6 Mindset na Nagpapahaba ng Buhay. - By Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:55.5
So pagkat hanggang sa dulo ng video natin po, maraming kayong matututunan.
01:00.9
Kahit ako natuto eh, kaya sabi ko siya share ko sa inyo.
01:04.3
So the first area, one out of six to, na mahaba ang buhay sa Okinawa, okay, sa Japan.
01:13.2
Dito sa Japan, konting-konti lang ang may sakit sa puso, konti lang may diabetes, konti nagkaka-Alzheimer, maraming 100 years old.
01:22.3
Ano sikreto nila? O dito muna tayo sa Okinawa.
01:25.5
Lahat sila merong tinatawag na ikigai. May purpose to live. May reason to live.
01:33.7
Bakit sila nagigising? Bakit sila nabubuhay? May plano sila.
01:38.0
Pwede sa pamilya nila, pwede sa community nila, sa pagtulong. So may purpose sila. Hindi pwede yung walang purpose.
01:46.5
Alam naman natin sa Japan yung diet nila, di ba? More, maraming gulay, Mediterranean diet.
01:54.5
Although ito sa Okinawa, maraming silang soy products. May maraming tokwa, tofu.
02:01.2
At isa pang maganda dito ah, another factor na mindset at ugali nila, meron silang grupo ng kaibigan, may social network silang kaibigan na very positive.
02:14.7
Yung walang basher, hindi ito Facebook o Twitter na maraming kaaway, nagbabangga. Hindi.
02:22.9
Yung network mo daw.
02:24.5
Dapat ay puro kaibigan mo, puro positive lang ang sinasabi at meron kang kasamang mga mas bata sa'yo.
02:34.5
Hindi pwede pag 60 years old ka, kausap mo puro 60 years old. Hindi pwede pag 70 ka, puro 70.
02:41.5
Okay? Kung bata ka naman, 30 years old, hindi rin pwede puro 30. Dapat yung mas bata, maganda kinakausap mas matanda.
02:49.5
Yung mas matanda, maganda kinakausap mas bata para makuha mo yung energy.
02:54.5
Sa Okinawa, may sunlight sila sa umaga, 10 to 15 minutes. Very active sila, walking, gardening, at very spiritual, madasalin. Kung ano man ang religion nila, madasalin.
03:10.7
At isang factor pa, paulit-ulit yung mga mindset na ito, kita nyo sa buong mundo. Mababa level ng depression nila. Hindi sila emotional.
03:21.5
So tayong mga emotional, maibig.
03:24.5
Mababalik na ang init na ulo, mabilis ma-depress, at puro nakakausap, puro bashing, puro kaaway, puro negative eh.
03:33.5
Oo. Puro negative. Pabaliktad eh. Ang tinuturo nila, yung grupo mo dapat positive lang.
03:40.5
At isa pa, enjoy simple pleasures. Ibig sabihin, masaya ka na, makasama mo lang yung kapatid mo, uminom kayo ng kape,
03:52.5
nag-share kayo ng isang pandesal.
03:54.5
Yung kwentuhan lang. Simple lang. Nakita lang yung punong mangga, maraming bunga, nag-share lang kayo.
04:02.5
Yung simple lang kaligayahan. Huwag mong laliman na kailangan may magarang bahay, o maraming pera.
04:10.5
Yung simple lang. Simple life. Yan ang secret sa Okinawa. First country.
04:15.5
Second country, tingnan nyo ah, yung mga pareho at iba. Ang second na lugar na mahaba ang buhay, dito sa Sardinia.
04:24.5
Barbagia area itong mga Sardinians. Dito sa Sardinia, marami rin more than 100 years old. Tingnan mo naman ang style nila.
04:34.5
Puro gulay din ang kinakain ng mga Sardinians, konti lang ang red meat, and laging strong family connection sila.
04:45.5
Yun ang mahaba ang buhay. Siyempre, siyempre, pag na dyan yung pamilya mo, parang kalmado ka eh. Diba?
04:52.5
Mabankrupt ka, malugi ka, diba? Pwede ka makikain, pwede ka makitulog.
04:57.5
Kung na-stress ka, baka magkasakit ka, wala magdadala sa'yo sa ospital, wala magbabantay sa'yo.
05:03.5
Kung meron kang strong family connections, tapos yung mga kamag-anak mong mas bata, dapat close ka.
05:12.5
Ayan o, younger relatives closely involved with the person.
05:17.5
Dito sa Sardinia, mailig sila sa goat milk.
05:22.5
Marami sa goat milk, so may kanya-kanyang style.
05:25.5
Ewan ko kung nakakahaba ng buhay ang goat milk, pero yun ang hilig nila.
05:30.5
At dito sa Sardinia ay they respect the elderly.
05:36.5
Malaki respeto ng mga tao sa may edad, siguro inaalagaan ng may edad, para pag sila na magiging senior, at least nag-alaga sila.
05:50.5
Kasi may mga lugar, parang binabaliwala ang senior.
05:53.5
Kahit may senior nakatayo, matanda na, hahayaan mo lang.
05:58.5
So itong lugar nila sa Okinawa, sa Sardinia, respectful at inaalagaan ang mga senior.
06:05.5
Siguro pag hindi makatawid, may tutulong.
06:08.5
Dito baka nakawan pa ang mga senior.
06:11.5
Dito rin sa Sardinia, maraming lakad.
06:16.5
Several kilometers a day.
06:21.5
At positive ang feelings nila sa society at sa elderly.
06:28.5
Isa pa dito sa Sardinia, marami silang kwentuhan, tawanan, kwentuhan, social interaction with friends.
06:41.5
Nakita mo, dapat yung grupo mo, puro kaibigan mo.
06:45.5
Either pwede dito sa church mo, pwede dito sa church mo.
06:48.5
Pwede dito sa family mo.
06:50.5
Pwede dito sa isang grupo mo.
06:52.5
So usually dapat, sabi nila pare-pareho.
06:56.5
Kasi oras na may kaaway, lalo na sa social media, puro kaaway na lang inaaraw-araw.
07:02.5
I don't think pampahaba ng buhay yung maraming kaaway.
07:07.5
Yung utak mo, puro kaaway.
07:09.5
Ito ang utak nila, simple lang, masaya lang, mabuhay lang, enjoy lang at may purpose.
07:15.5
Number three, grupo ng tao.
07:17.5
Na mahaba ang buhay.
07:19.5
Ito, Seventh Day Adventist.
07:25.5
Isang religious group.
07:26.5
Meron tayo dito, mga sabadista.
07:28.5
Dami kong kaibigan na Seventh Day Adventist.
07:31.5
Bumibili ako sa mga restaurant nila yung mga veggie meat.
07:36.5
Mayilig ako sa veggie meat.
07:39.5
Sa Archives of Internal Medicine, inaaral nila yung haba ng buhay ng Seventh Day Adventist sa California.
07:46.5
Nakita nila, basta Seventh Day Adventist, mas mahaba ng eight years ang buhay.
07:54.5
Kumpara sa Californians na nakatira din, katabi nila.
07:59.5
So, isang community, isang grupo ng tao, magkatabi, pareho ang exposure, pareho ang hangin, pareho ang pollution.
08:10.5
Pero yung isa, nagpa-practice ng Seventh Day Adventist.
08:14.5
Yung isa, ibang religion.
08:17.5
Bakit mas mahaba buhay ng mga Seventh Day Adventist ng eight years?
08:22.5
So, nagtataka itong sumulat ng libro.
08:26.5
So, meron silang one day a week na rest.
08:30.5
Diba yung mga sabadista?
08:32.5
One day in a week, bawal magtrabaho.
08:36.5
Kailangan, forced ka magpahinga.
08:39.5
Puro family lang, camaraderie, nature, no work.
08:43.5
One day in a week.
08:45.5
Tapos, lagi nagdadasal.
08:47.5
Tapos yung diet nila, diba?
08:49.5
Alos vegetarian diet to.
08:51.5
Puro tokwa, veggie meat, walang karne.
08:55.5
At mga payat sila, low body weight.
08:59.5
Kunti lang kumain.
09:01.5
Okay? Kunti kumain.
09:03.5
At they spend time sa grupo nila, mga Seventh Day Adventist, with like-minded friends.
09:09.5
So, parehong religious.
09:12.5
Hindi ko sinasabi mag-Seventh Day Adventist kayo.
09:14.5
Ang ibig ko na sabihin, merong mga pare-parehong pattern eh.
09:20.5
Kung nasa Okinawa man, or Sardinia man, o dito, mga Seventh Day Adventist, usually same friends na walang kaaway.
09:30.5
Mga Seventh Day Adventist, mahilig din mag-volunteer.
09:34.5
Tumutulong sa community.
09:36.5
May purpose mabuhay.
09:40.5
Dinner nila, halos lahat.
09:43.5
At lahat itong grupong na mga tao ito ah, no smoking, no alcohol ah.
09:48.5
No smoking, no alcohol.
09:50.5
Although, sasabihin ko naman, fair naman tayo.
09:54.5
Dito sa Sardinia, medyo umiinom sila ng konting red wine.
10:01.5
Doon lang sa Sardinia.
10:03.5
May konting red wine sila.
10:08.5
Dito sa Okinawa, sa Seventh Day, halos walang wine.
10:11.5
No smoking, no alcohol.
10:13.5
At dito, marami umiinom ng tubig.
10:16.5
At least six glasses in a day.
10:18.5
So, meron na kayo nakikitang pattern ah.
10:20.5
Paano mahaba ng buhay?
10:22.5
Paano natin ma-adjust yung buhay natin?
10:24.5
Number four area sa mundo na mahaba ang buhay, according to this book.
10:30.5
Pero syempre, hindi naman sa libro.
10:32.5
Alam ko rin naman eh.
10:34.5
Binibase ko rin naman sa alam ko.
10:36.5
Yung mga tao sa Costa Rica.
10:39.5
Ang Costa Rica, mahirap. Hindi siya mayamang bansa.
10:43.5
Ang ginagastos niya sa mga hospital, 15% lang ng ginagastos ng Amerika.
10:49.5
Pero, mas mahaba buhay nila.
10:53.5
So, ano meron dito sa Costa Rica?
10:55.5
Mga 100 years old.
10:58.5
Nakikita nyo, sa Costa Rica, meron din silang plan de vida.
11:03.5
Anong plan de vida?
11:07.5
Lagi silang may purpose.
11:08.5
Bakit ako mabubuhay?
11:10.5
Anong gagawin ko sa mundo?
11:11.5
Anong mission ko?
11:13.5
Para saan ba ako?
11:14.5
May silbi ba ako?
11:18.5
Number two, sa Costa Rica, they want to contribute to the community.
11:23.5
Gusto pa rin talaga tumulong sa community.
11:25.5
Hindi pwede yung kala mo mayamang ka, may malaking bahay, malaking kotse, papakasarap, papakatravel, kakain ng marami.
11:32.5
Hindi hahaba buhay.
11:34.5
Magkakasakit ka nun.
11:36.5
Kita mo yung pampahaba ng buhay.
11:39.5
May purpose, tumulong sa community.
11:42.5
Number three, malakas uminom ng tubig.
11:45.5
Number four, sa Costa Rica, focus on the family.
11:51.5
Almost the same ang mga tips natin.
11:53.5
Number five, konti lang sila kumain.
12:00.5
Parang sa Japan, konti lang.
12:03.5
Ito, baksan ko konti.
12:05.5
Ang dessert nila, isang pineapple lang eh.
12:08.5
Number six, puro gulay.
12:12.5
Konting pork pwede.
12:14.5
Number seven, may social network sila na tawa ng tawa at usap ng usap.
12:24.5
Nakalimutan nyo na ba yun?
12:25.5
Isang barkada, mga classmates nyo.
12:27.5
Puro tawanan, puro kwentuhan.
12:30.5
Yun ang pampahaba ng buhay.
12:33.5
Hindi yung marites na paninira, may kaaway, sisiraan to.
12:38.5
Hindi yun nakakahaba ng buhay.
12:40.5
Ito yung nakakahaba ng buhay.
12:41.5
Kaya ngayon ang daming depressed eh.
12:44.5
Bakit nadi-depressed?
12:45.5
Nahihilo sa puro bashing na lang nakikita.
12:50.5
Kaya, simpleng kasihan.
12:53.5
And number eight, physical labor.
12:55.5
Mas mahaba buhay yung nagtatrabaho talaga.
13:06.5
So yan yung apat na lugar.
13:08.5
Okinawa, Sardinia, Seventh-day Adventist at Costa Rican.
13:13.5
Nabigay ko na sa inyo.
13:14.5
Ngayon, may dalawang malaking studies.
13:18.5
The Georgia Centenarian Study.
13:21.5
Ito na-publish na sa medical journals.
13:24.5
At sa Japanese Centenarian Study.
13:26.5
Sinummarize nila.
13:29.5
Ano ba yung sikreto ng pampahaba?
13:32.5
Ito, dalawang studies.
13:35.5
Tingnan natin na kung meron tayong kakaibang madadagdag pa.
13:38.5
Dito sa Georgia Centenarian Study.
13:44.5
No alcohol or little alcohol.
13:50.5
Tama ang timbang.
13:52.5
Bihira tayong makakita ng 100 years old na overweight.
13:56.5
Nakakita na ba kayo?
13:57.5
Na matabang mataba, umabot ng 100.
14:00.5
Usually, hindi aabot.
14:01.5
Yung mga umabot ng 100, sobrang payatot.
14:05.5
Usually, babae na payat na payat.
14:08.5
So, physically active.
14:11.5
Laging nagbe-breakfast.
14:14.5
Dito sa Georgia Centenarian Study.
14:16.5
Kaya kailangan mag-almusal kayo.
14:18.5
Eat breakfast on a daily basis.
14:21.5
Pampahaba ng buhay.
14:23.5
Avoid weight loss diet.
14:25.5
Delikado yung iinom ng pampapayat, papaya, tataba, papaya, tataba.
14:29.5
Mahirapan yung katawan eh.
14:32.5
At dapat problem solving.
14:35.5
Gumagana yung utak.
14:42.5
Yung mga nag-aaral, lagi nagbabasa.
14:45.5
Masumahaba buhay.
14:48.5
Ito yung maganda dito.
14:50.5
A relaxed, practical, non-stressful personality style.
15:00.5
Dapat ang personality mo daw,
15:02.5
relaxed, non-stressful at practical personality.
15:08.5
Kaya nyo ba na hindi ma-stress yung personality nyo?
15:12.5
Nakalmado lang na hindi magbumura agad at magmawala.
15:17.5
So, yan daw ang pampahaba ng buhay.
15:20.5
Good family support.
15:22.5
Kamag-anak support at friend support.
15:27.5
Walang perfect na magulang.
15:28.5
Walang perfect na kapatid.
15:30.5
Walang perfect na pinsan.
15:32.5
Pero kahit papano, kamag-anak mo, dapat kinakausap pa rin.
15:37.5
Kahit papano, cordial kayo.
15:39.5
Kasi kung mortal enemy mo ang tatay mo,
15:42.5
mortal enemy mo nanay mo,
15:44.5
o yung kapatid mo,
15:45.5
walang pupuntahan.
15:47.5
Kailangan may isang magpapatalo.
15:50.5
Usually tayo dapat magpapatalo.
15:52.5
Kasi pag walang, sa dalawa nag-aaway, may nagturo sakin,
15:56.5
imposible na walang magpapatalo.
15:59.5
Kung pareho gusto panalo, away yun.
16:02.5
Away, okay lang away. Tama ka, away.
16:05.5
Pero hanggang kailan ang away?
16:08.5
Hanggang kamatayan, mag-aaway, parehong iiksi ang buhay.
16:14.5
Good family support, friend support sila.
16:17.5
Next, no clinical depression.
16:20.5
Kalaban talaga depression.
16:22.5
No emotional symptoms.
16:24.5
Hindi yung iyak ng iyak.
16:26.5
Nagwawala, up and down.
16:28.5
Ito mahirap ang depression.
16:30.5
And health habits.
16:34.5
Ito yung Japanese Centenarian Study.
16:38.5
Ito na yung huli.
16:39.5
Pero mayroong bago dito sa huli na ito.
16:41.5
Dito sa Japanese Centenarian Study,
16:44.5
yung mga lampas 100 years old,
16:46.5
nakita nila malinaw ang mata.
16:49.5
Better visual acuity.
16:52.5
Bakit kailangan malinaw ang mata?
16:54.5
Kaya kung may katarata kayo, paayos na natin.
16:56.5
Yung iba, inoooperahan.
16:58.5
Kasi mas nakakakita ka,
17:01.5
mas hindi ka mahuhulog.
17:04.5
At dito sa Japanese Centenarian Study,
17:08.5
dapat daw hindi ka mahuhulog.
17:12.5
No history of fall after 95 years old.
17:20.5
ang kalaban talaga yung bagsak.
17:28.5
Parang baso yan eh.
17:30.5
Oras na mabasag na yung baso,
17:32.5
mahirap na idikit yung baso.
17:35.5
Kaya lagi ko sinasabi sa inyo,
17:38.5
yung banyo, maglagay kayo ng silya,
17:40.5
maglagay kayo ng railing.
17:42.5
O diba, sasabihin nila,
17:45.5
Dapat may hangin yung banyo.
17:48.5
Huwag nyo ilalak yung banyo.
17:50.5
Mamaya maaksidente ka, hindi ka mapasok.
17:53.5
Dapat may tatawagan ka pag nahulog.
17:56.5
Huwag madada pa yung floor.
18:01.5
Huwag makukuryente sa shower.
18:03.5
No history of fall.
18:06.5
Kasi pag nahulog,
18:08.5
kahit isang beses nabali yung balakang.
18:11.5
Hindi naabot ng 100 years old.
18:14.5
Better visual acuity, Japanese Centenarian Study.
18:17.5
No history of fall.
18:19.5
Preserved masticatory ability.
18:24.5
Ang mga hindi kaya ngumuya,
18:26.5
hindi aabot ng 100 years old.
18:29.5
Walang makain eh.
18:30.5
Kaya ipin, very important.
18:32.5
Gums, very important.
18:36.5
Yung ipin, pacheck sa dentista.
18:38.5
Mas kulang ang ipin,
18:41.5
walang nutrisyon.
18:45.5
spontaneous morning awakening.
18:48.5
nagigising sa umaga ng sarili
18:51.5
na hindi kailangan may gigising pa.
18:54.5
Tapos pag tumatanda,
18:56.5
dapat medyo may protein intake.
19:01.5
regular physical work,
19:03.5
at mas maganda sana kung independent ka.
19:08.5
kaya mo mabuhay mag-isa.
19:10.5
So hopefully nakita nyo,
19:12.5
marami tayo natutunan dito.
19:14.5
So yung mga ugaling less stressful,
19:18.5
kontakin mo na yung friends mo,
19:20.5
magkwentuhan na kayo,
19:22.5
yung mga kamag-anak nyo,
19:30.5
tumulong sa community,
19:31.5
maging mas mabait,
19:36.5
Yun ang mas humahaba ang buhay.
19:38.5
Kesa yung taong maraming kaaway.
19:42.5
Share po natin sa ating mga kaibigan.
