10 Medical Signs ng Kulang sa Pera. Totoo Ito. - By Doc Willie Ong
00:40.9
So, risk factor lang ito for 10 diseases.
00:45.1
Number 1, stress at anxiety at nervyos.
00:50.5
Siyempre, pag kulang ka sa pera, maraming utang may psychological effect.
00:55.5
At ang nangyayari, nagkakaroon ng psychosomatic disease.
01:00.5
Anong psychosomatic?
01:01.7
Sabihin, siyempre, parang sobra kang stress.
01:04.5
Yung utak mo ang nagbibigay ng sakit.
01:07.3
Minsan, sasakit ang ulo, sasakit ang katawan, palipat-lipat yung nararamdaman.
01:14.0
Pero, pag nagpa-check up ka sa doktor, normal naman.
01:17.9
Okay, iba nanginginig.
01:19.8
Ibig sabihin, stress ka dun sa problema.
01:22.8
Malamang may problema sa pera.
01:25.5
Number 2, sakit na pwede makuha dahil kulang sa pera, is depression.
01:31.7
Pag sobrang stress ang isang tao, nadidepress na, hopeless na yung pakiramdam.
01:37.8
Tapos, nagkakaroon sila ng mood swings.
01:42.3
Minsan, malungkot.
01:43.6
Laging yung mukha nila nakakunot.
01:46.4
Laging parang gray na, maitim-itim ang mukha.
01:50.0
Kasi nga, sa dami ng problema sa pera.
01:53.0
Actually, maraming klaseng problema.
01:55.5
Diba, may problema sa sakit, sa pamilya, sa mag-asawa.
02:00.1
Pero, yung problema sa pera, isa sa pinakamalaking problema.
02:04.8
Number 3, insomnia.
02:09.1
Okay, isip ng isip sa gabi.
02:11.7
Sabihin, hindi ako makatulog.
02:13.5
Tinaray ko na lahat anong gawin.
02:15.5
Yung pala, kahit hindi mo iniisip, siyempre pagkulang sa pera, nababother ka.
02:21.3
Number 4 sakit na posibleng makuha, pagkulang sa pera.
02:24.7
Number 4 is high blood pressure.
02:26.7
Maraming naka-high blood.
02:30.7
Hindi mo lang alam, pag stress ka, puyat ka, depressed ka, tumataas yung blood pressure.
02:36.7
Pag puyat ka, tumataas ang BP sa umaga.
02:38.7
Pati blood sugar, tumataas din.
02:40.7
So, pag mataas ang blood pressure, higher risk.
02:44.7
Parang magkaroon ng heart attack o stroke.
02:46.7
Yan po, linya ko yan bilang internist at cardiologist.
02:50.7
Meron din mga trabaho na very stressful.
02:53.7
Ipinapapansin ko sa pasyente ko, minsan may mga lawyer o ibang mga stressful work na maraming deadline.
03:00.7
Naka-high blood sila.
03:02.7
Pero pag nagpahinga sila, wala silang trabaho o nagpalit na sila ng trabaho, bumababa na blood pressure nila.
03:10.7
Number 5, sakit ng medical sign.
03:14.7
Nagbabago yung appetite, yung pagkain, pati yung timbang.
03:19.7
Pwedeng namamayat dahil wala makain.
03:21.7
Or pwedeng kain ng kain.
03:24.7
Binabawi sa kain.
03:26.7
So, up and down yung weight.
03:28.7
Dati payat, naging mataba.
03:30.7
Dati mataba, naging payat.
03:31.7
Tapos yung kain niya kakaiba.
03:33.7
Number 6 medical sign na risk, pagkulang sa pera is substance abuse.
03:41.7
Siyempre stress siya, baka puro alak na lang.
03:44.7
Dadaanin sa alcoholic.
03:46.7
O baka ma-addict sa sigarilyo o sa droga.
03:51.7
O sa sugal, pipilit ng manalo.
03:54.7
Merong addiction and substance abuse.
03:57.7
Number 7, pag talagang kulang sa pera, poor nutrition.
04:02.7
Siyempre hindi ka na makabili ng gulay, ng prutas.
04:06.7
Hindi ka makabili ng masustansyang pagkain.
04:08.7
Puro noodles na lang o toyo, kanin na lang minsan.
04:13.7
Kulang sa pagkain, kulang sa vitamins, kulang sa minerals.
04:17.7
Maraming sakit maglalabasan.
04:20.7
Yung mga pagod, fatigue.
04:22.7
Kung ano-ano mga rashes minsan lumalabas.
04:25.7
Poor nutrition pag mahirap.
04:27.7
Number 8 is delayed healthcare.
04:30.7
Hindi na sila nakaka-check up.
04:32.7
Wala kasi pang pa-check up.
04:35.7
Wala pang laboratory.
04:36.7
Wala pang bilhin ng gamot.
04:38.7
Wala naman talagang libre maintenance sa atin.
04:41.7
Bihira ang bihira.
04:43.7
Yung mga sakit, imbis na ma-check ay lumalala.
04:47.7
Mas lumalala yung sakit.
04:49.7
Late na na-diagnose.
04:51.7
Lalo na kung may mga masasamang bukol, naoooperahan, eh nalilate na.
04:55.7
Kahit dahil kulang sa pera.
04:59.7
Marami pag sobrang stress dahil sa pera, sumasakit ang tiyan.
05:05.7
Masakit ang tiyan.
05:13.7
Yung iba, sobrang sakit.
05:15.7
Yung iba, nag-iirritable bowel.
05:17.7
Makulu, makulu lagi ang tiyan.
05:20.7
Ang daming iniisip.
05:24.7
Hihina ang immune system ng tao.
05:27.7
Siyempre stress siya eh.
05:29.7
Kakaisip ng mga utang, problema sa babayarin.
05:33.7
Hihina immune system.
05:35.7
Kulang sa tulog, kulang sa nutrisyon.
05:37.7
Mabilis magkasakit.
05:39.7
Mabilis magkasipon, magkatrangkaso, magka-flu.
05:43.7
At iba't iba pang sakit.
05:45.7
So, ang magagawa siyempre.
05:47.7
Di manood kayo sa tips ni Dr. Willie na libre.
05:51.7
O kung may pera konti o may libring consult, pwede naman.
05:55.7
At siguro sa pera, another tip.
05:57.7
Ito naman, tips na tayo.
05:59.7
Bawasan mo expectation mo.
06:01.7
Diba kung na-expect mo, kailangan kumita ako ng ganito kalaki.
06:04.7
Bakit yung kapitbahay ko, yung kaklase ko, mayaman na ako, wala pa rin.
06:08.7
Kayaan mo sila, swerte nila yun eh.
06:10.7
Huwag tayong maingit eh.
06:12.7
Basta nakakakain, nakakatulog, kahit konti.
06:15.7
Kailangan matuto.
06:17.7
Bumaluktot kung maliit ang kumot natin.
06:22.7
Bawasan din yung expectation.
06:24.7
At bawasan yung self-pity.
06:27.7
Yung self-pity ang problema.
06:29.7
Pero don't worry, meron akong 12 tips.
06:33.7
12 tips para malampasan kung kulang ang pera.
06:37.7
Meron tayong mga tipid tips and other tips.
06:40.7
Practical tips lang naman ito eh.
06:42.7
Kung kaya niyong gawin.
06:43.7
Alam ko mahirap ito.
06:45.7
Pero ito talaga paraan para magkasya yung maliit nating sweldo.
06:51.7
Kasi sa Pilipinas, may bagong survey nga.
06:54.7
48%, almost kalahati ng mga Pilipino ang tingin nila sa sarili nila mahirap.
07:01.7
So almost 60 million Pilipinos tingin nila sa sarili nila mahirap.
07:07.7
Simple lang naman eh.
07:08.7
Number 1, siyempre tingnan mo yung gastos.
07:11.7
Ano ba yung gastos mo bawat buwan?
07:14.7
Saan ba napupunta? Ano yung pinakamalaking gastos?
07:17.7
Sa eskwelahan ba? Sa oriente ba?
07:23.7
O meron ka bang budget na binibigay?
07:26.7
Dapat uunahin yung malalaki.
07:28.7
Kaya yung iba nga, sa eskwelahan, alam ko yung iba, tinatry nila sa public school, mas mura.
07:34.7
O yung ibang mga kakilala ko, ginagawa nalang home school, sa bahay nalang nag-aaral.
07:40.7
Kasi nga eh, mas tipid sa gasolina.
07:44.7
Transportation, at yung baong ng bata, pati yung mga uniform.
07:49.7
Mas nakakatipid sila.
07:50.7
So misan yun talaga eh.
07:51.7
Kung talagang gipit ng gipit sa pera.
07:53.7
So tingnan mo yung monthly budget, nasaan yung malaki.
07:56.7
Number 2, bawasan ang unnecessary expense.
08:01.7
Yung mga pagkain sa labas.
08:04.7
Mga entertainment.
08:07.7
O yung bigla-bigla bibili.
08:10.7
Sa bahay nalang magluto.
08:12.7
Pag gusto mag-enjoy, hanap ng murang pag-e-enjoy.
08:16.7
So yung mga hindi kailangan gastusin, bawasan.
08:20.7
Prioritize nalang yung pinakakailangan.
08:23.7
Yung pagkain, yung kuryente, yung tubig, yung bahay.
08:27.7
Yung na talaga pinaka-priority nalang.
08:30.7
So number 2, reduce unnecessary expense.
08:32.7
Number 3, syempre, kung kaya mag-ipit-ipit konti.
08:36.7
Mag-ipit-ipit sa savings account.
08:39.7
Konting emergency fund.
08:41.7
Para kung may biglang magkakasakit.
08:43.7
Biglang may kailangan.
08:45.7
May madudukot konti.
08:48.7
At least siguro kung meron kayong 3 months worth na supply ng pera.
08:53.7
Para kahit 3 buwan maaberiya sa trabaho.
08:58.7
Makakasurvive pa ng 3 months.
09:00.7
Yung nanghabulin mo.
09:01.7
3 to 6 months worth para may buffer ka konti.
09:05.7
Number 4, iwas utang.
09:08.7
Alam ko lahat gusto umutang.
09:09.7
Kailangan pag umutang kasi.
09:12.7
Pag nang utang na, oo nga may pera ka agad.
09:15.7
Pero wala nang ipon.
09:16.7
Puro bayad ka nalang na interest.
09:18.7
Habang buhay nalang utang.
09:20.7
Lalo na kung may credit card.
09:22.7
Ang tip nga eh, huwag gumamit ng credit card.
09:25.7
Para pag walang cash, eh walang bibili.
09:28.7
Mapipilitan na huwag bumili.
09:30.7
Number 5 tip, itaas yung income.
09:35.7
Yung iba, tinudoblay ang trabaho nila.
09:40.7
Pero sa akin, medyo dangerous yung sideline eh.
09:42.7
Kasi pag nagsideline ka minsan,
09:44.7
nasisira yung trabaho mo doon sa pinaka amo mo,
09:47.7
magagalit lang siya sa'yo.
09:49.7
So, pag nasira yung pinaka main job mo,
09:52.7
mawawalan ka ng main income mo.
09:55.7
Kung kaya mo, isabay dalawa.
09:58.7
Ako sa tingin ko, mas maganda.
09:59.7
Kung gusto mo tumahas yung income,
10:01.7
kausapin mo yung boss mo.
10:03.7
Sabi mo, boss, kailangan ko additional money eh.
10:06.7
Bigyan mo pa ako dagdag trabaho.
10:08.7
Dagdagan mo lang trabaho.
10:09.7
Dagdagan mo lang overtime ko.
10:12.7
Para at least, tapatin mo.
10:15.7
Kailangan ko a little more money.
10:17.7
Bigyan mo nila ako additional work.
10:19.7
Papayag naman yung boss mo kasi dagdag work, dagdag kita sa kanya.
10:23.7
Meron siya may susweldo sa'yo.
10:25.7
Number 6, magluto sa bahay, wag kumain sa labas.
10:29.7
Magbaon, magbaon, magbaon.
10:31.7
Yan talaga pinakamura.
10:34.7
Ilagay sa Tupperware.
10:37.7
Kasi pag kumain sa labas, sobra-sobra.
10:38.7
Sobra-sobra mahal.
10:40.7
Number 7, piliin yung mas mura.
10:43.7
Kung magsha-shopping, meron nabibilan ng mas mura.
10:47.7
Sa gamot, sa akin, okay na generic.
10:49.7
Huwag nyo napilitin yung branded na mamahalin.
10:52.7
Okay na yung generic.
10:54.7
Basta yung mga simpleng sakit, gagaling naman yan eh.
10:57.7
Yung mga sa generic na butika, okay na rin yan.
11:01.7
Pang high blood, pang diabetes.
11:04.7
Basta dyan na lang kayo sa butika bumili.
11:06.7
Huwag na lang sa online.
11:07.7
Online kasi maraming peke eh.
11:09.7
Ako hindi ako bumili online.
11:11.7
So hanap kayo ng sale.
11:12.7
Pwede ang generic, shop, smart.
11:15.7
Okay, para makatipid.
11:18.7
Number 8, ito yung pinakagastos yung mga subscription nyo.
11:25.7
Baka yung internet.
11:27.7
Ano ba yung load nyo.
11:29.7
Alam nyo na may load nyo.
11:30.7
Baka may Netflix pa kayo.
11:34.7
Baka meron kayong monthly na kailangan bayaran.
11:37.7
Baka hindi naman kailangan.
11:39.7
May YouTube naman ngayon.
11:42.7
Tapos yung kuryente, yung tubig.
11:44.7
Tingnan kung paano makakatipid.
11:47.7
Yun lang talaga eh.
11:48.7
So tipid sa monthly na ginagastos o sinuswelduhan.
11:53.7
Sa malilit na bahay, siyempre.
11:55.7
Sariling linis, sariling ano na yan.
12:00.7
Number 9, iwas sa impulse buying.
12:03.7
Ito yung delikado.
12:04.7
Yung pag may nakita ka, siyempre malungkot ka na.
12:08.7
Kailangan mo mag-compensate.
12:10.7
Ganito nang nangyayari yan eh.
12:11.7
Pag isang tao, sobrang lungkot.
12:15.7
Experience ko ito.
12:16.7
Sobrang, sobrang lungkot.
12:17.7
Sobrang ka-depressed.
12:18.7
Ang mangyayari ng utak mo.
12:20.7
Sobrang na ako lubog.
12:23.7
Ibig sabihin, nagmamanik.
12:25.7
Bibili ako ng sampung baro.
12:27.7
Susulat ako ng malaki.
12:29.7
Magpapasikat ako.
12:31.7
Sobrang ka nabagsak eh.
12:32.7
Gusto ng katawan mo magbawi eh.
12:35.7
Kaya pag sobrang ka walang pera,
12:37.7
makakita ka na isang bagay na mamahalin.
12:39.7
Di bali na ako magka-utang-utang.
12:41.7
Basta yung kunwari, yung baro ko.
12:46.7
Di bali na ako malubog.
12:47.7
Basta branded ako.
12:49.7
Compensation mo yun eh.
12:51.7
Bawi mo yun sa lungkot mo.
12:53.7
Pero hindi maganda.
12:55.7
Kasi nga, wala na nga pera.
12:57.7
Bibili ka pa nung mahal.
12:58.7
Lalo ka malulubog.
13:00.7
Hindi maganda yun.
13:01.7
So avoid impulse buying.
13:03.7
Ang tawag yan, delayed gratification.
13:05.7
Kung meron kang gustong bilhin.
13:07.7
Let's say magandang cellphone.
13:09.7
Ito yung cellphone ko.
13:11.7
Yung cellphone ko.
13:12.7
Yung cellphone ko, I think,
13:16.7
8 years, delayed ang cellphone ko.
13:18.7
S10 nga itong gamit ko sa Samsung.
13:23.7
S24 na ata ngayon.
13:27.7
Ako papalitan ko lang.
13:28.7
Tsaka hindi ako bumili ng latest.
13:30.7
Never ako bumili ng latest na cellphone na gamit.
13:37.7
Bibili ako mga 2 levels lower.
13:39.7
Sobrang mahal yung bago.
13:40.7
Pareho din naman.
13:41.7
Kaya kita pareho din yan eh.
13:43.7
So, delayed gratification.
13:47.7
Minsan kasi pagbili natin ng branded.
13:49.7
Kita mo yung pag mahirap, mas gusto yung branded eh.
13:52.7
Yung mga mayayaman kita mawala.
13:54.7
Ang papangit ng baro.
13:55.7
Hindi nagsusunod.
13:56.7
Hindi kailangan eh.
13:57.7
Kasi marami na silang pera.
13:59.7
Parang I can buy that.
14:00.7
Pero hindi nila binibili.
14:01.7
So, delayed gratification.
14:04.7
Public transport.
14:06.7
Mahilap ang public transport sa Pilipinas.
14:08.7
Kailangan mag jeep,
14:12.7
Kasi lugi sa kotse.
14:16.7
pag binili mo ng 500,000,
14:19.7
bagsak-bagsak ang presyo.
14:21.7
Siguro in 2-3 years,
14:24.7
So, palugi ng palugi ang kotse.
14:29.7
Minsan kailangan magkotse,
14:33.7
public transport na lang.
14:35.7
Hanap na lang tayo ng trabaho sa bahay.
14:39.7
Talo tayo sa traffic eh.
14:41.7
Kaya matagal na ako noong.
14:44.7
Talo tayo sa traffic eh.
14:46.7
Kaya sabi ko, noong pa 12 years ako,
14:48.7
online na ako eh.
14:49.7
Hindi na ako makapunta sa radio show,
14:52.7
Kasi wala nang oras eh.
14:54.7
Pag punta mo doon pag uwi,
14:55.7
ubus na oras mo eh.
14:57.7
Kasi super traffic.
14:58.7
So, para malusutan ng traffic,
15:00.7
online work na lang ang gawin nyo.
15:05.7
kailangan mo support ka.
15:09.7
11, pinakamahirap.
15:10.7
Tinuro ko na sa inyo eh.
15:11.7
Sino yung taong tutulong sa'yo later on?
15:15.7
pag may sakit ka,
15:16.7
pag kailangan mo ng pera,
15:20.7
So, kung kailangan mo magsipsip
15:22.7
o kailangan mo magpakumbaba,
15:24.7
parang magpakumbaba,
15:30.7
magpakabait ka sa lahat.
15:33.7
Pero yung may perang kapamilya mo,
15:38.7
baka siya makatulong sa'yo.
15:41.7
ang may chance ka matulungan konti.
15:48.7
So, piliin nyo lang.
15:50.7
konti lang oras mo,
15:51.7
build supportive relationship.
15:53.7
Tulungan mo ibang tao.
15:54.7
Habang malakas ka pa,
15:56.7
Kasi hindi natin masabi,
15:58.7
baka bigla tayong magkasakit,
16:00.7
meron tayong puhunan.
16:01.7
So, kahit wala tayong pera sa bank account,
16:05.7
tumulong naman tayo sa kapamilya natin.
16:08.7
Baka sa ibang araw,
16:09.7
kung swerte sila,
16:10.7
maganda negosyo nila.
16:11.7
Baka tulungan ka naman.
16:13.7
basta may pagkain lang konti.
16:16.7
May pagkain, may bahay.
16:21.7
stress reduction.
16:22.7
Practice mindfulness.
16:26.7
Tsaka stay positive.
16:30.7
bawas yung mga abroad.
16:32.7
Ako, pinagtatawanan ako sa edad ko.
16:35.7
di pa ako nakapunta sa Europe.
16:37.7
Di pa ako nakapunta sa Paris,
16:42.7
Kaya ko dati siguro,
16:48.7
naggastos ko sa mga charity.
16:52.7
maraming kaming mga medical mission.
16:54.7
Million gastos ko.
16:57.7
Noong sa pandemic,
16:58.7
two million na gastos ko.
17:03.7
mga 1,200 ka ba binibigay?
17:05.7
Doon ako masaya eh.
17:06.7
Noong ko nilalagay yung
17:10.7
hindi na ako nag-a-abroad.
17:11.7
Kasi isang abroad,
17:14.7
Kung isang abroad kami sa Singapore,
17:16.7
mga 500,000 yun eh.
17:18.7
Kung titira ka pa sa hotel,
17:21.7
Tapos, dami nang iiyakan yan.
17:23.7
So, hindi ako nakaka-abroad.
17:24.7
Tinitingnan ko na lang yung picture
17:28.7
Suerte naman kayo.
17:29.7
Nakakapunta kayo.
17:32.7
Kung nakaka-abroad man ako
17:35.7
noong buhay pananay ko,
17:37.7
Buhay patatay ko,
17:42.7
hindi ako nakakaalis.
17:44.7
share ko na lang.
17:47.7
Meron ako natutunan
17:50.7
na hindi ko natutunan dati.
17:52.7
Medyo malalim ito eh.
17:56.7
kayo 30 years old,
17:58.7
gustong-gustong niyong kumita
18:00.7
kailangan kumita kayo ng
18:06.7
galit ng galit kayo.
18:08.7
okay lang yun eh.
18:10.7
Kahit magkasakit ka,
18:11.7
kukita ka ng malaking pera.
18:14.7
pag umabot ka ng edad
18:19.7
hindi na mahalaga yung pera eh.
18:22.7
Magmagtataka kayo ah.
18:24.7
Pag 70 years old na,
18:25.7
tingnan mo yung mga lolo,
18:28.7
o nanay, tatay nyo.
18:35.7
may konting pera sa bangko,
18:46.7
hindi na niya kailangan kumita ng
18:50.7
yun lang naman kailangan mo eh.
18:51.7
Malapit ka na sa finish line.
18:54.7
Basta may magkasakit,
18:55.7
may panggastos ka lang,
19:00.7
gusto mo ng malaking bahay,
19:04.7
talunin yung classmate mo,
19:07.7
So, ini-stress mo sarili mo.
19:10.7
kung para sa'yo yung perang yun.
19:13.7
kung wala ka naman ganung swerte,
19:16.7
at pipilit mo yun,
19:18.7
baka magkasakit ka lang.
19:20.7
Kung magaling ka kumita,
19:24.7
masaya lang ako mag-charity.
19:30.7
So, hindi nga ako nakaka-abroad,
19:31.7
wala nga akong mamahaling gamit,
19:37.7
masaya ako nakakatulong,
19:43.7
Kanya-kanyang kasiyahan.
19:47.7
Kanya-kanyang kasiyahan.
19:49.7
bahala na kung may langit,
19:51.7
doon na lang tayo mag-iinvest
19:55.7
lahat nag-uumpisa walang pera,
19:58.7
hintay-hintay lang.
19:59.7
Kahit 50, 60 years old,
20:01.7
baka dumating ang swerte mo
20:03.7
by 60, 70 years old.
20:05.7
Noong kang magkaroon ng konting pera,
20:08.7
So, konting tiyaga lang,
20:09.7
konting tipid lang,
20:12.7
God bless you all.
