Kan-ser-Stage 3: Tips Para Mabuhay. - By Doc Willie and Liza Ong
00:51.4
Pero kumalat na konti. Medyo kumalat na. Pero hindi pa malayo yung kalat.
00:58.1
Kung malayo na yung kalat ng cancer, stage 4 na yun.
01:02.0
Ang stage 3 cancer, mas malala siya kumpara sa stage 2.
01:06.9
So, either kumalat sa kulani, lymph nodes, o malaki yung bukol, kahit di pa kumakalat,
01:15.6
o doon sa tabi ng tissue, sa tabi. Kung sa breast, baka sa skin.
01:20.2
Pag stage 3 cancer, kailangan nyo second opinion.
01:24.6
Pupunta kayo sa doktor, kuha kayo pangalawang opinion.
01:27.9
Sa cancer specialist, sa surgeon, para masigurado yung diagnosis.
01:34.6
Kasi kailangan sure tayo.
01:37.3
At para pag-aralan, anong gamutan ang pwede sa inyo. May kanya-kanyang gamutan.
01:44.2
Itong sinasabi kong stage 3, para ito sa mga may...
01:48.1
Ito common eh. Breast cancer, lung cancer, sa baga, prostate cancer, sa lalaki, colon or colorectal cancer.
01:57.9
Sa lalaki, sa babae, meron ding melanoma sa skin.
02:01.8
Basically, ito yung common sa Pilipinas.
02:05.2
O pag sinabing stage 3, dapat lalabanan pa.
02:09.5
Yes. At habang nag-iisip kayo anong treatment or nagde-decide,
02:14.6
huwag naman pong sobrang tagal ng pagde-desisyon.
02:17.8
Sana po, within 1 to 2 weeks, nakapagpagamot na kayo.
02:21.2
Na-decide nyo na po, sino mga doktor ang napili ninyo.
02:25.9
Huwag po tayong aabutin ng 3 buwan.
02:28.6
Kasi, bawat araw, importante para hindi kumalat lalo.
02:36.0
Yes. Kaya natin ginawa itong video kasi maraming lumalapit sa akin.
02:40.8
Oras na masabihan ng may cancer, ang nangyayari parang nagkakaroon ng...
02:47.4
Hindi lang fear, parang may amnesia.
02:50.7
Parang nawawala sa sarili.
02:52.9
Yung pamilya, ay may cancer.
02:55.0
Parang hindi matanggap.
02:57.5
Mangyayari, kakalimutan na lang.
03:00.3
Hindi pa pansinin.
03:05.1
Maghihintay ng isa, dalawa, tatlong buwan.
03:08.0
Kakahintay ng tatlong buwan, lalo ng kumalat.
03:10.7
Yung stage 3 na stage 4 na stage 2 na stage 3 na hindi na magagamot.
03:17.3
Pag sinabing stage 3 breast cancer, kung sa breast,
03:21.0
so nasa suso yung bukol,
03:23.2
pwedeng malaki siya o dumikit na siya sa skin, sa balat ng suso o hanggang sa dibdib at kumalat na sa lymph node.
03:33.7
Yun ang stage 3 breast cancer.
03:35.7
Pag stage 3 lung cancer, ganun din.
03:38.2
Mula sa baga, pumunta sa kulani, pwedeng dumikit sa organ.
03:43.2
Pwedeng dumikit sa baga eh.
03:45.2
Pwedeng dumikit sa puso, sa trachea o sa esophagus.
03:50.2
Magagamot pa ito.
03:51.2
Lalabanan pa ito.
03:52.7
Stage 3 prostate cancer, actually prostate kaya gamutin.
03:56.7
Mabagal ang kalat ng prostate cancer.
03:58.7
Ang kalat naman mula prostate hanggang seminal vesicle yung gumagawa ng semilya.
04:03.7
Pag colon cancer stage 3, nasa colon, nasa intestine, dumikit doon sa muscle.
04:11.7
Sa muscle ng bituka at hanggang sa kulani.
04:15.7
Pwede rin kumalat konti.
04:17.7
Pag melanoma, skin cancer, hanggang kulani meron.
04:21.7
Iba po ang stage 3 cancer tsaka yung grade.
04:26.7
Meron din grade eh.
04:28.7
Grade 1, grade 2, grade 3, grade 4.
04:30.7
Iba po ang grading.
04:34.7
Pag stage, ibig sabihin, ganun na kakalat, ganun na kalala yung kalat ng cancer.
04:41.7
So, nandun yung gamutan.
04:43.7
Pwede ka i-chemotherapy, malamang surgery, tatanggalin o baka radiation.
04:49.7
Yung tatlo naman yun eh.
04:50.7
Chemotherapy, surgery, or radiation.
04:52.7
Misan, isa doon ah.
04:53.7
Isa, dalawa, o tatlo.
04:55.7
Pag sinabing grade, yung cancer mismo may grade siya.
05:00.7
So, merong bad or good eh.
05:03.7
Pag sinabi low grade yung cancer, mabagal ang kaalat.
05:08.7
Parang sa thyroid, may low grade. Yung mga papillary, mabagal.
05:12.7
Pag sinabing high grade yung cancer, mabilis kumalat.
05:17.7
Ito yung tapang ng doon.
05:19.7
Nang dumating na bukol.
05:21.7
Low grade ba siya? High grade. Ayaw mo, high grade.
05:24.7
Pero, iba yung staging. Okay?
05:28.7
Pwedeng stage 1 lang.
05:30.7
Nag-uumpisa lang yung bukol sa breast.
05:33.7
Pero, high grade siya. Matapang na klase.
05:37.7
So, matapang na klaseng cancer, pero stage 1.
05:41.7
Yun ang maganda, matanggal agad. Diba?
05:44.7
Meron namang stage 3, stage 4.
05:47.7
Pero, mahina naman yung tumor.
05:51.7
Low grade. Sabihin na, napabayaan.
05:53.7
Hinayaan kumalat, kumalat, kumalat.
05:55.7
So, pareho yan tinitingnan ng doktor.
05:58.7
So, kung breast cancer, usually chemotherapy, surgery, may radiation.
06:04.7
Lung cancer, ganun din yun. Pati sa iba.
06:08.7
So, ano po yung mahalagang topic natin?
06:10.7
Kaya ako ito tinatopic na sobrang halaga.
06:13.7
Kasi marami sa kababayan natin, especially,
06:15.7
kung magulang ang may cancer.
06:17.7
Madalas naman magulang eh.
06:19.7
Lolo-lolang magulang.
06:20.7
Yung mga anak magdi-desisyon.
06:22.7
Nalulungkot lang ako.
06:26.7
Maraming anak na pag nataranta, hindi napapagamot sa doktor.
06:32.7
Imbis na dalhin si nanay, si tatay sa ospital,
06:35.7
kailangan dadalhin nyo sa oncologist.
06:38.7
Cancer specialist. Diba? Checkup.
06:40.7
Di siya magsasabi.
06:41.7
Kung sa surgeon, sa breast cancer, sa surgeon.
06:45.7
O pwede sa gastroenterologist kung colon cancer.
06:48.7
So, doon tayo muna sa ospital, sa doktor.
06:53.7
Subukan natin doon.
06:54.7
Kasi mas panalo talaga doon eh.
06:56.7
Tsaka na natin isipin na,
06:58.7
ah, hindi kakayanin yung chemo, hindi kakayanin yung surgery.
07:01.7
Mahirap naman yung tayo magdi-decide sa nanay, tatay natin.
07:05.7
Ah, hindi nila kaya.
07:06.7
Bigyan ko nalang halamang gamot.
07:08.7
Maghahalo na lang ako ng halaman.
07:10.7
Puha ako sa garden.
07:12.7
O bibili ako online.
07:15.7
Diba? Maraming fake online.
07:16.7
Baka ginagamit pa mukha ko.
07:18.7
Wala po kami na-endorse.
07:21.7
Wala kami na-endorse na produkto.
07:23.7
Ang ina-endorse lang namin.
07:24.7
Tinutulungan namin.
07:26.7
Birch tree advance.
07:28.7
Marami talagang fake.
07:29.7
Hindi lang naman mukha ko ginagamit.
07:34.7
Lahat naman ginagamit nila.
07:35.7
Ang kawawa, yung mga cancer, sila mabilis maloko eh.
07:39.7
O bibigyan kayo na halo-halo na herbal.
07:42.7
Ito nalang inumin mo.
07:45.7
May miracle dito.
07:47.7
Hindi ka na magkikimo.
07:48.7
Hindi ka na magre-radiation.
07:50.7
Huwag natin gagawin sa magulang natin ito.
07:53.7
Kawawa naman magulang natin.
07:55.7
Kasi pinalaki tayo.
07:58.7
Tapos bandang huli, bibigyan mo nalang halo-halo na alam naman natin hindi tunay.
08:04.7
Hindi po tunay eh.
08:06.7
I-try muna natin sa normal treatment.
08:10.7
Si nanay, si tatay.
08:11.7
Ilaban muna natin.
08:12.7
Ngayon kung mahal, kung walang pera, ibang usapan yun.
08:15.7
Maghahanap tayo ng pera.
08:17.7
Pero bigyan natin ng chance sa normal na gamutan.
08:20.7
Pag yung doktor na mismo,
08:22.7
yung specialist na mismo,
08:24.7
ang nagsabi, stage 4 na, malabo na, mahirap na.
08:28.7
O dito na tayo mag-try na kung anong gusto nyong ihalo.
08:32.7
Pero yung maaga pa, sayang yung buhay ng nanay, tatay natin.
08:37.7
Kasi maraming lumalapit sa akin kung anong nalang iniinom na.
08:40.7
May napanood, may halaman na hinahalo, miracle cure.
08:46.7
Kung may miracle cure, di bilyonary na yun.
08:49.7
Mas safe tayo dito.
08:51.7
Dito muna tayo bago tayo lilipat sa iba.
08:57.7
Unang rule po kapag may bukol o kaya namayat, dalhin po sa doktor.
09:03.7
Ngayon, pag sinabihan kayo ng doktor ninyo, kailangan ng biopsy.
09:07.7
Kailangan po yung biopsy.
09:09.7
Para malaman yung sinabi ni Dok about staging at saka grade.
09:14.7
Para po matukoy ano yung eksaktong sakit at ano ang eksaktong gamutan.
09:21.7
So, huwag tayong magtatago para sa biopsy.
09:25.7
Kasi sasabihin ng inyong kapitbahay, huwag hong tusukin para hindi kumalat.
09:30.7
Ikatlo, pagdating po sa gamutan, kung sinabi ng surgeon, siyempre po bukol yun.
09:37.7
Ang unang rule, ipatanggal sa katawan ng tao yung bukol na lumalaki.
09:42.7
Pangalawa po, minsan kailangan natin ng dalawang doktor.
09:47.7
Isang oncologist, isang surgeon, o kaya naman halimbawa sa prostate, isang urologist, isang oncologist.
09:55.7
Pag breast cancer, example lang po.
09:57.7
Isang surgeon, isang oncologist, sila po ang magtutulong kung ano yung treatment o tamang gamutan.
10:05.7
Ngayon, huwag tayong sasabihin ay mag-gulay at putas.
10:10.7
Yung pong gulay at putas, kakaitin niyo po.
10:12.7
Pero hindi po yun ang main gamutan.
10:17.7
So, yun lang pakiusap ko sa mga anak.
10:20.7
I think maraming manonood sa atin, daan-daan.
10:23.7
May kamagana kayo, may cancer, kayo na mamahala.
10:26.7
Siyempre, si tatay na nanay, baka may Alzheimer's na, may pagka-ulyani na.
10:30.7
Susundin nila kung anong gusto ng anak.
10:33.7
Bigyan natin ng chance yung magulang natin lumaban.
10:37.7
Kasi like itong mga prostate cancer, kwento mo.
10:40.7
Meron nga dyan, stage 3, stage 4.
10:42.7
Gumaling eh, okay na eh.
10:44.7
Sa oncologist lang eh.
10:46.7
There's always hope.
10:47.7
Example, itong patient namin, kaibigan po namin siya.
10:50.7
Prostate cancer, isa po ito sa mabuting cancer.
10:54.7
Yun pong kanyang urologist.
10:57.7
Siya yung nagbibigay nung tableta na iniinom niya.
11:00.7
Tapos may partner na oncologist.
11:02.7
So may kalat na konti sa bone.
11:04.7
Alam niyo po, dahil doon sa kanyang chemotherapy, na wala po yung kalat sa bone.
11:09.7
Example na lang po, my aunt, meron siyang breast cancer.
11:14.7
Hanggang ngayon po, 80 plus na siya.
11:17.7
Buhay pa ho siya.
11:18.7
So marami pong hope at mga magagandang kwento na nasa-surpass ang cancer.
11:26.7
Basta may bukol na cancer, salbahe nga kasi yun eh.
11:30.7
Pag na biopsy, malalaman mo ano ugali nun eh.
11:33.7
Depende ano pangalan niya, kung high grade o low grade.
11:36.7
Tapos pag tinanggal, pag sa breast, pag tinanggal, eh wala na.
11:39.7
At least natanggal mo na siya.
11:42.7
Pag natanggal na siya, nag-chemo na, okay na.
11:46.7
Maghihintay ka ng 5 years para maklear ka.
11:49.7
Doon natin susundan kung ano man gusto nyong halamang gamot.
11:53.7
Inumin nyo na lahat, walang problema.
11:55.7
Pero at least tanggalin mo na yung bukol.
11:58.7
Kasi nagmamadali tayo.
11:59.7
Kasi yung bukol na yan, let's say sa breast.
12:01.7
Yung bukol na yan, oras na nandyan niya, kakalat yan.
12:04.7
Pag lumampas siya sa lymph node, mahirap na.
12:07.7
Baka pumunta sa buto, pumunta sa baga, pumunta sa utak.
12:11.7
Pag kumalat na yan, eh hindi mo na mahahabol.
12:14.7
Habang yung maliit na salbahe nandito pa lang, kung nasaan man party, tanggal agad.
12:19.7
Kasi pag kumalat na siya sa utak, paano mo tatanggalin utak mo?
12:23.7
Pag pumunta sa buto, paano mo tatanggalin yung buto?
12:26.7
Walang buto yung tao.
12:29.7
Lalo na mga cervical cancer, ang bilis din kumalat.
12:34.7
Yung skin cancer, mabilis kumalat.
12:36.7
So, yung mga tinuturo kong gulay, prutas, maganda yan para makaiwas sa cancer.
12:42.7
Pero pag andyan na, hindi nakakayanin ng mga apple, carrot, or juice niyo na po eh.
12:49.7
Kasi meron na eh.
12:50.7
Ang pamatay diyan, tanggalin, ilaban natin sa chemotherapy, at kung ano.
12:55.7
Pero syempre, titignan din natin.
12:58.7
Depende naman eh.
12:59.7
Ang pinag-usapan natin, stage 3, malalabanan pa eh.
13:03.7
Meron din mga stage 4 na may laban pa eh.
13:06.7
May stage 4 na kaya pa eh.
13:08.7
Pero merong stage 4 na talagang malalang malala.
13:11.7
Yung mga ganon, baka hindi na.
13:16.7
So, ano pang mga tips para ilalaban?
13:19.7
Number one, edad.
13:20.7
Pag wala pang 80 years old.
13:23.7
Syempre, laban natin 70, 60.
13:26.7
Isa pang malakas, may support group.
13:28.7
Kailangan may support group.
13:30.7
Syempre, very stressed.
13:32.7
Yung pamilya, yung pasyente.
13:34.7
Isa pang pampalaban din natin, yung will to live.
13:38.7
Pag yung pasyente, gusto pa mabuhay.
13:40.7
Syempre, maghahanap siya ng doktor.
13:42.7
TTC niya yung chemotherapy.
13:44.7
TTC niya yung side effect.
13:45.7
Kahit makakalbo, lalabanan niya.
13:47.7
Yun ang pinakamaganda.
13:49.7
Tapos, dadagdagan mo ng dasal.
13:53.7
So, lahat yan magkasama.
13:56.7
May support group.
13:58.7
Pero, huwag niyo kakaligtaan yung doktor.
14:00.7
Kung mahal man siya, hanap tayo ng mura.
14:02.7
Kung walang mura, hanap pa rin tayo.
14:05.7
Hingi tayo sa mga politiko.
14:07.7
Hingi tayo sa kakilala.
14:09.7
At least, nabigyan natin ng laban yung magulang natin.
14:14.7
O sino man yung mahal natin sa buhay.
14:16.7
Huwag natin susukuhaan yung mahal natin sa buhay.
14:22.7
Kasi, itong mga chemo, surgery, radiation,
14:25.7
talagang panalo siya e.
14:26.7
Pag pinag-aralan, panalo ka kasi mapapatay mo siya talaga.
14:31.7
Magagalaw mo siya talaga e.
14:33.7
Yung mga ibang inom-inom lang, eh ano lang yun.
14:36.7
Parang wala lang siguro maibigay.
14:40.7
Para lang meron lang iniisip na ginagawa.
14:43.7
Pero, pwede niyo gawin naman.
14:44.7
Wala namang masama.
14:45.7
Pero, ang point ko lang, sayang e.
14:47.7
Kasi, marami ako nakikita.
14:49.7
Pag ginive up natin.
14:51.7
Tsaka, isa pa pala.
14:52.7
Pagpapacheck kayo sa doktor.
14:57.7
Dapat may diploma.
14:58.7
Hanapin niyo may diploma.
15:00.7
Kasi, kung sasabihin, quote unquote, doktor ko nun.
15:03.7
Hindi naman tunay na doktor.
15:05.7
Ay, mabilis lang magpanggap ng doktor.
15:07.7
Lagay mo lang sa Facebook.
15:10.7
So, doon kayo sa tunay.
15:11.7
Sa mga malalaking hospital, kailangan may credential.
15:13.7
Bago sila makapasok doon sa hospital e.
15:16.7
Pag sa clinic, kahit sino pwede gumawa ng clinic e.
15:20.7
Para sa akin, sayang kasi.
15:21.7
Marami ako nakikita na hindi naaalagaan ng medyo.
15:24.7
Hindi na bibigyan ng chance yung mga senior citizen na may cancer.
15:29.7
Na kayang-kayang pamabuhay ng mahaba.
15:33.7
Everyday is important sa cancer.
15:35.7
Huwag po natin papatagalin.
