01:26.3
Marami ang nalilito at natatakot sa kumakalat na balita.
01:30.0
Ang pagkawasak ng mga radio waves na sinasabing resulta ng isang napakalubang Solar Superstorm.
01:37.4
Upang masuri ang balita kung totoo o kalukuhan lang,
01:41.2
mas maigi siguro kung linawin muna ang kahulugan ng mga Ingles na terminolohi ang gamit ng mga eksperto.
01:47.6
Upang sa ganun, hindi ma-misinterpret ang mga ulat at hindi kumalat ang maling balita.
01:53.9
Ano ba ang sinasabing Solar Storm?
01:57.0
Alam na mga netizens na ang salitang storm,
02:00.0
sa wikang Tagalog ay bagyo at ang salitang solar ay tumutukoy sa araw dahil solis ang tunay na pangalan nito.
02:08.8
Kaya kapag sinabing solar storm, ito ay bagyo na mula sa araw.
02:14.8
Bagamat tinawag na bagyo, hindi ito yung karaniwang buhos ng ulan at hampas ng hangin.
02:20.3
Ang solar storm ay buhos ng plasma at hampas ng magnetic field.
02:25.6
At dalawa ang pinakadahilan kung bakit nagkakaroon ng bagyong galing sa araw.
02:30.0
Kung pagmamasdan ang ating sun, mapapansin na maraming gumagalaw sa ibabaw nito.
02:35.8
Pero hindi yan apoy.
02:37.8
Dahil walang apoy sa kalawakan, iyan ay gumagalaw na plasma.
02:42.3
Dahil sa pinakaloob o core ng araw ay bilyong-bilyong nuclear bomb na sumasabog bawat segundo, bawat minuto at bawat oras.
02:52.4
Dahil dyan, may lang mapapansin kakaiba katulad ng mga itim na tuldo o mga sunspot.
02:58.4
Makikita din na mayroong mapapansin.
03:00.0
Ito ay mga parang tumatalsik papalabas.
03:02.2
Ito ay mga bumubulwak na magnetic fields.
03:06.3
Ayon sa European Space Agency na kapag nagsalubung ang dalawang magnetic field, ito ay sumasabog.
03:13.4
Para bang dalawang kablay ng kuryente kapag tumama sa isa't isa ay nagsyo short circuit.
03:18.9
Ang liwanag na dulot ng nagsalpukang magnetic field ay ang tinaguriang solar flares.
03:25.2
Tinawag na flare dahil sa ito ay parang kumislap.
03:27.8
Ang unang dahilan?
03:29.1
Nang solar storm.
03:31.4
Pero may pangalawang dahilan nito ang mas malakas na pagsabog, ang tinaguriang coronal mass ejections.
03:38.4
Ang pahayag ng Space Weather Life na ang coronal mass ejections o CME ay tumutukoy sa mga bagay na tumitilapon galing sa araw kapag may malaking pagsabog.
03:49.8
Para bang bumubulwak ang napakainit na plasma?
03:53.0
Tinawag itong coronal dahil para itong corona na nasa ibabaw ng araw.
03:57.7
At ang mass ejections ay yung mga bagay na tumitilapon.
04:02.1
Sa madaling sabi, kapag nangyari ang solar flares at ang coronal mass ejections, dito nagsisimula ang bagyo na galing sa araw.
04:11.7
Ang solar storm ay minsan nagaganap araw-araw, pero minsan isang beses lang sa isang linggo.
04:18.3
Depende kung panahon nito ng solar maximum o pinakamaraming aktividad sa araw.
04:23.5
Kung mahina lang ang solar activities, hindi ito gaano nakakaalaman.
04:27.7
Ang araw-araw ay sinasabing ang mga bagay na tumitilapon galing sa araw, pero nangyari ang pangalagang araw-araw o pinakamaraming aktividad sa araw.
04:32.0
Ang araw-araw ay sinasabing ang mga bagay na tumitilapon galing sa araw.
04:32.8
Ang araw-araw ay sinasabing ang mga bagay na tumitilapon galing sa araw.
04:33.9
Ito yung nangyayari sa panahon ng solar maximum, kada labing isang taon, na kinatatakutan ng marami.
04:41.4
Kapag naganap ang mas maraming solar flares, asahan mo na mas malaking coronal mass ejections ang susunod.
04:48.5
Magpapaulan ito ng mga gas, hydrogen, helium at plasma papunta sa atin.
04:53.9
Kung normal lang na solar storm, mawawalan ito ng lakas dahil sa magnetic field ng Earth.
05:00.0
Subalit kapag ang tumilapon ay sandamukal na kuryente at magnetic fields dahil sa matinding pagbulwak ng araw, ito ang dapat pagandaan.
05:09.6
Bumabagyo ng kuryente at magnetic fields mula sa araw dahil sa mga pagsabog doon.
05:14.9
Hindi natin ito nakikita pero di kuryente at magnetic ang mga ito.
05:18.6
Kapag tumama sa Earth, magkakaproblema sa kuryente at sa internet.
05:24.4
Pero hindi naman palaging nakakaapekto dahil meron tayong panangga.
05:28.9
Tinutulak ito ng magnetic field na bumabalot sa ating dekdig.
05:33.1
Maraming teorya ang nahagilap ng mga eksperto kung papaano nagkaroon ng magnet ng Earth.
05:38.7
Ano't ano pa man ang katotohanan na pagalaman na ang Earth ay isang malaking magnet.
05:43.9
Kaya kapag gumamit ka ng kompas, palaging tumututok ito sa North Pole.
05:48.6
O sa itaas ng dekdig.
05:50.6
Dahil ang magnet ay palaging may dalawang dulo.
05:53.5
Negative pole at positive pole.
05:56.2
Ang dalawang dulo ang mas matinding humahatak ng bakal.
05:59.4
Subukan mo kung meron kang magnet.
06:01.5
Mapapansin na yung dalawang dulo ang mas malakas makahatak ng bakal kumpara sa gilid.
06:07.2
Iyan ang katangian ng isang magnetic field.
06:10.0
Ganun din ang magnetic field ng ating dekdig.
06:12.8
Kapag nasa pole ng solar storm, nasasanggay yung umulang kuryente at magnet.
06:18.6
Pero, nahahatak sa North at South Pole.
06:32.3
Kapag nabara ng magnetic field ang kuryente at magnet na dala ng solar storm,
06:37.0
nahahatak ito sa ibaba at itaas ng Earth.
06:40.0
Ito ngayon ay nagiging maberding ilaw kapag humalo sa nakabalot na hangin sa ere.
06:45.2
Ang tawag dito ngayon ay Aurora Borealis sa Itaas.
06:48.5
At Aurora Australis sa Ibaba.
06:50.5
Fenomena na binibisita ng mga turista sa bansang Finland, Sweden at sa maliit na isla ng Tasmania ng Australia.
06:58.5
Pero ang bad news ay, minsan sa panahon ng solar maximum, yung mga kislap sa araw ay mas maliwanag at yung mga pagbulwak ay mas malaki.
07:08.5
Bagamat may panangga ang Earth, may mga nakakapasok pa rin at nakakaapekto sa mga radio waves at daloy ng kuryente.
07:16.5
Kung magaganap ngayon,
07:18.2
siguradong mawawasak ang mga antena at satellites na ginagamit sa World Wide Web.
07:24.2
Ito ang kinatatakutang nag-viral sa social media.
07:28.2
Ang Tinaguriang Internet Apocalypse
07:48.2
Magkaroon kaya ng Internet Apocalypse sa Pilipinas?
07:54.2
Magkaroon kaya ng Internet Apocalypse sa Pilipinas?
07:58.2
Magkaroon kaya ng Internet Apocalypse sa Pilipinas?
08:02.2
Isa sa mga malubang solar superstorm na naitalaga ay yung naganap noong taong 1859.
08:09.2
Base sa Space.com, ang pinakamatinding solar storm sa kasaysayan ay ang Carrington Event.
08:16.2
Sanhinang napakatinding coronal mass ejections o pagbulwak sa araw na nagpaula ng saray-saring gas, photons at plasma na dekuryente at magnetik.
08:26.2
Isa sa unang nakapansin na mga nakabubulag na pisla mula sa araw ay si Richard Carrington.
08:32.2
Kaya tinawag itong Carrington Event.
08:35.2
Sinunda nito ng pagsira sa mga kagamitan at kasangkapan.
08:39.2
At ang mga mabiberdeng ilaw sa ere na kadalasan ay natatanaw lamang sa ibaba at itaas ng daigdig ay napagpadrin.
08:44.2
At ang mga mabiberdeng ilaw sa ere na kadalasan ay natatanaw lamang sa ibaba at itaas ng daigdig ay napagpadrin.
08:45.2
At ang mga mabiberdeng ilaw sa ere na kadalasan ay napagpadrin.
08:48.2
Mula noon, naging piligro sa mata ng sanlibutan ang solar superstorm.
08:54.2
Pinaniwala ang nagaganap kada labing isang taon.
08:57.2
At siguradong mabubulabog ang iyong pagkatao kung sasabihin sa iyo na batay sa pahayag ng European Space Agency
09:04.2
na ang pinakamalaking solar x-ray flare na tinawag na X-28 ay naganap noong buwan ng Nobyembre taong 2003.
09:13.2
Ano ang ibig sabihin nito?
09:15.2
Dahil sa nangyayari ang solar maximum kada labing isang taon, ibig sabihin lang na ang kasunod ay sa taong 2024.
09:24.2
Dahil dito, sunod-sunod ang mga balita mula sa Pilipinas hinggil sa piligro ng solar superstorm ang kumakalat.
09:31.2
Katulad noong ikalabing lima ng Nobyembre taong 2023, nagbabala ang Page 1 PH na ayon sa mga sayentipiko,
09:40.2
mabubura ang mga internet connections dahil sa solar superstorm.
09:44.2
Kung iisipin nga naman, isa itong nakagigimbal na babala mula pa sa mga eksperto.
09:50.2
Tapos, may mga ulat pang lumabas na binanggit din, ang NASA.
09:55.2
Hindi lamang mula sa isang mamamahayag lumabas ang nakakatakot na balita.
09:59.2
Dahil sa 1 PH, sinabi noong ikat-22 naman ng Nobyembre na may solar superstorm nabubura sa mga internet connections ng ilang linggo o maski ilang buwan.
10:11.2
Ganon din ang babala sa Spot PH.
10:13.2
Na kung may kakayahan ba ang isang solar storm na magdulot ng tinaguriang internet apocalypse.
10:20.2
Mga balitang nakakainig nga naman ng kalamnaan at nakakapanggulo sa isipan.
10:26.2
Subalit may isang problema sa mga balita.
10:29.2
Bagamat totoo, ay mukhang namimisinterpret ng ilang netizens. Bakit kamo?
10:34.2
Kung muling babasahin, mapapansin ang headlines ay,
10:38.2
Ken, a solar storm caused internet apocalypse.
10:41.2
Tapos, yung isa ang headline ay,
10:44.2
Solar storm that can wipe out the internet.
10:47.2
Kung tatagalugi ng mga ito,
10:49.2
Kaya ba ng isang solar storm na magdulot ng internet apocalypse?
10:54.2
Tapos yung isa, ang solar storm na kayang bumara sa internet.
10:58.2
Kung susuriin ang mga pahayag, ito ay mga tinatawag na hypothetical.
11:03.2
O sa Tagalog, ay kung mangyayari o kung magkakaganon.
11:08.2
Hypothetical lang.
11:09.2
Pero hindi ibig sabihin na ito ay hypothetical.
11:10.2
O hindi ibig sabihin na ito ay mangyayari talaga.
11:13.2
Katulad ng balita hinggil sa Y2K bug,
11:16.2
ang anomalya sa computer chips na maaaring sumira sa lahat ng kasang papa noong taong 2000.
11:22.2
Isa ring hypothetical dahil kaya talagang sumira.
11:26.2
Pwedeng mangyari pero hindi ibig sabihin na ay mangyayari.
11:31.2
Sa isang panayam kay Sanjitha Abdujyoti, ang profesor na sumulat ng pahayag hinggil sa internet apocalypse,
11:38.2
ayon sa Times of India, ay umamin na hindi paaprobado ng scientific community ang kanyang sinulat hinggil sa internet apocalypse
11:46.2
at nagsisiraw ito sa paggamit niya ng kataga dahil nga sa ngayon ay kumalat ito at nagviral at nagdulot ng pangamba.
11:55.2
Pinaliwanag ng eksperto na hindi ito isang balita o prediksyon, ngunit isang pagsusuri at pag-aaral kung papaano matutugunan ang solar storm.
12:05.2
Ganun pa man, ito ay kumalat ang pahayag.
12:06.2
Ganun pa man, ito ay kumalat at naging laman ng balita sa Pilipinas.
12:10.2
Pero ang good news ay ayon sa mga eksperto na hindi ito dapat ikabahala ng mga Pilipino.
12:16.2
Dahil kadalasan ang apektado ng solar super storm ay yung mga bansa na malapit lang sa northern at southern hemisphere.
12:24.2
Ang Pilipinas ay isa sa mga nasa gilid. Maapektuhan man ito kung baka sakali ay hindi gaano.
12:31.2
Mahigit talaga kung ang kaalaman ng isa ay tumpak at hindi misinterpretated.
12:36.2
Upang hindi mabahala sa mga nagvaviral.
12:40.2
Kung pag-iisipan ng maigi, pa 11 taon nagkakaroon ng solar super storm na makakaapekto sa internet, bakit hindi ito naramdaman sa Pilipinas noong 2003?
12:51.2
At bakit hindi nawala ng kuryente ng ilang buwan noong taong 1992 o noong 1981?
12:58.2
Pero kung gusto mong makasiguro, kailangan makipag-ugnayan ang pamahala natin sa mga otoridad upang maipaasang babalakot.
13:06.2
At kung gusto mong makasiguro, sa oras na narinig mo ang balita, tanggalin mo yung mga nakasaksak na electrical plug sa bahay upang hindi mag-short circuit ang iyong mga kasangkapan.
13:21.2
Umaasa ang lahat na ganito rin ang ipapalakad ng gobyerno sa mga electric grid na pansamantalang papatayin ang kuryente kung sakaling may solar super storm.
13:30.2
Mawalan man ang koneksyon ng ilang oras, nakaiwas naman ang lahat sa malaking sakit.
13:35.2
Sa malaking sakuna.
13:37.2
Anong aral ang mapupulot dito?
13:40.2
Minsan ang balita ay nakakagingbal, lalo na't sinamahan pa ng salitang apocalypse ang headlines. Mukha nga namang biblikal ang dating. Buko doon ay may ugnay pa sa internet na napakalaga para sa lahat.
13:54.2
Pero kung susuriin naman ng mabuti ang isang pahayag at tatagalugin ng maayos sa isipan ay siguradong makakaiwas sa misinterpretation at sa gulo ng data.
14:05.2
Buksan mo ang iyong isip at hayaang lumalim pa ng lubusan ng iyong pangunawa sa mga kasaysayang kapukulutan ng maraming aral.
14:18.2
Tandaan, katotohanan ng susi sa tunay na kalayaan.
14:37.2
Sa Pagsubok ang Ito Sa pane.
14:40.2
AsÃpooy sa nila!
15:05.2
Thank you for watching!
15:35.2
Thank you for watching!
16:05.2
Thank you for watching!
