01:24.8
Ang palawan ay isang archipelago na binubuo ng humigit-kumulang na 1,780 islands.
01:33.4
May 1.49 million hectare land area, ang Palawan ang pinakamalaking probinsya sa Pilipinas.
01:40.6
Ito ay kabilang sa Region 4B o mas kilala sa tawag na Mimaropa
01:45.5
o pinagsama-samang mga probinsya ng Mindoro Oriental at Occidental, Marinduque, Romblon at Palawan.
01:53.8
Sa tatlong karatig isla nito, pinakamalapit ang Mindoro na matatagpuan sa Hilagang Silangan.
02:00.1
Sa badlang Timog Kandura naman ay ang Borneo.
02:03.7
Sa Kanduran ang West Philippine Sea at sa Timog Silangan naman ang Sulu Sea.
02:09.2
Ang Palawan ay nahahati sa 23 muhispiridad at ang Puerto Princesa City ang kabisera nito.
02:19.6
Dahil ang Palawan ay napapaligiran ng tubig,
02:22.5
pangunahing kabuhayan dito ay pangingisda.
02:25.9
Ang pagsasaka ay isa rin sa pinagkukuhanan ng kabuhayan ng karamihan dahil sa matabang lupa.
02:31.8
Masagana ang ani ng mga produktong agricultural tulad ng saging, palay, mais, kasoy, nyog at mangga.
02:40.3
Habang ang ibang mga palawenyo naman ay gumagawa at nagtitinda ng mga handicrafts na pang-export o pang-lokal na gamit.
02:48.1
Kinalang pampasalubong din dito ay hopia at iba pang baked goods.
02:54.9
Isa rin pinagkukuhanan ng kabuhayan ay turismo kaya naman marami ang nagtatrabaho sa mga hotel.
03:01.5
Ang nasa liksik na kasaysayan ng Palawan ay nagsimula 22,000 taon na ang nakakalipas
03:07.5
dahil sa pagkatuklas ng mga fossil na mga taong tabon sa bayan ng Quezon.
03:13.6
Ang mga buto at skull cap na natagpuan noong 1962 ay katunayan na nanirahan dito ang sinaunang tao sa Pilipinas.
03:22.5
Ayon sa mga anthropologists, ang mga tao noon ay nakarating sa Palawan sa pamamagitan ng land bridges na nakadikit noon sa Palawan at sa mga mainland Borneo at Malaysia.
03:34.8
Bago pa man dumating ang mga Kastila noong 1521, ang mga naninirahan sa Palawan noon ay nakikipagkalakala na sa mga Chino.
03:42.7
Dito sa Palawan Museum makikita ang ilan sa mga porcelains, banga o jars at iba pang artifacts na natuklasan sa iba't ibang parte ng Kastila.
03:52.5
Ang isla ng Palawan noon ay napasa ilalim sa Sultanate ng Borneo, pero ipinasa ang pangangalaga nito sa mga mananakop na Espanyol noong 1794.
04:07.6
Kilala noon ang Palawan bilang probinsya ng Calamianes at ang bayan ng Taytay ang kapitolyo nito.
04:14.9
Dahil sa hirap ng transportasyon at komunikasyon sa isla, napagdesisyonan noong 1859 na hatiin ang probinsya,
04:22.5
sa dalawa ang Kastilya at Asturias.
04:25.6
Naging kapitolyo ng Kastilya ang Taytay at ang sa Asturias naman ay ang Puerto Princesa.
04:31.1
Pero sandali lamang ang lumipas nang ito ay hatiin.
04:34.2
Pinalitang muli ang pangalan ng Kastilya at Asturias sa pangalan na Calamianes at Paragua, na kung saan ang bakwit ay dinagdag sa Calamianes.
04:44.1
Di kalaunan ay sinuko ng Espanya ang Pilipinas sa mga Amerikano bilang parte ng Peace Treaty noong 1898.
04:51.5
Pagdating ng June, ang Pilipinas ay sinuko ng Espanya sa mga Amerikano bilang parte ng Peace Treaty noong 1898.
04:52.5
Noong June 23, 1902, itinalagang goberador ng Paragua si Major John Brown.
04:58.3
At noong 1905, sa visa ng Act No. 1363 ng Philippine Commission,
05:03.3
opisyal na tinawag na Palawan ang dating Paragua at inilipat ang capital na Cuyo sa Puerto Princesa.
05:11.5
At noong 1945, pagkatapos ng World War II, ay ibinigay na ng Amerika ang pangangasiwa ng Palawan sa Republika ng Pilipinas.
05:19.7
Para sa mahihilig sa kasaysayan at kultura,
05:22.5
pasyalan ang Palawan Heritage Center.
05:27.9
Makakikita rito ng mga artifacts o lumang kagamitan at iba't ibang likhang sining ng inspirasyon ay mula sa mayamang biodiversity ng probinsya.
05:37.8
Yung Great Pilipinas Palawan, grupo kami ng mga kabataan.
05:40.7
Tinitrain namin yung mga talented na mga bata, yung mga gustong matuto o yung mga mahihilig sa arts.
05:46.4
Makikita nila dito sa Palawan Heritage Center ay parang collaboration na rin ng iba't ibang art groups.
05:51.7
Mostly po ng mga tema or concept ay tungkol sa flora and fauna ng Palawan, mga indigenous peoples and yung mga culture po nila.
06:01.8
Bukod sa mga museyo, may iba pang maaaring pasyalan tulad ng plaza, kwartel.
06:06.5
Itinayo sa panahon ang pananakop ng mga Espanyol bilang garrison upang maprotektahan ang bansa mula sa mga mananakop.
06:13.9
Noong December 14, 1944, sa panahon ng mga Japon, dito ay kunulong ang daan-daang Amerikanong sundalo.
06:21.0
Sinasabing 150 American soldiers ang sinunog ng mga Japanese soldiers sa loob ng shelter trenches.
06:28.0
Isang daan-tatlumput siyam dito ang namatay at labing isa naman ang nakaligtas.
06:34.0
Sakti sa kasaysayan ng plaza-kwartel ang katabing Immaculate Conception Cathedral na itinayo noong 1872.
06:41.0
Dito ay sinagawa ang unang misa sa Puerto Princesa.
06:45.0
Neo-gothic ang disenyo nito.
06:47.0
Ang façade at interior ay kahawig ng mga arkitektura ng ilang simbahan sa medieval Europe.
06:58.0
Sa Dang Maria Bed and Breakfast and Restaurant, dito ay naghahain sila ng authentic Quinoan dishes tulad ng lauya.
07:05.0
Itong lauya po, it's pig knuckles cooked in langka, lumabong, which is red beans, saging na saba,
07:15.0
green leafy vegetables like petchay.
07:17.0
This is really cooked very soft.
07:20.0
Itong lauya, paborito yan ng mga Quinoan.
07:23.0
Madali lang itong lutuin. Una, pakuluan ang karne.
07:27.0
Pagkatapos ay ilagay ang red beans.
07:30.0
Lagyan ng bawang, sibuyas, paminta, at asin.
07:37.0
Kapag malambot na ang karne, ilagay ang langka.
07:41.0
Isunod ang saging na saba, siling haba, at petchay.
07:45.0
Lagyan din ito ng pampaasin na sampalok o kamyas.
07:49.0
Pagkatapos, hintayin ang pagkulo at maaari na itong ihain.
07:59.0
Ang tatlong lugar na pangunahing pinupuntahan ng mga lokal at mga bumibisita rito ay ang Puerto Princesa, El Nido, at Coron.
08:15.0
Sa Puerto Princesa, makikita sa daan ang Cleopatra's Nido,
08:19.0
isang rock formation at isa sa dinarayo ng mga turista dahil sa magandang tanawin.
08:31.0
Madalas na ang mga bundok dito ay mayroong mga kuweba.
08:34.0
Maaaring mag-explore sa tulong ng mga tour guides.
08:37.0
Isa dito ay ang Hundred Caves.
08:39.0
Ito ay para sa mga mahilig sa adventure kung saan taas-baba ang pagtahak sa trail,
08:44.0
na susubok sa stamina at strategy sa pag-akyat sa mga bato.
08:50.0
At matatagpuan dito ang maraming tila-lagusan na may iba't ibang natural formations ng stalactites at stalagmites.
09:04.0
Ang ating kooperatiba po ngayon, na taga Binet Hundred Caves Consumers Cooperative,
09:10.0
nagsimula kaming bumuo ng asosasyon na
09:13.0
mangalaga ng ating kuweba.
09:15.0
Ginampanan po natin yung magprotekta sa hayop na nakatira sa loob.
09:19.0
Yung ating mga karst, rock formations sa loob, naiingatan na rin po.
09:24.0
At the same time po, kumikita po kami habang pinangangalagaan namin si Hundred Caves.
09:29.0
Yun po ang malaking tulong na nagagawa sa amin ng ating Hundred Caves.
09:33.0
Tinutulungan kami ng aming kalikasan at bilangganti, pinoprotektahan namin sila sa pamamagitan ng pag-iingat ng kanilang natatanggap.
09:43.0
Ito po po ang aking maging yaman.
09:46.0
Worth it naman, malamig sa loob.
09:48.0
At sabi mo, may iba't iba pa mga lagusan eh,
09:51.0
papunta sa iba't pa mga lugar na hindi pa napupunta ng mga tao.
09:55.0
Pero yung route namin, yun yung regular route.
09:60.0
Ang ating Hundred Caves po ay handa na po tumanggap ng ating mga bisita.
10:04.0
At hindi po sila maghihinayang na pumunta rito para maranasan nila yung cave viewing adventure.
10:13.0
45 minutes to 1 hour.
10:15.4
At ang ating extreme
10:17.0
caving adventure naman,
10:18.8
ito naman po ay medyo challenging.
10:21.0
Ito po ay tumatagal ng mga isang uras
10:22.7
na nakakakita ka pa ng
10:24.6
magagandang rock formation or
10:30.9
Kung naghanap naman ng adventure
10:32.9
sa Palawan, dito sa Ugong Rock
10:34.8
Adventures ka pumunta.
10:36.6
Maari rin mag-caving sa Ugong Rock.
10:38.5
Ang Ugong Rock ay isang limestone
10:40.3
rock formation na may taas na
10:44.2
Pinangalanan itong Ugong Rock dahil may mga bahagi
10:46.5
ng limestone sa kuweba na
10:48.2
umuugong o tumutunog kapag
10:54.4
ay may mga daan at lagusan
10:58.0
May mga masisikip na bahagi, gaya po
11:01.9
crawling point. May challenging part
11:04.1
sa spelanking kung saan tayo po
11:06.3
ay hawak sa lubid at mayroon naman po tayong
11:08.3
safety harness para po i-guide tayo
11:10.3
or hindi po tayo mahirapan sa ating pag-a.
11:12.3
At kapag ka nakalating sa tuktok ay makikita
11:15.2
ang magandang view ng buong lugar.
11:18.4
At di lang yan. Ang Ugong Rock Adventures ay
11:23.4
ultimate adrenaline rush destination para
11:26.2
mag-zipline. At eto, magbisikleta habang
11:31.9
Dati po ang aming mga trawaho dito,
11:37.9
nag-uuling, nagkakaingin o ano pa man dyan ng mga illegal activities.
11:40.2
O, ano pa man dyan ng iligal activities.
11:41.1
O, ano pa man dyan ng iligal activities.
11:41.3
O, ano pa man dyan ng iligal activities.
11:41.7
O, ano pa man dyan ng iligal activities.
11:41.8
O, ano pa man dyan ng iligal activities.
11:42.3
ng mga hanap buhay. Pero po, nagpapasalamat po kami
11:44.9
dahil dito sa kayamanang likasyaman
11:47.0
na bigay sa amin, tinigil po namin
11:50.7
ng kagubatan para
11:54.5
ang kagandahan ng aming
11:56.1
likasyaman. Itong batong ito
11:58.7
nakakabigay sa amin ng hanap buhay.
12:01.2
Marami po kaming nagtatrabaho dito
12:02.8
at bawat isa po sa amin
12:04.5
ay alam namin kung paano namin
12:06.3
pangalagaan ang batong ito para maraming
12:08.5
bisita ang pupunta dito para tingnan
12:10.7
at masdan ang likasyaman.
12:15.3
At dahil maraming
12:16.6
mga isla dito, kasama sa itinerary
12:19.0
ng mga bumibisita,
12:20.7
ang island hopping. Ito ang
12:22.6
Lourdes Wharf dito sa
12:24.2
Honda Bay na siyang daungan
12:26.6
ng mga bangka papunta sa
12:28.5
iba't ibang mga islands. Araw-araw
12:30.7
punong-puno ito ng mga turistang
12:32.4
gustong mag-island hopping dito sa
12:40.7
Sa mahigit 2,000 km na coastline,
12:43.9
kilala sa buong mundo ang Palawan
12:46.1
dahil sa magagandang beaches.
12:47.7
At isa na nga rito, ang Bahia Paraiso
12:51.2
na matatagpuan ilang oras mula sa
12:53.4
sentro ng Puerto Princesa.
12:55.1
Malayo sa maraming tao at maingay na
12:57.2
siyudad. May pino at puting buhangin
12:59.7
sa beach at malinis at preskong hangin.
13:02.4
Tamang-tama ito para sa managahanap
13:05.0
ng tahimik na lugar at buhay na buhay
13:07.5
na verde at asul na kapaligiran para sa
13:10.7
makapagpahinga at mag-unwind.
13:22.0
Dito sa Sitio Sabang, Barangay Cabayugan
13:24.3
sa Puerto Princesa City, makikita natin
13:26.9
ang asakayan papunta sa
13:29.2
Puerto Princesa Underground River.
13:31.7
Tara, bisitahin natin!
13:36.5
First time man o dati nang nakapunta
13:38.3
sa Palawan, huwag palampasin ang
13:40.1
pagkakataong mabisita o makabalik sa
13:42.7
pinakasikat nitong tourist spot.
13:44.9
Isa sa mga ipinagmamalaki natin mga Pinoy,
13:46.9
ang Underground River sa Puerto Princesa
13:50.2
na isang UNESCO World Heritage Site at
13:53.2
kabilang sa listahan ng New 7 Wonders of Nature.
13:57.6
Ang Underground River ay bahagi ng
13:59.1
St. Paul Mountain Range. Sa bukana pa lang
14:01.8
ay makikita na ang mga limestone o karst
14:04.5
mountain, malalago, matataas at matatandang puno, at mga hayop na di inaaling
14:10.1
sa bintana, ang mga taong namamasyal.
14:19.1
Sakay ng bangka na sinasagawa ng tour guide,
14:21.4
malilibot ito sa loob ng mahigit sa isang oras.
14:24.7
Meron na silang audio guide.
14:26.5
Naririnig natin dito yung description.
14:29.4
Kasi, wala na yung guide na nagsasalita talaga.
14:33.1
Bawalan mag-ingay kasi sa loob.
14:34.9
Makikita rito ang mga kakaibang mineral formations, mga stalactites at stalagmites,
14:40.1
na iba't ibang hugis, gaya ng tao, hayop, at gulay.
14:44.6
Ang underground river ay may haba na 8.2 kilometers
14:48.3
and navigable sa cave is 4.3 kilometers.
14:53.2
Sa underground river, makikita po natin ang mga gandang rock formations
14:57.4
na nabuo ng mga mineral deposits na umaagos o dumadaloy sa loob po ng cave.
15:03.8
Every year, ang rock formation ay napuporm ang almost 0.13 millimeter.
15:09.1
So hindi po ito halos makikita dahil sa halos hibla ng buhok lang po yung kanilang paglaki kada taon.
15:17.1
May makikita po tayo mga species na naninirahan sa loob po ng cave.
15:23.0
Bilang isang cave guide, kami po ay tumutulong din para mapangalagaan ang cave,
15:29.3
hindi po masira yung mga rock formations na pwede pong mahawakan ng bisita
15:34.2
kapag meron po kaming tour sa loob po ng underground river.
15:37.7
Bukas ang Puerto Princesa Underground River hindi lang para sa mga turista
15:42.2
kundi maging sa mga researchers dahil sa malusog at mayamang biodiversity.
15:54.6
Hindi kalayuan sa underground river, maaari rin bisitahin ang Sabang Mangrove Forest
15:59.5
kung saan mayroong paddle boat tour na itinataguyod ng mga taga rito
16:04.3
na sila rin nangangalaga at nagpoprotekta ng malusog.
16:07.7
Mapapansin ang tubig na magkaibaang kulay o brackish water.
16:13.9
Nangyayari ito dahil sa paghahalo ng fresh water o tubig tabang mula sa kabundukan
16:19.7
at salt water o tubig alat na nanggagaling naman sa dagat sa bukana nito.
16:26.0
Sa buong Pilipinas, merong 35 to 40 species ng bakawan
16:29.6
at dito sa Sabang Mangrove Forest ay makikita ang apat na species nito.
16:35.3
Meron ding boardwalk kung saan maaaring nangalagaan.
16:37.7
Ang mag-birdwatching.
16:42.3
Mahalaga ang mga bakawan.
16:44.2
Bukod sa sariwang hangin at pananggalang sa bagyo,
16:47.1
nagisilbi rin itong tahanan para sa maliliit na isda at iba pang lamang dagat.
16:52.2
So ito pong pinakamahalagang bahagi po ng mangrove,
16:55.8
yung mga dahon na nalalaglag araw-araw.
16:58.1
Pag nadecompose po yan, nagiging nutrient na pagkain ng maliliit na isda.
17:02.3
Kaya po, ang mangrove area ay natural na nursery ng mga isda.
17:05.9
Yung mga ugat po ng mangrove,
17:07.7
yan po ay sumasala ng mga sediments.
17:09.7
So bago makarating sa dagat,
17:11.7
yung brackish water ay malinis po.
17:15.1
Sumasala siya ng mga chemicals, sakaling may mga chemicals sa lugar na iyon.
17:19.5
Ini-encourage ko po yung mga kabataan, lalo yung mga estudyante,
17:23.0
sana maintindihan natin kung gaano kahalaga yung mangrove.
17:27.3
Ang pangunahing resources po o kabuhayan ng ating bansa ay panging isda.
17:31.9
Yung ating agriculture land, habang dumadami ang populasyon, nababawasan ang lupa.
17:36.8
So ang pwede nating gawing sustainable na kabuhayan natin, yung fishing industry.
17:41.0
At iyon ay magagawa natin sa pamamagitan ng pagprotekta sa bakawan.
17:52.9
Maaaring makakuha rito ng tamilok.
17:55.9
Maaaring rin kainin na agad-agad, matapos makugod sa kahoy.
17:60.0
Ito yung tamilok na nakuha dito sa kahoy ng mangrove.
18:04.1
At ito raw ay kinakain siya.
18:06.7
Masarap daw na kinilaw ito.
18:36.7
Ang Palawan ay tinaguri ang The Last Frontier.
18:40.7
Mayaman pa rin ang probinsya sa napapanatiling natural resources at biodiversity.
18:46.7
Sa lupa at bundok man o sa idalim ng dagat.
18:50.7
Sa total land area na 1.49 million hectares,
18:53.7
halos 696,418 hectares nito ay nababalutan ng kagubatan na tahanan sa iba't ibang uri ng hayop at halaman.
19:03.7
Ang Palawan ay hitik sa biotic components,
19:05.7
kaya naman ito ay tirahan ng humigit kumulang na 39% ng terrestrial at marine vertebrates sa buong Pilipinas.
19:13.7
Samantalang 46% nito ay mga species ng ibon.
19:17.7
30% naman ay mga reptiles.
19:22.7
At 27% naman ay amphibians.
19:25.7
Lahat ay naninirahan sa Palawan.
19:28.7
Ang mga halaman naman sa probinsya ay isa sa mga pinakamayayabong sa Pilipinas.
19:35.7
Upang patuloy ito mapangalagaan,
19:39.7
idiniliglara sa Batas na National Integrated Protected Areas System Act of 1992
19:45.7
ang siyem na lugar sa Palawan bilang mga protected areas.
19:49.7
At isa nga rito ang Mount Mantalingahan Protected Landscape o MMPL.
19:55.7
Ang Mount Mantalingahan ang pinakamataas na elevation dito sa Palawan.
19:59.7
Sinasabing ito ang rooftop ng Palawan.
20:03.7
Sa lawak ng MMPL,
20:06.7
nasasakop nito ang limang munisipalidad,
20:09.7
ang Sopronio Española,
20:16.7
Noong June 23, 2009,
20:18.7
idiniglara bilang isang protected landscape ang Mount Mantalingahan sa visa ng Proclamation No. 1815.
20:25.7
Sa sukat na humigit kumulang na 120,457 hectares,
20:30.7
ito ang pinakamalaking kagubatan sa Palawan.
20:32.7
Ang MMPL rin ang may pinakamaraming floral species diversity per unit area
20:37.7
kung ikukumpara sa iba't ibang bahagi ng bansa
20:40.7
at isa sa may pinakamataas na bilang na mga vascular species ng halaman
20:45.7
hindi lamang sa Pilipinas kundi pati na rin sa buong Southeast Asia.
20:49.7
Sa mga kagubatan, tumutubo ang iba't ibang species ng halaman.
21:02.7
Ang laki nito ay sapat upang tumugon sa pangangailangan ng mga iba't ibang uri ng hayop at halaman
21:10.7
para mabuhay at maparatili ang ecosystem dito.
21:14.7
Sa taas na 2,086 meters above sea level,
21:17.7
ang Mount Mantalingahan ang itinuturing na pinakamataas na bundok sa Palawan.
21:22.7
Maraming species ng hayop ang makikita dito.
21:25.7
Ang ilan sa mga na-discover ay mga endemic tulad ng palaka,
21:52.7
mga daga o rodent species.
21:58.7
Sa Mount Mantalingahan din ang gagaling ang tubig ng mga ilog
22:02.7
gaya nitong matatagpuan sa barangay Kampong Ulay, ang Lugdic River,
22:09.7
na pangunahing pinagkukuhanan ng mga residente para sa patubig sa mga kabahayan at palayan.
22:24.7
Ang Mount Mantalingahan ay mayroong ancestral domain na pinangangasiwaan ng mga katutubo
22:30.7
na umaasa para sa kanilang tirahan at pagkain.
22:33.7
Isa sa mga pinakakilala sa mga ito ay ang Tao at Bato o People of the Rap,
22:38.7
na isang subgroup ng katutubong Palawan na makikita sa Singnapan Valley sa bayan ng Rizal.
22:44.7
Ang MMPL ay napakahalaga sa mga katutubo.
22:47.7
Ang naitutulong ng MMPL hindi lang po sa pagkain.
22:51.7
Lahat doon namin kinukuha ang halamang gamot.
22:54.7
Diyan nabubuhay ang mga katutubo.
22:56.7
Kung ganitong tag-init, nasa labas sila.
22:59.7
Kung tangulan doon po sila sa loob ng kuiba na katira.
23:02.7
Kasi takot sila sa kulog, sa malakas na hangin.
23:05.7
Sila rin ang nangangalagas para maiwasan yung mga paninira ng kangubatan,
23:09.7
yung namamatay ng mga hayop.
23:12.7
Yan ang maipit nilang ipinagbabawal dahil mahalaga yan sa simulat nung kanununuan pa namin.
23:18.7
Dahil sa paglakas ng turismo sa probinsya,
23:21.7
nagkaroon ng kabuhayan ang mga tour services, accommodation at mga restaurant.
23:26.7
Nagtayo ng mga infrastruktura,
23:28.7
gaya ng mga gusali, daan at tulay.
23:33.7
Nahaharap rin sa banta ng pagkasira ang MMPL kung hindi ito patuloy na mapoprotektahan.
23:40.7
Noon pa man ay aktibo na ang ilang bayan ng Palawan sa pag-usulong sa pangangalaga ng kalikasan nito.
23:47.7
Ang Palawan bilang Biosphere Reserve ay isang support site para sa pag-aaral ng agham.
23:52.7
Isang buhay na laboratorio na nakakatulong upang mas lalong maunawaan
23:56.7
ang biodiversity dito.
23:58.7
Kaya patuloy rin ang pagtuklas at pag-aaral ng mga researchers at mga organisasyon tulad ng Forest Foundation Philippines o FFP.
24:07.7
Katuwang po ang Forest Foundation Philippines at ang kanilang ugnayan sa proceeds,
24:12.7
nagkaroon po ng proyekto na tinatawag nating ECAM.
24:16.7
Ang pangunahing goal po nitong proyekto na ito, alamin kung ano po yung mga biodiversity na meron sa Mount Mantalingahan protected landscape.
24:25.7
Itong pong proyekto ng FFP, sila po ay pinapahusay pa nila yung mga data na kailangan namin para sa biodiversity.
24:33.7
Natuwa po kami ng sobra dahil itong pong proyekto na ito ay nagresulta sa isang listahan ng mga wildlife species na hindi namin nakalaing meron pala sa Mount Mantalingahan.
24:45.7
Yung FFP, yung kanilang ginawa para sa amin sa MMPL ay malaking bagay dahil mas nakilala namin yung aming pinangangalagaang lugar.
24:52.7
Dahil sa kanilang pagtutulungan, nadeskubre nila ang mga bagong species.
24:56.7
Tulad ng isang Glabrous terrestrial shrub na tumutubo ng hanggang 3 metro ang laki.
25:02.7
Ito ay galing sa pangalawang pinakamalaking genus ng pamilyang Melastoma taceae, isa sa sampung pinakamalalaking pamilya ng mga halaman.
25:11.7
At isang bagong species na nadeskubre sa subalpine forest ng MMPL.
25:17.7
Ayon sa guidelines ng IUCN, ito ay critically endangered.
25:21.7
Isang palmera na may maganda, payat na katawan na sinasabing makikita lamang sa Borneo.
25:27.7
Natukasan din ang isang uri ng puno na isang flowering tree led.
25:31.7
Umaabot ito sa humigit kumulang na 4 na metro ang taas.
25:35.7
Ito ang ika-anim na species na galing sa genus Helicia na naitala sa Pilipinas.
25:40.7
Malapit itong kapamilya ng Macademia tree.
25:44.7
Upang patuloy pang mapangalagaan ng MMPL, hinihiling na mula pa noong 2014
25:49.7
na maitalaga ang MMPL bilang isang UNESCO World Heritage Site
25:54.7
sa paniniwala makakatulong itong patibayin pa ang proteksyon sa Mount Mantalingahan.
26:00.7
Isang napakalaking opportunity para makatulong sa protection and conservation
26:06.7
ng itong Mount Mantalingahan Protected Landscape.
26:09.7
Dahil kapag ito po ay nangyari, hindi lang po yung ating limang munisipyo at stakeholders ang tututok dito.
26:16.7
Kung hindi, halos ang buong mundo.
26:19.7
Na makikita o malalaman yung kahalagahan ng Mount Mantalingahan Protected Landscape.
26:25.7
Sabi nga namin, hindi lang po ang DNR ang may mandato para po ito ay pangalagaan at proteksyonan.
26:32.7
Kundi lahat po tayo bilang tao ay mayroong responsibilidad na pangalagaan yung ating natural resources.
26:39.7
Nang sagayon, yung susunod na henerasyon ay makita pa po yung kagandahan ng natural na ganda at kalagayan.
26:49.7
Nung ating Mount Mantalingahan.
26:53.7
Alam ng mga taga-Palawan at mga pinalad na makabisita rito na ang Palawan ay isa sa pinakamagagandang grupo ng mga isla sa buong mundo.
27:02.7
At dahil sa hindi mapigilang mga pagbabago-bungso ng pagdagsa ng negosyo at turismo,
27:07.7
dapat masiguro na tama at maayos na naipapatupad ang mga pulisiya at batas.
27:13.7
Sa kabila ng iba't ibang krisis na kinakaharap ng bansa,
27:16.7
patuloy pa rin dapat ang pangangalaga sa kalikasan.
27:19.7
Malaki ang may tutulong ng mga programang may kinalaman sa proteksyon ng kagubatan,
27:24.7
mga hayop, watershed at mga katutubong tradisyon at kultura upang magbigay ng kamalayan sa iba't ibang sektor.
27:32.7
Dapat tayong lahat ay may kontribusyon.
27:35.7
Ang mga pagsasaliksik, paggawa ng mga pulisiya at matuwid na pagpapatupad ng mga ito
27:41.7
at pagbibigay kasanayan sa pangangalaga ng kapaligiran ay dapat magpatuloy at palawigin pa.
27:48.7
Nakaatang sa balikat nating lahat ang pangangalaga sa ganda ng Palawan at sa ating kapaligiran.
27:55.7
Ako si Edric Calma at ito ang WOW sa Palawan.
28:18.7
Thank you for watching!
