Mga Bawal Gawin sa Baradong Ugat at High Cholesterol. - By Doc Willie Ong
00:45.7
Pwedeng diabetes na hindi ginagamot, pwedeng high blood, pwedeng nagkakaedad,
00:52.1
pwedeng nerve problem, pwedeng malakas manigarilyo,
00:55.8
tsaka marami po, 12 to 14.
00:58.5
14% nagkakaroon ng baradong artery, ugat sa paa.
01:03.1
Pag edad 75 years old, marami na, 20% meron ng bara.
01:09.4
At kung merong bara na nga sa paa, mataas din yung risk na magkakaroon ng heart attack or stroke.
01:16.3
Ibig sabihin kasi po, yung mga artery sa buong katawan, pare-pareho naman yan.
01:21.1
Ito, mga artery sa paa, barado, may artery din sa puso, may artery din sa utak.
01:26.8
So, pag barado na yung sa paa, nakita mo yung senyali sa paa,
01:31.2
possible may nakatagong bara na rin sa puso.
01:34.6
Hindi naman natin na angiogram lahat.
01:36.8
Possible may bara na rin sa utak.
01:38.7
So, pwedeng warning signs, itong 7 signs na may barado na.
01:44.3
High cholesterol, isang dahilan.
01:46.2
Tulad nga sinabi ko, bakit nagbabara?
01:49.7
Ayan, ito yung normal na tao sa paa na walang baradong kolesterol,
01:54.5
maganda daloy ng mga red blood cells,
01:56.8
ito, barado, kita nyo, ayan o, nag-ipon na yung plaque.
02:01.8
So, pwede dahil ito sa high cholesterol, pwede dahil sa sigarilyo,
02:06.8
pwede dahil sa diabetes o high blood na hindi ginagamot.
02:10.8
Pag tumataas ang high cholesterol, puro prito, unhealthy foods.
02:14.8
Prito, fast food, matatamis, mamantika, puro ganon.
02:18.8
Kulang sa exercise.
02:20.8
Hindi na-control ang high blood, hindi na-control ang diabetes, nagbabara din yan.
02:26.6
May lahi na mataas ang cholesterol, nasa dugo ninyo talaga.
02:29.6
O dati na may stroke o heart attack.
02:32.6
So, pag may bara, kailangan i-check ang cholesterol.
02:35.6
Gusto natin 200 mg and below, normal yan.
02:39.6
Pag lampas 240, mataas na yan.
02:41.6
Diet, exercise and possible gamot sa cholesterol.
02:46.6
May good cholesterol, HDL, may bad cholesterol.
02:51.6
Sine-check yan sa laboratory test.
02:53.6
Pag sine-check ang cholesterol.
02:55.6
Pwede nyo pa-check.
02:56.6
Pero ito yung 7 warning signs ng high cholesterol at ng baradong ugat na hindi pa alam ng karamihan.
03:04.6
Number 1, malamig ang paa, malamig ang legs.
03:09.6
Normally kasi, pag maganda daloy ng dugo sa paa, dapat medyo warm yan.
03:14.6
Ngayon, kung yung isang paa lang ang malamig, isang paa ay warm.
03:20.6
Mainit, isang malamig.
03:22.6
Ang malamig na paa, baka siya yung barado.
03:25.6
Baka may peripheral artery disease.
03:27.6
Dapat pareho kasi yan eh.
03:29.6
Another tip na hindi ko lang nilagay dito kasi pwede rin kapain yung pulso.
03:34.6
May pulso dito. Yan ang ginagawa ng doktor.
03:37.6
May dorsalis pedis, may pulso dyan, may artery.
03:40.6
Pinapatong namin yung kamay namin dun sa paa dito.
03:43.6
Mararamdaman mo yung tibok ng puso.
03:46.6
Kung mahina ang tibok, yung isang tibok ng puso, normal.
03:51.6
Kung isang paa, mas mahina.
03:53.6
Baka barado yung isang paa na mas mahina.
03:56.6
Ibig sabihin, mahina yung blood supply eh.
03:59.6
Kaya nanlalamig yung paa.
04:01.6
Number two sign, pwedeng nangingiting.
04:05.6
Pag barado na yung artery, banda rito sa taas,
04:09.6
hindi na bumababa yung dugo.
04:12.6
Kaya parang namamatay itong part.
04:16.6
Sa puno, pag wala ng supply ng tubig, nutrition, yung isang sanga,
04:21.6
pwedeng humina yung sanga, malagas yung mga dahon,
04:25.6
pwedeng mahulog yung sangang yun.
04:28.6
Pero bago nag-iiba ang kulay, lumilit ito, nangingitim yung paa.
04:33.6
Sign na may barado yan dito.
04:38.6
Pangatlo, namamanhid.
04:40.6
Maraming cause ng pamamanhid.
04:42.6
Pwedeng nakaupo ka na matagal,
04:45.6
pwedeng may sciatica, yung nerve ang may problema.
04:50.6
Pwedeng may diabetes, nerve problem din.
04:54.6
Pero yung barado yung artery, pwede rin magmanhid.
04:58.6
Diabetes, pwede rin.
05:00.6
High cholesterol na matagal, pwede rin.
05:03.6
So pag namamanhid, hahanapin yung cause.
05:06.6
Possible din yan.
05:08.6
Pwede burning of the toes.
05:10.6
Ibig sabihin, parang iba yung feeling.
05:12.6
Parang umaapoy yung paa.
05:16.6
Mainit na mainit ang pakiramdam.
05:18.6
Ibig sabihin, kulang ang daloy ng artery.
05:22.6
Kulang ang daloy ng dugo.
05:24.6
Parang nagre-reklamo siya.
05:27.6
Nahihirapan siya.
05:28.6
Parang kulang ako sa oxygen.
05:31.6
Kulang ako sa nutrition.
05:32.6
Kaya nga, nagbabago yung kulay.
05:37.6
Nagiging mas manipis yung balat.
05:39.6
Namamanhid na nga.
05:41.6
Nanlalamig na nga.
05:42.6
Tapos burning sensation pa.
05:47.6
Tulad na sinabi ko, parang puno.
05:49.6
Nalalagas yung mga leaves.
05:51.6
Ito normal, may buhok.
05:53.6
Dati may buhok lahat yung paa niya.
05:56.6
Ngayon yung binti niya, kalahati na lang may buhok.
05:59.6
Tapos ito, konti na lang.
06:01.6
Bakit walang buhok dito?
06:03.6
Possible may peripheral artery disease.
06:06.6
Sama-sama itong mga senyales.
06:10.6
Nawala yung buhok.
06:15.6
Tapos nangingimay.
06:19.6
Ito, other examples lang ng mga ibang problema din sa paa.
06:22.6
Pero hindi ito artery.
06:25.6
Pagmamanas, veins yan.
06:27.6
Skin changes, artery yan.
06:30.6
At pag matagal nga barado yung artery,
06:34.6
Ito yung delikado.
06:36.6
Oras na magsugat, hindi na maghilom.
06:38.6
Kasi nga, kulang ang blood supply.
06:40.6
Hindi siya maghihilom.
06:41.6
Pwedeng maputol yung paa.
06:43.6
Very common sa diabetes.
06:44.6
Diabetes, common.
06:47.6
Smoker, common din.
06:48.6
Diabetes, smoker, high cholesterol.
06:51.6
Lahat yan pwede mag-cause ng pagbabara.
06:57.6
Pag nagblu na yung mga daliri ng paa,
07:00.6
ay ibang usapan na yun.
07:01.6
Kulang na talaga ng oxygen yun.
07:03.6
Emergency po ito.
07:04.6
Hindi po maganda yan.
07:06.6
Leg cramps, pwede rin.
07:08.6
Pero siyempre, ang pulikat, maraming dahilan.
07:11.6
Hindi lang peripheral artery disease.
07:13.6
Pwedeng pinupulikat ka.
07:15.6
Kulang ka sa tubig.
07:18.6
Napagod ka buong araw.
07:20.6
Hindi ka nag-stretch.
07:21.6
Mababa ka sa potassium.
07:25.6
Kulang ka sa saging.
07:26.6
Or pwede nga, barado rin yung artery.
07:29.6
Isa lang yan sa maraming sintomas.
07:34.6
Other symptoms ng barado yung artery or high cholesterol.
07:38.6
Actually, ito, komplikasyon na ito.
07:41.6
Pang heart attack na ito.
07:42.6
Masakit ang dibdib.
07:44.6
Parang may nakadagan.
07:47.6
Hindi na makalakad.
07:51.6
Masakit yung legs.
07:54.6
Isa pa palang senyales yung intermittent claudication.
07:57.6
Yung pag naglalakad ka 5 to 10 minutes,
08:00.6
sumasakit ang paa.
08:02.6
Pag naglalakad 5 to 10 minutes, sasakit.
08:05.6
Sabihin, napapagod.
08:07.6
Mawawala yung sakit.
08:09.6
Tapos, lakad ka ulit.
08:10.6
Pagkalakad ng 5 to 10 minutes,
08:13.6
Ibig sabihin, may limit lang yung blood supply mo sa paa.
08:18.6
Intermittent claudication, tawag doon.
08:21.6
Para malunasan ng baradong arteries sa paa
08:24.6
and high cholesterol,
08:29.6
Tuturo ko sa inyo mamaya.
08:30.6
Kahit sumasakit yung paa,
08:32.6
kahit may intermittent claudication,
08:38.6
Ipupush mo sarili mo.
08:40.6
Tuturo ko po mamaya.
08:41.6
Frequent exercise.
08:44.6
Pag-overweight, mas hirap yung
08:46.6
konti na lang yung blood supply mo.
08:49.6
Tapataba pa, mas hirap.
08:50.6
Stop smoking talaga.
08:51.6
Tigil sigarilyo, tigil alak.
08:54.6
Pati nga, air pollution.
08:56.6
Gamotin ang diabetes.
08:57.6
Kailangan control na control ang blood sugar.
09:00.6
And high blood sa gamot.
09:02.6
Pag talagang strict control.
09:04.6
At syempre, yung healthy diet natin napakalaga.
09:13.6
Control diabetes and blood pressure.
09:15.6
Ito talaga sa baradong ugat.
09:17.6
Pero meron pa ako mas magandang tip.
09:19.6
Ito yung sinasabi kong intermittent claudication.
09:24.6
Barado yung artery.
09:26.6
Meron dito, yung iba,
09:30.6
May scan silang ginagawa.
09:33.6
Nakikita may bara.
09:35.6
Yung iba, inooperahan.
09:36.6
Siyempre, inooperahan.
09:39.6
Hindi kayo nang maraming kababayan natin.
09:42.6
Pero syempre, may pros and cons din yan.
09:44.6
Pero kung super bara, wala nang magagawa o operahan.
09:47.6
Pero pwede mo rin ipilit sa exercise.
09:51.6
Aerobic exercise therapy.
09:53.6
Kahit barado yung arteries, ilalakad mo pa rin.
09:58.6
Tapos pahinga pag masakit.
10:02.6
Tapos lakad pa rin.
10:04.6
Every day, five times a week.
10:06.6
Pag nilakad-lakad mo, kahit barado yung arteries,
10:09.6
kahit masakit, konting tiis, gaganda yung muscle mo sa paa.
10:15.6
Pwedeng mag-improve yung muscle, metabolism.
10:20.6
Pwedeng lumayo yung lakad mo.
10:23.6
Dapat gawin mo matagal.
10:25.6
At least six months.
10:26.6
Six months to one year or more.
10:30.6
Makikita mo gaganda yung daloy ng dugo ulit.
10:33.6
Parang pinipilit mo.
10:37.6
Gripo ang barado.
10:39.6
Pag sinarang mo na yung gripo, forever na may kalawang yun.
10:41.6
Talagang hindi na dadaloy.
10:43.6
Pero kahit konti yung daloy ng tubig,
10:46.6
tapos pinupush mo,
10:48.6
binibigyan mo ng pressure
10:50.6
para lumabas yung tubig doon sa kalawang,
10:53.6
kakaulit-ulit mo,
10:54.6
baka matanggal yung kalawang,
10:58.6
Yan ang intermittent claudication.
11:00.6
Pag naglalakad, barado.
11:02.6
Leg pain while walking.
11:06.6
Kailangan lakad ka 3 to 10 minutes
11:08.6
na ma-maintain mo yung speed.
11:11.6
Pag pipilitin mo ilakad,
11:15.6
Hindi ka magkakaroon ng heart attack at stroke.
11:19.6
Hindi ka ma-operahan sa paa.
11:21.6
Gaganda mood mo. Hindi ka depressed.
11:24.6
Gaganda tulog mo.
11:27.6
Gaganda yung timbang mo.
11:29.6
Kasi may galaw ka.
11:30.6
30 to 60 minutes.
11:31.6
5 times in a week.
11:33.6
Ayan. Walk, rest, walk, rest.
11:40.6
Tingnan mo sa ibang bansa.
11:42.6
Pag kahit 80 years old,
11:47.6
Basta may galaw, mas maganda.
11:50.6
Oras na mag-wheelchair,
11:52.6
oras na mag-bedridden,
11:55.6
nang pahina, nang pahina.
11:58.6
yan ang magtatayo sa katawan natin.
12:01.6
Yan ang magtatayo sa muscle natin.
12:03.6
Yan ang magpapadaloy ng dugo.
12:05.6
Oras naka-wheelchair,
12:06.6
magpapigahan na lagi.
12:07.6
Hindi na po pwede.
12:08.6
Kahit tumayo lang kayo ng 5 minutes,
12:10.6
sipa-sipa lang paa,
12:12.6
may tulong na yan.
12:13.6
So, pipilitin natin.
12:15.6
Makatayo, makalakad.
12:17.6
Lakad-lakad para humababuhay.
12:19.6
Lakad-lakad sa baradong ugat,
12:23.6
nakaramdam ng sakit, takot na eh.
12:26.6
Do not fear walking with leg pain.
12:29.6
Huwag matakot maglakad kahit masakit ang paa.
12:32.6
It will not harm you.
12:34.6
Mas makakatulong nga eh.
12:35.6
Pinipressure mo siya eh na mas gumana.
12:38.6
Kaya kahit hingal tayo sa kakalakad,
12:41.6
kakasubok ng 5,000, 7,000 steps,
12:46.6
Tulog mo, hingal ka.
12:47.6
At least next day, mas malakas ka.
12:49.6
Kung higa lang ng higa, eh wala na.
12:52.6
May kasabihan tayo,
12:53.6
use it or lose it.
12:55.6
Pag hindi mo ginamit yung paa mo,
12:56.6
hindi mo maglakad, hindi ka maglakad,
12:58.6
hindi ka na makakalakad.
13:00.6
Sabayan mo pa ng ibang exercise.
13:02.6
Healthy food, oatmeal.
13:10.6
mongo, pwede yan.
13:11.6
Hindi yan bawal sa arthritis.
13:13.6
Healthy fruits and vegetables,
13:15.6
lahat ng gulay, pwede.
13:19.6
puro mga steam lang tayo.
13:25.6
tsaa, black tea, pwede po yan.
13:27.6
So mga healthy food, huwag magpapataba
13:30.6
para mabawasan ang bara sa katawan natin.
