Sipon o Allergy: Paano Malaman Kung Ano Ito?- By Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:43.6
Kasi ang daming may allergy sa atin.
00:46.0
Mausok, maalikabok.
00:47.5
O ganito, how to differentiate.
00:50.8
Pag-sipon, basically, medyo masama pakiramdam mo.
00:56.4
Pwede yung virus kasi.
00:59.4
So pwedeng may konting lagnat, pwedeng medyo masakit ang muscle, pwedeng medyo pagod-pagod ka.
01:07.5
Okay, alam mong may sakit ka.
01:09.6
May konting fever, konting body aches, konting fatigue.
01:14.6
Pag-allergy, wala lahat nito.
01:17.0
Wala kang lagnat, walang masakit sa katawan.
01:19.8
Hindi ka napapagod, ano ka lang, ubukal ano ka lang, bahing ka lang ng bahing.
01:26.4
Ang sipon, dahil virus ito.
01:28.3
Unti-unti parating.
01:30.7
Unti muna, nangangati dito.
01:33.1
Tapos mamaya, may konting sipon.
01:35.1
Parami na ng parami.
01:36.9
Yun ang common cold.
01:38.9
Pag-allergy, bigla.
01:41.3
Nakaamoy ng sigarilyo, perfume, na usukan, nakalanghap ng pollen.
01:47.2
Inubo na na inubo.
01:48.4
Yun, biglaan yung allergy.
01:51.3
Pag-sipon, dapat mga seven days gumagaling na.
01:57.5
One week to seven days to ten days, magaling na.
02:01.9
Pag-allergy, pwedeng isang buwan, dalawang buwan may allergy.
02:06.0
Habang nandyan yung nakaka-allergy.
02:09.4
Pag-sipon, wala dapat masyado nangangati.
02:15.4
Pag-allergy, parang makati ang ilong, makati ang mata.
02:21.4
Pag-sipon, common cold, ang sipon mo malapot.
02:27.5
Yung uhog mo, pwedeng madilaw.
02:30.9
Maputi, malapot, madilaw.
02:36.6
May halong ubo pa.
02:38.3
Pag-allergy, ang lumalabas sa ilong, malinaw lang, tsaka malabnaw lang.
02:45.4
Parang na-irritate lang ang ilong mo.
02:47.9
Clear, liquid, mucus lang.
02:51.0
So, yan ang difference ng sipon at allergy.
02:54.8
Pag-trangkaso, mas malala eh.
02:56.2
Parang kaso, high fever, mas may ubo, mas masakit ang ulo, high fever.
03:02.9
Pero kahit sipon, ang topic natin, maraming ay nagkakasipon.
03:06.9
So, maraming klaseng virus nagkakos ng common cold.
03:10.9
Kaya tinawag na common eh.
03:13.9
Sa mga adults, usually, dalawang beses, hanggang tatlong beses, bawat taon nagkakasipon tayo.
03:21.5
Ang bata, mas madalas.
03:23.3
Four times to five times in a year.
03:26.2
Bakit mabilis tamaan ng sipon ang bata, kumpara sa matanda?
03:31.0
Kasi, syempre, matanda na tayo, ilang sipon na episode na pinagdaanan natin.
03:38.4
So, pagkilala na ng immune system natin yung virus ng sipon, hindi na tayo tatamaan.
03:45.7
Ay bata, wala pa siyang immunity.
03:48.0
Kailangan pa niya mahawa sa iba't ibang sipon.
03:51.8
Pagdating sa sipon, may tatlong stage.
03:56.8
Ganito, aabangan natin.
03:58.4
Three stages ng sipon.
04:01.3
Sa umpisa, sa gitna, at pagaling.
04:04.2
Stage one, stage two, stage three.
04:06.1
Tingnan natin, ah.
04:07.5
Ang stage one, ito yung umpisa ng sintomas.
04:12.2
Day one up to day three.
04:15.1
Mula unang araw hanggang pangatlong araw, nagumpisa yan, nangangati dito.
04:20.3
Fifty percent na magkakasipon, makati ang lalamunan.
04:26.2
Itchy sore throat.
04:27.4
Tapos, runny nose, barado ilong, nasal congestion, may konting ubo at namamaos.
04:35.7
Yan ang early stage.
04:37.9
Day one to day three.
04:40.7
Pagdating ng stage two, day four to day seven, dyan na lumalala.
04:47.5
Dyan lumalala sa day four to day seven.
04:51.6
Tumataas ang sintomas, mas sumasakit ang muscle.
04:56.2
Mas sumasakit ang ulo.
04:58.9
Mas maraming sipon, mas lumalapot.
05:01.6
Misan may konting lagnat sa bata at napapagod.
05:05.5
So, day four to day seven, medyo pwedeng lumalak pa yung sintomas mo.
05:11.7
Pagdating ng day eight hanggang day ten, lampas na one week, eh dapat pagaling na yan.
05:18.6
Nawawala na dapat ang sintomas, although yung ubo, minsan naiiwan pa rin ang ubo.
05:26.2
Nakakahawa ang sipon dito sa uhog natin, sa ilong, sa bibig.
05:31.1
Kaya mabilis tayo makahawa sa ibang tao, eh.
05:34.2
Sa school, yakap-yakap.
05:36.4
Kaya kahit may sipon lang, either magmask kayo, hindi kayo makahawa, o huwag mo na kahit pumasok.
05:42.5
Depende kung gaano ka lala.
05:45.3
Kailan pinaka nakakahawa ang sipon?
05:48.7
Actually, nakakahawa ang sipon, one week up to ten days na may sintomas ka.
05:53.0
Pero, yung first three days.
05:56.2
Yung umpisa, first three days, doon ka pinakamabilis makahawa.
06:03.4
Kung one week na yung sipon mo, makakaunti na lang virus ang lumalabas.
06:09.0
Pag nahawa tayo sa katrabaho o classmate ng sipon, ilang araw bago ako tatamaan ng sintomas.
06:18.7
Si Doc Lisa may sipon ngayon, eh.
06:20.2
Kaya ito topic ko, eh.
06:21.2
So, pag ako ay nahawa, dapat within...
06:26.2
one day to three days, magkakasintomas na ako.
06:31.2
Ganong kabilis yung incubation period.
06:33.2
Kaya na-expose ka sa isang tao na inuubo, sinisipon.
06:38.2
After one day, two days, or three days, nagkasipon ka rin, doon ka nahawa.
06:45.2
Yung anak ko kasi may sipon, eh.
06:46.2
Nahawa si Doc Lisa.
06:48.2
So, papano mada-diagnose ang sipon?
06:51.2
Actually, sa sintomas lang.
06:53.2
Sa ilong, barado, erythema.
06:56.2
Irritated yung throat.
06:58.2
Although, check din yung tonsils, ha.
07:01.2
Mamaya, tonsillitis.
07:03.2
Mamaya, strep throat pala.
07:05.2
Kasi kung namamaga ang tonsils, may nana.
07:08.2
Ibang usapan yun.
07:11.2
Kailangan mo ng antibiotics.
07:13.2
Pero sipon, basically, hindi mo kailangan dapat ng antibiotics.
07:18.2
Pero yung pag-usapan ko mamaya,
07:19.2
pag nag-komplikasyon, minsan kailangan ng antibiotics.
07:23.2
Minsan, pinapa-X-ray din
07:25.2
para ma-check ang komplikasyon.
07:27.2
Baka nag-pulmon niya.
07:29.2
Pwede rin pa COVID test.
07:31.2
Common ngayon ang COVID test.
07:32.2
Pero ngayon ang kumakalat, hindi siya COVID, eh.
07:34.2
Ibang na ito, yung mga sipon, trangkaso.
07:37.2
Although, maganda dito,
07:39.2
siguro, sanay na tayo dito sa mga virus na ito,
07:42.2
hindi siya lumalala.
07:44.2
Hindi napupuno ang hospital.
07:45.2
So, usually, ano lang, masama lang pakiramdam.
07:48.2
Although, itong kumakalat na sipon at trangkaso,
07:51.2
medyo may pagkatindi konti. Diba?
07:54.2
Marami na absent.
07:57.2
Ano ang gamutan sa sipon?
08:01.2
Pag walang lagnat, hindi mo kailangan ng paracetamol.
08:05.2
Kung may lagnat, kailangan ng paracetamol.
08:07.2
Yung iba, umiinom ng gamot para sa sipon.
08:11.2
Although, hindi ako mahilig uminom nito.
08:14.2
Hindi rin ako nagre-resetan itong mga decongestants.
08:18.2
Kasi itong mga decongestants, minsan,
08:21.2
ay kardiologist ako, eh.
08:23.2
Ayaw ng mga kardiologist ito.
08:25.2
Kasi itong mga para sa sipon, cold medicines,
08:29.2
meron siyang pseudoephedrine.
08:32.2
Nakakabawas ng sipon pero nakakabilis ng tibok ng puso.
08:38.2
So, medyo not so good for the heart.
08:41.2
Kung may high blood, may palpitation kayo,
08:43.2
ayoko nitong gamot sa sipon.
08:45.2
Medyo bawal sa may heart disease.
08:48.2
Okay. So, medyo tubig lang ako.
08:51.2
Uminom ng maraming tubig, gargle,
08:54.2
pwede magpa-chicken soup.
08:57.2
Hindi na ako nagbibigay ng gamot sa sipon.
09:00.2
Sa plema, kung may plema,
09:02.2
pwede yung mga carbo-cysteine.
09:04.2
Basically, yan ang mga binibigay natin.
09:07.2
Guayaphenicin o ambroxol, pwede naman yan.
09:11.2
Pampalab na ako ng plema.
09:13.2
Pero sa akin, basically, tubig lang.
09:15.2
Eight to ten glasses of tubig.
09:17.2
Okay. Warm water.
09:19.2
Kung gusto nyo, mas maganda, lemon water.
09:23.2
Pag matindi yung ubo at walang plema,
09:26.2
ubo na walang plema, ang binibigay natin itong
09:29.2
butamerate, citrate, itong sinicod,
09:32.2
panghinto ng ubo.
09:35.2
Pero ito yung walang plema.
09:37.2
Kung may plema, carbo-cysteine.
09:39.2
At syempre, maraming tubig.
09:41.2
Kung allergy ang problema, yung kanina,
09:44.2
inom kayo ng anti-allergy ng gamot.
09:48.2
Ano ang mga vitamins na pwedeng inumin?
09:51.2
Okay. Ito yung dalawang nire-reset ako
09:54.2
na wala namang masama kung iinom kayo.
09:58.2
Usually, ang dalawang vitamins, pwede sa sipon, sa trangkaso, ay
10:04.2
Kahit 500 mg lang, vitamin C.
10:10.2
Pwede ang vitamin C.
10:12.2
Yung iba, dinagdagdagan pa ng vitamin D.
10:16.2
Pero itong vitamin C and zinc,
10:18.2
although yung medical studies,
10:20.2
para sa kapwa kong internist,
10:22.2
hindi ganung kalaki ang medical studies,
10:26.2
hindi ganung ka-positive.
10:28.2
Although may ilang pag-aaral, yung zinc,
10:31.2
na pag uminom ka ng zinc vitamins,
10:34.2
nababawasan yung tindi ng sintomas.
10:38.2
Tsaka itong 7 to 10 days na sipon,
10:42.2
Imbis na 7 days ka may sakit,
10:44.2
baka 4 days na lang sakit mo.
10:46.2
Sa vitamin C, medyo hilaw yung pag-aaral.
10:49.2
Pero wala namang masama sa vitamin C.
10:51.2
Yung mga citrus fruits, orange,
10:55.2
dalandan, kalamansi,
10:57.2
wala namang masama.
10:58.2
Pampalakas ng immune system.
11:00.2
Nakakaiksi ba ng sintomas ng sipon?
11:05.2
Nakakabilis ba pag-galing?
11:07.2
Baka may tulong, baka wala.
11:09.2
Pero fluid pa rin naman eh
11:11.2
kung juices ang iinumin mo at tubig.
11:13.2
So, vitamin C and zinc, pwede i-try.
11:18.2
Tapos, syempre, pahinga.
11:22.2
Kung kaya mo higa-higa-higa, pwede.
11:24.2
Fluids talaga, pinakamagaling.
11:28.2
10 basong tubig, medyo warm water,
11:32.2
Pwede yung lemon water.
11:34.2
Pwede mo saline nasal spray.
11:39.2
Merong mga saline spray eh.
11:41.2
O may nabibili ako eh.
11:42.2
Yung mura lang yan, mga 100 pesos.
11:46.2
Ini-spray sa ilong para lang mabasa.
11:51.2
Pwede ka rin mag-gargle, mumug.
11:56.2
Isang basong tubig, konting-konting asin.
11:58.2
Medyo mainit, i-gargle mo dito.
12:00.2
Pangpaluwag kung medyo masakit ang throat mo.
12:04.2
Any sabaw na mainit-init, maganda rin yan.
12:07.2
Bawal manigarilyo.
12:09.2
Bawal ma-expose sa usok.
12:18.2
Maglinis ng mga doorknob.
12:20.2
Kasama lahat yan para hindi mahawib ang tao.
12:23.2
Pag natutulog, taas ang ulo.
12:26.2
Dalawang unan para yung sipon hindi masyado barado.
12:31.2
Usually, barado ang ilong pag nakahiga.
12:33.2
Pag nakaupo, mas nawawala.
12:35.2
So, tulog, rest, malamig ang lugar.
12:40.2
Vitamin C and zinc.
12:42.2
May tulong lahat yan.
12:48.2
Pwede maglakad-lakad.
12:50.2
Pero, huwag magpagod.
12:52.2
Tsaka, huwag magpainit sa ilalim ng araw.
12:56.2
Sa malamig muna tayo ngayon. May sakit.
12:59.2
So, 7 to 10 days, gagaling na.
13:03.2
Lastly, ito na yung topic natin.
13:05.2
Ano yung 7 bad signs na may komplikasyon na pala
13:11.2
O yung trangkaso, nagka-komplikasyon?
13:15.2
Itong 7 signs, dadali natin sa doktor.
13:18.2
Baka kailangan na antibiotics.
13:20.2
Baka nagkaroon ng komplikasyon.
13:22.2
Number 1, mataas na lagnat.
13:25.2
High fever sipon.
13:27.2
Dapat wala masyadong lagnat.
13:29.2
Dapat mga 38 lang.
13:31.2
Pag nagta-39 ka ng 4 na araw,
13:34.2
trangkaso na yun.
13:35.2
Pag naglagnat ka ng 5-6 na araw,
13:38.2
ibang usapan na yun.
13:40.2
So, check up na yan.
13:41.2
Pag matagal yung lagnat.
13:43.2
Number 2 bad sign, hirap huminga.
13:52.2
Baka may ibang problema sa baga.
13:54.2
Number 3, yung plema.
13:56.2
Padami ng padami.
13:57.2
Padilaw ng padilaw.
13:59.2
Okay, baka pulmonya na yan.
14:02.2
Number 4, masakit masyado ulo.
14:07.2
Baka varadocinuses.
14:09.2
O bacterial infection na yan.
14:11.2
Antibiotic din kung sinusitis.
14:13.2
Number 5, lalo na sa bata.
14:15.2
Masakit ang tenga.
14:19.2
Yung bata sipon muna.
14:21.2
After ilan days, sasakit ang tenga.
14:23.2
May infection sa tenga.
14:26.2
May luga pa lalabas minsan.
14:29.2
Antibiotic din gamot sa otitis media.
14:32.2
Number 6, sore throat na hindi gumagaling.
14:35.2
I-check nyo yung sore throat.
14:36.2
Baka namamag-tonsils.
14:39.2
Bacterial strep infection.
14:42.2
And number 7, paano kung chest pain?
14:45.2
Mabigat ang dibdib.
14:47.2
Baka nagkomplikasyon.
14:48.2
Baka puso na yan.
14:50.2
Baka baga na yan.
14:51.2
So ito yung mga 7 bad signs na ayaw natin.
15:02.2
Dagdag ko pa yung mga suka ng suka.
15:06.2
Baka may ibang sakit.
15:10.2
At medyo nag-iiba yung pag-iisip.
15:13.2
Medyo disoriented.
15:16.2
Pag medyo disoriented, baka mamaya may ibang brain problem.
15:20.2
Yung mga virus na yan.
15:21.2
Misa kumakalat kung saan saan.
15:24.2
May mga virus kumakalat sa puso.
15:26.2
May virus kumakalat sa utak.
15:28.2
Pero basically, ang common cold, 99%, dapat gagaling kayo.
15:33.2
Itong mga nagko-komplikasyon, usually, may edad, sobrang bata, o mahina ang immune system.
15:41.2
Sana po nakatulong ito para gumaling kayo sa sipon at rangkaso.
