00:22.5
Gano'ng katagal to?
00:23.5
Bale po, nagkakilala po kami noong May.
00:26.8
Hanggang ngayon po, December na wala pa po.
00:29.2
Ilan ang aalis? Ilan dapat ang...
00:36.6
Anong klaseng tour ito? Ba't ang mahal?
00:38.4
Bale po, ang usapan po kasi doon, pagka daw po, andun na po, mag-apply daw po kami ng tinatawag nilang G1 visa doon sa kundi.
00:48.8
Ang sabi po yata, una, dapat pagtatrabaho daw po kayo sa Korea.
00:52.3
Pero yung, nung hindi daw ma-process yung papers, ang sabi, mag-tour na lang.
00:57.5
So, pumayag naman kayo na mag-tour.
00:59.2
Mag-tour na lang kayo.
00:59.7
Opo, mag-tour na lang po sana para makarating.
01:02.0
Para maka, mabawi man lang yung 200,000.
01:05.5
Diyos ko kung 200,000 sa isan, kasama na kami ni Shari doon.
01:10.7
Hindi po, attorney.
01:11.6
Bale po, si kuya, ang na-provide niya po is 106.
01:18.2
Sa akin po, is 85,000.
01:21.0
Tapos kay Raymar po, is 180,000.
01:23.1
Ah, 200,000 kayo ng tatlo yun?
01:24.9
Hindi po, bale po, ang kabuoan po na ibigay namin is 370,000.
01:30.2
Kano bang pamasaya pa punta ng Korea?
01:33.4
Hindi po, alam ko.
01:34.1
500, round trip na.
01:36.3
30,000 pesos, makaka-round trip ka na.
01:38.5
Kahit na sa pinakamahal pa kayo ng hotel ilagay doon.
01:42.3
Ah, mura lang din sa Korea.
01:43.8
Oo, hindi naman ganun kamahal.
01:46.3
Magandang hapon po sa inyo, Mr. Resti de Leon.
01:49.2
Good afternoon, po.
01:50.3
Yes, good afternoon.
01:51.0
Ito pong tatlong ito, si Joanne Gregorio, Danilo Tolentino at si Raymar Casanova,
01:56.3
ay pinangakuan una na magtatrabaho.
01:59.2
Tapos dahil hindi makakapagtrabaho na doon, magtutur na lang.
02:03.2
About po doon sa tour, ma'am,
02:05.4
ang alam ko po kasi, Joanne,
02:07.3
magtutur po daw sila kasi yung isa po kasi na-denyed
02:11.8
dahil po may nakausap po daw si Mongkot, na Korean.
02:15.4
Na mahirap pong magkabisa ngayon ng tourist sa Korea.
02:21.8
Sa nanilang, una sa lahat, ano po ba kayo?
02:24.7
Recruiter ba kayo or travel agency?
02:26.4
Hindi po po, hindi po po recruiter, ma'am.
02:31.8
Nag-file daw po sa Korean.
02:33.1
Ako po yung nag-file.
02:33.8
Liaison officer po ako.
02:35.3
Liaison officer ka ng isang travel agency?
02:38.7
Pero lumalabas po kasi, ma'am, hindi po kami accredited.
02:42.7
Itong mga ito, kanino kayo nagbayad?
02:45.3
Kay Resti de Leon o kay Ruth Estabillo?
02:47.3
Doon po sa anak ni Ruth.
02:48.8
Mr. Resti de Leon, kilala niyo ba si Ruth Estabillo?
02:52.3
Alam nyo naman po ni Ma'am Jo, na hindi po sila kulilap para personal.
02:59.2
So, si Ma'am Jo, pinapunta ko po yan sa bahay.
03:03.0
Kinausap po po siya ng personal.
03:05.1
Sabi ko, tutulungan kita.
03:07.7
Sabi ko, para kasi, nakausap po si Ma'am Ruth about yung ka-payment.
03:13.8
Sabi ko, gano'n, tulungan kita makuha mo yung pera mo.
03:17.2
Ikaw ba, Resti, ay nagtatrabaho sa travel geeks agency?
03:21.7
Si Ruth Estabillo ba ay nasa travel geeks agency din?
03:25.1
Nasa Korea po siya, ma'am.
03:26.8
Ah, nasa Korea si Ruth Estabillo?
03:30.0
Okay. So, kanino kayo nagbayad, Joanne?
03:32.7
Doon po sa anak ni Ruth.
03:34.4
Ni Ruth, sa anak ni Ruth.
03:35.6
Paano kayo nanapunta kay Resti para magpatulong sa visa?
03:39.6
Bali po, siya po yung tinturo ni Ma'am Ruth para sa mga requirements po namin, sa mga documents po namin.
03:46.3
Sa documentation?
03:47.2
Opo, siya daw po yung gumagawa.
03:49.2
Sa mga documents, ganito po, sinasabi ko po kay Ma'am Ruth kung ano yung mga requirements na kailangan para sa tourist visa.
03:59.2
Okay. Magkano ang binabayad sa iyo ni Ruth?
04:03.0
Sa processing po, ang binabayad po niya sa akin minsan, 2-5 po.
04:09.1
Nagaya po, nung limang nasa Korea ngayon, doon po yata yung kilala nila.
04:15.0
Yung lima po na nag-overse sa farm.
04:18.0
Sa makatuloy, kayong tatlo, Joanne, Danilo, at saka Raymar, ang nag-aayos ng mga dokumento ninyo para sa visa.
04:27.0
Visa lang ang pinag-uusapan natin, ha?
04:30.7
Okay. Ngayon, pero hindi kayo kay Resti nagbayad?
04:35.0
Kay Ruth kayo nagbayad?
04:35.9
Opo. Doon sa mga anak niya po.
04:37.2
Okay. Ang naibayad nyo na lahat, total, ikaw? Ikaw lang?
04:43.2
Lahat? Ikaw, 106?
04:45.8
180? Ba't mas malaki sa'yo?
04:47.9
Yung ano po, sana kasi ibubuo niya po daw sana po yung 200K.
04:52.8
Pero hanggang doon na lang po yung nakaya niya kasi wala na pong maibenta.
04:57.0
Okay. So sa makatuloy, yung 200,000?
04:58.8
O yung binayad ninyo, hindi yung tour.
05:00.9
May kasama ito na trabaho.
05:03.1
Umaasa kayo na makakapagtrabaho kayo doon dahil pinangakuan kayo ni Ruth.
05:07.9
Okay. Pero si Resti, Resti, anong klaseng visa ang inaayos mo para sa kanila?
05:12.8
Tourist po yung ina-apply sa akin ni Ma'am Ruth, eh.
05:15.3
Tourist lang? Napaka-delikado nun.
05:19.0
Wala silang office?
05:20.3
Pero sa'yo po na-discover ito, Ma'am?
05:22.3
Si Ruth Estabillo, paano nyo na-discover yun?
05:24.2
Yung, bali po yung kamag-act ni, ano, yun na nga ba sinasabi?
05:28.3
Nasa, nasa Korea din po kasi yun.
05:30.7
Okay. So si Ruth Estabillo ay nasa Korea.
05:33.5
Tanggap ng tanggap ng pera para makapagpadala ng mga tao doon.
05:37.3
Pero pinapadala muna nila as tourist. Tama?
05:40.6
Pagdating doon, mag-a-apply kayo ng G1. Doon pa lang.
05:43.8
Opo. Yun po ang sabi niya sa amin.
05:47.4
Ilan na ang napaalis mo, care of kay Ruth Estabillo, na mga tourist visa lang?
05:54.2
Hindi po. Wala po akong tourist visa.
05:56.1
Yung unang napa-aristo sa akin, yung lima.
06:00.3
Opo. Ibig sabihin po, magtatrabaho po yun sa farm.
06:03.2
Ah, magtatrabaho sa farm. So yun, talagang naiayos yun?
06:07.7
Opo. Tapos ang lumabas po, after nung lima na yun, nagigpit po si Korea.
06:12.5
Ang gusto nila, na lahat na magtatrabaho sa farm kasi nag-activate po ulit si COVID that time,
06:18.4
ang gusto nilang magtatrabaho is kamag-anak nung may-ari ng farm.
06:23.5
Kamag-anak nung may-ari ng farm?
06:25.9
Sino may-ari ng farm? Si Ruth?
06:27.6
Hindi, hindi. Gato po. Alimbawa po, ako po yung nai-ari ng farm.
06:32.7
Ngayon, ang po pwede ko lang i-invite sa mag-anak po.
06:36.2
Ah, di kriyano din?
06:37.2
Hindi po pwede. Oo. Dati kasi, po pwede po yung kagayang nung nangyari dun sa lima, na nakuna.
06:43.3
Kailan na umalis yung lima?
06:46.4
Kailan umalis yung lima?
06:48.4
Baka yung ano din po, yung taga dun din po sa amin.
06:51.4
O, kailan yun umalis?
06:54.8
Hindi po. Ngayon...
06:57.6
March po yata? April po.
07:00.2
Oo po. March or April po.
07:02.5
Diyos ko. Unang-una sa lahat, eh ano ito?
07:06.2
Bale po kasi yung mga limang yun, attorney, is invite po talaga sila.
07:11.5
Invited as ano? As to work?
07:13.4
Oo po doon. Kasi po yung, ano, yung kriyano po doon. Tapos yung...
07:19.4
Eh, mahuhulog na human trafficking ito eh. Diyos ko.
07:24.7
Yes po. Good afternoon po.
07:25.8
Good afternoon, Attorney Jerome.
07:27.6
Oo po. Paiinitin ko ulo mo.
07:31.0
Ito'y napakalaking krimen. Tama ba ako?
07:33.8
Yes po, ma'am. Kaya nga, hindi kasi pwede yung ganun, ma'am. Kasi hindi sila napoprotecta eh.
07:40.4
Pag yung, yung, pupunta sila doon as tourists, tapos magtatrabaho sila.
07:45.1
Dapat idaan talaga sa, ano natin, ma'am, sa department.
07:48.3
Dapat dito pa lang, diba, bago sila umalis, meron na silang kaukulan ng mga dokumento.
07:53.8
Dahil unang-una, pagdating ninyo sa immigration,
07:57.6
at na-interview kayo doon,
07:59.5
pagka natunugan na, hmm, parang, ano, ayan na,
08:02.4
hahanapan na kayo ng, ano, high school yearbook.
08:05.6
At diploma, at kung ano-ano pa.
08:07.4
No, I'm just making light of that.
08:09.3
Ginagawa kong nakakatawa.
08:11.0
But this is, ayan no, anti-organized and transnational crime division nga ang kausap natin.
08:16.7
Mali ito, hindi ito tama.
08:18.0
Dahil unang-una, hindi kayo mapoproteksyonan ng pamahala natin,
08:21.3
ng gobyerno natin, kung ano't-ano man ang mangyari sa inyo.
08:25.5
Ito naman si Resti.
08:26.9
Si Resti de Leon, he's actually a, he facilitates visas.
08:31.5
In fairness naman kay Resti,
08:33.3
ang inuto sa kanya, ng principal niya, ay,
08:36.4
ano Resti, tourist visa, tama ba ako?
08:38.5
Apply niya sa akin.
08:39.6
Kaya nga sabi ko po, bakit hindi na E7?
08:43.3
Inexperience sa akin na,
08:45.0
nagigit si Korea na dapat ka mag-anak na.
08:49.3
Kasi kung at least COVID, COVID, COVID case na mangyayari sa kanila.
08:52.8
In other words, sa panig mo, hindi mo sila matutulungan.
08:56.9
Matutulong, ma'am.
08:57.7
Ang sabi ko pa nga kay, ano, kay Ma'am Joanne
09:00.4
nung pumunta siya sa bahay, sabi ko,
09:03.0
ewan ko lang kung maalala pa niya,
09:04.4
sabi ko sa kanya,
09:05.5
bakit hindi niyo tinaray mag-apply sa POE eh?
09:08.3
Kaya yun nga, sabi nga, mag-aaral pa ng Korean,
09:10.7
oo, medyo mahaba-haba pa yan.
09:12.6
Sabi ko, talagang study talaga yan.
09:15.0
At hindi kayo kakapakapasaduling.
09:17.2
Sabi ko sa kanya.
09:18.3
Kailan, kailan, ikaw Resti,
09:20.7
kailan mo huling nakausap si Ruth Estabilio?
09:25.0
Kanina po tumawag siya.
09:26.5
Nung kausap ko po yung kaninang tumawag sa akin,
09:30.5
sabi ko, isa-sas po,
09:32.2
sabi ko kasi may staff si Rafi Tupo in Action,
09:37.3
tapos yung tumawag siya sa akin,
09:40.4
nasa trabaho pa siya,
09:42.6
so hindi siya makakasagot.
09:44.8
Yun ang sabi niya sa akin.
09:47.5
Ikaw, Joanne, kayo, Danilo at saka Raymar,
09:49.9
kailan yung huling nakausap si Ruth?
09:51.5
Sa akin po, ma'am, sa June.
09:55.4
Sino ang mas risky?
09:56.5
Recently na nakausap?
10:00.5
nung pumunta po ako nung November 20 po
10:05.2
So si Resti ang naging tulay para makapag-usap.
10:15.8
mukhang itong tatlong ito ay tutulungan na lang ng Wanted sa Radyo
10:19.8
para dyan sa inyo maghahain ng reklamo.
10:23.7
Nasa Korea kasi itong si Ruth Estabilio.
10:26.0
Ano ang pamamaraan ninyo para magbigay ng pera sa kanya,
10:30.6
Anong pangalan ng anak niya?
10:32.3
Aliyah Nicole po.
10:34.2
Opo, nasa Bagabag po.
10:38.2
Yes po, attorney.
10:40.4
Okay, may kailangan lang yung proof of payment.
10:43.8
May mga kasulatan ba kayo or exchange of messages?
10:46.9
Wala po, pero yung mga ano lang po,
10:48.7
ang meron sa amin yung mga receipt lang po.
10:51.9
Pero yung conversation ninyo?
10:53.2
Obali po kasi sa tawag minsan kami,
10:55.6
nag-uusap ni Ma'am Ruth.
10:59.5
Okay, para kailangan natin mapatunayan
11:01.2
kung ano yung pinangako sa inyo
11:02.6
in exchange for that money.
11:05.5
Si Ruth's main Estabilio,
11:07.4
si Aliyah Nicole,
11:08.9
yan yung mga anak niya na dalawa.
11:11.7
Ilang taon na itong mga batang ito?
11:12.9
Ay, hindi ko lang po.
11:14.0
Ano ang trabaho ni Ruth sa Korea?
11:18.4
nag-iba na po yata,
11:19.4
nasa ano na po siya,
11:20.9
nasa fast food na po yata.
11:23.2
Trustee, saan sa Korea si Ruth?
11:25.6
Hindi ko lang po alam,
11:26.7
pero nung nag-video call po kami nila,
11:30.2
nagluluto po si Ma'am Ruth.
11:32.4
Nagluluto ng ano?
11:35.2
Opo, parang restaurant po siya.
11:36.9
Restaurant po siya.
11:37.3
Hindi ko lang po,
11:39.4
hindi ko po sila kilala personal.
11:41.1
Paano mo nakilala si Ruth,
11:45.0
tao nagpatulong sa inyo
11:47.5
sa embassy last year pa,
11:49.9
tapos naibigay yung pangalan ko sa kanya.
11:52.1
Na kung sa kasaling,
11:53.1
kailangan mo na legit na magpa-file,
11:55.6
dito ka kay Sir Resti.
11:57.3
niligyan ko po ng calling card.
12:01.0
umaasa kami na tutulong ka ha,
12:04.3
para mahanap itong si
12:08.0
kasi baka illegal rin ito dyan sa Korea.
12:11.0
Ako, Ma'am, ano po,
12:13.1
si Ma'am Joanne nakausap naman po,
12:15.9
Sinabi ko naman po sa kanya,
12:17.6
malinaw naman po yung usapan naming dalawa.
12:20.3
Sabi ko nga sa kanya,
12:25.6
kasi hindi naman ako po pwedeng tumayo sa iyo.
12:28.0
Ako lang yung mediator.
12:29.4
Kasi parehs ko kayong hindi kilala.
12:31.2
Parehs ko kasi kayong hindi kilala.
12:33.9
taga-file lang naman ako.
12:36.1
Ikaw ba ay nakatanggap ng bayad
12:38.0
kay Ruth Estabilio,
12:41.2
Yung una po is 2-5 po.
12:43.9
May nag-G-cash sa akin.
12:45.8
May nag-G-cash lang sa iyo?
12:49.7
Mura pa nga yung 2-5 eh.
12:52.2
ano po yung mga travel agency,
12:55.2
Kung meron pang tinatawag na fast lane
12:58.8
Depende pala sa bansa rin.
13:01.0
Depende po yan sa embassy ba?
13:07.8
Mahal po ang changes.
13:09.0
hindi ito VFS ano?
13:10.6
Hindi po sila hawak ng VFS.
13:12.4
So baka pwede tawaran.
13:16.8
ano kay Kuya Danilo.
13:18.2
Kasi po yung PSA,
13:19.3
ginawa po nilang 6,000.
13:25.0
Philippine Statistics Authority na verification?
13:29.7
siningil kay Kuya Danilo.
13:32.0
mag-online ka lang gagawa yan.
13:34.5
Ako pwede kong gawin para sa'yo yan eh.
13:37.2
Wala akong 500 yan, ma'am.
13:40.0
That's 150 or 200 na delivery ng LBC.
13:44.8
Wala akong 500 yan.
13:49.4
bali nagpapabalik.
13:49.8
Punta ko ng Korea,
13:50.7
hanapin ko si Ruth.
13:54.7
ingat na lang din po.
13:55.8
Next time kapag alam nyo po na ganito,
13:57.8
sana po wag na po nating pasukin.
13:59.9
Maging silbi din po itong lesson sa atin, ma'am.
14:02.1
Kasi hindi po din tama din yung ginawa po ninyong proseso.
14:06.0
Una-una mali yung proseso,
14:07.1
kaya pinapagalitan ko rin kayo ha.
14:08.9
Basta ganun-ganun lang,
14:10.2
makakapaglabas kayo ng pera.
14:11.9
Hindi ko rin kayo masisisi,
14:13.1
kasi umaasa tayo na gaganda ang buhay natin.
14:17.4
Lalabas tayo sa mga Korean telenovela.
14:22.7
idediretso namin kayo kay Atty. Jerome.
14:25.2
pinainit ko na ang ulo ni Atty. Jerome.
14:26.9
Hati kami sa init ng ulo ngayong hapon na ito.
14:31.9
Los Artan is waving.
14:34.0
Pero uulitin ko ha,
14:37.5
kaya nga sabi ko,
14:40.2
Eh sana talagang tinur na lang ninyo.
14:41.7
Pero baka hindi ka pa kayo makapasa,
14:44.4
anong tawag nito,
14:46.5
Mahigpit ba ang Korean Embassy ngayon,
14:49.8
May mga client po ko,
14:52.3
recently lang po,
14:54.0
tsaka Shenzhen visa,
14:55.5
Malaki pa pera nun.
14:57.7
Naku, baka pag nag-apply ako,
15:00.3
So kahit na may US at tsaka Shenzhen visa,
15:04.6
Malaki pa pera nun.
15:07.2
Hindi ko rin po alam, ma'am eh.
15:10.3
kung sino yung ma-approve,
15:11.2
sino yung ma-deny rin eh.
15:12.2
Ngayon, wala na po nakakahula.
15:13.8
Wala na nakakahula.
15:18.5
traveling and going into another country
15:22.7
Kaya tayo kumukuha ng visa.
15:25.3
Hindi yung karapatan mo
15:26.4
na kumuha ng visa doon.
15:27.9
It's a privilege.
15:29.4
Discretionary sa kanila.
15:31.7
Marami rin akong kilala
15:32.6
na yung maayos naman.
15:34.0
May mga million-million sa ano.
15:35.6
Pero hindi nabibigyan.
15:38.1
You probably fall into the statistics.
15:40.3
Pero ang pinaka-mahirap dito
15:43.8
at pinaka-tatandaan ninyo,
15:45.6
kung trabaho ang hanap ninyo,
15:47.2
idaan natin sa tamang proseso.
15:49.4
Dahil mahirap maghabol,
15:51.2
tulad nito ngayon,
15:52.0
anong hahabulin natin?
15:55.3
Walang kumpanya yan eh.
15:57.8
yung mukha ni Ruth Estabilio,
15:59.7
tapos ipahanap natin siya,
16:01.7
I am assuming na,
16:04.4
meron pang Interpol?
16:05.5
Meron tayong Interpol na mga connections
16:09.3
Actually din, Ma'am,
16:10.4
kapag napahala na natin ang kaso yan,
16:12.1
pwede naman natin i-request sa
16:13.4
court na ipa-cancel yung passport niya.
16:17.8
Pa-uwi dito, kunong.
16:23.7
Si Ruth Estabilio.
16:25.2
Ano ba itong kanyang nasa likod?
16:28.2
Nasa parang isang mall.
16:29.8
Nasa Korea po siya ngayon, ano?
16:32.6
pinapatay na rin po tayo ng phone
16:35.4
ng mga anak po ni Ma'am Ruth.
16:37.1
Para makuha po sana natin yung panig nila.
16:39.0
At malaman natin sa kanila,
16:41.2
attorney, kung paano sana.
16:42.8
O, po ano po sana yung,
16:45.2
po paano po matutulungan din yung ating...
16:48.9
Ano bang gusto ninyo?
16:50.3
Gusto lang po sana namin mabawi na lang po yung...
16:53.0
Tignan mo, gusto lang mabawi ang pwede.
16:55.4
siya po talaga nagbenta po ng kalabaw.
16:57.5
Nagbenta po siya ng motor para lang doon.
17:03.1
tingnan natin kung anong makukuha natin.
17:04.9
O, baka naman may mga,
17:05.8
mga ngako ito si Ruth
17:07.4
o yung mga anak niya
17:08.1
na magbigay ng maisoli,
17:10.6
tapos hulug-hulugan.
17:11.9
Pero, mali-mali na.
17:12.6
Yun nga po, attorney,
17:13.5
yung ano gusto niya,
17:15.8
ah, yung pera daw po namin,
17:17.8
hindi na po daw buo na makukuha
17:20.4
naiprocess niya na daw po
17:21.8
ng mga papers namin.
17:23.8
Naprocess niya ng PSA birth...
17:26.7
Birth certificate?
17:28.3
6,000 pesos birth certificate.
17:31.0
meron pa po doon sa,
17:34.6
na binayaran ni Kuya Danilo.
17:42.4
malinis yung pangalan niya.
17:44.6
na-offload po siya doon sa,
17:46.8
Malinis ang pangalan mo sa NBI?
17:59.0
Pero sinabi daw na...
17:59.8
Kung si Shari nalang,
18:00.6
magkano ang tanggap mo,
18:02.3
Ang mag-anak niya ako,
18:05.7
maglalangin kayong magpapaniwala
18:08.5
hanggat may kumakagat, sir,
18:10.0
patuloy na patuloy po yung panloloko eh.
18:12.9
huwag po natin tangkilikin yung mga ganyan, sir.
18:15.2
Huwag natin tangkilikin ang mali.
18:19.4
idagdag natin yan sa iba pa NBI natin.
18:26.2
Three-fourths na lang sa'yo
18:27.2
yung init ng ulo,
18:27.9
one-fourth na lang itira sa'kin, ha?
18:32.3
Kami na bahala, ma'am.
18:33.1
Pasan nyo na lang sa amin, ma'am.
18:34.4
Kami na bahala, po.
18:36.1
So, dali natin yung mga dokumento natin,
18:38.2
pati yung screenshot ng conversation,
18:40.2
last known cell phone number.
18:42.2
Tutulong rin si Resti
18:43.5
para makausap si Ruth Estabilio.
18:47.4
At kung ano't-ano man,
18:48.3
kung may makukuha pa na pera,
18:50.1
maibalik man lang sa inyo,
18:55.2
At antayin nyo po yung tawag po
18:56.8
ng reporter po namin.
18:58.4
Sasamahan po kayo sa tanggapan po ni
19:00.0
Attorney Jerome Bumidjano.
19:02.5
Maraming salamat po.
19:03.7
Magandang hapon po.
19:04.6
Thank you, Resti.
