si Blinken, ang mas
48:09.3
kinakausap niya na ngayon, yung mga
48:10.8
relying on the other states
48:13.6
like Qatar,
48:15.5
Turkey, to
48:17.2
really play a bigger role.
48:19.3
So,
48:19.7
yun yung dalawa.
48:22.6
You need the big states
48:24.1
to go on board
48:27.2
to the call for a ceasefire.
48:29.3
Which UK might do.
48:30.8
I don't know about Canada,
48:33.3
Germany, at saka yun nga.
48:35.8
Pati US.
48:37.1
Baka talagang public opinion na rin
48:38.9
from the US ang magpo-force
48:40.6
kay Biden na
48:43.2
finally manawagan na rin
48:45.6
ang ceasefire.
48:46.6
Kasi mag-threaten ka na mag-threaten.
48:48.7
Hindi ka na rin pinakikinggan.
48:49.7
Hindi ka na rin pinakikinggan
48:49.9
ng Israel eh.
48:53.6
Oo nga, no?
48:55.2
Parang ang in-encourage mo masyado eh.
48:57.6
Tapos hindi mo na mapigil.
49:00.5
Mahina yung solution ngayon
49:01.7
ni Biden.
49:03.7
Anyway, maraming salamat po.
49:05.9
Medyo pasensya na po kayo.
49:07.0
Napahaba yung discussion. Pero again, as I mentioned,
49:09.5
this is a learning experience for all of us.
49:11.8
Peace building is a very complicated
49:13.6
process. And maraming salamat po,
49:15.3
Professor, dahil maraming po
49:17.6
kami napulot sa inyong karanasan
49:19.1
when it comes to peace negotiations
49:21.5
at peace building.
49:23.4
Again, congratulations po. At maraming maraming
49:25.5
salamat for joining us tonight.
49:27.9
Yes. Thank you, Christian.
49:29.0
Remember, there are always other
49:30.9
options than using extreme
49:33.2
violence. I think that's our
49:34.9
message. And then
49:37.0
when you have the violence,
49:39.0
find ways and means to de-escalate it
49:41.0
so that a political process
49:43.0
can happen.
49:44.9
There will be space precisely for
49:48.0
a political
49:49.1
solutions.
49:51.1
That's all. Maraming salamat.
49:53.3
Okay. 2023 Ramon Magsaysay
49:55.7
Awardee, si Professor
49:57.0
Miriam Coronel Ferrer. Magandang gabi po
49:59.7
mami. And again, congratulations po.
50:04.0
Yan, si Professor
50:05.2
Miriam, no? Maraming tayong napulot
50:07.5
sa kanya.
50:09.5
Nababasa ko po yung mga comments nyo, no?
50:11.6
Hindi ko lang po maipost lahat yan.
50:14.4
And
50:14.7
yung mga ganito kasi learning opportunities
50:17.2
for all of us.
50:19.1
So, marami pa tayong dapat
50:20.7
maintindihan, malaman, especially
50:22.3
dinuanses. So, I don't presume
50:24.5
to know a lot about these things.
50:26.9
Although, patagal ko na rin tinulutukan
50:28.4
yung issue na yan. Pero, I don't presume to
50:30.4
to be an
50:32.6
expert most definitely
50:33.9
dito sa issue na ito. Then, it's
50:36.2
if there's one thing I realize,
50:38.3
ang kinover ko kasi yung
50:39.6
Bangsa Moro Peace Process.
50:42.2
Pero, a bit familiar dun sa mga nangyayari dyan.
50:45.1
Talaga, yung tulad sinabi niya
50:46.2
ni Professor, no? There's always a way.
50:49.1
To get out
50:51.0
of a violent situation.
50:52.9
So, let's see. So, dapat, ano,
50:54.8
tutukan pa rin natin yan.
50:56.7
Okay. So, meron tayong mga ilang
50:58.5
ilang mga nagpapabati
51:00.7
dito. Sandali lang po, ah. Baka makalimutan ko.
51:02.8
Although, mag-iisang oras na tayo dito
51:04.9
pala, no? Napakaba yung discussion natin.
51:07.3
Nag-message po si Ron Reyes
51:09.1
Gutierrez. Sabi niya, magandang gabi po.
51:11.1
Pakibati naman po si Catherine Santiago.
51:13.9
Birthday po niya ngayon.
51:15.5
Siya po yung nag-recommend
51:16.9
sa amin ng YouTube channel nyo.
51:19.1
Uy. Okay. Catherine Santiago,
51:21.2
happy birthday to you.
51:23.7
Buta binanggit ni Ron Reyes
51:25.4
Gutierrez na birthday mo tonight.
51:27.0
Although, sayang, di natin alaman
51:28.9
kung ilang taong ka na. At least,
51:30.9
maganda, banggitin natin yun, no?
51:32.5
Okay. Tapos, from MCMC Rick.
51:36.0
Ayan, no? Nakakatawa to.
51:37.1
Sabi niya, di ako makachempo ng exact time
51:39.3
sa podcast. Gawa ako ng bagong grupo.
51:41.8
Diba? Meron tayong team replay.
51:43.4
Siya raw, team delay.
51:46.5
Natawa ko dito
51:47.3
kaya nag-message siya. Ayan. Sabi niya,
51:48.9
thanks for the daily dose of knowledge
51:51.0
and information. May God bless you
51:52.8
and your family and your closest friends.
51:55.3
Ayan. Ingat ka lagi.
51:56.4
Ingat din po kayo. Okay. Maraming salamat sa inyo.
51:59.1
Sino pa ba? Si MJ watching from Singapore.
52:02.6
Si Juggernaut Goki. Lagi ito nagpo-post, no?
52:06.3
Ito si Harold.
52:07.3
Galit na galit. One way or another, the war
52:09.0
will stop. Only then can peace
52:11.2
talks start.
52:13.1
Ayan. Si Harold, magandang anong oras
52:14.8
ba dyan ngayon sa Vienna?
52:16.8
Magandang ano sa'yo?
52:17.8
Magandang hapon.
52:18.9
Malamig na ba dyan?
52:21.5
Ayan. Ganda-ganda sa
52:22.6
sa city ni Harold.
52:25.2
Tsaka ni Giselle.
52:26.5
Si Dennis Leonardo. Happy birthday daw kay
52:28.6
Leila ni Marques.
52:32.2
Okay.
52:35.5
Okay.
52:36.7
Sige.
52:38.3
Okay na. Okay na. Sige na.
52:41.3
Gabi na. Gabi na.
52:43.9
So, kita-kita tayo
52:45.1
tomorrow. Tomorrow is Thursday.
52:47.0
Okay.
52:48.9
So, by the way, meron po tayong bagong
52:51.2
topic for our
52:53.3
Facts First.
52:55.0
Facts Natics Unite.
52:57.0
Kung nabisita niyo po yung ating Facebook
52:59.2
page, so na-pinoast na po natin din yung
53:01.4
title na ating topic
53:03.2
for this week. Ang topic natin
53:05.4
is, ang question po ganito.
53:08.4
Dapat bang
53:09.1
papanagutin
53:11.5
yung mga nagpakulong
53:12.9
kay Leila Dilima? Yun po yung tanong sa ating
53:15.1
Facts Natics Unite. Send your video
53:17.5
reactions up to one minute.
53:18.9
Pwedeng vertical, pwedeng
53:20.9
horizontal. Ipadalhin nyo po sa
53:22.9
aking Facebook page. That's Christian
53:24.7
Esguerra. Meron nung message. Diba?
53:26.9
Mag-message kayo. I-post nyo yung ano.
53:28.9
Yung video nyo. At pagsasamasamahin
53:31.3
po natin yan. At ipapalabas
53:33.0
po natin sa Friday. Tulad
53:34.7
po na lagi natin ginagawa.
53:37.5
So,
53:38.9
just remember ha.
53:41.1
Alam ko, very impassioned kayo dito sa
53:42.7
topic na ito si Leila Dilima.
53:45.7
Be respectful.
53:46.9
Focus on the issues.
53:48.9
No name-calling.
53:50.3
Huwag kayong magsasabi na kung ano-ano ha.
53:52.0
Tukol doon sa mga kinaiinisan nyo.
53:54.3
Basta focus on the issues. Huwag nyo gagayahin
53:56.7
yung mga trolls na
53:57.7
walang mga trolls ngayon.
53:59.8
Ganun pala dapat na pag-complicated yung topic,
54:02.3
walang trolls. So, gawin natin medyo
54:04.3
nosebleed yung topic.
54:06.3
Para
54:06.9
hindi masyadong
54:09.4
infested ng trolls yung ating
54:12.2
pinag-uusapan.
54:14.3
Kanina may nag-post sa Facebook.
54:16.1
Sabi niya, huwag daw pa ka siguro.
54:18.9
Out on bail lang naman daw si Dilima.
54:21.1
So, huwag daw pa ka siguro.
54:22.9
Kasi nagre-react doon sa tanong natin sa ating
54:24.9
Facts Notics Unite this week.
54:27.3
Sagotin ko na lang dito.
54:28.2
Ganito na lang. Ang ibig sabihin lang naman nun.
54:31.4
Diba, tatto yung kasong isinampa sa kanya
54:33.2
ng Duterte administration.
54:35.2
Acquitted na rin siya rin sa dalawa.
54:37.7
Dahil walang kakwenta-kwenta yung mga
54:38.9
ebidensyang isinampa.
54:41.3
And dito sa pangatlo, nag-atrasan na rin
54:43.1
yung mga witnesses. Diba?
54:45.5
So, miski hindi pa natin
54:47.6
nakikita yung talagang
54:48.8
atrasan.
54:48.9
At yung outcome nitong third case.
54:50.9
Acquitted na rin sa dalawa. Diba?
54:53.8
So, hindi naman
54:54.5
premature na itanong
54:57.1
yung tanong na yun. Okay?
54:59.3
Tama si Francisco.
55:00.9
No trolls? Day off? Oo.
55:03.0
Baka ganito ginawa nila.
55:04.7
Nakamonitor kasi. Ano man topic mamaya sa
55:06.6
Fox First? Sabi ng kanilang moderator.
55:09.5
Ramon Magsaysay Award.
55:11.4
Lessons in Peacebuilding.
55:14.1
Nosebleed dyan.
55:15.3
Medyo magasos pag bumili tayo
55:16.8
ng tisyo at bulak para sa ilong
55:18.8
nadudugo. So,
55:21.1
ano muna, break muna.
55:23.6
Ayan. Mukhang nag-break muna yung mga
55:24.9
trolls ngayong gabi. Kasi masyadong
55:27.1
nosebleed yung topic.
55:29.0
Diba? Kahit sino naman. Diba? Kunwari, troll
55:30.9
ka. Naghanap buhay ka lang.
55:32.8
Gusto yun mo bang dumugo yung ilo mo sa isang
55:34.8
topic na hindi naman masasagasaan
55:37.2
yung poon mo o yung panginoon mo.
55:39.0
Diba? Sayang yung effort.
55:41.1
So, baka bukas. No?
55:43.4
Namiss natin yung mga trolls.
55:45.5
Ayan.
55:46.7
Baka bukas. I-welcome natin sila.
55:48.8
Ano ba gusto nyo? Gawin natin ng ano?
55:50.6
Red carpet? Ano ba?
55:53.2
Hmm.
55:55.3
Ayan. Okay.
55:56.8
Ayan. So, nasa
55:58.1
mabuting kalagayan
56:01.6
yung mga trolls.
56:02.6
Ini-enjoy yung pera nila.
56:04.8
Yung mga bayarang analyst, no?
56:06.8
Sana.
56:08.3
Nag-i-enjoy kayo sa mga perks nyo.
56:11.5
Yung mga nagpapangkap na analyst
56:12.9
dyan. Ayan.
56:15.8
Okay. Nga pala, batihin ko
56:17.0
ulit yung classmate ko, no?
56:18.8
Pag mag-message ito, si Tone.
56:20.8
Si Durante. Anthony Durante.
56:22.9
Tsaka yung kanyang anak, si
56:24.0
pangalan, Leander
56:26.6
Aston.
56:29.3
Ayan. Magka-college na raw, no?
56:32.0
And nanonood ng ating
56:33.2
programa, gabi-gabi. Totoo ba yan?
56:35.1
O baka binabola lang tayo ni
56:36.4
Tone. Well, yung nga po,
56:38.9
thankful ako, no? Kasi miski yung mga topics
56:40.9
natin dito. Minsan, ginugutime
56:43.2
lang natin yung approach. Kasi nga,
56:44.6
narealize ko rito sa social media.
56:47.0
Pag masyadong seryoso yung approach sa
56:48.8
seryosong topic. May mga tao na
56:50.7
turn-off, eh, no? So,
56:52.8
medyo minimix-mix natin ng konting approach
56:54.8
natin. Tapos, sa mga, ano,
56:56.8
may ilan yata tayo mga viewers na offende,
56:58.9
no? Pag naiyayari ko si Ronald Llamas.
57:01.1
Ano lang yun? Joke lang yun.
57:03.7
Pag gano'n, maayos
57:04.9
kami mag-usap. Ano lang yun? Relax lang
57:06.8
kayo. Ayan. Tsaka game din yun.
57:09.6
Winawak-wak din ako ng pag
57:10.7
kami nagme-message, eh, no?
57:12.8
Parang it's also one way to lighten
57:14.9
up the mood when it comes to discussions.
57:17.6
And, kasi yan, napaka-commentary.
57:18.8
Complicated, eh. Kumaga,
57:20.4
isan, kahit gano'n ka
57:21.9
kahit gano'n ka katsagang magpaliwanag.
57:24.7
Kunwari lang, di ba? Pinapaliwanag natin. Bakit?
57:27.2
Ano ba yung mga
57:28.7
mali? Pag masyadong dominated
57:30.8
ng mga political dynasty siyang ating politika,
57:33.6
tapos, bigla may babanat.
57:34.8
Wala ka namang pinapatamaan.
57:37.0
Bigla magko-comment yung ilang mga
57:38.5
trolls, di ba? Eh, minsan,
57:40.5
nakakasawa. Ang haba ng
57:41.6
paliwanag mo, hindi naman maintindihan
57:44.3
o ayaw intindihin, di ba? So,
57:46.4
pag gano'n, o sige, sakyan na lang natin.
57:48.2
Baka kayo'n tama.
57:48.8
Di ba gano'n naman yung mga, ano?
57:50.5
Gano'n yung mga loyalista, eh. Eh, di ikaw na yung tama.
57:53.0
O, let's give them a dose of their own medicine.
57:55.5
And tingnan nila, di ba? Walang
57:56.7
pinatutunguhan. Pero in the process of that kind
57:58.8
of discussion, may mga napupulit
58:00.9
naman siguro tayong bits and pieces na
58:02.7
medyo useful sa ating buhay.
58:05.6
Ayan. Hindi, huwag naman.
58:07.0
O, grabe naman yung sabi ni Grace, no?
58:08.6
Oko lang yun. Lamutakin mo pa.
58:10.5
Hindi naman, hindi naman. Respetado naman
58:12.8
yan si, ano, si... As again, next time na
58:14.6
i-guess natin siya, we will be very, very
58:16.7
formal. So, gawin natin yung approach na
58:18.9
very respectful. Gawin natin
58:21.0
mag, ano, magkukurbata pa tayo, no?
58:23.2
Magkukoten tayo tayo. Kasi para
58:24.8
para respectful.
58:27.3
Ayan. Kasi mukhang
58:29.1
may fans na si, ano, eh. Hindi, hindi na rin tayo
58:30.8
gagamit ng sarcasm. Kasi
58:32.7
baka, may iba hindi nakakasakay, eh.
58:35.0
O, nao-offend sila for Llamas.
58:37.3
And, ay, sorry, sorry.
58:38.7
Nao-offend sila for, for
58:40.7
former secretary Ronald
58:42.8
Llamas. Pero kung napansin nyo, ha,
58:44.8
miski bardagulan yung discussion namin
58:46.7
sometimes, no? I never called him
58:48.8
directly na, yung, Hoy, Ronald. Yung gano'n,
58:50.9
diba? Napansin nyo ba? Kasi, malaking
58:52.6
age gap namin, eh. Kung napapanood nyo
58:54.7
siya sa iba, minsan, ang bata-bata nung
58:56.6
nag-i-interview sa kanya, parang fina first name
58:58.6
basis. Ako kasi, medyo
59:00.7
hirap ako mag-ano, eh. Ako yung mga dati
59:02.7
kong professors nung college na
59:04.9
technically colleagues ko na ngayon.
59:07.0
Nagkikita kami, eh, tawag ko pa rin, ma'am,
59:08.5
tsaka sir. I don't know.
59:10.6
That's how I was brought up, eh. So,
59:12.8
ganyan, ginagamit ko pa rin third person,
59:14.8
diba? Yung kayo, diba?
59:17.7
Yan.
59:18.9
Hindi na. Marami nang nagagalit sa
59:20.8
sarcasm. Wala na. Seryoso na tayo lagi.
59:22.7
Nakasimangot lang tayong ganyan. Seryoso.
59:25.1
Ganyan na tayo lagi from now on.
59:27.0
Okay ba?
59:28.9
Yan. Hindi na rin pwede yung mga joke
59:30.7
na ganyan. Yung mga Aldel Llamas. Huwag na, huwag na.
59:33.6
Hindi ko na gagamitin yan.
59:36.2
Ronald Llamas
59:37.0
lang lagi. Okay?
59:39.7
O, sige. Magandang gabi
59:40.9
sa inyo lahat. And, eh,
59:42.8
shout-out pala kay Herman.
59:44.8
Herman Maceda. Yan.
59:47.8
Bawal na yung mga ganyang mga
59:48.8
jokes, ha. Yung, yung ano, dala na lang
59:50.8
siya ng AK-47. Bawal yan. Bawal na.
59:53.3
Yan. Seryoso tayo
59:54.8
next time. Okay? Sige.
59:56.7
Magandang gabi po sa inyo lahat. And,
59:58.5
eh,
60:01.2
kita-kita po tayo tomorrow.
60:03.1
Again, sa Team Replay, tsaka sa Team Delay.
60:05.7
Okay?
60:06.9
Maraming salamat sa inyo. Thank you.
60:14.8
Thank you.