02:18.4
So may nag-agitate even against their own leadership. Yan ay mapupulot mo kung saan saan. Tapos meron din, pinag-uusapan natin sa isang episode,
02:28.5
meron din mga pangyayari sa National Center of Power na possible rin na gamitin. Gamitin itong mga pangyayari sa Mindanao for their own political national objectives.
02:45.4
So ang dami yan. Nag-intersect, nag-interact itong mga developments na ito.
02:53.2
Ang lumalabas ay yung suspect dito.
02:58.5
Ay isang dating maute sub-commander, si Katab. Dati siyang maute sub-commander na nahuli dati pero suspiciously, strangely, ay pinakawalan.
03:13.2
E napaka-init ng maute nun. Ba't yung papakawalan ng isang sub-commander, itong si Katab? Siya yung parang ina-identify dito.
03:21.4
Pero ang nag-claim ay yung bagong pangalan ng ISIS dito sa Mindanao.
03:28.5
Parang bahagi ay revenge dun sa mga pinatay na BIFF na hindi naman formally kasama sa maute or sa ISIS.
03:37.6
So ito ay iba't ibang grupo na parang merong coordination o merong intersection.
03:44.9
Sa bagay, isang mindanao naman, yung iba, member ng Abu Sayyaf, former member ng MLF, former member ng MILF, bahagi ng itong...
03:58.5
Nag-halo-halo minsan.
04:01.6
Ayaw natin na ito ay magmukha na namang religious war between Christians and Muslims. Kahit may nag-create ng gano'ng klaseng condition.
04:13.1
Dahil ang binomba, misa eh. So malinaw yung objective eh. Pero baka may mga ibang objectives na hindi ko naman sinasabi na may basis.
04:25.7
Pero may kaunting question mark.
04:28.5
Itong suspect sa bombing, si Katab. This is ang maute na nahuli. Hanggang ngayon hindi ko alam pa'nong nakawala. Tumakas ba? Pinakawalan ba?
04:38.8
Kailan ba pinakawala?
04:39.5
Noong panahon ng previous government. Noong panahon ng Duterte government.
04:44.9
Kung nahuli yan, bakit siya nakawala? Pinakawalan ba siya? Nakatakas ba siya? Medyo may question mark. Hindi ko yan dinidikit sa kahit ano.
04:54.1
We're just saying legitimate question mark.
04:56.6
Hindi ko nakakalak.
04:58.5
Yung mga nakakaalam sa mga pangyayari, yung kilala ito, mga taong ito, ay nagtatanong lang.
05:04.7
Nagtatanong lang.
05:05.2
Kaya nga lang, mga kapiling.
05:07.4
Pakavyat, kavyat.
05:08.4
But just to say, on the record, ito pa yung position na ating awareness.
05:12.1
So, ayon kay the Armed Forces Chief Romeo Bronner, sabi na it is possible that what happened this morning was a retaliatory attack, referring to the attack over the weekend, dun sa pagpatay ng isang Daula Islamia.
05:28.5
So, yung mga magsasabi ng isang leader.
05:29.1
Pero Richard, yung mga revenge attack na yan, hindi yan gano'ng kabilis eh.
05:36.9
Lalo na kung ibang grupo ang mag-implement.
05:40.0
Hindi siya gano'ng kabilis.
05:41.0
Ilang naman yung tanong ko.
05:42.0
Pwede yung gano'ng kabilis.
05:43.4
Pero usually, hindi ganyang kabilis.
05:45.6
Dahil maghahanda ka, i-casing mo yung lugar.
05:49.5
Titignan mo yung best targets.
05:51.3
I-casing mo saan ka makakatakas, saan ka aatras.
05:54.4
Anong klaseng bomba yung gagamitin mo?
05:58.5
forensically mako-connect yung
06:00.7
signature. Alimbawa, in this case,
06:02.7
ang ginamit ay isang 60mm
06:09.3
Dinikit siya at nilagay
06:12.2
or something at sumabog.
06:14.6
Ang strange dito, wala yung
06:16.6
usual na ginagamit for maximum
06:19.0
damage. Ito yung mga
06:23.1
Ito yung mga lalaking pako
06:24.2
and other metal objects
06:26.7
na sinasama dyan. Wala yan.
06:29.4
So, yun ang medyo
06:30.8
strange. Usually, ang ginagamit ng mga
06:32.6
terorista, maximum damage.
06:34.7
Sinalagyan niya, buti naman! Hindi.
06:37.0
Bagamat nakakalungkot pa rin
06:38.6
yung mga namatay at yung
06:43.1
at yung mga na-shock
06:44.6
sa pangyayari. Ang laki
06:46.5
ng damage nito na hindi
06:48.6
dapat nangyari. Pero, looking
06:50.7
at how they do it, usually
06:52.8
hindi ganyang kabilis yung mga
06:54.5
revenge attacks. Lalo na ilang araw
06:56.8
lang ang pagitan.
06:58.0
Hindi ko sinasabi na hindi.
07:00.1
Sinasabi ko lang, usually,
07:01.9
it takes some time. Dahil i-case
07:04.1
mo yung lugar, pipili ka ng
07:05.8
tatakasan, paano, magbibuild
07:08.1
ka ng team na gagawa,
07:09.8
tapos gagawin mo yung bomba.
07:11.7
Sabi ko nga, in this case, parang isang
07:13.7
60mm na dinikit sa RPG
07:16.2
without the usual name.
07:17.9
I see your, I mean like
07:21.6
logistical detail, what does it say about
07:23.9
preparation at saka the intention.
07:25.9
Well, Gibo Chidoro,
07:27.6
stands naman, Ronald, is
07:29.7
foreign elements were involved.
07:31.8
So, it could be Malaysian, Indonesian,
07:33.8
if not, mga Arab elements.
07:35.5
I mean, this is about whatever remnants
07:37.5
of Al-Qaeda, ISIS, Daesh,
07:39.5
saying that we're still around, something like that.
07:43.9
that this is more foreign than Filipino
07:47.5
It could be, pero nung ulang
07:49.3
in-interview si Secretary Gibo, ayaw niya
07:51.4
magbigay kaagad ng
07:52.6
conclusion. Mas circumspect
07:56.0
siya na in-investigahan pa.
07:57.6
Ang unang nagbigay,
07:59.5
yung Presidente, diba? Siya unang
08:01.5
nagsabi na ito ay terrorist act,
08:03.5
etc. So, ngayon, baka mas
08:05.4
may enough evidence sila,
08:07.5
mas enough intelligence para
08:09.1
gumawa ng mga conclusions.
08:11.2
Ako naman ay wala eh.
08:13.1
Hindi ko pinapresume na hawak
08:15.5
ko yung intelligence at saka evidence
08:17.6
na hawak ng gobyerno.
08:19.1
Akin lang naman ay mga panay.
08:21.2
Even if we had, of course, we cannot share.
08:23.5
Pero Ronald, ako kasi, the reason I'm asking
08:25.5
is, I mean, you and I have been following,
08:27.6
this is a very unfortunate
08:28.8
line of business.
08:31.6
I mean, like, you know, following all of this
08:35.6
of terrorist attacks sa region,
08:37.9
sa Aten, you know, before
08:39.4
Daesh and ISIS, there was
08:41.7
Al-Qaeda and all of that. And unfortunately,
08:43.9
diba, second front talagang Southeast Asia,
08:45.8
especially Pilipinas, diba, over
08:47.6
the past decade or so. And I was hoping, kasi Ronald,
08:50.3
I was really hoping, after the
08:51.5
Bangsamora, I mean, if there's one thing good I appreciate
08:53.7
about Presidente Digong was he tried to
08:55.6
at least nudge us towards,
08:57.6
giving some basic respect and some recognition
08:59.7
of the historical injustice against our moral
09:01.5
brothers and sisters, essentially. And when I was
09:03.6
there in 2019, sa, no, actually,
09:05.3
kausap natin si, si, back
09:07.6
then, Colonel Bronner, no, before
09:09.5
he became the AFP Chief in General.
09:11.4
And, you know, there was a lot of optimism na election
09:13.4
violence were going down, that people
09:15.4
were feeling more safe. Yun lang,
09:17.5
the big problem was yung center ng
09:19.5
Marawi, ang daming problema,
09:21.9
including yung ancestral land
09:23.4
issues. So, and then there were
09:25.5
still refugees not far away.
09:27.6
Mas depressed ako dun sa developmental
09:29.5
reconstruction part. But I felt
09:31.7
in terms of overall security, we were really moving
09:33.7
in the right direction. So, ngayon ko lang
09:35.6
nag-gets nga ako nga pala na
09:37.0
maybe, you know, may natulog na naman sa
09:39.6
pansitan. But before we end
09:41.6
on this episode, because I'm gonna use this, I
09:43.6
think this episode is perfect transition for another
09:45.5
topic, no? Before we go to the question
09:47.8
of, you know, of China, West
09:49.6
Philippine Sea, kasi marami tayong pag-usapan dyan.
09:55.6
what I noticed, Ronald, is the
09:57.5
pro-Duterte people,
09:59.5
no? Mga empresarius na,
10:01.3
are using this crisis to say,
10:03.4
ayan pala eh, bakit kayo nagyabang-yabang
10:05.6
dyan sa China, West Philippine Sea?
10:07.9
Sobrang, ano, gulo pa sa
10:09.2
Pilipinas, unain yun. In fact,
10:11.2
yung line nung isa, diba? Yung line nung isang
10:13.2
marites dyan, sabi niya, yan kasi
10:15.4
dahil masyado tayong West Philippine Sea,
10:17.3
baka na-distract daw tayo sa mga internal
10:19.3
problems and all. You know, when in fact,
10:21.7
we should, you know, we should focus
10:23.5
on external security and our problem was
10:25.4
we never dealt with the sea. Kaya ang gulo ng line,
10:27.5
nila eh. Like, ayon ng peace negotiations
10:29.5
the communists, I don't know anong
10:31.3
solution nila sa Marawi reconstruction,
10:33.5
and ayaw rin nila na labanan
10:35.4
natin ang West. Ang gulo, I mean, I just don't see,
10:37.6
I mean, it's a ridiculous positioning that
10:39.3
some of these empresarius are making. Anong basa mo
10:41.4
dyan, diba? Na dapat si
10:43.0
BBM, huwag mo na siya mag-ambisyosa na makipaglabon
10:45.6
sa West Philippine Sea, laban sa China,
10:47.3
focus na siya dito sa mga domestic. I mean, anong basa mo dyan?
10:49.5
Obviously, we can do all of the above, but
10:51.6
you clearly see, ginagamit
10:53.8
ng any crisis, yung mga
10:55.4
kampo na yan, to say na,
10:57.5
let's be nice to China, kasi we cannot
10:59.3
afford it, kasi we're weak, kasi we're divided
11:01.5
because we have problems. And ako naman,
11:03.4
wait lang, kasalanan nyo yan, diba?
11:05.9
You had six years to make Mindanao
11:07.8
beautiful again, to make Marawi
11:09.3
beautiful again, and even before that,
11:11.6
I mean, Ronald, I don't want
11:13.5
to get into trouble with military people because I
11:15.3
don't think, I think they're patriots, they fought
11:17.2
the Maote terrorists well, but
11:19.1
still the question is, bakit nangyari nung
11:21.2
2017 Marawi crisis to begin with?
11:23.6
Because I talked to some military people and they
11:25.4
were telling me, we provided the intelligence,
11:27.5
we did our job. Ang problema yung
11:29.5
political leadership who didn't act on it
11:31.4
because remember back in the day, this is
11:33.6
2017, digong, drag-drag-drag,
11:36.1
drag-drag-drag, pupunta sa Russia,
11:37.8
Putin-Putin. Remember, this happened
11:39.7
during his visit to Russia, diba?
11:41.6
So, actually, the position of some
11:43.5
security people I talked to is that they did their
11:45.5
job, ang hindi, ang natulog sa pansita
11:47.8
na yung mga political leaders who didn't
11:49.6
act upon the actionable intelligence that
11:51.6
were provided on Maote
11:53.1
in early 2017 and 2016.
11:55.2
Can we talk about that and then go
11:57.3
towards the last part, which is,
11:59.0
we are too divided and unstable
12:01.3
to do West Philippine Sea.
12:05.5
ayoko siya masyadong patulan
12:08.6
hindi ko naunawaan ng mga argumento
12:11.4
doesn't hold a solid
12:15.2
Sabi mo nga, ikaw partly sinagot mo na eh.
12:19.2
Rhetorical ko tanong ngayon,
12:24.6
Pero, madali yung sagot eh.
12:27.3
Actually, ginagawa mo nga.
12:29.4
Binabalik mo sa kanila eh.
12:31.6
Halimbawa, yung billions
12:35.2
na commitment ng China, saan napunta?
12:37.8
Kapalit ng inyong
12:39.1
pag-affirm ng loyalty.
12:41.9
Including Marawi Construction.
12:43.4
Including Marawi, yun ang pangangakon.
12:45.8
Isang Chinese company
12:47.3
na nag-commit dyan. Yung pala, wala naman palang
12:50.8
At blacklisted sa World Bank.
12:54.0
At blacklisted sa World Bank.
12:57.3
Pero, interrelated, madali yung sagutin
13:00.0
mula dun sa jet ski na
13:01.8
gagamitin mo para maglagay ng flag
13:04.2
dun sa mga contested islands, etc.
13:08.3
kahit sa mga surveys
13:09.9
na gagawin, if that will hold water.
13:12.7
Itong ganitong klaseng spin.
13:14.5
Yung ganitong klaseng stretching
13:18.1
Hindi ko alam kung sino yung maniniwala
13:20.2
dyan. Pero, I agree with you.
13:22.6
Mag-a-attempt sila na
13:25.2
Pero, ang hirap eh.
13:27.3
Ang hirap gamitin eh.
13:29.6
If yung gumagamit
13:36.0
Puro putik yung kanilang paa.
13:38.0
Mahirap siya gamitin.
13:40.3
May ibang problema
13:42.2
yung kasalukuyang conjuncture.
13:44.5
May ibang problema
13:45.5
yung kasalukuyang gobyerno.
13:47.3
May ibang problema yung kasalukuyang
13:49.8
mga political parties at kilusan
13:53.8
ipaliwanag sa kasalukuyang
13:57.3
Yun yung nakikita ko.
13:59.3
Kaya, hindi ko siya masyadong papatulan
14:00.9
dahil parang hindi lang siya hindi logical eh.
14:05.2
Masyadong stupid eh.
14:13.8
ibang-iba yung mga hugot.
14:16.3
Ibang-iba yung mga hugot.
14:17.7
Parang yung isang senator na nakalaban ko
14:20.4
several months ago
14:23.5
wala namang nangyaring
14:27.3
Wala namang nangyaring
14:30.0
Oo. Wala namang nangyaring ganyan.
14:32.1
Kayo lang ngayon. Ina-exaggerate nyo.
14:34.2
Et cetera, et cetera.
14:35.4
So, it's a big non-sequitur.
14:37.8
pinitikula ng konti pero
14:41.2
ayoko masyadong patulan
14:42.8
dahil lumulubog siya sa sariling
14:49.0
presuppositional arguments.
14:52.1
Tingin ko yung mga nagsasabi nito
14:55.3
Malilito sila sa sariling nilang arguments.
14:58.9
sabi nga ni Nietzsche,
15:03.7
choose an enemy that will
15:05.2
honor you. Yun na lang ang ating piliin.
15:09.7
mag-hegel ulit. Bago tayo mag-hegel,
15:11.6
palitan na natin itong topic.
15:15.4
yung interview natin with
15:16.4
Senator Rafi Tulfo. He has interesting
15:19.1
Tulfo way of putting ito sa bully.
15:21.1
What should be done with the bully sa West Philippine Sea.
15:23.3
Thank you very much
15:24.1
Secretary Ronald Llamas for that overview.
15:27.3
Of the latest. I mean, of course, we don't have the final
15:29.3
information yet. This is still a developing story.
15:32.3
But yun nga, ah, by the way, hindi mo
15:33.3
sinagot. Anong take mo dun sa Marawi?
15:35.2
Why did Marawi crisis even happen to begin
15:37.3
with? If sobrang galing si Digong, sobrang
15:39.4
matapang at lakas niyang leader,
15:41.6
bakit sa ilalim niya yung nangyaring
15:43.3
Marawi crisis? Which is
15:44.6
the worst. Parang pwede rin eh.
15:46.7
The worst terrorist attack we have ever had.
15:51.3
pwede rin eh. Parang yung attack sa
15:57.3
How can you not notice?
15:58.8
No? Yung ganitong kalaking
16:00.2
major offensive sa iyong bakuran.
16:05.2
It's a huge intelligence
16:07.0
failure. No? Ganon din yung
16:09.5
sa Marawi eh. When it started.
16:12.7
may mga preemptive moves na eh.
16:15.5
Diba? Paano nakikita mo na yan?
16:17.5
May mga assets ka dyan, may mga
16:19.2
monitoring ka, may mga drones ka, may
16:21.1
satellite, etc. Dapat
16:23.0
dahil ay na-monitor mo na before it happened
16:25.2
para na-preempt mo.
16:29.8
the problem that was the intelligence,
16:31.9
the problem was that distracted yung
16:33.6
presidente mo, administration niya
16:35.6
kasi purong drug war,
16:39.5
So, hindi binigyan na attention
16:41.4
itong mga legit na security issues,
16:43.1
including itong terorismo,
16:44.7
tunnels na binibuild nila sa Marawi, etc.
16:49.3
Tapos nangyari pa, yung mismong
16:55.2
bigyan mo ng graceful exit,
16:57.3
yung mga yan, para hindi masira
16:59.2
yung population center
17:02.8
using your air force,
17:06.7
Talagang winasak mo yung
17:09.4
Marawi, the beautiful city of Marawi.
17:11.6
Usually yan, pipigyan mo sila
17:13.6
ng daan para tumakas.
17:15.6
Tapos tsaka mo na sila durugin
17:17.3
at tsaka habulin. Mamamonitor mo
17:19.4
naman eh. Hindi ako
17:20.8
military expert, pero
17:27.3
ay yun dapat ang ginawa
17:29.0
para lumayo sila sa population center.
17:32.0
Para lumayo sila sa city.
17:33.9
At I'm almost sure gagawin nila yan.
17:35.9
Dahil gusto nilang tumakas eh.
17:37.6
Ayaw nilang makulong sa isang lugar.
17:40.9
terrorists, itong mga guerillas na ito.
17:43.6
Pero hindi ginawa eh. Parang
17:45.2
kinulong eh. Kinulong tapos
17:47.4
dinurug. Eh syempre, kasama
17:49.3
sa nadurog, parang sa
17:51.3
Gaza, kasama sa nadurog
17:54.0
No? Yung mga buildings,
17:57.3
magagandang lugar sa Marawi.
18:00.9
reconstruction, lalong
18:03.2
gumulo. No? Lalong gumulo.
18:05.8
Halimbawa, may kausap ko
18:07.6
dati dyan yung mga kaibigan ko na
18:09.4
gumagawa ng water system
18:11.4
para dyan sa reconstruction.
18:13.8
Hindi sila makadaan
18:15.5
dahil may mga problema sa right of way.
18:18.5
Pero mo tubig ah,
18:19.4
very basic. Hindi nila
18:21.4
ma-implement dahil may right of way
18:23.4
problems. Tapos yung kinuwang
18:25.3
Chinese company, blacklisted
18:27.3
na, wala pang pera.
18:29.5
Di ba? Kaya na-delay ng
18:32.8
reconstruction, dapat nalaman yan from the start eh.
18:36.3
Ba't hindi mo nalaman na
18:37.4
blacklisted itong company na ito?
18:39.3
Itong Chinese company na ito?
18:41.3
Dahil may kumausap ba sa'yo
18:42.7
na Chinese? Na ito ay okay?
18:45.4
Ito ay napakagaling?
18:48.5
Nakausap ko yung mga leaders dyan sa Marawi.
18:51.7
Nakausap ko yung mga leaders sa Marawi.
18:53.3
Na-insulto din sila na bakit
18:54.7
hindi kami yung kinakausap nyo? Parang
18:56.8
completely excluded daw yung
18:58.3
local structures.
18:59.9
Ilang dodgy na Chinese company ang pinasok.
19:02.8
Walang consultation whatsoever
19:04.4
dun sa komunidad mismo.
19:07.9
Bastos yung nangyari. Sobrang undemocratic.
19:12.1
Richard, nakikita natin dito,
19:14.2
tatlong epic fail eh.
19:17.0
Yung before the attack,
19:18.6
yung epic fail na hindi mo na
19:23.4
a failure of intelligence,
19:24.6
hindi mo na nip in the bag,
19:28.5
na pan sila, na diver, na, na, na, na,
19:31.8
na, na, na, nadurog?
19:33.3
At ikalawa, yung mismong
19:36.7
Na winasak mo ang isang magandang lunsod.
19:41.0
mga tactical failures mo dyan?
19:45.0
yung reconstruction.
19:46.5
Na very basic, very avoidable,
19:49.6
yung mga pagkakamali.
19:51.2
No? So tatlong epic
19:52.8
fail yung nangyari.
19:57.4
nag-admit nitong failure?
20:01.3
Parang all's well?
20:05.9
wala man lang circumspection.
20:08.6
Uy, nakamali kami rito.
20:10.3
Uy, pasensya na. Nakamali rito.
20:12.5
Aayusin namin, etc.
20:14.2
Ba't walang ganong klaseng summation?
20:16.6
Ba't walang ganong pag-amin?
20:18.4
Kaya hanggang ngayon, problematic ang Marawi.
20:22.9
Yun yung nakakagalit
20:24.5
dito sa Marawi na ito.
20:26.1
Thank you very much for that
20:29.8
Secretary Ronald Diaz. I really
20:32.1
appreciate it. I think these two topics
20:34.1
were very related. Communist insurgency
20:35.8
at saka itong problema ng
20:37.5
terorismo, religious extremism, and other.
20:39.9
I like the fact that we don't make it
20:41.8
the typical racist,
20:43.5
Islamophobic civilization. This is
20:45.7
a national security issue.
20:47.6
Mukhang may foreign element pang-involve
20:49.6
na hindi pang-Pinoy.
20:53.8
Basilan. I organize in Sulu.
20:56.1
I organize in Maguindanao.
20:59.8
Galako yan lugar na yan.
21:02.0
Hindi lang maganda yung lugar.
21:03.9
Maganda yung mga tao.
21:05.9
I can easily say this is the richest
21:08.1
part of the country. Pero dito
21:10.2
mo makikita yung mga poorest communities,
21:12.6
poorest people. Diba?
21:14.3
So, ang laki ng possibility
21:16.1
at hindi na gagamit.
21:17.8
Because of failure of
21:19.6
successive governments. Diba?
21:26.1
some governments are
21:28.2
more of a failure
21:31.7
At tingin ko, itong
21:34.0
previous government ay talagang
21:41.0
yung Mindanao, na nakakapagtaka.
21:44.7
galing Mindanao yung presidente.
21:47.5
Diba? Galing Mindanao.
21:48.7
Bakit nangyari pa yung mga
21:50.5
ganyang klaseng pangyayari?
21:54.4
Thank you very much. Yes, on that,
21:56.1
on that note, well, some of you may have seen
21:58.1
my article today, the trial of Rodrigo
22:00.1
Duterte, I mean, building on the
22:02.2
trial of Henry Kissinger.
22:04.9
Imagine if there's
22:06.2
ever a trial. I mean, apparently
22:08.3
he didn't show up dun sa subpoenaed court niya.
22:10.1
But if there are court cases and all,
22:12.3
you know, one of the things that we have to go back to is
22:14.0
anong track record niya dito sa Mindanao at
22:15.8
reconstruction of Marawi? And if he was such a
22:18.1
good leader and the favorite son of Mindanao,
22:20.5
bakit ganyan yung situation ngayon? Diba?
22:22.6
Dapat nun palang he got rid
22:24.1
of this problem. At saka yung root causes ng terror.
22:26.1
Thank you very much, Secretary Renald Llamas.
22:29.3
Thank you, Big R.