6 Pangkaraniwang Sakit sa Atay ng Pilipino at Paano Maiwasan Ito. - By Doc Willie Ong
00:27.5
Pag-uusapan muna natin itong 6 common liver diseases
00:31.7
at mamaya pag-uusapan natin yung kakaibang senyales
00:36.8
na may liver disease na pala
00:39.0
para malaman natin at yung mga prevention tips.
00:42.7
Number 1 out of 6 na common liver disease sa Pilipinas,
00:46.8
number 1, hepatitis A.
00:49.3
Maraming may hepatitis A,
00:50.9
di ba lagi sinasabi yan dati?
00:52.7
O, kumain ka sa tabi-tabi,
00:55.5
kumain ka ng maduduming,
00:58.4
Hindi malinis ang mainly food handler.
01:03.4
Pag yung naghahanda ng pagkain,
01:06.0
hindi natin alam baka may hepatitis A siya.
01:08.6
So, ang hepatitis A, virus siya,
01:11.3
dahil dito pag dumi niya,
01:13.1
hindi siya naghugas ng kamay,
01:15.3
pagluto niya ng salad,
01:23.0
magkakahepa A ka.
01:25.5
Oral fecal root 2.
01:28.4
So, sa dirty food ito.
01:30.9
At yung mga naghahanda ng pagkain.
01:33.0
Kaya nga, very strict ang mga fast foods.
01:36.2
Very strict sila.
01:37.4
Bago ka maging server ng pagkain,
01:40.6
dapat x-ray mo normal.
01:44.3
Blood test mo normal.
01:46.0
Walang Hepa A, Hepa B.
01:52.6
So, lahat ito kailangan para malinis.
01:55.5
Hepa A, nasa food preparation.
02:03.9
Hepa B or Hepa C.
02:05.4
Ang Hepa B, iba naman ito.
02:07.0
Hindi ito sa pagkain.
02:08.5
Sa dugo, nakukuha.
02:11.7
Paano nakapanahawa ang Hepa B?
02:14.6
Sa pagtatalik, isa.
02:17.8
Blood transfusion.
02:19.6
O yung mga gumagamit ng droga,
02:21.4
nang si-share ng needles.
02:22.6
Pero ang nakakatakot dito sa Hepa B,
02:24.7
sinasabi ko nga, common sa Pilipinas,
02:30.7
base doon sa lumang study,
02:32.7
merong Hepatitis B.
02:36.7
Kung sabihin mo 120 milyon Pilipinos,
02:46.7
milyon-milyong Pilipino may Hepa B.
02:54.7
hindi natetesting. Maraming
02:56.7
kasi may Hepa B, carrier sila.
02:58.7
Hindi sila nagpapacheck. Paano
03:00.7
magpapacheck? Simple lang.
03:02.7
Punta tayo sa kahit anong laboratory,
03:04.7
re-request lang ng
03:06.7
Hepatitis Profile.
03:08.7
Complete Hepatitis Profile.
03:10.7
Malalaman na kung may Hepa A,
03:12.7
B, C, kung ano man yan.
03:14.7
Kung may Hepa B ka,
03:16.7
pwede mo mahawa ang partner mo.
03:20.7
Pag yung partner mo wala pang panlaban
03:22.7
sa Hepa B, pwede mo
03:24.7
siya mahawa. Okay?
03:26.7
Ganyan, mabilis makahawa. At hindi lang
03:28.7
diyan. Dahil nga 16%
03:30.7
ng Pilipino may Hepa B,
03:32.7
pag yung nanay na buntis
03:34.7
may Hepa B, mahahawa
03:36.7
niya yung anak niya. Kaya
03:38.7
pag pinanganak yung bata, bibigyan
03:40.7
ng pang Hepatitis B
03:42.7
pangontra. Bibigyan siya ng
03:44.7
pangontra sa Hepa B. Kaya
03:46.7
kailangan-kailangan yun within 24 hours.
03:48.7
Kasi nga ang daming
03:50.7
Hepa B sa Pilipinas. So
03:54.7
milyon Pilipinos.
03:58.7
gagawin para hindi magaroon ng Hepa B?
04:00.7
Siyempre, pacheck muna kayo. Baka may Hepa B
04:02.7
na. Pero kung wala pa kayong
04:04.7
Hepa B, che-check kung meron kayong
04:06.7
antibody. Kung meron na bang
04:08.7
panlaban yung katawan mo. Kung wala ka
04:10.7
pang antibody, merong
04:12.7
magandang bakuna. Ito
04:14.7
yung luma at safe na bakuna.
04:16.7
Ako, nagpa-inject na ako.
04:18.7
Hepatitis B vaccine.
04:22.7
After 1 month, after 6 months,
04:24.7
3 turok lang siya. At
04:26.7
safe ka na sa Hepa B.
04:28.7
So, kailangan-kailangan mo ito.
04:30.7
Magtanong kayo sa inyong infectious disease
04:32.7
doctor or gastroenterologist
04:36.7
hepatitis status ninyo.
04:38.7
Number 3 problem. So, Hepa A,
04:40.7
Hepa B. Number 3,
04:42.7
fatty liver. Sobra daming
04:44.7
Pilipino may fatty liver.
04:48.7
estimate 30 to 40%.
04:50.7
Pataas ng pataas ang fatty liver ngayon
04:54.7
Diabetes pataas din ng pataas.
04:56.7
Obesity pataas ng pataas. Bakit?
05:00.7
Fast food eh. Diba?
05:02.7
Sa daming na kinakain, sa fast food
05:04.7
na kinakain, talaga
05:06.7
parang super size me.
05:08.7
Kung napanood yun, diba? Kumain siya fast food
05:10.7
ata for 6 months. Nasira ang
05:12.7
atay niya. Tumaas ang
05:14.7
liver enzymes niya. SGPT,
05:18.7
liver dahil sa sobrang
05:22.7
drinks, iced tea,
05:28.7
So, papano iba sa
05:30.7
fatty liver? Siyempre gulay,
05:34.7
Exercise, tubig lang.
05:36.7
Hindi soft drinks, hindi
05:38.7
matatamis. Yan ang panlaban sa fatty liver.
05:40.7
Huwag magpapataba.
05:44.7
common disease sa Pilipinas.
05:46.7
Ito, very common sa Pilipinas.
05:50.7
liver disease. Yan.
05:52.7
Number 1 yan. Diba?
05:54.7
Ang daming kababayan natin. Yan ang
05:56.7
pastime ngayon ng Pilipino.
06:00.7
alak, magpakalasing,
06:04.7
makatulog. Kaya lang,
06:06.7
isang tingin mo pa lang, alam mo
06:08.7
malamang may alcoholic liver
06:12.7
Malaki ang tiyan,
06:14.7
bare belly, maliit ang
06:16.7
kamay, maliit ang paa,
06:20.7
pulutan, tapos puro hard
06:22.7
drinks o kahit beer, nandyan
06:24.7
lahat yan. So, pwede siya.
06:26.7
Pag inultrasound natin yung liver,
06:28.7
baka makita may alcoholic
06:30.7
liver disease na.
06:32.7
Okay? Kasi nga, sobra-sobra
06:34.7
yung alak eh. Kung
06:36.7
kayo ay meron ng liver problem,
06:38.7
may fatty liver o anuman liver
06:40.7
problem, may Hepa B, talagang
06:44.7
na yung alak. Zero
06:46.7
alcohol na. Kahit sabihin mo
06:48.7
healthy ang red wine, zero
06:50.7
red wine. Bawal sa inyo red
06:52.7
wine. Kung gusto nyo ng
06:56.7
wine, kumain na lang kayo ng ubas.
06:58.7
Kain kayo ng grapes, may
07:00.7
resveratrol yan. Okay?
07:02.7
So, yung benefit ng red wine
07:04.7
nasa resveratrol na nasa
07:06.7
grapes at hindi nasa alak.
07:08.7
Hindi kailangan ng katawan
07:10.7
natin ang alak. Alam ko
07:12.7
may nagsasabi na katawan daw
07:14.7
ng tao, kailangan ng alcohol.
07:16.7
Para masira yung atay,
07:18.7
kailangan natin ng alcohol.
07:22.7
alak sa isang araw,
07:24.7
everyday, pagbabae,
07:28.7
Paglalaki, two drinks a day.
07:30.7
Pero ako, kahit itong limit,
07:32.7
hindi rin ako masyado
07:36.7
nire-recommend to. Pero sa libro, sasabihin
07:38.7
nila, pagbabae pwede
07:40.7
isang beer isang araw
07:42.7
or isang red wine
07:44.7
pili lang isa na maliit na
07:48.7
three to four ounces or isang
07:50.7
hard drinks na one ounce.
07:52.7
Yun lang maximum per day, choose
07:54.7
one. Hindi pwede after
07:56.7
one week, inom ka ng
07:58.7
seven glasses of beer. Hindi
08:00.7
ganun yun. Sa lalaki, pwede
08:02.7
dalawang drink, dalawang beer, dalawang
08:04.7
red wine or dalawang
08:06.7
hard drinks, pili ka doon. Pero
08:08.7
marami pa rin nagsasabi
08:10.7
kahit itong pa konti-konti
08:12.7
pwede ka matyambahan
08:14.7
ng liver cirrhosis, liver
08:16.7
disease. Kasi nga, may
08:18.7
tao talaga na, pag nakatikim
08:20.7
ng alak, nasisira agad
08:22.7
yung atay. Kahit konti lang.
08:26.7
inom lang ng alak, namumula.
08:30.7
red flashing of the face.
08:32.7
Tawag yan, alcohol flash.
08:34.7
Nagpa-flash. Kita mo? Meron dyan,
08:36.7
may allergy sa alcohol. So, pag
08:38.7
ganyan kayo, ibig sabihin, hindi
08:40.7
kaya ng katawan mo yung alak.
08:44.7
ako tayo sa liver disease, iwas na lang
08:46.7
sa alak. Number five,
08:50.7
cirrhosis. Ito na yung
08:52.7
komplikasyon. Mula
08:54.7
fatty liver, mula hepatitis
08:56.7
B, mula alcoholic liver
08:58.7
disease. Pag lumala,
09:02.7
ang liver. Titigas na siya.
09:04.7
Para na siyang nanigas.
09:06.7
Nag-fibrosis. Liver
09:08.7
cirrhosis, hindi nagagana yung
09:10.7
atay. Ang daming trabaho ng atay natin.
09:14.7
ng mga gamot. Detox
09:18.7
Metabolism. Tagagawa ng
09:22.7
Liver din. Mga importanteng
09:24.7
protina, liver din. Kaya nga tinawag
09:26.7
liver eh. Pampabuhay
09:28.7
kasi ang atay. Kaya
09:30.7
siya liver. So, pag liver
09:32.7
cirrhosis, sira na.
09:36.7
nagka-cause din ng liver cirrhosis. After
09:38.7
liver cirrhosis, liver
09:40.7
failure na yan. Lahat
09:42.7
na ng komplikasyon. Delikado.
09:44.7
Nakamamatay itong liver cirrhosis.
09:48.7
alak. Kung wala pang Hepa B,
09:50.7
pwede pa magpa-vaccine. I-check
09:52.7
nyo kung pwede pa. Fruits,
09:54.7
vegetables, physical activity.
09:56.7
Huwag magpapataba.
09:58.7
Control ang weight. Control
10:00.7
ang blood sugar. And
10:02.7
number six, pinaka-deadly
10:04.7
na liver disease. Common din to.
10:08.7
Okay? Ang liver natin, nandito
10:10.7
sa may kanan eh. Makakapa mo yan
10:12.7
dito sa may kanan.
10:14.7
Pag pinapahinga ng malalik,
10:18.7
yung liver natin. Nakakapa
10:20.7
ng doktor kung matigas o
10:22.7
may problema. Okay? So,
10:24.7
pag liver cancer, ito yung deadly.
10:28.7
Risk factor for liver cancer, siyempre
10:30.7
mga unhealthy foods. Diba?
10:32.7
O kung may Hepa B dati.
10:34.7
Hindi naman po kaya may
10:36.7
Hepa B aabot sa liver
10:38.7
cancer. Hindi po. Pero higher risk
10:40.7
konti. Pati Hepatitis C.
10:42.7
Diba? Tsaka alak din.
10:46.7
Another liver problem na
10:48.7
idadagdag ko na lang. Parang number seven
10:52.7
Merong mga gamot, possible
10:54.7
makasira ng liver pag sobra.
10:56.7
Pag overdose. Tulad
11:00.7
Safe na safe ang paracetamol. Pero
11:02.7
dahil lahat ng bahay may paracetamol,
11:04.7
yung mga bata, kahit
11:06.7
sino, baka minsan naiinis
11:08.7
sila sa buhay, ginawang
11:10.7
kaya hindi yung paracetamol, pwede
11:12.7
masira ang liver.
11:14.7
Pain relievers. Pain reliever.
11:16.7
Mga NSAID. Nasobrahan kayo ng pain
11:18.7
reliever over the counter.
11:20.7
Diba? Sabi ko nga sa'yo, hindi ko gano'n pinapaayo
11:22.7
pain reliever. Sira liver,
11:26.7
Statin. Gamot sa kolesterol.
11:30.7
binabantayan din yung liver.
11:32.7
Okay? Hindi ko sinasabi tigil yung gamot
11:34.7
sa kolesterol. Pero tinitimbang
11:36.7
natin yung benefits ng
11:38.7
statin for cholesterol
11:40.7
at yung mga possible side effects.
11:42.7
Kaya ako, mababa lang ako magbigay ng dose
11:46.7
simvastatin, at iba pa.
11:48.7
Ngayon, puntahan natin.
11:50.7
Alam na natin yung common liver disease.
11:52.7
Tingnan natin yung senyales.
11:54.7
Okay? Na may sakit na sa atay.
11:56.7
Number one, naninilaw ang mata.
12:00.7
ang mata at ang kamay.
12:02.7
Number two, pagod
12:04.7
na pagod. Okay? Pag may sira
12:06.7
sa liver, pagod na pagod siya.
12:08.7
Hardness, weakness. Number three,
12:10.7
pag may problema sa liver,
12:12.7
lumalaki ang tiyan. Hindi siya
12:16.7
Nagkakatubig ang tiyan.
12:18.7
Tubig ang tiyan, minsan nagkakatubig
12:20.7
din yung paa. So, abdominal
12:22.7
pain, abdominal swelling.
12:24.7
Number four, yung ihi
12:28.7
Kulay tsaa ang ihi.
12:30.7
Lumalabas kasi mga bilirubin.
12:34.7
ang dumi na mumutla.
12:38.7
maputi. Kulay gray.
12:40.7
Dapat ang dumi natin, brown, diba?
12:42.7
Nagiging gray colored. Bakit ganon?
12:44.7
Hindi kasi nakakalabas
12:46.7
yung bile. Sabihin, baka may bara.
12:50.7
So, usually, magkasama to eh.
12:52.7
Madilaw ang mata. Kulay tsaa
12:54.7
ang ihi. Maputla ang dumi.
12:56.7
Sabihin, may liver problem.
12:58.7
Or may barado. Pwedeng
13:00.7
may mga gallbladder stone.
13:04.7
Number six, nagsusok ka.
13:08.7
walang gana kumain.
13:10.7
Pag may liver problem.
13:12.7
Kasi ito, pero itong mga suka,
13:14.7
walang gana kumain,
13:16.7
maraming sakit, ganito eh.
13:18.7
Itong number eight, nangangati.
13:24.7
Nag-accumulate kasi yung mga bile salt
13:26.7
sa katawan. So, nangangati.
13:28.7
Yung mga may kidney problem, nangangati din.
13:30.7
Okay? Pareho sila.
13:34.7
mabilis magsugat.
13:36.7
Mabilis magpasa. Yung pasa,
13:38.7
malaki ang mga pasa.
13:40.7
Kasi nga, ang liver ang gumagawa ng
13:42.7
clotting factor. Siya yun,
13:44.7
pampalapot ng dugo.
13:46.7
So, pag nasira ang atay,
13:52.7
Mas malabnaw ang dugo. Pati protein mo
13:54.7
tataas. So, mangyayari dyan,
13:56.7
mabilis ka magdugo.
14:00.7
Number ten, tulad na sinabi ko,
14:02.7
ang tiyan, namamagay yung paa.
14:04.7
Kasi nga, nagbabara sa liver.
14:06.7
Kung may liver cirrhosis, hindi makabalik
14:10.7
Number eleven, may mga
14:14.7
Pag tinindan mo yung tiyan,
14:16.7
dibdib ng pasyente,
14:18.7
merong parang itsurang
14:20.7
spider mismo. Nakita kayo ng mga
14:22.7
spider na yung maliliit.
14:24.7
Yung maliliit yung paa. Parang
14:26.7
walong paa yun eh. So, itsurang
14:28.7
spider pero kulay pula.
14:30.7
Pag pin-rest mo, nawawala yun.
14:32.7
Nawawala yun. Pag binitawan mo,
14:34.7
wala labas. So, meron yan
14:36.7
dyan sa tiyan. Minsan, mahirap
14:38.7
makita. Pero, pag may liver cirrhosis
14:40.7
na liver problem,
14:42.7
nagkaka-spider angioma.
14:44.7
Number twelve, kung malala na yung
14:46.7
liver disease, hilo-hilo na sila.
14:50.7
lason, hindi na nade-detoxify,
14:52.7
napupunta na sa utak.
14:54.7
Okay? So, yan ang twelve common
14:56.7
signs of liver disease.
14:58.7
Pero, meron pang anim
15:00.7
na medyo rare na cause
15:02.7
na senyales ng liver
15:04.7
disease. Lumalaki yung
15:06.7
breast pag lalaki. Gaya ni
15:08.7
Comastia. Nakakaroon ng problema
15:10.7
sa hormones, sex hormones.
15:16.7
lalaki, lumiliit.
15:20.7
namumula ang kamay.
15:22.7
Ito, mabilis makita eh. Mapula
15:26.7
Mapula siya dito.
15:28.7
O, obvious siya. Dati hindi mapula
15:30.7
tapos biglang namumula bandarito.
15:32.7
So, pag namumula siya,
15:34.7
i-check yung liver.
15:36.7
Okay? Palmar erythema yan.
15:38.7
Pwedeng may liver cirrhosis.
15:40.7
Sana naman, hindi mga
15:42.7
liver cancer. Pero, check agad.
15:46.7
pwedeng kulang sa oxygen,
15:48.7
nagka-clubbing yung fingers.
15:50.7
So, medyo kumakapal dito.
15:52.7
Clubbing. Number seventeen,
15:54.7
hepatic encephalopathy.
15:56.7
Yung nahihilo na.
16:00.7
Medyo mali-mali na sinasabi.
16:02.7
Nalalaso na yung utak.
16:04.7
And number eighteen, senyales.
16:06.7
Hepato-renal syndrome.
16:08.7
Itong number eighteen yung sabihin,
16:10.7
nasira yung liver,
16:12.7
nakisali ang kidneys.
16:14.7
Kaya nga, hepato-renal
16:16.7
syndrome. Hepato-liver.
16:20.7
Liver-kidney syndrome.
16:22.7
So, nasira yung liver. Liver failure.
16:24.7
Itong kidney, eh,
16:26.7
gusto makisama sa liver.
16:28.7
Kaya parehong nasisira.
16:30.7
Okay? So, para makaiba
16:32.7
sa liver disease, sinabi ko na sa inyo,
16:34.7
yung mga alak, sigarilyo,
16:36.7
healthy foods, yung mga
16:38.7
pagkain, dapat malinis.
16:40.7
Paano magpapacheck? Sinabi ko sa inyo,
16:42.7
blood test, hepatitis profile,
16:44.7
at i-check yung SGPT,
16:48.7
pwede rin yung alkaline phosphatase.
16:52.7
alkaline phosphatase, magpa-CBC
16:54.7
na rin kayo kung gusto nyo. Yung iba,
16:56.7
dinadagdagan pa ng protein,
16:58.7
titignan yung lapot ng dugo.
17:00.7
At yan ang pinaka-blood test.
17:02.7
Okay? Tapos, ultrasound
17:04.7
ng liver. Ultrasound ng buong
17:06.7
tiyan. Makikita sa atay kung may
17:08.7
bukol, kung may fatty liver,
17:10.7
kung may liver cirrhosis,
17:12.7
makikita nila. O may gallbladder
17:14.7
stone, makikita po. So,
17:16.7
sino kanina magpapacheck for liver
17:18.7
problem? Sa gastroenterologist.
17:20.7
Sila yung eksperto dito.
17:22.7
Sana po nakatulong ito
17:24.7
kasi nga maraming kababayan natin
17:26.7
ang lakas uminom ng alak, ang lakas
17:28.7
mang junk food, hindi nila
17:30.7
alam, hirap na hirap
