00:59.0
As in, hindi kailangan ng pera.
01:01.7
Hindi kailangan na magbayad para dito.
01:05.3
So, yun yung aking idea when it comes to pagiging malaya.
01:09.5
Dapat, kahit may pera o wala, malaya ka pa rin na matuto, mag-aral, at pagpagbutihin ang iyong sarili.
01:18.0
Kaya, yan ang isa sa mga gagawin natin ngayong araw na ito.
01:21.6
Now, sa usapan ng pagiging malaya,
01:23.9
well, tayo mga Pilipino ay naging malaya mula sa mga mananakohin.
01:29.0
Sa maraming mananakop dahil tayo ay nag-struggle sa ilalim ng mga hapon, malikano, at ng mga pastila.
01:38.5
Now, maraming salamat sa mga ninuno natin kasi pinaglaban nila ng gusto ang ating kalayaan.
01:43.8
Of course, hindi rin siya nag-come for free. It came at a cost and they were willing to pay for that.
01:49.7
Now, today, may kinalaman ang mga pag-uusapan natin sa pananakop ng mga Espanyol.
01:55.3
Kaya, maghanda na ang lahat.
01:57.9
Pause muna tayo saglit at samahan ninyo kami sa isang masayang araw ng kaalaman dito lang sa Knowledge On The Go.
02:06.8
Ganyan na ba kayo?
02:08.8
Okay, let's test your knowledge on the go.
02:11.4
Classmates, meron lamang kayong 20 seconds.
02:14.3
20 seconds para sumagot and here is your first question.
02:18.8
Question number one.
02:19.5
Ano ang tawag sa paglipat ng mga katutubong tirahan mula sa kalat-kalat at malalayong lugar?
02:27.2
Tungo sa mga siksik na komunidad noong panahon ng Espanyol.
02:31.7
Ito ba ay A, bayanihan?
02:34.2
B, bakasyon or bakasyong?
02:39.3
D, transportasyon?
02:41.6
20 seconds on your clock.
02:42.8
Tumatakbo na ang ating oras.
02:45.0
Again, ang hinahanap natin ay ang pagpapalipat, no?
02:49.6
Pagpapalipat ng mga katutubong tirahan mula sa kalat-kalat na lugar, sa malalayong lugar, diba?
02:56.0
Tungo sa mga siksik na komunidad noong panahon ng Espanyol.
03:02.2
Ayan, ang tamang sagot dyan ay ang reduksyon.
03:05.7
Okay, o reduksyong.
03:09.0
Reduksyon ang tamang sagot.
03:12.7
Kung tumama kayo dyan, napakagaling ninyo.
03:15.5
Ito ay napakahalaga na bahagi noong mga nangyari noong panahon na yun.
03:20.4
Ito ay ang paglilipat ng pananahan ng mga Espanyol sa isang lugar.
03:26.0
Para makabuo ng isang pamayanan.
03:28.7
Parang, kumaga, nilikha o ginawa, crafted yung mga komunidad na ito.
03:34.7
Pinush siya talaga, no? O pinigit siya.
03:37.2
Ayon sa mga Espanyol, mas madali nilang maituturo ang Kristyanismo kung lapit-lapit ang tirahan ng mga Pilipino.
03:44.3
Na alam nyo ba na bago pasakupin ng mga Espanyol ng ating unupain,
03:48.4
eh, layo-layo ang mga tirahan ng mga Pilipino.
03:51.2
So, kanya-kanya rin, diba?
03:54.0
Nang kumaga, independent sila na pamumuhay.
03:58.8
At para mapadali ang proseso ng kolonisasyon at pamamahala sa ating mga Nuno,
04:03.6
Pilipo nila ang mga ito sa isang lugar.
04:06.8
Isinaayos nila ang pamayanan upang mabilis na mapalaganap ang Kristyanismo.
04:11.7
Kung pagsasamasamahin nga naman, isang beses na lamang ang pagbabahagi ng Kristyanismo.
04:18.0
At ginamit nyo ito upang mapahusay ang pamamahala.
04:21.6
At mas madali sila di umanong makontrol.
04:26.2
Pero syempre, meron din siyang kaakibat na hindi magandang efekto.
04:29.4
Dahil kung masinsino, masisikip ang komunidad, limitado ang mga pagkakataon,
04:34.6
magsisimula na magkaroon ng kompetisyon Pilipino sa Pilipino.
04:39.6
Doon na tayo sa ikalamang tanong.
04:41.6
Question number two, ito ang unang patakaran.
04:44.7
Patakaran pang kabuhaya na ipinatupad ng mga Espanyol.
04:48.7
Ito ay ang sistemang blank.
04:54.2
Hacienda o D, Encomienda?
04:56.7
The timer starts now.
04:57.9
20 seconds sa ating clock.
04:59.9
Hinahanap natin ang unang patakaran pang kabuhaya na ipinatupad ng mga Espanyol.
05:04.7
Ang sistemang blank.
05:07.1
Ito ba ay A, Barter?
05:12.9
At D, Encomienda?
05:15.0
Pamilya lang mga salita, pero ano ang tamang sagot?
05:17.7
Tapos sa nating oras, ang tamang sagot ay letter D, ang Encomienda.
05:21.8
Ang sistemang Encomienda.
05:24.0
Ay ang unang patakarang pang kabuhayan na ipinatupad ng mga Espanyol.
05:28.8
Ang Encomienda ay ang malawak na lupaing ipinagkaloog ng hari ng Espanya sa mga Espanyol upang pangasiwaan at paonlarin.
05:38.5
Ito ay buhat sa isang salitang Espanyol na Encomendar na nangangahulugang ipinagkatiwala o ipinaubaya sa pangangalaga ng isang tao.
05:48.6
Parang ibinilin, no?
05:49.8
Alam nyo ba na ang sistemang Encomienda?
05:52.5
Sa kolonya ay nagsimula ayon sa kahilingan ni Adelantado Miguel Lopez de Legazpi.
06:00.7
At speaking of the word Adelantado, ang Adelantado naman ay nangangahulugang Gobernador General.
06:08.3
Kiniling ni Legazpi sa hari ng Espanya na gantimpalaan ang servisyon ng kanyang magkawal sa pagpapalaganap ng kolonyalismo.
06:15.5
At tinawag ang mga kawal na ito na mga conquistadores, conquerors.
06:22.5
Dahil sila ang nagpalaganap ng kolonyalismo sa Pilipinas.
06:29.1
Ayan, ang tama ba kayo sa ating pangalawang tanong?
06:32.6
Okay, very good sa inyong lahat.
06:34.5
Dito na tayo sa ikatlong tanong natin.
06:36.6
Question number three, ano ang tawag sa nangangalaga o namamahala sa Encomienda?
06:42.7
Ito ba ay ito tawag na A. Hari, B. Pasyendero, C. Encomendar, o D. Encomendero.
06:50.7
20 seconds sa ating clock.
06:55.8
Ang nangangalaga o namamahala sa isang Encomienda.
07:00.4
Noong bata ako, meron kaming libro kung saan na una ko na-encounter ang sanita na ito at nakatatak pa rin siya sa aking utak.
07:11.0
Ang tamang sagot ay letrang D. Encomendero.
07:14.7
Ang tawag sa nangangalaga o namamahala sa Encomienda ay ang Encomendero.
07:20.8
Kumbaga, ayaw na.
07:22.5
Yung nag-aayos ng hardin, hardinero.
07:25.4
Yung magawa ng pan o ng bread ay panadero.
07:29.5
Ang Encomienda, Encomendero.
07:31.8
Para madaling tandaan, classmates.
07:33.5
Alam nyo ba na noong sinakop ng mga Espanyol ang ating bansang Pilipinas, sila ay nagpatupad at nagtatag ng iba't ibang sistema.
07:42.0
At isa na dito nga ang tinatawag nating Encomienda.
07:45.4
Isa itong mapangaliping sistema ng paggawa at paghahandap ng lupain.
07:50.1
Kasi ang mga lupain na sinakop.
07:52.5
Ang Espanya sa Pilipinas, kahit pa yung mga bahagi na meron naman talagang nakatira, nangangasiwa, ay ipinagparte-parte at ipinamahagi sa mga Espanyol lamang na tumulong magkolonisa sa bansa.
08:09.6
Sila nga ang tinaguri ang mga Encomendero.
08:12.3
Nangangasiwa sila sa lupain.
08:13.7
Ito ay magandang paraan na pagsasabi dito.
08:16.3
Pero, ang nangyari dito ay ang mga mamamayan sa mga lugar na yun ay naging pawang mamamayan.
08:22.5
Ang mga alipin na lamang.
08:23.7
Ngayon pa naman, tungkulin din ng isang Encomendero na pangalagaan ng kaligtasan ng mga tao sa kanyang masasakupan.
08:29.5
Sa bagay, nagkagamit sila bilang labor o yung nagtatrabaho at siyempre mga nagpaproduce din ng mga kalakal sa lugar na yun.
08:37.8
Kaya bukod dito, sina rin ay may katungkulan na ipagpalaganap din o ipalaganap ang Kristyanismo.
08:45.9
Hindi lamang sila para doon sa pangangalaga ng lugar.
08:49.1
Meron din silang charge na magpalaganap ng Kristyanismo.
08:51.6
Ang dalang pangananampalataya ng mga Espanyol.
08:56.6
Alright, question number 4 tayo.
08:57.6
Tama o mali, sa ilalim ng Sistemang Encomienda, ang lupain ay pagmamayari ng Encomendero?
09:03.6
20 seconds sa ating clock.
09:04.6
Your timer starts now.
09:06.6
Ayan, isipin maigi.
09:07.6
Tama ba o mali ang statement na ito sa ilalim ng Sistemang Encomienda?
09:13.6
Ang lupain ba ay nagiging pagmamayari ng Encomendero?
09:19.6
Pag-usapan din natin ito kanina.
09:20.6
Kung nakikilipid natin,
09:22.6
mababalikan natin ang mga salitang ginamit natin kanina
09:24.6
at malalaman din ang tamang sagot.
09:26.6
Ubus na ang oras.
09:27.6
Ang tamang sagot ay mali.
09:28.6
Dahil sa ilalim ng Sistemang Encomienda,
09:30.6
ang lupain ay hindi pagmamayari ng Encomendero
09:34.6
bagkus siya ay pinagkatiwalaan ng mga ngasiwa dito.
09:38.6
Binigyan lamang siya ng particular na teritoryo upang pamahalaan sa loob ng dalawa hanggang tatlong henerasyon.
09:45.6
Pagkatapos nito, ang kanyang Encomienda ay ibabalik
09:50.6
sa ilalim na pangangasiwa ng kaharihan ng Espanya.
09:53.6
Kaya sa Espanya, sa mga Espanyol pa rin ang mga lupain.
09:58.6
Isa pa sa mga tungkuwi ng Encomendero ang pangalagaan ang kapagkanan ng buong Encomienda.
10:05.6
At hindi ang Encomendero mismo ang naniningil ng buwis.
10:11.6
Ito ay isang responsibilidad na iniatang sa tagasingil niya ng buwis na tinatawag na Cabeza de Barangay.
10:20.6
Itong papel na ito, ang titulo na ito, ang trabaho na ito ay ibinigay sa mga dating datu o pinuno ng barangay
10:29.6
na nawala ng kapangyarihan sa pamumuno sa pagdating ng mga Espanyol.
10:33.6
Ang Cabeza de Barangay ang tawag sa mga namumuno sa isang baryo.
10:38.6
Ngayon, tinatawag na sila ang mga kapitan o barangay captain.
10:42.6
Ito ay may ambag din sa pagkikisikisan na o paglalagay ng isang Pilipino kontra sa kapwa.
10:50.6
Dahil, wala naman nag-enjoy na magbayad ng buwis.
10:54.6
Lalo na kung bibigay sa mananako.
10:56.6
Pero dahil ang mga datu, kapwa-Pilipino, ang mga Cabeza de Barangay, ang mga pinuno ng barangay, ang naatangan ng tungkulin na ito.
11:05.6
Ito ay nagkakos ng hindi magandang posibilidad na relationship ng Pilipino sa kapwa-Pilipino.
11:13.6
Imbis na nagtutulungan, minsan nagkakaroon ng kisikisan.
11:17.6
Doon tayo sa question number five.
11:19.6
Ano ang tawag sa buwis na ay binabayad sa mga Espanyol?
11:23.6
Ito ba ay A. Monopolyo? B. Kasangkapan? C. Tributo? O D. Alahas?
11:29.6
Twenty seconds sa ating clock. Tumatanggong ating oras.
11:31.6
Ano ang tawag sa buwis na ay binabayad sa mga Espanyol?
11:36.6
Ito ba ay Monopolyo? Kasangkapan? Tributo? O Alahas?
11:43.6
Ayan, may mga kapamilyar na bahagi ang mga salitang ito.
11:46.6
Kaya kahit hindi tayo masyadong sigurado makukuha ninyo ang sagot.
11:50.6
Tapos na ating oras. Ang tamang sagot ay letter C. Tributo. O Tributo.
11:55.6
Ang buwis sa pagkamamamayan na binabayad sa mga Espanyol ay tinatawag na Tributo.
12:02.6
Ang buwis. Ito ay binabayada ng mga Pilipino na nasa tamang gulang sa pamahalaang Espanyol.
12:10.6
At para madaling tandaan, diba yung tribute? Diba?
12:14.6
Pag nagbibigay tayo ng tribute o napalood niyo o nabasa yung Hunger Games. Diba?
12:19.6
Tribute. Ang tributo, yun ay ang buwis. Binibigay doon sa pamumuno o sa mananako.
12:26.6
Upang magastusan ng mga pangangailangan ng pamahalaang Espanya, ang mga Espanyol.
12:32.6
Diba? Ang nagpakilala ng sistemang pagbubuwis sa Pilipinas.
12:37.6
At ang paniningil ng buwis na ito ay nagsimula pa noon, noong panahon ng encomienda.
12:42.6
1570 pa lamang ang tributo na sinisingil ay nasa 8 reales na o 1 piso.
12:49.6
At itinaas pa ito sa 10 reales noong 1602.
12:54.6
Ang isang pamilya na binubuo ng ama, ina, at ang mga anak na minor din edad ay nagbabayad ng isang buong tributo.
13:03.6
Ang mga lalaki at babae na nasa husnong edad, ngunit walang asawa ay nagbabayad ng kalahating tributo.
13:10.6
Na waliban sa salapi, maaari din ibigay na tributo ang ginto, tela, bulak, palay, manok, at iba bang produkto.
13:18.6
Kaya lang, ang nagtuturing o naglalagay ng presyo dito, siyempre doon din na pumapasok yung abuse minsan.
13:26.6
Hindi tamang pagpepresyo sa mga bagay na ito.
13:29.6
E malaki rin, diba, ang amount ng tributo para sa isang pamilya.
13:37.6
Question number 6. Ano ang tawag sa sapilitang paggawa?
13:39.6
Ang tawag sa sapilitang paggawa o pagtatrabaho ng mga kalalakihang Pilipino na may edad na 16 hanggang 60 sa loob ng 40 araw sa loob ng isang taon.
13:49.6
Ito ba ay A. Kapatiran, B. Monopolyo, C. Polo-i Servisio o D. Spoliarium.
13:57.6
20 seconds on our clock.
13:59.6
Again, hinahanap natin yung tawag sa sapilitang pagtatrabaho ng mga kalalakihan mula 16 na taong gulang hanggang 60.
14:08.6
At ang trabaho na ito ay 40 araw sa loob ng isang taon.
14:12.6
Diba, napakahirap. Pagbabayad ka na ng buwis, magtatrabaho ka pa ng 40 araw. So, mahigit sa isang month po yun.
14:19.6
Tapos na ang ating oras. Ang tamang sagot, letter C. Polo-i Servisio.
14:25.6
Ang salitang service, diba, serve, yun yung ating clue doon sa sagot na yan.
14:31.6
Now, tinawag na polo-i servisio ang sapilitang paggawa o pagtatrabaho ng mga kalalakihan Pilipino na may edad na 16.
14:36.6
Hanggang 60 na taong gulang. At ito ay gagawin nila sa loob ng 40 araw sa loob ng isang taon.
14:45.6
Bukod sa salapi, ay tinutustusan din ang mga Pilipino ang pangangailangan na pagdating sa service o sa labor ng pamahalaang kolonyal.
14:55.6
Sila ay kailangan gawin ito kung saan sila ay iba-iba ang mga gawain na iaatang sa kanila.
15:01.6
Pwede sila lang magsasayayos sa ikagaganda ng pamayanan. Pwede sila lang gumawa ng mga gusapin.
15:06.6
Kaya may kwento kahit yung mga itinagmamalaki natin na malalaking mga lumang tulay, lumang pader, lumang simbahan sa buong bansa.
15:18.6
Sa likod ng mga yan, kahit na kundikinan natin eh, grandyoso sila. Napakalalaki at puno-puno ng kasaysayan.
15:26.6
May kasaysayan din sila sa mga Pilipino na pinagawa ng manual labor.
15:32.6
Na nag-biltral, nag-bukat, nag-tayo ng mga kasaysayan.
15:36.6
Ito ang mga strukturang ito. Kahit gusto man nila o hindi.
15:40.6
Question number seven. Ano ang tawag sa kalalakihang nagtatrabaho?
15:45.6
Sa polo e-servicios. Ito ba ay tinatawag na A. Alipin. B. Brad. C. Polista o D. Cervantes.
15:54.6
20 seconds sa ating clock. Ano ang tawag sa mga kalalakihang nagtatrabaho ng or sa polo e-servicios?
16:02.6
Sa pagkakataon na yun, sa 40 araw.
16:06.6
Sila ay naglilingkod. Sila ay gumagawa. Sila ay nagtatrabaho.
16:11.6
Kung anong iutos sa kanila, ano ang tawag sa kanila?
16:15.6
Tapos na nating oras. Ang tamang sagot, C. Polista.
16:19.6
Ang tawag sa mga kalalakihang nagtatrabaho sa polo e-servicios ay polista.
16:24.6
Ayon sa kautosan ng hari ng Espanya, kinakailangan bayaran ang mga polista sa bawat araw sa kanilang pagtatrabaho.
16:32.6
Kailangan din silang bigyan ng bigas sa tuwing sila ay nagtatrabaho.
16:36.6
Sabi rin na hindi sila kailangang ilayo sa pamilya para magtrabaho sa malalayong lugar na kakaiba ang klima.
16:43.6
Ang polo o sapilitang paggawa ay hindi rin dapat isinasagawa sa panahon ng pagtatanim at pagkaani.
16:49.6
Subalit ang mga kautosan ng hari ng Espanya ay hindi rin naman nasunod dahil ang mga polista ay inabuso ng mga nasa kapanggarilhan.
17:02.6
Sa bagay, kung tutuusin, lalo na noon. Wala pang aeroplano.
17:05.6
Napakalayo ng biyahe mula, Espanya hanggang Pilipinas.
17:10.6
Kahit na, yun ang sinabi ng hari, hindi niya na itong mababantayan.
17:13.6
Marami sa mga polista ang nahiwalay rin sa kanilang mga pamilya. Marami ay ang nagutom, nagkasakit, namatay.
17:21.6
Hindi rin nababayaran ng tama. Marami sa kanilang napabayaan din ang kanilang sakahan at ito ay nakalulungkot na tatotohanan.
17:29.6
Hindi ba? Kasi kung ikaw ay ang katrabaho 40 araw, napabayaan mo ang iyong farm, ang iyong sakahan.
17:33.6
Kasi kung ikaw ay ang katrabaho 40 araw, napabayaan mo ang iyong farm, ang iyong sakahan.
17:34.6
Kasi kung ikaw ay ang katrabaho 40 araw, napabayaan mo ang iyong farm, ang iyong sakahan.
17:35.6
Tapos kailangan mo pang magbaya ng buwis. Marami ka pang responsibilidad.
17:39.6
Nagsimula na yung cycle kumbaga ng paghihirap. Kailangan mang utang, kailangan mang libihan.
17:44.6
Kailangan mang utang, kailangan mang libihan.
17:45.6
Kaya yun, napakahirap bumangon mula sa kahirapan.
17:48.6
Now, doon na tayo sa question number 8. Ano naman ang fala?
17:53.6
Ito ba ay A, uri ng produkto? B, uri ng kasangkapan sa paggawa? C, bayad para makaiwas sa polo?
18:01.6
O D, bayad para makasakayan?
18:02.6
O D, bayad para makasakayan?
18:03.6
So, makasakay sa kabayo.
18:05.6
20 seconds on our clock. Tumatakbo na ang ating oras.
18:07.6
Ang tinatanong natin ay kung ano ang fala.
18:11.6
Ito ba ay uri ng produkto? Uri ng kasangkapan sa paggawa?
18:15.6
Bayad para makaiwas sa polo? O bayad para makasakay sa kabayo?
18:20.6
Fala o faya? Falia?
18:25.6
Tapos nating oras. Ang tama sagot ay letrang C.
18:30.6
Ito ay bayad para makaiwas sa polo.
18:32.6
Ito ay bayad para makaiwas sa polo.
18:33.6
Ang faya ay ang bayad para makaiwas sa polo ang isang tao para hindi siya maglingkod sa loob ng apat na araw na iyan.
18:43.6
Maaari niya itong bayaran at ang kanyang kailangan bayaran ay isa't kalahating reales.
18:50.6
Now, siyempre, hindi naman lahat ay makaiwas sa gawain sapagkat ang mga katutubo ay mahirap lamang.
18:56.6
Mahirap ang pera ng mga panahon noon na nakututusin para sa marami hanggang ngayon.
19:01.6
Mahirap ang pera ng mga panahon noon na nakututusin para sa marami hanggang ngayon.
19:02.6
At marami Pilipino ang nagalit sa ganitong dipatas na pamamalahad.
19:05.6
At marami Pilipino ang nagalit sa ganitong dipatas na pamamalahad.
19:06.6
Ang mga profesional o nakatapos na pag-aaral, mga titulado, ay hindi kailangan magtrabaho dahil kaya na lamang nilang bayaran itong faya na ito.
19:13.6
Kaya pinilit ng ibang mga magulang na makapag-aaral ng kanilang mga anak para makaiwas ito sa gawain.
19:21.6
Question number 9 na tayo. Tama o mali ang kalakalang galyon, ang monopolyong kalakalang ipinutupad ng pamahalang Espanyol sa Maynila at sa Acapulco?
19:31.6
Question number 9 na tayo. Tama o mali ang kalakalang galyon, ang monopolyong kalakalang ipinutupad ng pamahalang Espanyol sa Maynila at sa Acapulco?
19:51.6
Ang tama sagot ay tama. Ang kala kalang galyon or the galleon trade ay ang kala kalang nang galing sa Mexico o Mexico sa Isis.
20:00.6
Ang tama sagot ay tama. Ang kala kalang galyon or the galleon trade ay ang kala kalang nang galing sa Mexico o Mexico sa Isis.
20:01.6
Acapulco at naganap
20:03.5
noong panahon ng Bastila.
20:05.8
Ito ay ginamit upang magdala
20:07.6
ng mga produkto mula sa Maynila
20:09.1
papunta sa Acapulco.
20:11.4
At nagsimula ito sa Maynila noong
20:15.6
nakakapagpalitan ng produkto
20:17.3
ang Pilipinas at Mexico.
20:21.2
naipadala at nakalakal
20:27.2
at iba't ibang mga spices.
20:30.9
kabutihang naidulot ang kalakalang
20:35.2
ay nakatuklas ito ng iba't ibang mga
20:37.1
bagong rita. Ikalawa,
20:39.1
nakatuklas din ang mga bagong sangkap sa pagkain.
20:41.6
At ikatlo, maraming
20:43.1
kalakal ang nakuha sa Mexico.
20:45.1
At panghuli, naging mahusay
20:47.4
sa paggawa ng barko ang mga
20:49.1
Pilipino. Kahit na noon,
20:51.4
ay ito ay imposed din o pinilit
20:53.2
din sa kanila. Ito rin
20:55.2
ay isa sa mga posibleng sagot kung bakit
20:57.4
kung may kilala kayong
20:58.9
Mexicano o kung nakakain na kayo na
21:00.8
Mexican food. May mga ilang
21:02.5
pagkakahawig ang ating
21:04.3
pagkain sa kanila, ating kultura
21:06.6
sa kanila. Kahit ang mga salita
21:14.1
Meron tayong, kung merong
21:20.8
mga iba-ibang versions
21:22.6
nito. May lumpiang,
21:24.7
may lechong kawali tayo. Sila ay may
21:26.5
mga chicharrones. Or meron tayong
21:28.6
chicharrones. Sila ay may chicharrones.
21:30.8
Ayan. Punta na tayo sa ating huling
21:32.5
katanungan. Question number 10 na tayo.
21:36.1
na nagpatupad ng monopolyong
21:40.7
A. Miguel Lopez de la Gaspi?
21:42.6
B. Ferdinand Magellan? C. Juan
21:46.6
Or D. Jose Vasco I. Vargas?
21:49.2
20 seconds on our clock.
21:51.4
Tumatakbo nga itong oras.
21:52.7
Imiisip natin o hinahanap
21:54.4
kung sino ang pinuno na nagpatupad
21:58.3
tabako. Sino sa kanila?
22:00.4
Ito ba ay si Miguel Lopez de la Gaspi?
22:03.3
Ferdinand Magellan?
22:06.5
O Jose Vasco I. Vargas?
22:09.7
Ayan. Tapos na natin
22:10.6
yung oras. Ang tama sagot ay letrang
22:16.5
Ayan. Ano ba ang monopolyo?
22:18.0
Kanina pa natin na may mention ng salitang ito.
22:20.1
Ang monopolyo, mono, isa.
22:25.3
ibig sabihin may isang
22:28.9
kung saan ang mga
22:30.3
produkto at servisyo ay nanggagaling lamang
22:33.7
kumpanya o producer.
22:35.9
Isa lamang. Monopolyo.
22:39.9
Kung kapanahon ng panahon ng
22:41.9
Kastila, may tinatawag na
22:43.7
monopolyo ng tabako sa ating
22:46.0
bansa. Kinatupad ito ni Gobernador
22:48.2
General Jose Vasco I. Vargas.
22:50.6
At sa ilalim ng monopolyo ng tabako
22:52.2
ay kontrolado ng pamahalaan ng
22:54.1
Espanya ang pagkakaroon
22:56.0
ng tabako sa bansa.
23:01.8
Sinisigurado nila na ang kita
23:03.9
mula sa industriya ng tabako
23:05.9
ay mapupunta lamang
23:07.7
sa Espanya. At walang ibang
23:09.9
kumpanya ang maaaring
23:12.2
magpasok ng tabako sa bansa.
23:14.4
Walang ibang maaaring mga lakal
23:16.0
ng tabako at sino mang mahukuli
23:17.8
ay haharap sa parusang ipapataw
23:22.2
Nangyayari kung may monopolyo, di ba?
23:23.9
Ang kontrol sa produksyon, sa presyo,
23:26.3
sa distribusyon ay nasa isa lamang.
23:29.0
At kung pag-uusap,
23:30.3
usapan natin. Pagdating sa ekonomiya,
23:32.1
kapag may monopolyo,
23:34.2
nalilimitahan din ito ang pagpapabuti,
23:36.6
pagpapaigi sa isang produkto
23:38.1
at kakontrol din nila ang presyo.
23:40.7
Kaya hindi bumababa
23:42.1
kasi hindi competitive. Walang kumakalaban.
23:46.0
So, yan ang ating mga tanong para tayo
23:48.1
nag-time machine at bumalik sa mundo
23:50.3
noong nasasakapan ng Espanyol.
23:52.3
Napaka, ano no, medyo sobering,
23:54.5
medyo nakakalungkot ng kaunti
23:56.2
yung ating mga napag-usapan. Magandang
23:58.3
paalala ito na sana nga, hindi na ito
24:00.3
tumuulit, diba, at patuloy
24:02.4
natin ipaglaban ang ating kalayaan
24:04.5
sa tamang paraan. Kalayaan
24:06.3
hindi lamang sa mananako, kalayaan
24:08.4
ng pag-iisip, diba, kalayaan na may
24:10.3
bibigay din natin sa ating kapwa
24:12.0
pagdating sa kanilang kanya-kanyang
24:14.7
paghahanap ang kanilang
24:16.4
opportunity sa buhay. Diba?
24:18.7
So, bali tayong may
24:20.1
abag, may may tutulong bakit hindi natin gagawin.
24:22.9
Ayan, nakuha nyo na ang inyong
24:24.5
mga scores. Ayan, salamat sa pagsama.
24:27.2
Kung anong score ninyo, sabihin nyo sa amin.
24:29.3
Ayos ba ang score?
24:30.3
Taas? Kung hindi man, ang importante
24:32.5
may natutuhan tayong bago ngayong
24:34.4
araw na ito. At ang importante
24:36.5
ay sinubukan mo pa rin, hindi ba?
24:38.7
Kaya para sa akin, mahusay ka pa rin.
24:40.7
Kaya sana yung marami kayo natutuhan, kung may
24:42.4
mga suggested topics kayo, gusto nyo
24:44.0
pag-usapan natin sa susunod, e maaari nyo
24:46.2
itong i-comment o i-message kami
24:48.3
sa Knowledge Channel Facebook
24:49.7
page or Facebook account.
24:52.0
Huwag ninyo rin kalilimutan na i-share
24:55.7
para mas marami pang mag-enjoy at matuto
24:57.7
ng libre at malaya.
25:00.5
This is Coach Laika, and
25:01.8
lagi nyo tatandaan, learning never stops
25:04.1
kaya let us never stop learning.
25:05.8
I'll see you next time dito lang sa paborito ninyo.
25:08.4
Knowledge on the go.
25:09.7
Mabuhay ang mga Pilipino,
25:11.6
mabuhay ang Pilipinas, para tindi tayo
