Maagang Senyales ng Colon Can-cer na Hindi Mo Akalain. - Tips By Doc Willie Ong
00:51.2
Sa Pilipinas, ito yung mga top cancers natin.
00:55.8
Kaya yun, kita mo, mataas ang colon cancer.
01:00.6
Sa lahat ng cancer, 11% colon cancer.
01:06.0
Halos kapareho siya sa lung cancer.
01:09.2
Malakas lang talagang manigarilyo dito sa Pilipinas.
01:12.4
Kaya lung cancer, 12%.
01:14.7
Breast cancer, mas marami pa sa babae, 17%.
01:18.9
Pero, number 3 ang colon cancer.
01:24.6
Pataas ng pataas.
01:25.8
Pataas sa kabataan.
01:27.0
Ayan, ito yung colon.
01:29.2
Colon, malaking bituka.
01:32.1
Nagkakaroon muna ng polyp.
01:34.7
Polyp, parang mga laman-laman lang na umuusli.
01:38.1
Mamaya magiging cancer.
01:44.3
Lahat sinisisi ng mga experts fast food.
01:47.7
Kasi dati nga, noong lumang panahon, talagang puro luto.
01:53.5
E ngayon, puro na lang.
01:55.4
Naprito, mabilisan, mamantika.
01:59.3
Kaya marami nagkakasakit.
02:01.8
Kaning puti, tinapay na puti.
02:04.7
Hindi ko sinasabi masama, pag-isahan, dalawahan.
02:07.7
Pero yung everyday na lang.
02:10.3
Naging ganun na yung pagkain.
02:13.7
Kulang sa exercise.
02:15.5
Sigarilyo, alak, nakakataas din ng risk.
02:19.1
Ano yung mga senyales, lalo na early signs.
02:22.6
Maagang senyales ng colon cancer.
02:25.4
Actually, kung talagang maagang maaga pa, minsan walang senyales.
02:31.0
Kailangan mo talaga ipacheck.
02:33.0
Kailangan magpa-colonoscopy para macheck kung may colon cancer o hindi.
02:38.2
Pero minsan, nagkakaroon din ng early signs.
02:41.7
Unang-una, siyempre, pag may bukol dito sa loob ng colon,
02:46.6
pwede maggulo yung pagdumi mo.
02:50.2
Minsan, pwedeng masugat yan.
02:54.4
Kung may bleeding sa dumi, pwede natin isipin, almoranas lang yan.
03:01.2
Marami naman may almoranas.
03:03.2
Pero may small chance, pwedeng colon cancer.
03:07.2
Pag nagbabago ang pagdumi, nagtitibi, constipated.
03:13.2
Minsan, diarrhea.
03:15.2
Malambot ang dumi, matigas ang dumi, pabago-bago.
03:19.2
Pwede naman wala lang, nagtatay lang, na-stress lang.
03:24.2
Pero hindi mo maalis, lalo na pag edad 50 pa taas.
03:29.1
Ngayon nga, tulad nga sinabi ko, kahit 40 pa taas, ingat tayo.
03:33.1
Lalo na kung meron kayong risk factors mamaya.
03:36.1
Kung mahilig kayo sa mga pagkaing mga bawal, ituturo natin.
03:41.1
Plus, kung may lahi kayo ng cancer.
03:44.1
Kung may lahi kayo ng colon cancer sa pamilya, o lahi ng cancer, mas mataas din ang risk.
03:50.1
Ito, medyo late sign na ito.
03:55.2
Ang dumi, diba dapat malaki?
03:57.2
Malaki yung dumi, parang hotdog siya.
03:59.2
Pag ganito nakanipis ang dumi, o parang pencil na.
04:03.2
Pag lumalabas ang dumi, ganito nakaliit.
04:05.2
Ibig sabihin, baradong-barado na yung colon cancer.
04:09.2
Malaki na masyado yung colon cancer.
04:11.2
Kaya paglabas niya, parang nai-strain na siya, maliit na lang.
04:15.2
Sumasakit ang tiyan.
04:17.2
Minsan, meron ganon.
04:22.2
Minsan, yung iba hindi namamayat.
04:25.2
Anemic, minsan may anemic, minsan hindi.
04:29.2
Pero usually, may mararamdaman sa tiyan.
04:32.2
Parang puno lagi, o may problema.
04:35.2
At kung may risk factors nga.
04:37.2
Tulad ng sinabi ko yung mga sigarilyo and unhealthy foods.
04:43.2
Ano ang mga risk factors?
04:45.2
Age more than 50 years old.
04:48.2
Yan, sinabi ko sa inyo.
04:49.2
May lahi kayo ng colon cancer.
04:53.2
Ito, matataba at puro fast food ang kinakain.
05:00.2
Bacon, hotdog, fried chicken, steak, alak.
05:04.2
Ano ito, matatamis.
05:06.2
Colorectal cancer.
05:09.2
Very stress sa trabaho.
05:11.2
Malakas manigarilyo.
05:13.2
At umiinom ng alak.
05:21.2
Ito ang risk factors.
05:22.2
Napatunayan po ito.
05:23.2
Talagang higher risk.
05:25.2
Hindi sinasabi pag ginawa mo ito, 100%.
05:28.2
Pero, mas malaki yung chance.
05:31.2
Kasi nga po, yung mga cellular natin sa katawan.
05:34.2
Meron nga nagsasabi, di ba?
05:35.2
Lahat tayo may cancer cells.
05:37.2
Actually, possible naman lahat tayo may cancer cells.
05:40.2
Pero, itong mga cancer cells natin, tulog.
05:46.2
Di ba? Cells naman natin siya, tulog siya.
05:49.2
Kaya lang, pag na-trigger ang mga cellular natin.
05:54.2
Hindi natin alam anong nagtitrigger.
05:56.2
Ibig sabihin, pag ginising mo itong mga cancer cells,
05:59.2
yun ang problema.
06:01.2
Magwawala itong cancer cells.
06:07.2
Hanggang mawala yung pasyente.
06:10.2
Paano siya matitrigger itong mga cancer cells?
06:13.2
Pag nagsigarilyo ka, matitrigger siya.
06:16.2
Pag kumain ka ng puro maalat,
06:20.2
Puro sobrang salty.
06:21.2
O mga sunog na pagkain.
06:24.2
So, pag in-stress mo siya maigi,
06:26.2
pwede ma-trigger siya.
06:27.2
O kung may lahi nga.
06:29.2
So, gagawa tayo ng paraan para mapababa ang chance ng colon cancer at ibang cancer.
06:41.2
Gulay talaga ang pangontra.
06:43.2
Gulay ang pangontra sa colon cancer.
06:46.2
Pag kulang ka sa gulay, high risk din yan.
06:49.2
Lack of exercise.
06:51.2
Ito yung large intestine natin.
06:54.2
Nag-uumpisa yan sa polyp.
06:58.2
Pagkatapos ng polyp,
07:00.2
pwede maging cancer in the future.
07:05.2
Ang tinetest ng doktor para makita, colonoscopy.
07:08.2
Para masilip kung may colon cancer at kung may polyp, tinatanggal.
07:15.2
Mahal ba yung procedure?
07:19.2
Hindi naman ganun kamahal pero walang libre.
07:22.2
Actually, mas maganda nga kung may libre dapat dito.
07:25.2
Tapos, may risk ba?
07:27.2
Actually, may konting risk.
07:29.2
Maliit lang naman yung risk.
07:31.2
Yung iba, minamalas.
07:34.2
Nabubutas yung colon.
07:35.2
Pero very small chance lang naman yun.
07:38.2
Mas marami pa rin makikita.
07:40.2
Lalo na pag na-detect na may polyp o may colon cancer,
07:46.2
Pag maaga ma-detect yung colon cancer,
07:50.2
Mas maaga ma-detect.
07:52.2
Early stage better.
07:53.2
Ito yung hinahabol natin.
07:56.2
Kaya huwag agad matakot pag nasabihan may colon cancer.
08:01.2
Stage 1, stage 2, stage 3, stage 4.
08:03.2
Pag stage 1 pa lang ang colon cancer,
08:06.2
ganito pa kaliit to.
08:08.2
Kaya kaya yan tanggalin.
08:11.2
Marami ako nakita magaling ang surgeon.
08:14.2
Puputulin lang yung bituka.
08:16.2
Dinuduktong ulit.
08:18.2
Cured na yung pasyente.
08:20.2
100% cured na siya.
08:22.2
Unless marami siyang ulit bisyo, tutubo ulit.
08:26.2
Pero pag stage 2 na,
08:28.2
dapat nga kaya pa rin.
08:31.2
Medyo lumalabas na sa lymph nodes.
08:34.2
Yan ang delikado.
08:35.2
Pag stage 3, depende pa rin.
08:38.2
Baka makuha pa, lilinisin.
08:40.2
Pag magaling ang surgeon,
08:42.2
hindi lang yung colon ang tinatanggal,
08:45.2
pati yung mga lymph nodes.
08:48.2
Pero siyempre, mas mataas ang stage.
08:50.2
Stage 3, stage 4, palaki ng palaki.
08:52.2
Pag kumalat na kasi, hindi mo na makahabol.
08:56.2
Yun ang problema.
08:57.2
Pag kumalat na sa utak, paano mo tatanggalin sa utak?
09:00.2
Pag kumalat na sa liver, paano mo tatanggalin yung liver?
09:03.2
Tatanggalin na lang lahat.
09:05.2
Kaya habang nandito pa lang ang gulo, ang problema, ang sunog,
09:10.2
tatanggalin na agad.
09:11.2
Kaya nga, early detection.
09:13.2
Kaya kung meron kayong nararamdaman, may kamag-anak kayo.
09:16.2
Pinakita ko sa inyo.
09:17.2
Napakarami sa Pilipinas.
09:20.2
Top 3 killers natin yan.
09:23.2
Dating President Cory, colon cancer din.
09:27.2
Maraming, sobrang dami may colon cancer.
09:35.2
Pag may polyp, tinatanggal na.
09:37.2
Meron pang mga chemo at ibang gamutan.
09:39.2
Doktor na magsasabi.
09:41.2
So, paano tayo iiwas?
09:43.2
Ito na, mga good foods.
09:46.2
Number 1, exercise.
09:48.2
Dapat hindi tayo constipated.
09:52.2
Pag matagal kayo dumumi, siyempre,
09:54.2
I mean, medyo risk factor yun.
09:56.2
Yung dumi mo na dun matagal.
09:57.2
Lalo na kung 1 week hindi dumudumi. Diba?
10:00.2
So, mas maganda kung kaya nga everyday o every other day dudumi.
10:05.2
Paano ka dudumi everyday?
10:07.2
Inom ng maraming tubig.
10:09.2
Balik tayo sa tubig. Hindi pwede 3 baso.
10:11.2
8 glasses of water a day.
10:14.2
Exercise. Galaw-galaw.
10:16.2
Pag naggagalaw-galaw tayo, kahit anong sayaw gawin nyo, gagalaw din yung bituka.
10:22.2
Pag nagtatalon-talon kayo, gagalaw din yung bituka. Madudumi kayo.
10:27.2
So, malinis lagi.
10:29.2
Kung baga sa banyo, flush ng flush.
10:32.2
Huwag magpapataba. Risk factor.
10:35.2
Bawas red meat, processed meat talaga.
10:38.2
Karne, baboy, baka.
10:41.2
Pwede kumain. Huwag lang everyday.
10:44.2
Huwag lang only na puro yun na lang kinakain.
10:47.2
At yung mga fast foods na sinasabi ko, bihira na lang.
10:51.2
Magpapaaraw, high fiber, gulay ang pangotra talaga.
10:56.2
Mas maraming gulay, mas hindi nang kakakolon cancer.
11:00.2
Yan, papakita natin.
11:02.2
How to prevent? Ito yung mga pinag-aaralan.
11:07.2
Lettuce, cucumber, broccoli, cabbage, carrots, cauliflower, celery, spinach.
11:13.2
Spinach, kangkong.
11:15.2
Whole grain, more brown rice, more wheat bread.
11:18.2
Pwede ang munggo.
11:20.2
Huwag kayong matakot sa munggo. Pagpabuhay ang munggo eh.
11:23.2
Soybeans, peas, beans. Yan.
11:28.2
Manok at itlog, pwede rin. Pakonti-konti.
11:32.2
Tingnan natin ah.
11:34.2
Ano yung evidence? Yung medical evidence.
11:37.2
Ano yung evidence na nagpapataas ng risk of colon cancer?
11:41.2
Ito, nagpapataas ng risk ko. Tingnan nyo.
11:46.2
Processed meat, nagpapataas.
11:49.2
Processed meat, hotdog, ham, salami. Sabihin ba't binibenta?
11:53.2
Eh tumataas yung risk. Siyempre pag sinobrahan mo.
11:57.2
Alak din, nagpapataas.
11:59.2
Sigarilyo din, nagpapataas.
12:01.2
Overweight, nagpapataas.
12:04.2
Lalo na yung processed meat kasi may nitrites, may preservatives.
12:09.2
So, convincing evidence.
12:14.2
Hindi ko sinasabi tigil, kumakain din ako ng hotdog.
12:18.2
Pero paminsan-minsan lang, siguro once a week.
12:20.2
Kung talagang nasa labas ako, wala akong choice eh.
12:23.2
Probable evidence, if sabihin hindi 100%, pero pag-iingat din, red meat.
12:29.2
Baka, baboy. Pag masyado marami.
12:33.2
Ano yung nagpapababa ng risk na mas hindi ka nagkaka-colon cancer?
12:38.2
Exercise proven yan.
12:40.2
High fiber gulay proven din yan.
12:43.2
So, ito yung mga pagkaing iiwasan.
12:47.2
Kita nyo na, mga paborita nyo.
12:49.2
French fries, donuts, soft drinks, sunog, hotdog, salami.
12:55.2
Lahat ng gulay, napakaganda.
12:57.2
Kamatis, turmeric, bawang, garlic.
13:03.2
So, ito. Ito yung mga evidence eh.
13:05.2
Pinakita nila eh.
13:06.2
Lowest risk, yung pa rin.
13:07.2
Fruits and vegetables, garlic and onion, okay rin.
13:12.2
Vitamins, wala gaano pang pag-aaral eh.
13:15.2
Nagpapataas ng risk, red meat, processed meat, alcohol.
13:19.2
Yung pa rin talaga.
13:22.2
Sana po nakatulong itong video natin.
13:25.2
Para mas makaiwas, try natin more itong good foods at hindi ito.
13:30.2
Tapos itong mga gagawin natin, mga physical activity.
13:34.2
At huwag masyado magpapataba.
