Close
 


Bakit ang lakas manisi ng China?
Hide Subtitles
Click any subtitle word to view Tagalog.com dictionary results.
Computer Shortcuts: Left / Right arrows to jump 2 seconds back or forward. +Enter or Space to toggle Play/Pause button. Full Screen Mode
Silipin natin ang narrative ng China kung saan Pilipinas pa ang sinisisi sa lumalalang tensyon sa West Philippine Sea. Kasama natin si Jose Antonio Custodio, isang security analyst at military historian.
Christian Esguerra
  Mute  
Run time: 49:40
Has AI Subtitles



Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )
00:00.0
Thank you for watching!
00:30.0
Doing this live, baka kala nyo, recorded ito. Today is December 26.
00:36.5
Merry Christmas pa rin sa inyong lahat, sa lahat po ng mga taga-sanod, taga-pakinig, taga-panood dito po sa ating Facts First Podcast.
00:44.8
I hope nag-enjoy po kayo sa inyong Christmas celebration kasama ang inyong mga mahal sa buhay, inyong pamilya, mga anak, asawa, at kung sino pang mga nagpapasaya at nagpapaligaya sa inyo.
00:56.9
Okay, ano pang mag-uusapan natin ngayon?
00:58.9
Siyempre, hindi good yun sa pag-uusapan natin.
01:01.6
Isipin nyo, Christmas season, dapat yata, good yun sa pag-uusapan.
01:05.2
Okay din naman, pwede naman natin pag-uusapan ng good news, pero hindi natin pwedeng isang tabi ang mga bad news na nakikita natin.
01:13.5
Kasi, bad news doesn't stop just because you opt to ignore it.
01:18.3
In this case, pag-uusapan po natin itong China.
01:21.2
Alam nyo po ba yung term na gaslighting?
01:24.7
Pusong-uso po yan, ginagamit siya ng mga millennials, sa mga gen-C.
01:27.9
Okay, gaslighting ibig sabihin, ikaw na yung biktima, ikaw pa yung sinisise.
01:33.4
Opticable yan in different levels, pwede sa personal relations, professional, at even when it comes to international relations.
01:43.0
Like in the case of the Philippines and China, in the case of Manila and Beijing.
01:48.1
Ito po yung sinabi recently ng Chinese Foreign Ministry.
01:50.8
Sabi nila, alam nyo po tumataas ang tensyon dyan sa West Philippine Sea.
01:55.6
Uulitin po natin.
01:56.7
Para makounter natin itong mga makapili ng mga propagandista na pro-China.
02:05.0
Ang West Philippine Sea, pasok po yan sa ating exclusive economic zone kung saan tayo po ang merong karapatan sa mga resources dyan.
02:13.6
Ang tawag po dyan, sovereign rights.
02:15.6
Okay, malinaw po yan.
02:17.0
Kaso, China being China, China being bully, swapang, sugapa, at greedy,
02:23.5
sinasa ako po ang ating West Philippine Sea.
02:26.7
Kahit nasa atin po ang international law.
02:31.2
Katunayan, nandiyan na nga po yung desisyon ng Permanent Court of Arbitration noong 2016.
02:36.1
Siyempre, alam natin tumataas po yung tensyon dyan sa West Philippine Sea dahil sa pambubuli ng China.
02:41.2
Diba, nabalitaan nyo naman po siguro, yung pambubomba, yung pag-atake gamit ang water cannon ng China Coast Guard laban po sa mga Filipino vessels.
02:52.6
Siyempre, non-lethal weapon po po yung ginagamit nila.
02:55.5
Pero isipin mo, sa sarili mong bakurang binubomba ka ng tubig at hindi po, ano yun, nabiro yun.
03:00.9
Pinapalayas ka.
03:02.2
Ngayon, ang pinaka-recent na statement coming from the Chinese Foreign Ministry, ito sabi nila, no?
03:07.7
Sabi nila,
03:08.5
China will not weaken in its resolve to protect its territorial sovereignty and maritime rights and interests.
03:16.4
For some time, the Philippines has been making provocations on Rene Reef and other issues
03:21.5
and drawing forces outside the region into those issues.
03:25.5
China is compelled under those circumstances to take necessary measures to firmly respond to it.
03:37.0
Tapos, siyempre, ito, parang mabait pa sila, no?
03:40.0
In short, tayo po sinisise, no?
03:42.0
Tayo rin may kasalanan kung bakit meron ganong tensyon sa ating sariling karagatan, sa ating sariling West Philippine Sea.
03:49.4
Galing talaga ng China, no?
03:51.0
Pero ito, bait-baitan bigla.
03:52.5
Sabi, that said,
03:55.5
Dialogue remains open.
03:57.3
We are ready to work with the Philippines to properly handle maritime issues through negotiation and consultation.
04:04.9
We hope the Philippines will step back from the brink and stop heading further down the wrong course at once.
04:14.0
Yan po yung definition ng gaslighting.
04:16.8
Okay?
04:17.7
So, yan po yung pag-usapan natin ngayong gabi, no?
04:20.9
Tapatin na natin, no?
04:21.8
Saan ba kumukuha ng lakas ng loob para magsinungaling itong China?
04:25.5
But to be more blunt about it, saan kaya kumukuha ng kapal na muka ang China para Pilipinas pa yung sisihin doon sa pumubuli na ginagawa nila?
04:33.6
Because in the first place, wala po silang karapatan sa ating West Philippine Sea.
04:37.7
Contrary po sa sinasabi ng China at ng kanilang mga propagandista, including yung mga makapiling Pilipino na nagpapanggap na makapilipinas.
04:46.4
Okay?
04:47.1
So, saan kaya sila kumukuha ng kapal na muka?
04:49.0
I'd like to welcome to our program, pausapin natin, isang security analyst at military historian.
04:55.5
Si Mr. Jose Antonio Custodio.
04:59.6
Magandang gabi po.
05:01.2
Merry Christmas sa inyo.
05:02.6
Merry Christmas.
05:03.8
Magandang gabi at magka-Happy New Year na.
05:06.5
Sige, advance na natin Happy New Year, no?
05:08.5
Ayun, pag-usapan niya natin yan.
05:10.2
Yes.
05:10.5
Saan ba kumukuha ng lakas ng loob itong China at galing manisin, no?
05:15.6
Ano ba sa inyo yan? Bakit ganyan?
05:17.2
Kasi wala naman siyang accountability, eh.
05:19.2
Kasi una sa lahat, it's a communist totalitarian state, di ba?
05:22.5
So, wala siyang pakialam sa opinion ng...
05:25.5
ng mga ibang tao, no?
05:26.7
Because it's really led by...
05:28.4
Ika nga ni Joe Biden nga, ang tawag niya sa...
05:31.7
kay Xi Jinping, diktador, eh.
05:33.9
Di ba?
05:34.4
And what are the bag of tricks of dictators?
05:37.3
But to lie, di ba?
05:38.8
Ika nga yan, eh.
05:39.5
Through history, nakikita natin yan.
05:42.1
Na puro kasinungalingan ang ginagawa ng mga diktador, no?
05:44.7
Mga authoritarian countries, no?
05:47.9
Precisely, they do that, no?
05:50.1
They create their own version of an alternate reality, no?
05:55.5
Para lang ma-justify ang kanilang imperialist territorial claims, no?
06:01.0
Yung kanilang aggression, no?
06:03.1
To justify that, no?
06:04.8
So, magiging sinungaling yan, no?
06:07.0
In order also to indoctrinate the people, no?
06:09.6
Yung kanilang, yung mga Chinese.
06:11.0
Kaya, makikita mo, di ba yung tinatawag, ano ba yun?
06:13.1
50 Cent Army ba yun?
06:14.9
Di ba? Yung mga trolls nila, di ba?
06:17.7
Na ang ginagawa niyan is to indoctrinate the Chinese people
06:21.8
na sa kanila talaga yung karagatan na yan.
06:24.4
So that there's this...
06:25.5
cycle of popular pressure that will...
06:29.1
popular support that will, ano to, yung legitimize ngayon
06:34.0
and the aggression of China, no?
06:39.5
Sa sabihin na meron silang popular support.
06:42.9
Sa kanila na yung tao nila, no?
06:44.2
So, it's all part of that package, no?
06:46.4
And at the same time, wala naman kasi silang talagang pakialam.
06:51.1
Alam naman nila, nagsisinungaling sila.
06:52.8
Alam naman nila, may un-close.
06:54.7
Alam naman nila lahat.
06:55.5
Wala lang silang pakialam talaga.
06:57.5
A typical, ano to, a typical totalitarian country with a chip on its shoulder, no?
07:03.9
Kasi ano sila eh, historically, feeling nila, naagrabyado sila noong 19th century
07:08.8
dahil yung mga imperial powers at that time were the ones who were occupying China.
07:13.7
So now, in the 21st century, it's their time to shine naman daw, no?
07:17.9
So sila naman ngayon ang mamumuno sa mundo.
07:20.8
So ganoon yan, no?
07:22.0
Pero yun nga, yung constant lying, no?
07:24.7
Parang classic ano to, no?
07:26.0
Hango sa playbook ni Joseph Garbals, yung propagandista ni Hitler, no?
07:30.4
Mukhang ito naman talaga, no?
07:31.7
Paulit-ulit mong ulitin.
07:33.8
Paulit-ulit mong sabihin ng kasinungalingan.
07:35.7
Eventually, tatanggapin siya binang katotohanan.
07:38.4
Pero ang sakin, in this day and age, no?
07:41.3
Supposedly, mas madali na mong mag-google, no?
07:43.5
Yung pinag-uusapan natin, kunwari, yung maritime, yung ruling ng Permanent Court of Arbitration sa The Hague noong 2016.
07:49.7
Pwede na ma-google yan ang mga nanonood niya yun, di ba?
07:51.7
Ang point ko, in this day and age,
07:54.7
ligtarin o tabunan pa rin ng propaganda yung malinaw na katotohanan
07:58.4
na tayo ang merong sovereign rights o karapatan dito sa West Philippine Sea
08:02.7
at ang China has no business being there.
08:06.0
Well, basically, ano to eh.
08:08.6
Sa atin kasi, because we are the aggrieved party, no?
08:11.7
Sa ating dapat, we should push back on that, no?
08:17.1
Hindi tayo makakonvince, no?
08:19.9
If, of course, our government is working for us, no?
08:22.8
And hindi siya kagaya ng previous administration na kine-cater yung China.
08:26.9
Now, sa China kasi, basically, gaya na sinabi ko, no?
08:29.9
Yung the lie will, ano to, yung lie kasi will work on their own people, no?
08:36.7
Kasi you're conditioning eh, kinocondition nila, no?
08:39.5
And then, gaya ko sinabi ko sa inyo, yung ngayon eh, kahit na may Google ka, no?
08:48.6
Kahit na may Google ka.
08:50.0
Mapansin mo, yung last, during the time of the,
08:52.8
the height of the pandemic, diba?
08:54.7
Magkikita mo sa US na yung mga anti-mask, anti-vax, diba?
08:59.3
And nandiyan na lahat ang yung data, pero still,
09:02.1
nainiwala sila sa conspiracy theories and it's widespread, diba?
09:05.7
So, ano yan eh, kahit na meron na sa information age tayo
09:09.9
and it's easy to get, it's still not a guarantee na yung katotohanan na labas.
09:15.5
Kasi kailangan pa rin itulak ang katotohanan, eh, no?
09:18.2
Kailangan mo pa rin itulak to work for it, no?
09:21.4
Because if you have a,
09:22.8
an actor of bad faith like China,
09:25.3
which actually is a very powerful country in terms of information,
09:29.7
disinformation, remember, siya may hawak ng TikTok, no?
09:33.7
And in the wars of the 21st century, itong sa Gaza, itong sa Ukraine, no?
09:41.5
Yung China, ano to, they're messing with the algorithm of TikTok
09:46.6
kasi kontrolado nila para may push yung isang, ano to, isang anti-Western line.
09:52.8
Ito naman, ang, ang, ang in-embrace ng mga kabataan,
09:58.5
ang hihilig mag-TikTok, no?
09:59.9
Kaya, diba, recently, yung, yung, yung naging scandal dito,
10:03.8
yung, yung Bin Laden letter eh, biglang pumutok, diba?
10:07.4
And you could see children, American, teen, young Americans praising Bin Laden.
10:14.5
And it was, and the medium of that was TikTok, no?
10:17.8
So, ganon ka-pernicious, no, yung hawak ng China sa disinformation, no?
10:22.3
And that is,
10:22.8
yes, governments may not, ano to, but it's, there may be governments that may be aware of the truth
10:31.0
but yung people, yun naman ang tinatarget nila, no?
10:34.1
Sa mga bansang they have competition with, itong kagaya ng China, no?
10:40.7
So, basically, merong, ano, merong effort to actually influence the Philippines
10:44.4
and also the international community.
10:46.6
Pero sa observation mo, ano sa tingin mo yung parang mas priority nila?
10:49.8
Yung mga ganitong pahayag coming from the foreign ministry,
10:52.8
mas targeted, mas nakatuon ba yan sa international community?
10:56.2
O mas nakatuon sa Pilipinas?
10:58.5
O sa sarili nila, domestic audience?
11:00.7
Nakatuon sa kanila yan at nakatuon sa Philippines.
11:03.1
Warning yan sa atin eh.
11:04.2
Nag-o-warn yan eh.
11:05.4
If you look at Chinese history, mahilig sila mag-warn eh, no?
11:08.4
Yung, for example, yung lead up sa Korean War,
11:11.3
nag-o-warning sila eh, no?
11:12.9
Na, sa UN noon, na,
11:15.1
ah, huwag kayong tumawid sa line na yan, huwag kayong gaganyan.
11:19.0
So, eh, hindi pinakinggan ng UN forces yan.
11:21.9
So,
11:22.8
nag-intervene sila, no?
11:24.0
So, may, may history sila, nag-o-warn sila eh.
11:26.4
So, it's part of their strategy also, no?
11:29.2
Ah, not mean to say na gigirahin tayo.
11:31.7
Because alam naman nila, it's not, it's a different case altogether.
11:34.9
But, the, the pattern of warning is there.
11:37.3
So, anong ibig sabihin nila yan?
11:38.7
They will pressure us, no?
11:40.6
Pwedeng i-pressure sa paghaharas ng ating mga, ah, supply,
11:45.1
continuous harassment of our supply, ah, vessels there, no?
11:48.2
Ah, making it difficult, ah, ah,
11:51.9
for our fishermen dun sa Pag-aasa or even sa, sa ating EEZ, no?
11:58.1
Eh, and at the same time, meron mas, ah, na to, na they will use yung kanilang mga galamay sa loob ng Pilipinas, no?
12:05.1
Ah, kasi yung previous administration, eh, it, it, ah, ganito yan, eh.
12:10.0
Before the previous administration, noong time ni Pinoy,
12:12.7
nagkaroon na ng alarm sa, sa, sa influence ng China sa ating strategic industries at pati na sa ating mga,
12:21.4
ah, telecommunications, no?
12:23.0
So, there was a move sana to, to, ah, constrain them, no?
12:27.5
Pero umupo si Duterte, ang naginawa niya, binuksan pa niya lalo yung Pilipinas sa China.
12:32.4
And that's six years of, of, of China, ah, gaining influence in the Philippines, no?
12:38.2
So, yung, meron na kasing mga, may sinabi, may, may, may pinose ka kanina, eh, na huwag natin tawagin makapili.
12:45.0
Sino ba nagsabi noon?
12:45.9
Ah, may nag-comment, huwag daw makapili, parang bayaran tridor.
12:49.4
Ayun, bayaran tridor.
12:50.7
Yan ang gamitin nalang.
12:51.4
Maganda, galing noon, noong taong yan.
12:53.2
Sige, galing noon siya.
12:54.4
Nakalimutan ko na kung sino yan.
12:55.6
Pero sige, huwag na makapili, no?
12:57.7
Masyadong luma, no?
12:58.8
Oo.
13:00.1
Malakas makalolo.
13:01.6
Makalolo, makapili.
13:02.9
Although, that was a term we were using, mga makapili, which is similar to yung sinasabi na quisling.
13:08.3
Diba?
13:08.7
Yung, noong, another, sa Western European, kasi quisling naman yan.
13:12.6
No, yung mga tridor, no?
13:13.7
So, basically, ang nangyari dito, itong mga, itong ating mga, ano to, itong, ah,
13:21.4
so, yun ang, ang sinasabi ko kanina pala, was that even before, even before noong time ni Pinoy,
13:26.7
meron ng mga bayaran tridor, mga makapili na noong time na yan, no?
13:30.8
But, na-enable sila noong time ni Duterte.
13:37.1
Enabled na silang lahat, no?
13:38.7
Kasi meron kang bas-bas sa national government, no?
13:41.6
And that is something that China wants to revive again sa atin, no?
13:46.5
And they have the necessary tools for that.
13:49.1
Nandas kanila na nila, eh, no?
13:50.6
Meron na silang mga...
13:51.4
mga politiko dito na who will be on their beck and call, no?
13:55.0
And kaya, ang importante lagi dito ay titignan natin yung mga elections, no?
13:60.0
At yung mga infighting na nangyayari ngayon sa BBM administration, no?
14:05.3
Kasi yan yung avenue kung saan pwede po mag-take advantage o pumasok ang China
14:10.7
sa mga political factions, no?
14:13.2
Dito sa Pilipinas, no?
14:14.6
Like, ah, kasi syempre, kailangan ng, kailangan ng pondo yung mga yan, no?
14:19.3
Kung gagawa ka namang operations,
14:21.4
of destabilization or whatever, kailangan mo ng pondo.
14:23.6
Eh, sino magbibigay ng pondo kung hindi?
14:25.5
Walang iba kung hindi dyan sa Beijing, no?
14:27.5
Second...
14:27.8
Second is, ano to, yung, ano to, yung mga elections natin, no?
14:33.6
Since either destabilization or elections, no?
14:37.3
Kaya, ano to, I think last month lang, di ba?
14:40.4
Wala pang dalawang buwan, nagsalita na tong si...
14:43.2
Browner ba nagsalita?
14:44.2
Yung chief of staff, si Browner ba?
14:46.2
Ito yung sa destabilization?
14:47.6
Oo, na-stabilization, no?
14:49.0
He mentioned something about destabilization.
14:51.4
Um, no, of course, it was being downplayed after that.
14:55.8
But, why would the chief of staff say something about destabilization
14:58.6
unless may napulot talaga siya?
15:00.4
And then, a few weeks later, nag, ano to, in-affirm naman ni, ano to, ni Trillanes, no?
15:06.5
Yung dating senator Trillanes, no?
15:08.6
Um, na, meron nga, meron nga.
15:11.4
Nag-identify pa siya ng tao kung sinong pwedeng behind that, di ba?
15:14.5
May kasunod pa yan.
15:15.4
Nag-deny si dating Pangulong Rodrigo Duterte.
15:17.8
Wala naman nagsasabing siya.
15:19.5
Oo, di ba?
15:20.1
Nagsalita siya.
15:21.4
Oo.
15:22.4
So, the thing here is that,
15:24.6
pero alam natin ngayon, meron falling out between the two families, no?
15:30.8
Between, ah, not the families, between the two camps, no?
15:34.5
Yung BBM camp and the Duterte camp, no?
15:37.7
And we all know who China is with, no?
15:39.7
China is definitely not with the BBM camp.
15:41.6
It's with the Duterte camp, no?
15:43.2
For obvious reasons naman, no?
15:45.2
And it's not even hidden, no?
15:46.9
Tignan mo lang yung, ano ba yun, SMNI ba yun?
15:49.7
Kung saan yung, ano to,
15:51.4
napaka madaming mga pro-China doon, no?
15:53.9
But that being said, no?
15:55.4
Those are the,
15:57.3
those are the,
15:58.8
ano yan, mga opportunities na pwede gawin,
16:03.7
mga pwedeng i-take advantage ng China, no?
16:07.1
So, hindi lang,
16:08.6
hindi lang nagbabantay tayo sa West Philippine Sea, no?
16:12.4
Kasi mamaya nakatutok lang tayo masyado sa West Philippine Sea, no?
16:17.1
And yet, na-neglect natin yung ating back.
16:21.4
Backyard, no?
16:23.2
Or yung pintuan natin bukas pala, no?
16:26.6
At pasok ng pasok ang China.
16:28.1
Hindi yan ang kinokontrol, no?
16:30.0
Ang organo-monitor, no?
16:31.8
Because that's it.
16:33.3
Oo, kasi nga, very,
16:35.0
ito sana rin maintindihan ng mga viewers and listeners natin.
16:38.3
Yung influence operations ng China
16:40.5
para masira yung naratibo ng Pilipinas,
16:44.3
which is truthful,
16:46.0
para maipasok na rin kanilang naratibo
16:48.2
na alam nating baloni,
16:49.9
eh,
16:50.3
eh,
16:51.1
malawak po yun yung tinatawag na influence operations.
16:53.4
Hindi lang puro trolls ang, ano,
16:55.6
ang involved doon, no?
16:57.0
Maganda yung binabanggit niyan, eh,
16:58.4
ni Mr. Custodio, no?
17:00.3
Yung mga politiko.
17:01.4
Pero kasi nga, ganito rin yan, eh, no?
17:03.8
Siyempre, wala ka naman makukuha ng hard evidence dyan, eh, no?
17:06.4
Whether yung politiko tumanggap ng pera from China.
17:08.8
Kung meron mga ganun, ano yan, eh.
17:11.0
Siyempre, very complicated dyan.
17:12.5
Maraming layer siyan.
17:13.9
Parang, magdududa ka na lang
17:15.5
pag nakita mo yung,
17:16.6
ba't ganito yung positioning ng ganitong politiko?
17:19.6
Ang naisip ko sa ganyan,
17:21.1
eh, dapat i-out,
17:22.2
I mean,
17:23.2
i-out yung position nila, no?
17:25.3
Alamin ang mga butante,
17:26.6
sino ba rito yung pinangangalagaan yung interest ng China
17:28.9
at pagdating ng 2025 at 2028,
17:32.0
huwag i-vote.
17:32.6
Kasi yun ang malinaw, di ba?
17:34.5
Oo.
17:35.2
Tama ba?
17:36.2
Oo.
17:37.1
Yun ang malinaw.
17:38.2
So, that's why yung isa naman is yung elections, di ba?
17:41.3
2025 ang next elections natin, di ba?
17:44.2
Tsaka 2028.
17:45.2
2028, no?
17:45.5
Midterms natin ng 2025.
17:46.6
Midterms and ganito.
17:47.9
So, yung midterm elections, no?
17:50.1
Kasi yung midterms elections,
17:51.1
there's a very big chunk there na local government, di ba?
17:56.7
Yes.
17:57.3
And yun ang pinaka-vulnerable yung mga local government
18:00.4
kasi yun, ang daming mga corrupt doon, eh, no?
18:02.6
Ang daming mga corrupted families,
18:04.4
mga dynasties and whatever,
18:06.1
yan yung tatargetin, di ba?
18:07.8
So, hawak nila ibang mga probinsya na, no?
18:10.8
So, that's something that has to be looked out for, no?
18:13.3
And the point is,
18:14.2
is the national government monitoring that, no?
18:16.8
So, kailangan talaga na ipapatibay mo talaga
18:19.5
yung anti-money laundering,
18:21.1
mga ganyan.
18:21.8
Titignan mo talaga kung saan,
18:23.5
kung ano ito,
18:24.1
you have to clamp down on that, no?
18:25.7
Because nagwa-warring na yung China, eh, no?
18:28.0
We are doing, we are doing that.
18:29.9
So, aside from yung ano ito,
18:31.8
yung paghahara sa ating ano ito,
18:34.4
sa ating mga assets in the West Philippines
18:36.9
at mga garisons natin doon
18:38.5
at mga fishermen natin,
18:40.4
it's also yung increased operations
18:43.9
against our social, ano ito,
18:50.3
our socioeconomics,
18:51.1
our economic,
18:51.5
our political structure,
18:54.6
structure dito sa Pilipinas, no?
18:56.3
Oo nga, eh.
18:56.9
Maganda nga siya i-visualize, no?
18:58.4
Kung baga hindi siya single front, eh,
19:01.0
yung ganyang influence attacks, no?
19:02.7
May libro yan, eh.
19:03.6
May libro yan, eh.
19:04.6
Yung, ano ito,
19:05.9
may libro yan, eh,
19:06.6
1990s, no?
19:08.0
Unrestricted War, no?
19:09.9
Sulat ng mga Chinese military officers
19:12.5
which they see na
19:13.6
war not just as yung combat, no?
19:17.0
But war in its totality, na
19:19.0
pati isisirain mo,
19:21.1
ang social cohesion ng isang bansa
19:23.4
sa pamamagitan ng pagkocorrupt sa kanya.
19:26.0
Yan ba yung kasama?
19:26.7
I forgot which particular area was this.
19:28.5
Nabasa ko rin to yung parang
19:29.6
they, they, they populate
19:31.9
the, the, the area, no?
19:34.7
Dinadamihan na rin yung Chinese settlers
19:36.1
until eventually,
19:37.8
hindi lang assimilation na nangyayari.
19:39.6
Talagang, they take over the culture.
19:41.8
Ay, yun, yun.
19:42.7
Saan yan, eh?
19:45.4
Ang ginagawa nila ngayon is more on,
19:48.0
ano ito, eh, siyempre,
19:49.0
yung sa political, ano ito,
19:51.1
structures of power
19:52.2
sa isang bansa.
19:53.6
Yung, yung isa naman,
19:55.2
yung sinasabi mo,
19:56.4
that's also done by other groups, no?
19:58.3
Like, for example,
19:59.7
kaya malaking issue ang refugees sa,
20:02.0
sa, and migrants ngayon sa Europe
20:03.7
kasi it's seen as a part of a culture war.
20:06.1
Yung demographic changes, no?
20:08.3
So, dadam,
20:09.5
or here in, or in the US, na
20:11.8
kaya malaking issue yung,
20:13.7
yung US southern border ngayon
20:15.4
kasi, ano yan, eh,
20:17.1
everyday, tens of thousands
20:18.6
pumapasok lang sa US na wala man lang,
20:21.1
wala man lang restriction sa kanila, no?
20:25.1
And then, they're scattering through the entire.
20:28.1
So, yan, that causes demographic changes, no?
20:31.8
It can cause, actually,
20:33.4
shifts in voting, ano ito,
20:36.8
eventually, as these people get regularized, no?
20:39.6
Parang ganun, no?
20:40.3
Yun ang kabadyan, no?
20:42.5
Okay, okay.
20:43.7
Ito naman,
20:46.4
paano naman natin, ano ito,
20:47.8
gumaga, sa tingin mo,
20:49.6
may nakikita ka bang,
20:50.9
magagandang mga signals
20:52.3
coming from
20:53.1
the national government
20:54.6
in terms of countering
20:55.9
these Chinese influence operations?
20:57.7
Kasi, example,
20:58.9
whether people like him or not, no?
21:01.2
Miski hindi bumoto sa kanya,
21:03.0
I don't know whether you agree with me.
21:04.7
Pag inanarise mo na may actuations
21:06.2
ngayon ng Marcos administration,
21:08.5
specific to this particular issue,
21:11.0
parang we're seeing and hearing
21:12.7
the right words, no?
21:14.8
Ang, ang basa ko nga dyan,
21:16.2
ang parang ginagawa,
21:17.2
course correction, no?
21:18.2
Itinutuwid
21:18.7
yung maling, ah,
21:20.9
tao dito, path
21:21.8
kung saan nakita natin
21:23.7
yung sarili natin
21:24.5
during the last six years.
21:26.2
Anong tingin nyo dyan?
21:27.5
Well, actually, ano,
21:28.3
si Bongbong,
21:30.2
si BBM,
21:31.8
he does not have to
21:32.7
even just go back to Aquino, no?
21:35.7
To know what to do.
21:37.3
He has to,
21:38.5
he knows very well
21:39.8
what his own father did, eh.
21:41.7
No?
21:42.2
Yung mismong tatay niya, eh.
21:43.1
Kasi ang tatay niya,
21:44.0
ang arkitekto ng West Philippine Sea
21:45.7
situation natin ngayon,
21:47.3
kung bakit may garrisons tayo dyan, no?
21:50.0
That was all,
21:50.6
all during the time of his dad, no?
21:52.5
Bakit, at, ah,
21:53.6
there was a point, no?
21:54.4
Bago, before everything collapsed, no?
21:56.7
Sa, sa,
21:58.0
sa time ng tatay niya, no?
22:00.3
Before all the economic mismanagement happened
22:02.4
and all of that.
22:03.2
There was a time in the late 70s
22:04.8
na, na minomodernize ni, ah, FM, no?
22:09.3
Wow, that's so nostalgic to me to say FM.
22:11.9
Anyway, it's being back, ah,
22:13.2
core memories.
22:14.0
Marcos, Marcos Senor nalang.
22:15.1
Marcos Senor.
22:15.6
Marcos Senor.
22:16.3
Marcos Senor.
22:17.1
Ngayon, bago.
22:18.3
Anyway, so,
22:19.2
Huwag na yun.
22:21.9
Huwag na yun.
22:22.7
Ibang usapan na yun.
22:24.3
Oo.
22:25.1
Ano to eh?
22:26.1
Ano ba tawag dito?
22:27.6
Ah, siya yung, ano to eh,
22:29.0
there was a point to modernize the APA.
22:30.9
There was a, there was a modernization program.
22:32.9
Kaya nga, bidili natin yung F-8s na,
22:35.2
na naval fighter, no?
22:37.3
Well, aside from that,
22:38.0
but it was seen as it could,
22:39.2
it could project into the,
22:40.8
ah, West Philippine Sea, no?
22:43.4
Tapos yung, yung legal basis,
22:45.9
time ng tatay niya lahat yan.
22:47.1
So, one can say that his,
22:48.8
just, just continuing, no?
22:51.0
The legacy of what his dad did
22:52.7
when it came to,
22:54.1
sa, sa West Philippine Sea.
22:55.9
At the same time,
22:56.8
kinukontinue din niya yung,
22:58.1
yung ginawa ni Pinoy, no?
23:00.2
Na, na yung international,
23:02.1
eh, excuse me,
23:03.4
pagka-internationalize ng issue, no?
23:05.8
Ah, kasi ngayon, di ba,
23:06.9
yung sinasabing bagong paradigm,
23:08.6
magpaparticipate tayo ngayon sa,
23:10.5
not just bilateral,
23:11.6
but also multilateral patrols, no?
23:13.7
Yung matagal na,
23:15.4
si Nelf, dahil pro-China si Duterte, eh,
23:18.8
kaya pati yung AFP natakot na
23:21.2
i-push yung mga ating mga,
23:23.4
ah,
23:24.4
yung ating mga initiative sa West Philippine Sea
23:26.4
kasi, ano to,
23:27.9
ayaw ni Duterte nung time na yan, no?
23:30.9
No?
23:31.4
Ah, pati yung ating,
23:32.7
I remember during the time of Duterte na
23:34.4
pati yung ating mga military to military relations,
23:37.3
yung mga exercises, yung balikatan,
23:38.8
sinusuppress nga ng,
23:40.1
ng Philippine military, yung,
23:41.9
ah, media, no?
23:44.1
Not to report on it kasi baka magalit si Duterte, no?
23:46.8
Ah, ah, and,
23:48.8
ngayon, it's back again on track, no?
23:51.2
So, the, the important thing,
23:53.2
ang pinaka-importante dito,
23:54.7
but we're just talking about the West Philippine Sea issue, no?
23:57.5
Yung pag-internationalize, no?
23:59.4
Nang, ah, pag-pass up ngayon ng mga countries,
24:02.7
like, ah, the, um,
24:04.6
like yung, ano ba tawag dito?
24:06.6
Yung US, Japan, Australia.
24:09.5
Para pala kasi, these are our partners and allies.
24:12.6
Second, of course,
24:14.0
is yung modernization ng Philippine military, no?
24:16.3
Ah, mas malaki ngayon ang mga,
24:18.8
ang mga budgets, no?
24:20.9
Na, na,
24:22.3
malalaki yung mga budgets na pinipigay ngayon sa
24:25.3
Philippine military.
24:25.8
And na talagang may, ah,
24:27.6
may intention to eventually come up with a multi-role fighter, no?
24:32.1
Kasi, ironically, at this point in time,
24:34.4
wala pa rin tayong tutunay na fighter jet, no?
24:36.7
Ah, no, ah, jet fighter, no?
24:38.7
Ah, meron kasi tayong lead-in fighter trainer,
24:40.7
which is the F-A-50.
24:41.7
Pero ang, ang mukhang pinupush na talaga ngayon
24:44.4
na magkakaroon tayo ng F-16s in the foreseeable future.
24:47.2
Magka-transfer ng US sa atin.
24:48.6
Ang mga F-16s, no?
24:50.3
Um, I would, I, I would assume, to use the term,
24:53.1
parang baka pre-love F-16s yun, no?
24:55.7
But still, F-16s nonetheless, no?
24:57.7
Yun yata yung ano, tama, pre-love.
24:59.4
Kasi na-interview natin si Ambassador
25:01.8
Babrum Waldez, ah,
25:04.4
more than a week ago.
25:05.7
Parang, yun ang ano, yun ang direction.
25:08.1
Oo.
25:08.6
Hindi niya ginamit yung term na pre-love,
25:10.0
pero masyado daw kasi mahal yung brand nyo.
25:12.2
Ito nga pala, alam ko, ano ka dyan, eh.
25:14.2
Geek ka pagdating sa, sa military stuff na nakikita.
25:18.6
Ano yan, si Mr. Custodio, mahirig sa mga skill model yan.
25:23.4
Ano ba yung ano, F-16, gano'n ba ka, ano yun,
25:25.6
gano'n ba ka reliable, gano'n ba ka importante yun
25:27.8
to be part of the Philippine, ano ba, fleet pa tawag dyan?
25:31.8
Well, ano siya eh, it's really a combat-capable jet, no?
25:35.7
It has a, it has a very good record, no?
25:39.5
It's a standing record in service with the United States military,
25:43.6
ah, with the Israeli Defense Forces, no?
25:46.8
Ah, maganda ang kill ratio.
25:48.4
Ah, maganda ang kill ratio. Ah, maganda ang kill ratio.
25:48.6
Yung target isn't the fighter jet.
25:50.1
It's actually a certification yan, no, pagkumpara sa mga kalaban, no?
25:52.7
Ah, maganda ang kill ratio. Ah, maganda ang kill ratio. Ah, maganda ang kill ratio.
25:52.8
It's actually a certification yan, no,
25:53.5
pagkumpara sa mga kalaban, no?
25:53.7
It's actually a certification yan, no,
25:53.8
pagkumpara sa mga kalaban, no?
25:53.9
but the only problem lang ah, sa kanya, of course, is yung ah,
25:58.0
pa, the only problem lang ah, sa kanya, of course, is yung ah,
25:58.1
ang model ang kukunin natin, no?
25:59.0
ang model ang kukunin natin, no?
25:59.0
ang model ang kukunin natin, no?
25:59.1
kasi, definitely, kasi remember,
25:59.7
kasi, definitely,
26:00.0
remember,
26:00.1
The F-16 is an old, it's an old fighter jet.
26:03.1
When you talk about, when it was first introduced, no?
26:07.6
Late 70s yan, nung dinedevelop yan.
26:10.9
Tapos, ano to, widespread use, 1980s, no?
26:14.5
So, meron ka mga earlier, o nga, no?
26:19.8
Tama, tama.
26:20.4
Hindi, mambagal rin ano to eh, ang aking computer eh.
26:23.7
Call of Duty.
26:24.3
Mukhang fan ng Top Gun to eh.
26:26.1
Oo.
26:26.3
So, ano to eh, so, may mga A and B models, no?
26:31.4
But the later marks, no?
26:32.7
Yung mga black late, mga black 50s, and all these later marks,
26:35.6
those are the very, very capable jet fighters.
26:39.2
I don't think we're going to get the new west, no?
26:41.9
So, somewhere in the middle of, we're getting the models most likely
26:45.2
somewhere in the middle of the new west and the oldest,
26:49.2
somewhere in the middle there, no?
26:50.3
Depende na kung ano yung ano to.
26:51.5
But it's still going to be greater, ano to.
26:56.3
More, more capable aircraft than the F-850 that we're using now, no?
27:00.2
Although the F-850 is not to be despised, kasi magandang aeroplano din yan.
27:03.8
But it's not really a true blue multi-role fighter.
27:07.4
Okay, you know.
27:09.3
Sarap makuhuntahan ni, ano eh, ni Mr. Custodio padating sa mga ganyan, eh, no?
27:15.0
Anyway, ito, sagutin natin itong, ano, itong linya ng propaganda ng China
27:19.3
na paulit-ulit, pati ng, inuulit din ito ng mga mercenaryong Pilipino, no?
27:23.3
Sabi mo kanina, magandang term, bayarang, trader na bayaran,
27:26.3
no?
27:26.8
Ang ginagamit ko kasi term, mga mercenaryo, no?
27:29.2
Oh, mercenaryo, oh.
27:30.2
Lato siya yun yung mga polished terms yan, eh, kumbaga.
27:32.8
Oh, sige. Mas ano yan, eh.
27:34.2
Mas tagos kasi pag trader na bayaran, ano, no?
27:37.7
Anyway, ito yung sinasabi lagi ng China, no?
27:40.3
Ito nga yung binanggit nung foreign ministry nila.
27:44.5
Tayo rin nagpo-provoke.
27:46.7
And then, we are drawing forces outside the region into those issues.
27:51.8
Kasi parang, sana marina ko sa mga listeners and viewers natin, no?
27:55.2
Matagal na ang linya ito ng China.
27:56.3
Sana sabi nila, in this part of the world, dapat na nag-uusap tayo at saka Pilipinas.
28:02.1
Kung kasi naman yung claimant bilateral.
28:04.2
Parang kanalaman dapat dito yung mga banyaga, no?
28:08.0
Yung mga outside of the region.
28:10.1
Ibig sabihin, United States, Israel, Australia, Canada, lahat yan.
28:14.2
Hindi dapat daw nakikialam.
28:15.9
Ngayon, paano ba dapat saguti nito?
28:18.7
Kasi yan ang sinasabi nila, no?
28:20.2
Parang, tama ba na dinari natin ito nung World War II, no?
28:23.4
Parang, ganyan din ang ginamit ng isang imperialista.
28:26.3
Pero huwag natin banggitin, kakampi na natin sila ngayon.
28:32.1
Pero ang point ko, yung ganong naratibo, paano ba dapat kinakounter yun?
28:37.1
Dapat tayo lang.
28:38.6
Kasi ganito yan, let's use an analogy dito.
28:41.4
Let's say, nasa school yard ka, nasa skwalahan ka, no?
28:44.5
Malit ka na bata ka, no? Malit na bata ka.
28:46.6
Tapos mayroon upper, may higher grade na bully pupuntahan sa'yo.
28:51.5
Tapos ibinubully ka araw-araw.
28:53.9
Tapos nandyan lang sa tabi, may security guard.
28:57.2
No?
28:57.8
Anong gagawin mo?
28:59.3
Hindi mo natatawagin yung security guard, diba?
29:01.8
E yung security guard is a potential partner and ally
29:04.6
na pwedeng protectahin ka dun sa bully na yan, no?
29:09.7
So yung ganun kasimple lang yan, no?
29:11.3
Natural reaction mo, pupuntahan mo yung security guard,
29:13.7
sabihin mo, boss, ito, binubully ako ng nakna-
29:16.9
una na yan, diba?
29:18.0
So yun ang na yan.
29:19.7
This is basically an analogy.
29:20.8
We have our partners and allies.
29:22.2
Now, why does China, bakit ang China ayaw na i-internationalize ang issue?
29:26.3
Gusto tayong i-bully, no?
29:28.1
Binubully tayo at alam nila kapag tayo lang, no?
29:31.5
Itong mga intimidation na ginagawa nila will work, no?
29:36.5
Kasi matatakot tayo dahil mahina talaga tayo, eh.
29:39.0
Wala tayo, we can't do na ito.
29:40.5
Matapang mga Pilipino, huwag lang yung mga mercenaryo ang namumuno, no?
29:47.0
Pero kapag yung patriotic did ng gobyerno, matatapang talaga ang mga Pilipino.
29:52.0
At na-ma-maximize yung tapang na yan, no?
29:54.9
Ika nga ni MacArthur, give me.
29:56.3
X number of Filipinos, I can't conquer.
29:58.4
Mga ganun tipo, no?
30:00.0
Many foreign leaders have seen the bravery and strength of the Filipinos as seen in World War II and Korean War, no?
30:06.9
But the thing is that, ano ito?
30:11.2
Yung China, gusto nilang i-bully tayo, no?
30:14.6
And to bully us, we should not call our...
30:17.8
Kasi alam bakit ginagawa na yung China.
30:19.6
Kasi alam nila, wala silang kapangyarihan against the international community.
30:23.6
They are weak, no?
30:25.1
In terms of...
30:26.3
Embracing the entire international community.
30:28.1
Imagine, ang mga bansa na gustong tumulong sa atin are equipped with top-of-the-line militaries, no?
30:35.5
The U.S. Navy on its own, no?
30:38.0
Can't defeat the Chinese Navy, no?
30:40.9
In a matter of several days, lubog lahat ang Chinese Navy, no?
30:45.1
Kayang-kayang gawin ang U.S. yan.
30:46.8
E what more pa tinawag mo ang Japan, which is the second, one of the most powerful navies in this part of the world, no?
30:54.4
Or even in the world itself, no?
30:56.3
Japan has...
30:56.8
In fact, Japan already has aircraft carriers, no?
31:00.7
Bumalik na naman sila sa aircraft carriers, no?
31:02.6
After 70 years nang wala, no?
31:05.3
So, balik na naman.
31:06.0
And the thing is, just to show what the Japanese did, no?
31:09.5
Yung isa sa aircraft carrier nila has the name of another of an early World War II aircraft carrier, no?
31:15.4
So, ganun, no?
31:16.5
They're up against that.
31:17.7
Chinese up against that.
31:18.6
So, kung tayo, we maximize...
31:22.4
We are able to...
31:26.3
Mobilize international support, then hindi na magiging mahina ang ating response sa China sa pangbabully nila.
31:33.8
Kaya, for example, pag nagre-resupply tayo sa Ayungin, no?
31:37.8
Or some of our garrisons, no?
31:40.3
Meron laging U.S. naval aircraft na tumutulong, eh.
31:44.3
Nag-monitor, eh, no?
31:45.4
And that sends a very clear sign to the Chinese na huwag niyong galawin yan.
31:53.1
Huwag niyong palubogin yan.
31:54.6
Yes, you can harass them.
31:56.3
But don't do any extra military action because that will bring us in.
32:00.7
No?
32:00.9
Kaya, nandun.
32:02.4
And alam ng China yan.
32:03.7
Kaya, for example, yung bakit ang Sierra Madre, no?
32:09.1
Hindi matanggal-tanggal ng China.
32:11.3
Bakit kung ano yung ginawa nilang China sa Vietnam, no?
32:14.1
Yung 1980s, yung sa pagpapatay nilang ng isang Vietnamese garrison.
32:19.7
Ba't hindi nilang magagawa-gawa sa Sierra Madre yan sa ating garrison sa Ayungin?
32:24.2
Kasi alam nila, it's an active...
32:26.3
Philippine warship, no?
32:28.9
With military personnel doon.
32:31.7
Meaning to say, galawin mo yan, trigger yan sa mutual defense treaty.
32:36.0
Ganun kasimple lang yan.
32:37.5
Act of war yan, no?
32:38.9
So, it brings in the Americans.
32:40.4
So, tagilid ka agad ng China, no?
32:42.8
Wala sila na to, eh.
32:44.2
Wala sila pa rin capability to push back.
32:46.1
Yes, they may have a very strong economy, China.
32:48.4
But its military is still in the basis of transition and is still weak.
32:53.2
Kaya hindi nila ma-afford yan.
32:55.4
So, what do they do?
32:56.3
They use information warfare ngayon, no?
32:59.3
And then they use their money now to buy off corrupt politicians everywhere, no?
33:05.5
Para ngayon, humina ngayon ang resolve ng country natin
33:10.0
or makapture nila ang political power sa Philippines.
33:15.3
Kasi kita nila, during the previous administration, that's possible, no?
33:19.6
You can capture the political elite in the Philippines, no?
33:25.9
And then, they will, hindi nila kailangan i-abrogate the mutual defense treaty
33:31.1
but they can make, they can delay and obstruct meaningful exchanges between the Philippines and its allies.
33:40.5
Kaya tignan mo, for six years, nabubulok yung Philippines, no?
33:43.6
Hindi umaandar, no?
33:44.8
Hindi alam kung ano gagawin.
33:46.0
Yung ating mga allies were wondering what the Philippines was going to do.
33:49.5
In fact, sa US, meron nga mga opinion dyan na wala nang kwentang Pilipinas sa San Alam.
33:55.9
So, there was disruption going on, no?
33:59.1
So, yan ang ginagawa ng China.
34:04.4
So, they do that, eh, no?
34:05.9
They disinform.
34:09.0
Naisip ko nga minsan, no?
34:10.4
Pag pinag-uusapan natin yung Chinese influence operations, no?
34:15.1
Kasi ngayon, sa discussion natin, may mga nakikita ko mga pro-China na mukha hindi naman totoong tao, no?
34:21.8
Nakakatanggap kaya ito ng bayad o nagpapakatangan ng libre.
34:25.1
Yan ang naman nang iniisip.
34:25.9
Naisip ko, no?
34:26.9
Sana may bayad man lang yung katangahan at katraiduran nila.
34:32.2
Katraiduran nyo, no?
34:33.0
Sumingil man lang kayo.
34:34.2
Baka naman libre yung katraiduran at katangahan na yan.
34:37.8
Huwag naman ganon.
34:38.8
Well, may iba kasi dyan naman.
34:40.1
Baka doctrinal naman sila, no?
34:41.7
Alam mo yung mga ideologs, di ba?
34:44.3
Kasi, ano yan, ano to, China, komunista yan.
34:47.5
So, kailangan, ano to, support tayo natin yan.
34:50.0
Asia yan, eh, mga ganon, no?
34:51.7
Asia for the Asian.
34:52.6
Mga ganon klase mga ideological kalokohan, no?
34:54.7
Of course, there's some.
34:55.9
There's some like that talaga, no?
34:57.4
Na makikita natin.
34:58.3
Minsan makikita ko sa universities yan.
35:01.0
Yan, hindi ko maalala kanina.
35:02.2
Yung concept na yan, no?
35:03.4
Oo.
35:04.2
Ano?
35:04.7
Asian for Asia ba yan?
35:05.6
Asia for the Asians, no?
35:07.2
Asia for the Asians, yeah.
35:08.4
Oo, which is actually just a repetition of the Japanese, Imperial Japan's trope, di ba?
35:13.4
Second World War II.
35:14.6
Oo.
35:14.8
World War II.
35:16.7
Tapos, ha, pala, Asia.
35:18.3
Pero nakabubo na tayo doon.
35:20.2
Oo.
35:21.0
Asia for Japan.
35:22.8
Eh, ito mangyayari sa atin ngayon, Asia for China.
35:25.3
No?
35:25.9
Nangyayari lang naman ngayon.
35:27.4
Like, given the rapacious conduct, no?
35:30.1
May kita mo, the countries that made the mistake of embracing them too much, no?
35:35.1
Like Sri Lanka.
35:36.0
Timo, sinusuka sila ngayon, di ba?
35:38.0
No?
35:38.9
But it's a price to pay, no?
35:41.6
A very big price to pay, no?
35:43.3
That will actually result na masisira talaga social cohesion mo, no?
35:47.7
Oo.
35:47.9
Minsan iniisip ko kung nakakatulog ba ng mahimbing itong mga politiko natin na alam natin pinagtatanggol
35:54.7
ang internationalism.
35:55.9
Hindi nga interes ang China at hindi nga interes ang Pilipinas, no?
35:58.4
Pero.
35:59.6
Tingnan, nakakatulog pa rin sila ng mahimbing, eh.
36:02.1
Kasi ano yan, eh.
36:03.7
Makakatulog ng mahimbing yan.
36:04.9
Kasi basically, personal self-interest naman ang tinitigan nila, no?
36:08.0
Political interest nila.
36:09.6
Self-political interest.
36:11.0
Hindi naman nila tinitigan yung kabahuan, eh.
36:13.7
Very parochial, self-centered mag-isip.
36:16.7
Mga ganyan, no?
36:17.7
So, they don't care.
36:18.9
They really will not care.
36:20.1
Maybe there is one who think that peace in our time, yung mga peacenik types, no?
36:25.1
Nam Spotify.
36:25.5
Nangyayari lang.
36:25.7
Hindi na.
36:25.8
trap pa sampal-sampalin
36:27.7
kasi peacenik.
36:28.8
Yung nakakaasar na peacenik,
36:30.1
yung minsan makakita mo sa pelikula
36:32.1
na dumadating na yung kalaban
36:34.2
and yet mag-wave pa ng peace sign
36:35.9
tapos yan,
36:36.4
siya ang unang nababaril.
36:38.5
So, yung gano'n.
36:40.3
Meron yan, meron yan.
36:42.8
Meron sigurado all yan,
36:44.3
mga peacenik na ganyan.
36:45.8
May iiba dyan na
36:47.3
peace at any chance,
36:48.8
at any cost.
36:49.9
May ganyan yan.
36:50.9
But still,
36:51.8
they have to realize
36:52.9
that comes at,
36:54.4
when you say at any cost,
36:56.6
damay ang buong bansa.
36:58.3
Damay ang,
36:58.8
ginagawa mo ng,
37:00.3
ano to,
37:01.0
alipin ang Pilipinas sa China.
37:04.0
So, yung gano'n.
37:05.0
Tsaka minsan nga,
37:06.2
yung lethal combination,
37:07.7
yung ano eh,
37:08.8
yung bobo na
37:09.7
trader pa,
37:11.2
parang pangit eh.
37:13.1
O, bobo na trader pa,
37:14.3
maangas pa.
37:15.4
O, maangas pa.
37:16.4
Bibong-bibo pa.
37:17.4
May mga ganyan tayo
37:18.1
nabibili,
37:19.1
napapanood eh.
37:20.1
Which basically is yung
37:21.1
dun sa mga trolls,
37:22.3
yung mga ganyan.
37:23.4
Minsan,
37:23.9
yung mga,
37:25.0
yung mga,
37:26.7
if you look at it
37:27.3
in the previous administration,
37:28.3
the way it was conducted,
37:29.6
meron sila nga na to.
37:30.6
They were using
37:31.6
scare tactics a lot.
37:33.8
Hindi nila sasabihin
37:34.9
na pro-China sila.
37:36.1
Pero,
37:36.8
ang banat nila
37:37.4
scare tactics eh.
37:38.8
Fear-mongering.
37:40.1
Like, for example,
37:42.1
yung hindi ko talaga malimutan
37:43.5
was that
37:43.8
when we won
37:44.9
the arbitration victory,
37:47.4
there was this text
37:49.5
that spread throughout
37:51.0
yung network systems
37:52.3
ng Pilipinas
37:53.1
saying,
37:53.9
na,
37:54.7
gigera na kasi
37:55.7
na dumating na
37:56.6
ang multinational forces
37:59.1
sa Clark Air Base.
38:00.5
No, pati ako,
38:01.5
tinetext na ako
38:02.1
ng mga kaibigan ko.
38:03.0
Sinatatalong ako,
38:03.8
mga classmates ko sa high school,
38:05.1
yung mga ganyan,
38:05.5
tinatalong ako,
38:06.5
kasi, ano,
38:07.1
magigera ba?
38:07.9
Kasi nanalo tayo.
38:08.9
So, you could see
38:09.7
na may info ops operation
38:11.9
ang ginawa, no,
38:13.1
ng mga makachina
38:14.1
dito sa Pilipinas
38:15.4
to scare
38:16.4
the Filipinos, no?
38:18.0
And that was very common
38:19.4
during the time of Duterte.
38:20.6
Na pati mismo si Duterte,
38:21.8
sinasabi niya,
38:22.8
gigera rin tayo ng China,
38:23.9
mga basak,
38:24.5
mga ganun,
38:25.3
mga he was fear-mongering.
38:27.5
Fear-mongering
38:28.4
makes us weak, no?
38:30.7
Na nagiging mahihina tayo.
38:32.7
Hindi na natin tinitignan
38:34.2
kung ano yung
38:35.4
kaya natin gawin.
38:36.8
Kaya nga,
38:37.3
minsan,
38:37.7
usually,
38:38.8
noong time ng Duterte,
38:40.1
noong pag nagsasalita ako,
38:41.7
and I was getting a lot of
38:42.7
flack for that.
38:44.4
Ang dami kong harassment
38:45.2
na nangyayari, no,
38:46.1
from that administration
38:48.3
sa allies, no?
38:49.8
Pag sinasabi ko,
38:50.6
tignan mo ang Indonesia,
38:52.0
tignan mo ang Vietnam,
38:52.9
ba't hindi sila ginagera?
38:53.9
Hindi nga siya ginagalaw ng China.
38:55.0
Lalo ng Indonesia,
38:56.3
mas malala pa ginagawa
38:57.3
kaya sa atin, eh.
38:58.5
Kinapasabog yung mga naging
38:59.5
encroach, diba?
39:00.3
Diba?
39:00.6
Ba't hindi sila ginagalaw
39:02.3
ng China?
39:02.8
Bakit tayo,
39:03.8
i-assert,
39:04.5
magpropotest lang tayo,
39:05.4
i-assert lang natin yung ano to,
39:06.8
bakit makikipag-link tayo
39:09.0
sa isang ally,
39:10.0
bakit gigera na ba?
39:11.7
No?
39:12.3
So yung ganun,
39:13.1
it was,
39:13.4
and then,
39:14.3
in fact,
39:15.2
Indonesia,
39:15.7
wala nga siyang
39:16.2
mutual defense treaty, eh.
39:17.8
Hindi nga siya ginagalaw
39:18.7
ng China.
39:19.1
Tayo pa,
39:19.8
may mutual defense treaty tayo
39:21.3
with the United States,
39:22.8
diba?
39:23.6
So,
39:23.7
ano yung ano to?
39:25.0
So,
39:25.5
yan yung ano mga
39:26.5
sneaky tactics,
39:27.7
mga insidious tactics
39:29.4
na ginagawa
39:30.1
ng mga maka-China
39:31.0
sa atin,
39:32.3
no?
39:32.6
Ng mga kapabaya natin,
39:34.6
no?
39:34.9
Next time lang,
39:35.7
request lang,
39:36.2
huwag tayong gagamit
39:36.9
ng mabibigat na words,
39:38.1
yung kunwari insidious,
39:39.3
kasi,
39:40.3
ano na yung public services
39:42.3
sa mga trolls,
39:43.2
no?
39:44.1
Insidious.
39:44.8
sa mga insidious,
39:46.6
ano ba yun,
39:47.5
yung parang,
39:48.8
hihihi,
39:49.8
matagal na insidious.
39:51.3
Hindi po,
39:51.7
hindi ito yung movie lang,
39:52.6
ha?
39:53.1
Hindi,
39:53.4
may movie kasi insidious,
39:54.8
eh.
39:55.5
Hindi,
39:56.0
anyway,
39:56.3
parang ano lang,
39:56.9
parang public service
39:59.0
dun sa bobong trader,
40:02.0
no?
40:03.2
Ayan.
40:03.7
Di naman masalimot yun,
40:04.9
di naman masalimot.
40:05.6
Kasi insidious,
40:06.4
negative yan,
40:07.1
eh,
40:07.2
diba?
40:07.4
Negative term yan,
40:08.4
eh.
40:08.9
It's a,
40:09.8
ano yan,
40:10.3
eh,
40:10.4
yan ba yung isang galaw
40:12.2
na patago
40:14.2
na may masamang bala.
40:17.4
Ganun,
40:17.7
yan ang parang insidious,
40:19.0
diba?
40:19.1
yung parang,
40:19.6
ano yan,
40:20.1
eh.
40:20.2
Oo.
40:21.3
Pailalim or?
40:22.5
Pailalim na banat,
40:23.9
na akala mo,
40:25.3
ano to,
40:25.6
akala mo inosente,
40:26.8
hindi pala,
40:27.5
no?
40:27.6
Meron tinatagong masamang agenda.
40:30.1
Agenda naman siguro
40:30.9
naintindihan nila,
40:31.6
ano,
40:31.7
yung mga troll na yan,
40:33.0
no?
40:33.6
Diba?
40:34.3
Pero,
40:34.9
mahirap yung mga troll na yan
40:36.2
kasi wala naman konsensya
40:37.2
yung mga yan.
40:39.6
Oo nga, eh.
40:40.7
Hindi natin mababago
40:41.5
yung mga yan.
40:42.1
Hindi natin mababago
40:43.0
yung mga troll na yan,
40:43.8
no?
40:43.9
Unless,
40:44.6
meron silang road to Damascus,
40:46.2
no?
40:46.3
Na sariling road to Damascus
40:47.8
na mangyari.
40:48.4
Mahirap yun,
40:49.0
o pati yung,
40:49.5
pati yung reference na yun,
40:51.8
road to Damascus,
40:52.8
masyadong malalim yun.
40:54.0
Naka trip to Jerusalem
40:55.1
na nga alam naman ngayon,
40:56.0
na paibig.
40:56.3
Huwag ganun,
40:57.1
huwag ganun,
40:57.5
na medyo ano lang.
40:58.4
Yung parang maliwanagan.
41:00.2
Oo,
41:00.5
maliwanagan sila,
41:01.5
which is downfall.
41:02.3
Huwag na ipipani,
41:03.1
masyadong mahirap ispell, eh.
41:06.1
Ipipan, eh.
41:07.1
Diba?
41:08.0
Ipipan nyo.
41:09.0
Ipipan dito sa
41:09.9
Dino Santos.
41:12.2
Okay.
41:13.6
O sige, sige, sige.
41:16.3
Patuwa ito yung pinaggagawa
41:17.3
ng mga trolls na ito, no?
41:18.3
Anyway,
41:19.0
maraming salamat, ano,
41:20.0
Mr. Jose Antonio Custodio, no?
41:22.0
Salamat din sa opportunity na ito.
41:24.1
Malamig ba dyan?
41:26.4
Ngayon,
41:26.9
nasa, ano ito,
41:27.9
10 degrees ata ngayon.
41:29.4
10 degrees or,
41:30.2
ano, 7 degrees.
41:31.5
7 degrees Celsius.
41:33.1
Ayun, no?
41:33.6
Sumi-Celsius.
41:34.7
Kasi panag-Fahrenheit ka na,
41:36.0
didisaw na kita, eh.
41:37.3
Oo.
41:37.7
Ayun, siyempre,
41:38.5
I'm conscious, eh.
41:39.9
Kailangan eh.
41:40.5
Conscious lang tayo.
41:41.1
Pag sinabi mo distansya sa akin,
41:42.5
kilometro,
41:43.1
sasabihin ko sa'yo.
41:43.8
Oo, eh.
41:44.5
Pag pinag-convert mo pa ako, eh,
41:46.7
hindi na kita imbitahin.
41:47.9
Hindi na, wag-wag.
41:48.8
Wala naman.
41:49.9
Okay, o sige.
41:51.0
Maraming salamat
41:51.6
si Mr. Jose Antonio Custodio.
41:53.8
Merry Christmas, ha?
41:55.3
Merry Christmas.
41:55.9
Tapos, happy New Year in advance.
41:56.8
Maraming maraming salamat.
41:57.8
Ingat ka dyan, ha?
41:58.6
Salamat.
41:58.9
Pag-ibate kay Lamas, ha?
42:01.0
Sino yun?
42:01.8
Si Ronald.
42:02.6
Ay, di ba yung panot?
42:03.8
Sino ba yun yung...
42:05.1
Huy!
42:08.2
Huy!
42:10.0
Ba't gano'n?
42:12.4
Sumingit, ha?
42:13.8
Sige.
42:15.8
Makakarating.
42:16.6
Thank you, thank you.
42:17.5
Nanonood yun, ha?
42:18.8
Oo.
42:20.4
Palun.
42:21.0
Okay.
42:23.8
Panoorin mo.
42:24.6
May episode kami sa Barbershop.
42:26.5
Okay, sige.
42:27.7
Ginugupitan, eh.
42:28.6
Oo.
42:29.1
Ayan.
42:29.9
Okay.
42:30.8
Sige, sige.
42:31.5
Maraming salamat, ha.
42:32.4
Thank you, thank you.
42:32.8
Maraming salamat.
42:33.3
Thank you.
42:35.7
Napalusotan tayo doon.
42:37.5
Hindi natin na-expect yan.
42:40.0
That escalated quickly.
42:42.0
Ayan, o sige.
42:42.8
Maraming salamat.
42:43.7
Okay.
42:43.8
Mr. Jose Antonio Custodio.
42:46.7
Sorry, ha.
42:47.3
Medyo mabigat yung pinag-usapan natin
42:48.7
meski nasa Christmas mood pa po
42:50.7
yung karamihan sa atin.
42:51.7
Pero gano'n talaga, no?
42:52.9
Kasi nakakainis yung gaslighting ng China.
42:54.9
Yung talaga ikaw pa sinisisi.
42:56.6
Tapos, sige po na nakakainis.
42:58.4
Yung mga Pilipino,
42:59.8
yung ilang mga politiko na
43:01.0
alam mong interest ng China
43:02.5
yung pinaprotektahan.
43:04.2
Tapos sabihin nila,
43:05.2
pag kinulaut mo sila,
43:06.3
sabihin nila,
43:07.0
eh kasi kayo pro-US, eh.
43:08.5
Hindi tayo pro-US, eh.
43:10.7
Pro-Philippine interest tayo.
43:12.1
Ngayon, kung sino yung mga kaalyado natin
43:14.1
na tinutulungan tayo
43:15.9
isulong yung ating interest,
43:17.5
syempre, doon tayo kakampi.
43:19.2
Alam mo, kung pabitay sa China,
43:21.1
na siya mismo nang yuyurak sa ating interest.
43:23.6
Parang kalakuhan naman yata yan, no?
43:25.5
Kanina nga, di ba,
43:26.3
yung reference na binanggit ng guest natin,
43:28.6
yung bully metaphor, no?
43:30.6
Kunwara, binubully ka sa school yard.
43:32.2
Sa school mo.
43:33.6
Tapos,
43:34.6
humingi ka ng tulong sa security guard.
43:36.1
O siguro, sa classmate mo na, no?
43:37.7
Kunwara, nagsama ka ng dalawa, tatlo
43:39.3
para makadaan ka,
43:40.7
makauwi ka ng matiwasan
43:42.1
ay hasabihin sa'yo ng China.
43:44.4
Pinaprovoke mo ko, eh.
43:46.0
Hasabihin sa'yo ng bully sa school.
43:47.7
Pinaprovoke mo ko, eh.
43:48.9
Dapat tayo lang mag-uusap dito.
43:51.2
Tapos ipapakalat sa school.
43:52.8
Eto, gusto ng away, oh.
43:54.8
Parang kahit sa anggol mo tingnan,
43:56.7
China ang mali rito.
43:58.9
Napakalinaw po kung sino yung mali
44:00.3
at saka sino yung tama dito.
44:02.2
Ngayon, madali na makaintindihan
44:03.7
kung bakit meron tayong mga politiko.
44:06.0
Meron tayong mga ilang Pilipino
44:08.8
na nagpapanggap na analyst
44:10.1
na obviously,
44:11.6
ikampi naman sa China.
44:14.7
I suppose, alam naman nila yung tama, no?
44:16.7
Alam nila yung mali.
44:17.8
Ngayon, ano kaya yung nagpapaganan sa kanila?
44:20.4
Ano kaya yung nagtitrigger sa kanila?
44:23.0
What is fueling
44:24.1
that kind of attitude or positioning?
44:28.2
Diba?
44:30.0
Ngayon, kanina,
44:31.0
pinag-uusapan namin,
44:32.4
nakakatulog pa kaya sila ng mahimbing?
44:35.6
Oh, alam ko, may mga masisipag dito na talagang, ano, ha?
44:39.5
Pinaglalaban ng China, no?
44:41.6
Hindi natin sinasabi na, ano, no?
44:43.2
Pag nanindigan tayo sa China,
44:44.9
gusto natin makapagsuntukan.
44:46.6
Gusto natin makapag-gera.
44:47.6
Wait na nga.
44:52.3
Ayun, nabahin ako.
44:54.0
Huwag niyo, huwag niyo papansinin yung narrative na yun, no?
44:56.4
Yung si Duterte nagpakalat ng dati pa, eh, no?
44:59.3
Talagang, ano eh,
45:01.1
ina-amplify ng kanyang mga supporters, eh,
45:03.1
tsaka ng mga pro-China people ngayon, no?
45:04.6
Pag nanindigan ka raw, gusto mo ng gera?
45:06.9
Talaga?
45:08.3
Hindi naman po.
45:09.4
Alam naman natin, talo tayo sa gera, eh,
45:11.0
pagdating sa China.
45:11.6
Okay na, no?
45:12.7
Mahirap tayo manalo.
45:14.4
Mau-overwhelm tayo.
45:16.1
O, ayun natin umabot sa ganun.
45:17.9
Pero hindi bisabihin,
45:19.9
hindi mo ipaglalaban yung karapatan mo.
45:22.0
Kadawagan po yun.
45:23.4
No?
45:23.6
Napaka-duwag po nun.
45:25.4
Lalo porsa mo na nangako magja-jet ski.
45:28.9
Diba?
45:29.3
Tapos ipa-plug na yung Philippine flag.
45:32.0
Bakit duwag?
45:33.0
Huwag naman sanang ganun, no?
45:34.9
O, kaya,
45:36.0
kung matinu kayo mag-isip,
45:37.7
alam nyo na,
45:39.0
hindi porket naninindigan ka sa China,
45:41.6
gusto mo agad makapag-gera sa China.
45:44.3
O, tapos sinasabi ng iba,
45:45.4
hindi, dapat diplomasya,
45:46.6
diplomasya talaga dapat ang ginagamit natin.
45:49.0
Ano ba ginagawa natin ngayon?
45:51.1
Hindi ba diplomasya ang track?
45:53.0
Diba?
45:54.6
Nire-renounce naman talaga natin ang gera, eh.
45:56.4
O, diplomasya ang ginagamit natin.
45:59.4
O.
46:01.5
Diba?
46:01.9
Kaya huwag kayo magpapaniwala roon sa ano,
46:03.6
doon sa mga,
46:04.7
sa mga
46:06.3
propagandista ng China.
46:08.7
Tapos eto pala yung mga politiko, no?
46:10.3
They don't have to name names.
46:11.6
Parang kilala nyo naman sila, eh.
46:14.1
Sana huwag po tayo magpakatanga
46:15.5
sa eleksyon.
46:17.7
Huwag tayo magpakabobo.
46:21.0
Huwag nyo kakalimutan
46:21.8
ng mga politiko na ito
46:23.0
na isinusulong interest ng China,
46:25.8
hindi interest ng Pilipinas.
46:27.6
Pag tumakbo ulian sa eleksyon,
46:29.7
huwag nyo iboto.
46:31.5
Grabe ang damage ng mga ganyang politiko.
46:35.0
Ano una,
46:35.6
mapapaisip ka.
46:36.6
Dapat nga yata, hindi sila na-eelect sa ganyang posisyon, eh.
46:39.2
Parang hindi naman capable, eh.
46:41.2
No?
46:41.6
Sana akong pakialam dun, eh.
46:42.9
Sa issue na yun, eh.
46:44.3
No?
46:44.7
Pwede hindi sila katalinuhan
46:45.9
o pwede bobo talaga outright, di ba?
46:47.8
Pero ang point ko para
46:48.7
ano, yung
46:51.3
protectahan mo yung interest ng
46:52.8
ng China
46:53.8
at hindi interest ng bansa mo.
46:56.3
Grabe na yun.
46:57.6
Di ba?
46:59.3
Anyway,
47:01.2
bago tayo magtapos,
47:03.3
yung mga babatiin lang tayo, no?
47:04.8
Shout out
47:05.4
kay Jmode Mercado.
47:09.1
Ayan, if you have time,
47:10.0
just please, hi, hello.
47:11.6
Sa mga tagahanga tulad ko,
47:12.9
salamat po.
47:13.5
Always watching from
47:14.6
the UK.
47:15.8
Maraming salamat sa'yo.
47:16.8
Jmode Mercado.
47:18.7
Tapos, si Mary Grace Olfindo.
47:20.6
Ayan, no?
47:21.0
Natanggap na rin niya yung kanyang
47:22.4
Christine White
47:24.2
Facts First shirt.
47:26.2
Merry Christmas.
47:27.0
Pwede po pabatiin naman
47:28.0
sa Facts First
47:28.7
this coming December 25.
47:30.3
Eh, pasensya na po.
47:31.1
Recorded yung episode natin kahapon.
47:33.3
So, Mary Grace Olfindo.
47:34.7
Maraming maraming salamat sa'yo
47:35.9
at Merry Christmas.
47:37.4
Si Jonathan Trindelad.
47:39.1
Ayan, no?
47:39.6
Ayan, batiin po natin
47:43.0
ang tatay niya
47:44.0
na si Jesus Trinidad.
47:45.8
Birthday niya kahapon?
47:48.3
Ah, hindi.
47:48.8
Nung ano to.
47:49.2
Nung Sunday,
47:50.6
December 24.
47:51.8
Ayan, Jonathan,
47:53.0
happy birthday sa daddy mo,
47:54.7
si Mr. Jesus Trinidad.
47:56.7
Ayan, maraming maraming salamat po
47:58.2
sa inyo.
47:59.7
Ayan.
48:01.1
Ayan.
48:01.7
Kilala nyo na kung sino yung mga
48:02.6
enablers sa China.
48:04.7
Ayan, oo.
48:06.0
Mukhang, ano, may mga
48:07.5
pasigasing magtanggol sa China.
48:09.6
Dito sa ating episode, ah, no?
48:11.1
Yung mga nagko-comment, no?
48:13.1
Sana nakakatanggap man lang kayo
48:14.6
ng bayad dyan, ah.
48:15.8
Huwag kayong masyadong, ano, ah,
48:17.7
huwag magpapakatangan ng libre, ah.
48:19.5
Kahit pa pano, oh.
48:20.9
Sulingil naman kayo.
48:22.1
Sana nakatanggap man lang kayo
48:23.3
ng hamon, no?
48:24.6
O kaya, yung mamurahing keso,
48:26.1
kahit pa pano.
48:26.8
Diba, yung parang Christmas basket.
48:28.5
Huwag ganon.
48:30.3
Huwag magpakatangan ng libre.
48:32.0
Ayan.
48:33.0
Okay, sige.
48:33.7
Maraming salamat po sa inyo.
48:34.7
Kita-kita po tayo, ano,
48:36.2
sa susunod na episode natin.
48:38.3
O, si Rodolfo Valbuena.
48:40.7
Valbuena.
48:41.8
Ayan, oh.
48:43.7
Huwag muna akong gamitan ng, ano,
48:44.8
Sir Chris.
48:45.3
Hindi ko gusto yung nickname na Chris, eh.
48:47.4
Ayan.
48:49.7
Hindi yun ang nickname ko, eh.
48:51.4
Buuhin mo na lang, oh.
48:53.3
Okay.
48:54.3
O, sige.
48:57.0
Sige, sige, sige, sige.
48:58.4
Maraming salamat po sa inyo lahat, no?
48:59.8
Kita-kita po tayo
49:00.8
sa susunod na episode ng Facts First.
49:02.9
Ako po si Christian Esguerra.
49:04.9
Again, Merry, Merry Christmas po sa inyo.
49:06.7
Maraming, maraming salamat po
49:07.9
sa inyo lahat.
49:18.7
Thank you.
49:37.9
Thank you.


See more of Tagalog.com by logging in
Join for the free language discussion group, flash cards, lesson tracking and more.