Bakit Maraming Celebrities and may Depre-syon? - By Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:42.0
Ito yung mga dahilan, bakit yung mga celebrities nadidepress at yung mga sikat na tao.
00:47.8
Number one, kung meron silang gagawing mali, public scrutiny, mas maraming magbabash sa kanila.
00:55.0
Hindi katulad ng ordinaryong tao, pag nadidepress ka, magpapasok.
00:59.6
Kulong ka sa kwarto, magwala ka, awayin mo magulang mo, okay lang.
01:04.7
Kayo lang ang may problema.
01:06.4
Pero sila, dahil nabobroadcast sa libo-libo, milyong-milyong tao,
01:11.9
ang daming mag-aano sa kanila, manggugulo.
01:15.2
Ang daming tatawag, mag-iiba ang tingin ng tao.
01:20.1
May pressure to maintain image.
01:22.5
So, pag meron lang gawin silang konting pagkakamali,
01:26.8
minsan wala sila sa mood, pumunta sila sa labas,
01:29.6
nakita ng tao, nakunan ng picture, sira na agad.
01:34.0
Usually, mga celebrities, kasi nga, iba nga yung buhay nila,
01:37.4
iba yung experience nila, na-isolate sila.
01:40.4
May competition, unrealistic expectation ng mga tao.
01:45.5
Ang pinakamatinding ngayon na social media impact.
01:49.2
Lalo na yung mga nagpapa-viral, mga nagpapa-fake news.
01:53.4
Ang problema, minsan, buhay pa yung tao, pinapatay na ba?
01:57.7
Sasabihin na matay kunwari.
01:59.6
Para magkaroon lang ng virality.
02:02.6
O ako, ginagamit din, nabugbog daw ako.
02:05.6
Di naman ako nabugbog, nagbebenta lang pala ng cream sa bugbog.
02:09.6
So, ibang klase na yung tao ngayon.
02:11.6
Nagiging salbahe na, pinaglalaroan yung mga celebrity,
02:15.6
papatayin, papahirapan, para lang kumita ng pera.
02:19.6
Kaya, lalo sila madidepress.
02:22.6
Hectic lifestyle, walang privacy.
02:25.6
Okay, so, meron silang dagdag na problems.
02:29.6
Pero, karamihan ng tao ngayon, marami rin nadidepress.
02:33.6
Dahil nga, basically, magulo yung mundo and sa social media.
02:38.6
Kaya, magbibigay tayo ng tips kung anong gagawin natin.
02:42.6
Siyempre, kung malala na ito, pupunta tayo sa psychiatrist.
02:46.6
Magbibigay ng antidepressant.
02:48.6
Wala namang masama kung talagang malala na.
02:52.6
Basically, yung antidepressant ang ginagawa niya,
02:57.6
parang pinapakalma ka lang niya.
03:00.6
Kung gusto mo magwala, magsigaw, manginis, mababawasan niya.
03:06.6
Makocontrol ka niya konti.
03:08.6
Baga sa mga nerves mo, napapamanhid niya konti.
03:13.6
Parang napapamanhid ka niya, napapakalma ka.
03:17.6
Nakakalma sila konti.
03:19.6
So, maraming klase.
03:21.6
Basically, may tulong. Pero usually, dapat, may iba six months, iba one year,
03:27.6
iba five years or more.
03:29.6
Ako dumaan din ako sa depression. Mas matagal ako.
03:32.6
13 years ako nakaanday depressant.
03:34.6
Yung akin, yung luma pa. Ito, ito, ito.
03:37.6
Imi-pramine yung akin. Sobrang luma.
03:40.6
1990s. Ito, mga bago na yan. Mas magaganda na yung mga bago.
03:46.6
Para malaman may depression, usually, ito yung nine symptoms
03:52.6
kung meron ka mga apat o lima dito.
03:55.6
Doc Lisa, focus mo.
03:57.6
Mag-comment po kayo.
03:59.6
Yan, depressed mood. Malungkot. O one point yun.
04:05.6
Pag lima dito, ibig sabihin, may major depression na wala nang gana sa buhay.
04:10.6
Hindi na natutuwa sa mga dating kinatutuwaan niya.
04:14.6
Baka dati gusto niya maglaro o magsaya. Ngayon, ayaw na.
04:18.6
Nagbabago yung timbang. Either kain ng kain o ayaw kumain.
04:22.6
Yung tulog, nagbabago. Either tulog ng tulog. Ayaw ng bumangon.
04:27.6
O hindi makatulog.
04:29.6
Ito, psychomotor retardation. Mabagal ang galaw.
04:34.6
Mabagal ang isip. Ito, very common yan. Mabagal.
04:39.6
Walang energy. Gumising sa umaga. Laging pagod.
04:44.6
Feeling worthless. Parang walang silbi sa mundo. Feeling guilty.
04:49.6
Kaya kailangan nga may mission tayo.
04:51.6
Hindi na maka-decide. At maraming masamang pumapasok na sa isip.
04:56.6
Yan ang ayaw natin.
04:58.6
So kung meron kayong marami nito.
05:00.6
Dok Liza, trust mo na.
05:02.6
Kung meron kayong lima nito, kailangan magpapacheck tayo sa psychiatrist.
05:07.6
Lalo na kung tatagal ito ng two weeks or more.
05:10.6
Kahit yung mga kabataan ang dami nandidepress nga. Hindi lang halata.
05:14.6
Pero ako kasi sanay ako tumingin eh.
05:17.6
Usually, kita sa muka yung depressed eh.
05:21.6
Kita sa isang tingin eh. Makikita mo nasa muka eh.
05:25.6
May lungkot. May something.
05:29.6
Pero minsan naman, meron lang tayong mood na malungkot.
05:33.6
So okay lang. Tiis lang.
05:35.6
Lalo na pag nagkakaedad tulad ko.
05:38.6
Laging may masakit sa leeg, sa kamay, sa likod, sa paas, at yan.
05:44.6
So ride-ride lang tayo. Parang okay ngayon masakit ang katawan. Hina ka.
05:49.6
Next day baka makarecover ka. Unti-unti. Diba?
05:53.6
So yan po. Psychiatrist pag hindi na kaya.
05:56.6
Pero kung hindi naman ganun kalala, meron tayong mga tips. Okay?
06:03.6
Do not lose hope at stay active. Pilit pa rin maglakad-lakad.
06:08.6
Kahit nabobore ka, pilit pa rin lumabas.
06:11.6
Mas maganda pa rin may nakikitang tao kaysa wala.
06:15.6
Minsan maganda may nakakausap na tao. Rethink your perspective.
06:20.6
Kung hindi mo ikaw pinakalugi.
06:22.6
Di maghanap ka na mas kahawa pa kaysa sa'yo. Pwede yun eh.
06:26.6
Kung feeling mo mahirap ka, mas mahanap ka pa na mas mahirap kaysa sa'yo.
06:31.6
Kung feeling mo inapi ka, hanap ka pa na mas inapi kaysa sa'yo.
06:35.6
By comparison kasi.
06:37.6
Pag kinumpare mo yung sarili mo sa mga ibang very successful, di lalo kang malulungkot.
06:43.6
Exercise, maganda. Galaw-galaw.
06:46.6
Okay, lakad-lakad. Pinapawisan, maganda. Pagod.
06:49.6
Pag pagod ka, makakatulog ka sa galaw.
06:52.6
Hindi ka na mag-iisip ng kung ano-ano.
06:55.6
Pag hindi ka pagod, kung ano-ano yung andar ng isip mo, mas masama yan.
07:00.6
Mas maganda mapagod ka para physically tired, maglinis ka, gumawa ka ng project para makatulog.
07:11.6
Healthy diet, syempre. Kung puro fast food, puro manti ka, mas magkakasakit.
07:16.6
Kung nagkasakit ka, madidepress ka.
07:18.6
Pagkain, pampasaya. Saging, pampasaya.
07:22.6
Fish, isda, may omega 3, pampasaya.
07:25.6
Oatmeal, pampasaya. Itlog, pwede rin.
07:28.6
So itong mga healthy foods, gulay, prutas, pampasaya din.
07:32.6
Fish oil, may tulong konti. May tulong konti. Pero hindi ganun kalaki yung pag-aaral.
07:38.6
Papaaraw konti, 10 to 15 minutes sa umaga para magising.
07:43.6
Diba? Maligo, maligo. Huwag yung tulog lang ng tulog. Maligo, pilit mag-ayo.
07:50.6
Sabi nga nila, pag malungkot ka, ipilit mo itawa eh.
07:54.6
Ipilit mo itawa, makinig ka ng music. Diba?
07:58.6
Maghanap ka ng masasaya. Ipilit mo maging masaya.
08:02.6
Ipilit mo siya. Kasi ang problema sa mga depressed pala, hindi ko pala na-explain.
08:09.6
Mababa yung serotonin level. Hindi mo kasalanan yun, wala kang kasalanan.
08:15.6
Bumaba yung level mo eh. Bumaba yung serotonin mo sa katawan.
08:19.6
Either sa mood, pwede sa lahi. Pag ang nanay, tatay mo may nervyos, baka namana mo.
08:26.6
Kung nanay mo nervyosa, matatakotin sa lahat, baka namana mo.
08:30.6
Namamana yan. Depression. Pag nanay mo, tatay mo may depression, yung anak pwede rin magkaroon.
08:36.6
Nasa dugo. So pwedeng bumababa din yung serotonin mo. Kahit itong mga tips natin, pampataas.
08:44.6
Pilitin maging positive. Diba? Hanap ka na positibong tao.
08:49.6
Kumausap sa kaibigan. Merong mga. Piliin mo yung kaibigan na nakaka-up sa'yo.
08:55.6
May kaibigan, pag nakita mo, nakaka-ayos. Nakaka-ginhawa.
09:00.6
Para kang parasite eh. Para kang Dracula. Nakukuha mo yung positive niya. Kailan siya? Napapagod siya sa'yo.
09:07.6
Pag yung tao negative, huwag mo napuntahan.
09:11.6
Pag pumunta ka sa Facebook o sa Twitter o sa Instagram ng isang tao, nalulungkot ka lang.
09:18.6
Huwag ka na pumunta. I-block mo na lang. Wala naman siyang kasalanan. Pero meron siyang something na ayaw mo eh.
09:26.6
Baka masyado siyang mayaman, masyado siyang maganda, masyado siyang mayabang or whatever.
09:31.6
Huwag mo na lang tingnan. Pumunta ka lang sa lugar kung saan ka natutuwa.
09:36.6
Ako gusto ko, ang pinupuntahan ko lang yung mga old Manila. Yung mga lumang Manila. 1950s, 1960s. O yung mga quotations.
09:45.6
Yung mga God quotations. Yun ang mga pinupuntahan ko lang.
09:48.6
Yung mga walang inaaway dapat.
09:51.6
Alak hindi maganda. Bawal.
09:55.6
Pag depress ka, uminom ka pa ng alak, lalo ka madidepress.
10:00.6
Depressant yan eh. Lalo ka malulungkot. Delikado.
10:04.6
Lalo ka malulungkot. At yung gamot ng anti-depressant, bawal isabay sa alak.
10:11.6
Sasabihin ng psychiatrist nyo, may gamot ka, anti-depressant, bawal isabay. Magugulo eh.
10:17.6
Magugulo. Ayan o. Hindi pwede.
10:21.6
Pahinga is okay. Exercise, pahinga. Pilitin tumawa, sumama sa taong nakakatawa.
10:28.6
Tsaka ano lang po yan eh. Talagang may mood eh. May araw na bad mood ka, tiisin mo lang gaganda din yan.
10:38.6
May buwan na bad mood ka, tiisin mo lang gaganda yan. May araw na gusto mo magwala, ayaw mo na ang mundo.
10:47.6
Tiisin mo lang kasi one day itinaga po naman yan.
10:50.6
Wala naman talagang down. Down, up, down and up yun eh.
10:54.6
So i-ride mo lang yun. I-ride mo lang.
10:58.6
Kaya pag isin mo sa umaga, kung bad mood ka talaga, okay lang. Trabaho lang. Gawa lang. Diba. Gawa lang.
11:07.6
Masah masj puwedeicos masahes. May tulong para pa-relax.
11:11.6
O magbayad na lang kayo ng mga nagmasah. May tuksam po yan.
11:15.6
Music may tulo ng...
11:18.3
yung music na pampaganda,
11:20.2
kailangan mo lang kasi po,
11:21.6
ilibang yung utak mo eh.
11:25.0
Imbis na inisip niya na malas siya,
11:27.7
wala na siya pag-asa,
11:29.1
o matanda na siya,
11:34.1
Pag nalibang mo siya,
11:35.8
na-distract mo siya.
11:36.9
Kahit maglaro ka ng video games,
11:40.3
good for depression din yun eh.
11:41.9
Kung yung mga mahilig.
11:43.4
Madi-distract ka eh.
11:44.7
Pag susulat ng diary,
11:49.6
Mailabas mo yung sama ng loob mo.
11:53.0
Maraming techniques eh.
11:54.7
may mga araw na bad mood tayo.
11:59.1
sigurado mainit ang ulo mo.
12:05.7
Kung kailan may celebration,
12:07.9
doon ka malungkot.
12:09.7
nakikita mo masaya yung iba,
12:14.7
holiday blues eh.
12:16.3
Minsan yung umuulan,
12:19.0
meron pa akong napansin noon.
12:20.8
kung kaya nyo to.
12:25.6
pag nawawala na yung araw,
12:27.4
nakikita mo na yung buwan,
12:29.2
nakakalungkot din.
12:34.8
hindi natin alam,
12:36.9
sa tide or something.
12:38.8
Basta yung gumagabi.
12:41.0
mayroong ganung sakit eh.
12:44.9
Nag-iiba yung ugali eh.
12:49.8
kung babagay sa inyo,
12:52.6
hindi natin pwede sabihin,
12:53.9
ipilit-ipilit lang natin yung tao na,
12:56.7
pumunta ka lang sa church,
12:59.7
Huwag natin ipilit.
13:01.0
Kanya-kanya po yung tao eh.
13:03.7
Yung iba kaibigan,
13:05.0
yung iba simbahan,
13:06.1
yung iba exercise.
13:07.5
Kung nasaan siya sa,
13:10.5
huwag natin ikulit.
13:15.5
may tulong mga kaibigan.
13:19.6
nasama ko konti picture.
13:20.9
Ito pala yung ginawa namin for the year.
13:26.2
kala niyo ba masaya?
13:29.8
Marami tayong gusto gawin.
13:32.4
iba hindi ko nagawa.
13:35.2
ito lang ang tinutulungan namin ah.
13:37.7
Birch tree advance na gatas.
13:39.7
Yan lang tinutulungan namin.
13:47.3
Isa lang ang tunay.
13:49.2
Ang maganda dito,
13:50.3
wala ako tinantanggap kahit piso sa kanila.
13:53.8
25 areas na inikot namin sa barangay.
13:59.8
Meron pa kami sa Cebu noon.
14:02.4
inikot namin lahat.
14:03.3
Ang dami nanonood.
14:05.3
nagbibigay lang libreng check-up,
14:08.1
libreng birch tree advance from the company.
14:11.3
Para yan sa senior eh.
14:14.5
So, yun lang ang pampasaya ko.
14:16.0
Dapat gumawa kayo ng something.
14:18.5
Para may purpose mabuhay.
14:20.5
May purpose gawin.
14:21.5
Para itong video,
14:22.5
para lang makatulong tayo sa inyo,
14:25.5
yun lang po ang purpose natin.
14:27.5
kung meron kayong depression,
14:31.5
pacheck tayo sa psychiatrist.
14:34.5
Last tip, very important.
14:36.5
Pag kayo depressed,
14:37.5
huwag kayong aasa na may
14:40.5
miracle person na lalapis.
14:42.4
Kapit sa buhay mo na siya magsasave sa iyo.
14:44.4
O may lalaki, babae na magsasave sa iyo.
14:48.4
Ikaw ang magsasave sa sarili mo.
14:50.4
Ikaw ang gigising.
14:52.4
Ikaw ang tutulong.
14:53.4
Ikaw muna mag-e-effort.
14:55.4
Ikaw babalik sa nanay mo, sa tatay mo.
14:57.4
Ikaw magsasorry sa kapatid mo.
15:01.4
Pag naumpisahan mo na,
15:03.4
bago sila tutulong.
15:04.4
So, kailangan na sa sayo yung effort eh.
15:06.4
Yung initial effort,
15:08.4
kailangan sa iyo.
15:12.4
makakain naman lahat yan eh.
15:13.4
Maayos naman lahat.
15:14.4
So, tuloy lang po ang buhay natin.
