00:42.5
I am an environmental scientist and I grew up in a place where there are a lot of indigenous peoples
00:52.4
Baguio City, diba?
00:54.4
In fact, mga kapatid natin, I know lawyers who practice
00:58.4
I'm friends with lawyers who practice in relation to rights of indigenous peoples
01:06.4
And of course, most of my best friends are indigenous peoples
01:11.5
And mga kapatid natin, I know well the issues in relation to this
01:19.5
In Baguio alone, mga kapatid natin, there are issues in relation to watersheds and protected areas
01:28.4
Well, ipapaliwanag ko na lang sa inyo as we go through this
01:33.0
Para maipakita ko sa inyo talaga kung ano yung nangyayari
01:37.5
At ito talaga yung malalaman nyo at makikita nyo yung sobrang pagka Dunning-Kruger
01:43.5
Yung Dunning-Kruger effect ni Rafi Tulfo
01:46.6
Na he thinks he knows stuff
01:49.1
Na tinuturo sa kanya ng madalian
01:52.1
Alam mo yung ikakrush course ka sa ganyan
01:54.4
Tapos dahil yun lang lang alam mo, yun lang ang ipipilit mo
01:58.4
Kasi yun lang nga yung alam mo
02:02.4
Parang isipin nyo ito, mga kapatid natin
02:06.9
May mga, kunwari, may hindi marunong magbilang
02:12.7
Ang alam niya lang na bilangin ay 1 to 100
02:17.9
Ngayon, nung nagsasalita ka ng 1,000, hindi niya maintindihan
02:22.3
Pinipilit niya na mali ka kasi nga hanggang 100 lang ang bilangan
02:28.4
Mga kapatid natin, ang isang example ng Dunning-Kruger effect
02:31.9
Hindi niya maintindihan yung sinasabi mo
02:35.3
Kasi nga, hanggang 100 lang siya
02:37.2
Ngayon, nung binanggit mo na yung 1,945, ganyan
02:41.9
Mas mataas na mga numero
02:43.7
Wala na siyang idea doon
02:45.7
Para lang makipag-argue siya ulit sa'yo
02:48.0
Nang paulit-ulit, uulitin niya lang yung alam niya
02:55.1
Let's look at this one
02:56.4
Dito, yung ginawa ni Sir Bong dito
02:58.2
Pinalabas niya muna yung mga maanghang na salita ni Sir Rappi
03:02.2
Sir Rappi Muno, sabi doon sa kabila
03:05.4
Si IPs, naano din yan eh
03:07.9
Nai-influence din yan eh
03:11.1
Tell it to the Marines
03:14.2
Sorry, tell it to the Marines
03:17.1
Yan o, so pinagpipilitan niya, dapat hindi po, dapat hindi
03:22.5
Saan ka ba nakatira?
03:25.2
That person under oath, na yan ay valid
03:28.2
documents, at kapag napatunayan na hindi valid dyan, eh siya po'y makukulong
03:35.2
Can we allow her please to continue?
03:38.3
And you will give you all the time to ask the question
03:40.2
Madam President, ako munang magsalita kasi I'm explaining eh
03:43.5
Tingnan niya si Madam dito, tingnan niya yung reaction niya kay Raffi Tulfo
03:48.2
Inaagaw niya po yung time ko eh
03:49.9
I was the one explaining
03:51.0
Inaagaw niya daw yung time niya, I was the one explaining
03:58.2
...locations, at kapag dapat responsible mining, at dapat sa tamang locations, at kapag marami po nagreklamong mga Pilipino, pakinggan po natin
04:10.9
In fact, pati po yung mga foreigner, third party na gumawa po ng auditing, sila mismo ay nag-oppose na hindi dapat ituloy ang Oceana Gold, pero pinagpipilitan po natin
04:20.3
Yan, so yan yung una niyang issue na linalabas, yung Oceana Gold daw na pinagpipilitan
04:26.5
Pakinggan po natin
04:29.6
Okay na tayo po dyan
04:32.4
Now, last but not the least
04:36.7
Ito na po yung sinasabi
04:38.6
Ito actually yung pinaka-GC
04:42.0
Masungi Conservation Area, Ancestral Domain
04:49.1
Last but not the least, the Masungi
04:58.2
Bakit po pinayagan ang isang wind farm na magtayo doon po sa Masungi Conservation Area na meron pong ancestral domain?
05:15.7
Ito mga kapatid natin, yung unang tanong niya, bakit pinayagan yung pagtatayo ng wind farm?
05:27.4
Tandaan nyo yan, bakit pinayagan?
05:28.0
yan ha? Yan yung una niyang claim.
05:29.8
Kasi ang mangyayari dyan, mga kabatas natin,
05:32.3
mababago ng mababago yung
05:33.8
claim niya towards the end.
05:36.6
Okay? Ito yung una
05:37.8
niyang reklamo eh. Bakit daw
05:39.6
pinayagan magtayo ng wind farm?
05:41.8
Sasagutin yan. Ngayon, punta tayo
05:43.9
dun sa ancestral domains, mga kabatas
05:45.8
natin. Kapag ancestral domain
05:47.7
ang isang lugar, it does not necessarily
05:49.7
necessarily mean that it is
05:51.7
a protected area. Okay?
05:54.0
Tulad ng sinasabi ko sa inyo, ang isang
05:55.8
ancestral domain, mga kabatas natin,
05:57.6
ay isang lugar kung saan
05:59.9
yung parte na yun
06:01.4
ay it is owned by the
06:03.7
indigenous peoples
06:09.6
owned by them since time
06:13.5
Alam nyo ba ang dahilan, mga kabatas natin,
06:15.6
kung bakit nagkaroon ng ancestral
06:17.7
domain? Ang dahilan kung bakit
06:19.6
nagkaroon ng ancestral domain, mga kabatas
06:25.5
panahon, itong mga
06:27.3
indigenous peoples, mga kabatas
06:29.1
natin, hindi sila marunong
06:31.5
magpatitulo ng lupa.
06:35.3
marunong dumaan sa proseso.
06:39.8
madalas sa kanila ay hindi
06:45.0
access to education.
06:47.2
So ano ang nangyayari, mga kabatas natin?
06:49.7
Ang nangyayari, may mga
06:51.2
pumupunta na land grabbers,
06:53.8
pumupunta doon sa lugar nila,
06:55.9
tapos pinapatitulo
06:57.3
yung mga lugar nila.
07:00.6
Ngayon, mga kabatas
07:01.6
natin, magugulat na lang
07:03.4
itong mga indigenous peoples na ito.
07:05.7
May magpapaalis sa kanila na hindi nila
07:07.5
kilala, kasi nga, may titulo
07:09.8
daw siya dito. Alam naman natin, mga
07:11.5
kabatas natin, na siyempre,
07:13.5
pag may title, indivisible
07:15.7
yan. Tapos, siyempre,
07:17.5
the best proof of ownership
07:19.4
or the conclusive proof of ownership
07:21.4
is a title over the property.
07:24.0
Siyempre, pag pinakita, maraming
07:25.4
indigenous peoples ang
07:27.3
natatanggalan ng kanilang pagmamayari
07:29.5
kahit matagal na silang nakatira doon.
07:34.2
may titulo na yung iba.
07:36.1
Ngayon, mga kabatas natin,
07:39.1
pinantay ng batas yan.
07:42.9
okay na mag-claim
07:44.4
ng ancestral domain.
07:46.8
Anong papatunayan mo,
07:48.2
ipapatunay mo na yung
07:49.8
ancestral domain na yan, o yung
07:51.4
lugar na yan, kahit wala kang titulo,
07:54.1
it was owned by you
07:55.9
since time immemorial.
07:59.3
Hindi ko pa maintindi...
08:00.9
Parang, hindi ko na maalala.
08:04.2
Hindi ko na maalala
08:06.1
kung kailan pa kami dito.
08:09.6
Siyempre, may hirap din
08:11.0
maglabas ng ebidensya doon sa mga ganong
08:13.1
bagay. Bakit? Kasi nga,
08:15.7
kapag nasa city ka,
08:17.0
ano yung mga ebidensya mo?
08:18.8
Bill ng kuryente, bill ng telepono.
08:23.8
construction supplies
08:25.8
na binili mo noon
08:27.8
nung nagpatayo ka ng bahay.
08:29.9
Diba? Ngayon, mga kabatas natin,
08:33.0
wala silang ganon.
08:34.0
Bakit? Nagpa-farm sila doon.
08:36.6
Nagpatayo sila ng kubo.
08:38.2
Yung kubo naman na pinatayo nila,
08:40.3
binili ba nila sa construction
08:41.7
supplies yun? Hindi rin.
08:44.3
So, wala. So, anong
08:45.5
claim nila na ipapakita?
08:48.3
Oh, yung mga ancestors ko.
08:51.9
pinanganak, dito sila namatay
08:54.0
since time immemorial.
08:57.8
yun ang dahilan kung bakit dumabas
08:59.8
yung ancestral domain na yan.
09:01.4
Pero, mga kabatas natin, like I said,
09:03.8
there are even ancestral
09:05.5
domains in the middle of
09:14.9
It does not necessarily mean that
09:17.2
if it is an ancestral domain,
09:19.4
it is a protected area.
09:22.9
Ipapaliwanag din mamaya.
09:28.2
ano, there's something wrong
09:31.1
Ito, ito, sabi ni si Generis.
09:33.4
Si Mateo Carino, yung nagsimula niyang concept
09:35.7
ng ancestral domain, he owned most
09:37.9
of what is now Baguio City at that time.
09:40.4
Kaya nga, maraming
09:42.1
ancestral domains
09:43.9
pa rin doon sa Baguio City.
09:49.3
The contract with Masungi.
09:51.8
Talaga pong ano...
09:53.0
... ancestral domain issue.
09:57.7
ano, there's something wrong
09:59.6
with the contract with
10:03.1
hindi po pwede yung perpetual.
10:05.9
No, I'm not talking... Sorry, sorry.
10:07.3
Let me interrupt. Para hindi na masayang oras natin.
10:09.3
I'm not talking about Masungi Foundation.
10:11.6
I'm not talking. Mamaya na po na
10:13.2
pag-usapan yun. Later. What I'm talking is...
10:15.6
So, tignan nyo, kailangan na klaro nyo na.
10:17.7
Kasi, kahit tuloy
10:19.7
nang sinabi ko, ang
10:20.6
tandaan nyo, yung nagpatayo sila ng
10:23.3
wind farm doon sa ancestral domain.
10:25.3
Yun yung clinic claim niya. Okay?
10:27.9
Tignan nyo kung i-reinforce nyo.
10:29.8
The Masungi Conservation
10:33.3
the foundation. So,
10:35.4
despite the fact na ito po ay
10:37.3
declared as ancestral domain at
10:39.2
meron pong nakiklaim ng mga
10:43.0
Ancestral domain yung claim eh.
10:45.3
It does not necessarily mean that it's a
10:47.3
protected area. Yung mga protected
10:49.3
area, yun yung medyo
10:50.8
limited. Like, for example,
10:55.3
Yung mga watersheds na yan talaga, bawal
10:57.2
mong galawin. Bawal ka magtayo ng kahit
10:59.5
kalsada dyan. Kasi pag nagpatayo
11:01.5
ka ng kalsada dyan, tatayuan
11:05.2
Ng bahay. Kung may access na sila
11:07.5
doon sa protected area na yun,
11:09.4
magkakaroon na ng population.
11:13.1
Under Proclamation
11:21.7
wildlife sanctuary and
11:25.3
Hindi po dapat pwedeng panghimasukan
11:27.9
ng anumang commercial activities,
11:32.2
exploitations, etc.
11:34.3
So ito, binanggit niya rin
11:35.8
mga kabatas natin. Pero yun nga yung sinabi ko
11:38.0
sa inyo, if it is
11:39.8
considered an ancestral domain,
11:42.0
it does not necessarily mean
11:43.4
that it is a protected area.
11:45.6
Ngayon sinasabi niya, at hindi po
11:55.3
it was declared as a
11:57.6
sanctuary, wildlife sanctuary
11:59.8
and game preserve.
12:02.4
At hindi po dapat
12:03.5
pwedeng panghimasukan ng anumang
12:06.0
commercial activities,
12:07.9
explorations, exploitations,
12:11.6
Dahil may marami po mga ibon dyan
12:13.8
at mga halaman na endemic po
12:17.5
Pwede naman yun, mga kabatas natin.
12:20.5
If that really is a
12:21.8
protected area, katulad nung sinasabi niya,
12:25.3
Bawal talaga yun.
12:29.5
Dapat ma-preserve yun. Tulad na lagi
12:31.4
kung sinasabi sa inyo,
12:33.6
the best way to preserve
12:35.5
nature is to leave it alone.
12:38.5
If you want to help
12:39.7
nature, leave it alone.
12:43.6
it will thrive by itself.
12:45.6
Ang ginagawa lang ng mga tao
12:49.2
nature. Okay? So,
12:51.3
leave it alone. That's the best way to do it.
12:59.2
measure the potential of wind energy
13:03.3
by the United States.
13:05.9
What are we talking here about?
13:15.5
The wind energy that
13:17.2
they want to do in Masungi?
13:25.3
Mr. President, Madam Sponsor, the VENA energy is what I'm talking about.
13:30.6
VENA energy that was given, permitted by PAMBI to put up their structure.
13:39.9
You meant masport semestery?
13:43.5
In fact, if I may add, while you're doing your research, DNR Administrative Order No. 33, May 10, 1993.
13:52.0
Masungi Rock and its vicinity, specifically bounded by longitudes 121 degrees, 17 degrees to 121 degrees, 21 east, west, anyway, etc.
14:04.1
It says here, declared a strict nature reserve and wildlife sanctuary in accordance with the provision of R.A. 7586,
14:11.8
otherwise known as National Integrated Protected Area System Act of 1992.
14:16.5
So yun yung sinasabi ko sa inyo, protected area. Pero meron kasing lugar na dinideclare na protected.
14:22.0
Protected area. Ipapaliwanag din nila ito mamaya kay Rafi Tulfo, pero hindi niya maiintindihan. Tignan nyo.
14:30.6
At wala pa pong bagong DAO or Department of DNR Administrative Order.
14:38.3
Pero pag titignan nyo kasi mga kabatas natin, ang basis niya ay DNR Administrative Order. Yung kausap niya mga taga-DNR.
14:52.0
Sabi po, wind energy is allowed because it's renewable energy.
15:09.0
But wala pa daw permit yan. Parang mag-i-study pa lang kung ano yung potential ng wind energy. Yun lang ang ibinigay nila. They cannot operate yet.
15:19.4
Yan. So, ibig sabihin, it's...
15:23.6
Ang claim nung una ni Rafi Tulfo, nagpatayo na.
15:28.1
So doon pa lang mali na yung information ni Rafi Tulfo.
15:31.8
Hindi na maganda kung saan siya nang gagaling.
15:34.9
Titignan nyo kung anong gagawin niya ngayon.
15:39.2
Isisave nyo yung sarili niya.
15:41.3
Hindi niya alam na papahiya na siya ng todo.
15:44.4
Yung PAMBI, ang ibinigay lang is a study.
15:51.0
Sa'yo, makikinig.
15:52.0
Makikinig ang tao eh na zero-three ka.
15:56.4
At least gusto kong pag-usapan.
15:59.0
At least hindi ako nag-i-invento, nagpa-fabricate.
16:04.5
At least totoo yung mga sinasabi ko.
16:09.0
Kasalanan mo yan.
16:12.0
Kasalanan mo yan. Sinabi sa'yo, wag nang pag-usapan.
16:15.4
Ang katuloy natin.
16:16.3
Adi, of the potential of the wind energy in Masungi.
16:27.3
Naisip niya rin na mali yung premise niya eh.
16:31.9
Kasi sinabi niya, wala pa yan.
16:35.3
Pinag-aaralan pa lang.
16:37.5
Dapat in the first place, wala pong gagawing study nung kasi naghukay na po eh.
16:43.1
Tignan nyo kung gaano ka-coherent yung mga sasabihin ni Rafi Tulfo.
16:49.0
Dapat in the first place, wala pong gagawing study nung kasi naghukay.
16:52.0
Naghukay na po eh.
16:53.6
In the first place, wala pong gagawing study dun.
16:57.3
Dapat wala daw gagawin ng study kasi naghukay na po.
17:01.8
Anong kinalaman ng study sa hukay?
17:06.3
Di ba pagpag-aaralan mo, if you will just study it, bakit ka maghuhukay?
17:13.3
Siguro, titignan soil testing.
17:18.2
Well, that's part of the study maybe.
17:21.4
Dito nyo maungunin.
17:22.0
Kung huli siya, mga kabatas natin, na nagkakaroon na siya ng mga ad-hoc rescues.
17:26.4
Kasi nga, ang unang feed sa kanya ay nagpatayo na ng wind farm.
17:32.8
Marami na pong structure doon.
17:36.2
Nagpatayo na daw. Marami na daw structure.
17:40.4
Kaya lang, study pa lang ang ginagawa.
17:45.6
And I have pictures to show.
17:47.4
What are the pictures?
17:49.0
Ang sabi po nila, yung Pambi.
17:51.4
Binigay lang is to determine the wind energy.
17:55.2
May conflict po eh.
17:56.7
Ewan lang natin kung yung binigyan ng permit to measure the potential of wind energy.
18:05.2
Kung dinis-obey nila na nagawa na sila doon.
18:09.3
Pero it is based on a study lang.
18:14.1
That's how it's supposed to be.
18:15.3
It's just a mere study.
18:19.4
Pero sinasabi niya may structure na.
18:21.4
Ibig sabihin, nag-violate sila.
18:24.2
Yun ang sinasabi ni Senator Villar.
18:26.3
Madam President, meron na po mga structure doon.
18:28.7
Nag-umpisa na sila na maglalagay ng wind farm doon.
18:34.5
Yung nilagay daw po doon, hindi part ng Masungi.
18:37.6
Sa Pililya daw yun.
18:39.0
It's not part of the legislated protected area.
18:43.2
Yan ang sinasabi ko eh.
18:46.3
Sa Pililya, meron talagang windmills doon.
18:51.4
Attraction yun eh.
18:52.2
Pumunta kami doon eh.
18:57.0
At saka doon sa Pililya, doon sa pinagtayuan nila.
19:01.6
Hindi naman siya forest reserve.
19:04.8
So, malina naman siya idol dito.
19:08.5
So yun, it's not part of the legislated protected area.
19:12.9
Yung pinaglagyan ng mga improvements na yun.
19:16.5
It's beyond the legislated protected area.
19:21.4
Kaya nga, pinoint out ko sa inyo mga kabatas natin,
19:25.0
yung meets and bounds.
19:28.7
Tapos, ang una kasing argument ni Rafi Tulfo,
19:33.9
eh, bakit kayo magpapatayo doon eh ancestral domain yun?
19:37.7
Hindi dahil ancestral domain yan, bawal ka magpatayo doon.
19:46.3
what happened was,
19:48.5
ginamit ng pambit.
19:51.4
Tignan niyo, iniiwasan niya na.
19:52.8
Nag-iisip siya eh.
19:54.0
Nag-iisip siya ng sasabihin niya.
19:56.1
Tignan niyo kung paano niya i-rescue na naman yung sarili niya dito.
19:59.3
Related protected area.
20:00.5
I'll help you, Madam sponsor.
20:03.0
I'll help you, sabi niya.
20:07.5
Ang punto doon, tapos na yung usapan eh.
20:09.8
That's not part of the protected area.
20:14.0
O, tignan niyo na naman yung punto niya.
20:16.3
What happened was,
20:18.7
ginamit ng pambit,
20:26.0
ng Republic Act 11-038
20:30.3
hinipas 2018 as amended.
20:35.1
What does it say doon po sa Section 25?
20:39.5
Special uses with protected areas.
20:46.1
because of pambi,
20:48.4
ginigyan po yung pambi sa batas na ito.
20:50.3
Nagkaroon ng amendment
20:51.8
na para i-deklara
20:53.5
kahit isang protected area
20:55.6
na into multi-use.
20:59.2
Pero, pero, pero,
21:00.4
sinabi na sa'yo na hindi yun
21:05.7
Nag-i-exist ngayon
21:06.6
yung Section 26 na yan.
21:08.1
Tapos, pwedeng multi-use.
21:10.9
Pero ang sinabi sa'yo,
21:12.5
hindi yun part ng
21:14.1
protected area. So it will not.
21:17.7
That is not relevant.
21:20.3
And this has to be amended.
21:36.5
the spirit of the law
21:41.6
Di ba nag-iba na naman siya,
21:44.4
mga kabatas natin?
21:49.1
nagtayo na sila ng structure doon.
21:51.0
Nagtayo na sila ng structure doon.
21:54.8
yung mga structure na pinatayo na yun,
21:56.6
wala yun doon sa protected area.
21:59.8
Hindi niya sinabi na,
22:01.8
Dapat ang argumento mo doon,
22:03.7
pagkatapos niyan,
22:08.8
Dapat ang argumento mo dyan,
22:11.2
Nasa protected area yun.
22:16.5
They want to study
22:18.4
and invest in the future.
22:18.6
They want to study and invest in the future.
22:18.6
They want to study and invest in the future.
22:19.1
They want to investigate what happened
22:20.5
because of your contention.
22:22.6
Can you give us yung study nyo
22:28.6
sabi nga nila sa iba eh.
22:30.1
Pat, itong sarafit,
22:31.3
saan mo nakuha yan?
22:34.1
Invento tayo ba yan?
22:39.7
binago niya agad.
22:41.1
Inabando niya na agad
22:43.2
na nagpatayo kayo
22:47.7
mga kabatas natin,
22:48.6
yung ginawa niya rin.
22:50.8
Yung ginawa niya rin
22:54.1
National Irrigation Administration.
23:05.8
Tapos, nagpadala siya
23:07.1
ng reporters niya
23:09.2
doon sa lugar na nag-interview
23:11.2
ng mga Darth Vader.
23:14.6
pinapakita nila yung kanal
23:20.5
nagpakita yung NIA
23:27.3
May structure talaga
23:28.4
na pinatayo na irrigasyon.
23:33.5
na pinakain sa kanya
23:35.6
nung kanyang researcher
23:38.7
ang evidence niya,
23:41.6
kwento ng mga tao.
23:44.2
Yung pictures niya,
23:46.5
picture ng kanal.
23:50.3
ang ginagawa niya.
23:54.9
Hindi niya nga matayuan
23:56.3
yung sinasabi niya
23:57.7
na nagpatayo sila ng structure doon.
24:00.7
Mismo sa protected area.
24:06.4
so they can investigate
24:10.0
violation of the law.
24:14.5
Kasi nga, saan galing yan?
24:22.6
So they're being generous
24:24.6
to si Rappi here.
24:28.6
Bigay mo sa amin yan.
24:32.6
na nagpatayo sila ng windmill
24:34.6
at may structure na ng windmill
24:36.6
doon sa protected area mismo.
24:44.6
strictly protected.
24:46.6
So, Mr. President,
24:48.6
kaya nga, pero that's outside
24:50.6
the strict protected zone.
24:52.1
Sinabi nga na sa iyo eh.
24:58.6
nagsasecond guess na
25:00.6
itong si Sir Rappi niyo.
25:06.6
President, Madam Sponsor,
25:08.6
and having said that,
25:12.6
Nag-iisip, nag-iisip.
25:13.6
DNR should know better
25:15.6
if it's a strictly protected zone,
25:19.6
They know better, of course.
25:21.6
They know better than you.
25:22.6
Ito yung papaliwanag ko sa inyo,
25:24.1
mga kabatas natin.
25:25.1
Alam niyo kung bakit ang gumagawa ng IRRs
25:27.6
ay yung mga administrative agencies.
25:30.1
Because they are the experts.
25:35.1
Kunwari, naglabas ng labor law.
25:39.1
nung IRR nung labor law na yon?
25:44.1
Department of Labor and Employment.
25:46.6
Because they are the experts.
25:48.6
Tapos ikaw yung magsasabi na
25:50.6
DNR should know better?
25:51.6
Of course, they know better than you.
25:56.6
Hindi mo nga matayuan yung claim mo.
26:00.1
Tignan niyo, magbabago na siya.
26:01.6
Nila panghimasukan yan.
26:04.6
Hindi nga nila pinagpahimasukan.
26:06.6
Kaya nga kailangan,
26:08.6
kailangan ipakita mo yung
26:09.6
ebidensya mo sa kanila.
26:11.6
Ngayon, ayaw mo man lang ipakita yung ebidensya mo
26:13.6
at patunayan sa kanila na nagpatayo nga sila ng windmill
26:16.6
doon sa protected area.
26:17.6
Kasi nga sa Pililya yan, sabi nila.
26:21.6
At napunta na ako sa Pililya,
26:28.6
Hindi dapat nila inisip
26:30.6
kahit ba renewable energy na mangimasok.
26:33.6
I don't have any problem with
26:35.6
renewable energy na
26:39.6
Wala na, wala na.
26:40.6
Wala na sa issue.
26:47.6
Ibigay mo nga yan para maimbestigahan nila.
26:50.6
Kasi nga kung nagpatayo nga sila ng windmill
26:53.6
doon sa protected area, bawal.
26:55.6
Para mag-proliferate sa bansa natin
26:59.6
because me being the chairman
27:01.6
of the committee on energy,
27:03.6
palagpo ako sa renewable energy.
27:05.6
Pero dapat ilagay natin sa
27:09.6
Huwag po doon sa mga protected area.
27:11.6
Wala nga doon sabi nila kasi protected area yun.
27:13.6
That's outside the protected area.
27:15.6
Paulit-ulit tayo nito.
27:18.6
Especially po na meron pong mga
27:20.6
ancestral domain issue na dahil
27:22.6
may misplaced po yung mga IPs natin
27:25.6
na walang mga boses at walang mga kalaban-laban
27:28.6
pinagsisipalang, pinapalayas doon sa kanilang
27:31.6
ancestral domain.
27:34.6
Saan galing na naman yun?
27:40.6
Misplaced po yung mga IPs natin.
27:42.6
Yung mga ancestral domain.
27:43.6
Huwag po doon sa mga protected area.
27:45.6
Especially po na meron pong mga
27:48.6
ancestral domain issue na dahil may misplaced po.
27:51.6
Alam nyo ba pag protected area bawal pati
27:56.6
indigenous peoples?
27:59.6
Regulated pa rin yan.
28:06.6
Kapag protected area.
28:08.6
Bihihira lang ang tao doon kung meron
28:10.6
sobrang indigenous na.
28:15.6
Yung mga tipong no read, no write talaga.
28:22.6
Kapag protected area, bawal talaga sa tao yun.
28:28.6
Yung mga IPs natin na walang mga boses at walang...
28:32.6
Kasi mga kapatid natin,
28:34.6
dito na naman saan?
28:35.6
Tignan nyo ha. Ito na naman ang claim niya ngayon.
28:37.6
IPs daw na pinapalayas.
28:40.6
Mamaya, mababago na naman yung kanyang mga sinasabi tungkol sa IPs.
28:44.6
Dahil may misplaced po yung mga IPs natin
28:47.6
na walang mga boses at walang mga kalaban-laban,
28:49.6
pinagsisipa lang, pinapalayas doon sa kanilang ancestral domain.
28:54.6
So, anong ebidensya mo dyan na pinapalayas sila sa kanilang ancestral domain?
28:59.6
Na sinisipa sila at pinapalayas doon?
29:03.6
Dahil sa ngalan ng developer...
29:05.6
Kokontrahin niya rin niya mamaya eh.
29:10.6
So, yun ang sinasabi niya, Salapi.
29:12.6
Pera na naman daw.
29:16.6
The point of view of the DNR is in every protected area,
29:26.6
there is a place for a strict implementation of the law.
29:32.6
They call it the strict protection zone.
29:36.6
Tapos there are also areas in the protected area,
29:42.6
yung tawag nila multi-purpose, multi-use zone.
29:46.6
So, hindi naman nila pinayagan doon sa strict protection zone.
29:51.6
Doon lang sa multi-use zone.
29:55.6
Yan mga kabatas natin.
29:57.6
So, pinaliwanag na sa kanya.
30:03.6
Mga kabatas natin, yung issue na yun,
30:06.6
yung issue na yun,
30:08.6
if you look at it closely,
30:10.6
is there something wrong?
30:13.6
Pero tignan yung gagawin ni Rafi Tulfo.
30:15.6
Ayun, kung may other complaints na pinaalis yung mga tao,
30:20.6
then let's have the complaint and we will investigate.
30:24.6
Yan nga yun, sinasabi ko.
30:27.6
Kasi claims lang yung ginagawa niya eh.
30:31.6
Unverified claims pa.
30:33.6
Kasi parang invento niya lang eh.
30:38.6
This is, you're talking to the DNR.
30:42.6
They are the experts there.
30:47.6
Anong pumasok sa kukote mo
30:49.6
na maiisip mo na mas magaling ka sa kanila?
30:59.6
If you are in your right mind,
31:01.6
you didn't even finish college.
31:06.6
Kailangan kong ilabas yun.
31:08.6
Alam niyo kung bakit.
31:09.6
We are talking about expertise here.
31:16.6
That's very relevant.
31:20.6
You are talking to the experts.
31:23.6
They are in front of you.
31:28.6
Mas magaling ka sa kanila?
31:35.6
That's why I explained the IRR.
31:39.6
Kapag may mga batas tungkol,
31:41.6
tungkol sa environment,
31:43.6
ang gumagawa ng IRR ay itong DNR.
31:50.6
Because they are the experts.
31:54.6
Now e-exactlyhin mo sila.
32:11.6
nag-uusap kayo tungkol sa algebra,
32:14.6
tapos college student yung kalaban niya.
32:18.6
Sino sa tingin mang mas magaling?
32:20.6
Yung grade 5 o yung college student?
32:23.6
Hindi yung grade 5.
32:24.6
Hindi niya nga alam yung algebra.
32:25.6
Hindi niya nga alam yung algebra.
32:29.6
Yung college student may trigo na.
32:49.6
hindi naman can't France.
33:02.6
So like si Raffi Munio ba?
33:04.6
Kapatid ni Freddie?
33:06.6
Freddie Munio o Freddie Libayan?
33:10.6
I see what you did there.
33:12.6
na yung natutulog na mahimbing,
33:14.2
siya yung lagi yung panalo.
33:15.2
Paalam po, pansamantala.